ARRAN TZA SEKTOREAN
OSASUNAZAIN TZEKO
GIDA
ARRAN TZA SEKTOREAN
OSASUNAZAIN TZEKO
GIDA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
5
EGILEAK
Gida honen egileak honako hauek izan dira:
1. KAPITULUA – SEKTOREAREN IKUSPEGIAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain -tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª. Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi -tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.
2. KAPITULUA - METODOLOGIAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
6
Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.
3. KAPITULUA - LANEKO OSASUNA ETA GENEROAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.
4. KAPITULUA - OSASUNAREN ZAIN TZAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.
Honako hauen lankide tzarekin: Carlos Rodríguez Borrajo. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Conchita Gutiérrez Cervera. Preben tzioko teknikaria. Osasun eta Gizarte Zerbi tzuetako Kon tseilari tza. Kan-tabriako Gobernua.Aran tza Lijó Bilbao. Laneko medikun tzan espeziali-zatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
5. KAPITULUA - FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN MATRIZEAKEgileak:
José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
Honako hauen lankide tzarekin: Manuel Iglesias Fanjul. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Minerva Espeso Expósito. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Ángel Pereira Vado. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.José María Ferarios Lázaro. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.Xabier Aboitiz Goitia. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.Ramón Sancho Piñeiro. SPM COAPRE-ARVI-ko preben tzioko teknikaria.Rafael Coma Samartín. MUGATRAko preben tzioko tek nikaria
6. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.
Honako hauen lankide tzarekin: Carlos Rodríguez Borrajo. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Conchita Gutiérrez Cervera. Preben tzioko teknikaria. Osasun eta Gizarte Zerbi tzuetako Kon tseilari tza. Kan-tabriako Gobernua.Aran tza Lijó Bilbao. Laneko medikun tzan espeziali-zatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
7. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
7
Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral..
8. KAPITULUA – ARRISKUEN EBALUAZIOA8.1 - ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOAEgileak:
Xavier Alfonso Cornes. UMANA - Vigoko Analisi Bio-mekanikoen Zentroa.Alexandre Alfonso Cornes. UMANA - Vigoko Analisi Biomekanikoen Zentroa.Marta Abruñedo Salaberri. UMANA - Vigoko Analisi Biomekanikoen Zentroa.
Honako hauen lankide tzarekin:Mónica Gonzalo Terente. Preben tzioko teknikaria. IA-PRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Tomás Sancho Figueroa. Preben tzioko teknikaria. IA-PRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.
8.2 - ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA8.2.1 - ZARATAEgileak:
Alfonso Pérez Santiago. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Labo-ral.José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.José Mª Santurio Díaz. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
Honako hauen lankide tzarekin: Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
8.2.2 - BIBRAZIOAKEgileak:
José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.José Mª Santurio Díaz. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
Honako hauen lankide tzarekin: Eugenio Suarez Paz. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
8.2.3 – AGENTE KIMIKOAKEgileak:
Yolanda Juanes Pérez. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
Honako hauen lankide tzarekin: Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.
8.2.4 – BEROAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
8.2.5 – HO TZAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Luis Agirre Muxika. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
8.2.6 – ERRADIAZIO ULTRAMOREAEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
8.2.7 – EREMU ELEKTROMAGNETIKOAK Egileak:
Mª Nieves de la Peña Loroño. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Eus-kal Erakundea.
8.2.8 – AGENTE BIOLOGIKOAKEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Luz Gómez Lastra. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakunde.
8.3 - ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIA-LEN EBALUAZIOAEgileak:
Maite Gomez Echevarria. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Eus-kal Erakundea.Luis Agirre Muxika. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
8
8.4 - SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOAEgileak:
José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
8.5 ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI TZAROANEgileak:
Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.
KOORDINAZIOA:Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
GAINBEGIRA TZEA:José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral. Pedro Pablo Uriarte Astarloa. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurta-sun eta Osasunerako Euskal Erakundea. José Antonio Vázquez Grueiro. Preben tzioko teknika-ria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.
Barakaldo 2016
Argitaraldia: Lehen argitaraldia. 2016ko Azaroa
© ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea
Argitara tzailea: ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea
Argazkiak: Bertan ageri diren irudiak erabilera libreko fototeketatik ateratakoak dira
Internet: http://www.grupo-cano.com
Diseinua eta maketazioa: Samper Impresores
ISBN: 978-84-95859-75-4
COPYRIGHT Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida CANO Taldearen barruan egin da. Ipar-ekialdeko Kantauri dela eta har tzen du izen hori. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral-eko, IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundeko, ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundeko eta OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko mediku eta teknikariz osatutako diziplina ani tzeko mul tzoak osa tzen du taldea. Erakunde horiek baimena ematen dute gida erabil tzeko, bana tzeko eta osorik edo par tzialki erreproduzi tzeko, baldin eta iturria aipa tzen bada, edukiak manipulatu eta alda tzen ez badira eta merkatari tza-xedeekin erabil tzen ez badira. Aipamena honela egingo da:
Paper-formatuan edo formatu digitalean:
Gida osoa:CANO taldea Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016.
Gidaren kapitulua:[Atalaren egileak]. [Atalaren izenburua]. CANO taldean Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016; or. [atalaren hasierako orrialdea]-[atalaren amaierako orrialdea].
Internetetik jai tsitako informazioa:
Gida osoa:CANO taldea Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016 [Kon tsultaren data]. Eskuragarri hemen: [URL].
Gidaren kapitulua:[Atalaren egileak]. [Atalaren izenburua]. CANO taldean Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016. Kon-tsultatua [Kon tsultaren data]. or. [atalaren hasierako orrialdea]-[atalaren amaierako orrialdea]. Eskuragarri hemen: [URL].
Gure esker onaGida hau egiten eta argitara tzen lagundu diguten guztiei. Ba tzuk gure artean jarrai tzen dute lanean, beste ba tzuk lanean edo bere bizi-tzan eran tzukizun berriak hartu dituzte.Bere ekarpenak eta irizpideak eskaini dizkiguten per tsonei, enpresei, zerbi tzuei eta erakundeei.I tsasoko jendeari, iraka tsi digun guztiagatik.
AURKIBIDEA
SARRERA ...........................................................................................................................................................................................................................................................................13
JUSTIFIKAZIOA .........................................................................................................................................................................................................................................................15
HELBURUAK ..................................................................................................................................................................................................................................................................19
NORAINOKOA ..............................................................................................................................................................................................................................................................21
1. KAPITULUA - SEKTOREAREN IKUSPEGIA ..................................................................................................................................................................23
2. KAPITULUA - METODOLOGIA ......................................................................................................................................................................................................37
3. KAPITULUA - LANEKO OSASUNA ETA GENEROA ............................................................................................................................................47
4. KAPITULUA - OSASUNAREN ZAIN TZA ...........................................................................................................................................................................51
5. KAPITULUA - FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN MATRIZEAK . 83
6. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERA ..................................................................... 121
7. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOA ................................................................................................................................... 143
8. KAPITULUA – ARRISKUEN EBALUAZIOA ................................................................................................................................................................153
8.1 - ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA ......................................................................................................... 157
8.2 - ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA .................................................................................................................... 180
8.2.1 - ZARATA ....................................................................................................................................................................................... 180
8.2.2 - BIBRAZIOAK ......................................................................................................................................................................... 182
8.2.3 – AGENTE KIMIKOAK ................................................................................................................................................... 184
8.2.4 – BEROA ......................................................................................................................................................................................... 198
8.2.5 – HO TZA ........................................................................................................................................................................................ 203
8.2.6 – ERRADIAZIO ULTRAMOREA ......................................................................................................................... 209
8.2.7 – EREMU ELEKTROMAGNETIKOAK ......................................................................................................... 214
8.2.8 – AGENTE BIOLOGIKOAK ....................................................................................................................................... 217
8.3 - ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA .................... 222
8.4 - SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA ........................................................................................................ 239
8.5 ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI TZAROAN........................... 288
GLOSARIOA ................................................................................................................................................................................................................................................................290
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................................................................................................................................................................297
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
12
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
13
SARRERA
EAE, Kantabria, Asturias eta Galiziako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Erakundeek urteak darama tzate jardue-rak gara tzen euren autonomia-erkidegoetan laneko arris-kuen preben tzioaren arloan enpresari eta langileen mese-detan. Baina badakite aurre egin beharreko errealitate asko komunak direla eta, horregatik, premiazkoak dira lankide-tza eta ahaleginak ba tzea, are gehiago bizi garen une ho-netan, nahitaezkoa baita eskura ditugun baliabideak ahalik eta ongien balia tzea eta jarduera-arlo eta -sektore guztie-tan elkarlanean ari tzean sor tzen diren baturak eta siner-giak lehenestea.
Lau autonomia-erkidego horietako bizi tza sozial eta eko-nomikoari oso lotuta dagoenez, arran tza da errealitate ko-mun horietako bat. Horrela, autonomia-erkidego horietako Laneko Segurtasun eta Osasun Erakundeen zuzendari tzek sektorean elkarlanean ari tzea erabaki zuten. Sektoreak, dudarik gabe, bere espezifikotasunak ditu erkidego bakoitzean, baina bere alderdi komunak dira gauzarik esangura-tsuena eta erabakigarriena. Horregatik, Osasuna Zain tzeko Gida hau egiteko erabakia hartu eta Institutu horietako tek-nikari eta medikuz osatutako diziplina ani tzeko taldea era-tu zuten. Urra tsez urra ts garatu dute gida, Laneko Arris-kuen Preben tzioko Legeko prin tzipioei erreparatuz, hau da, lanpostuak eta jarduerari lotutako arriskuak xehetasunez ezagu tzari erreparatuta.
LANEk (Lanaren Nazioarteko Erakundea) arriskuko lan-jar-duera guztien artean arrisku tsuenetariko tzat jo tzen dituen sektoreetako bat da arran tza. Batetik, arran tza-on tzietako baldin tza espezifikoak, batez ere lan egiteko eta bizi tzeko baldin tza gogorrak eta, bestetik, lan hori, askotan, egural-di txarraren, eguraldi txarrak berekin dituen arriskuen eta i tsasoko indarren suhartasunaren eraginpean egoteaga-tik, arriskuko egoeretan egin behar izatea dira i tsasoko arran tzarekin lotutako lanbideetan izaten diren herio tzen eragin-indizea hain handia izatearen kausak. Arran tzak, egia esan, ekoizpen-sektore guztien arteko ezbehar-tasa handienetakoa du, batez ere istripu larrien kasuetan, lehen adierazi zen bezala, i tsasoko ezbehar bat izaten denean areagotu egiten dena. Hori dela eta, i tsasoko segurtasuna betidanik izan da arlo horretan egindako ahaleginak bere-ganatu dituen kezketako bat.
Langile horiek gainazal mugikor baten gainean egiten dute lan, etengabeko oreka ezegonkorreko egoeran. Askotan, gainera, eguraldi-baldin tza txarretan ari tzen dira, “parteko soldatarekin” ordainduta eta, oro har, bizigarritasun- eta bizikidetasun-baldin tza oso txarretan. Hala, bizkarreko jar-dueraren, arran tzatresnen erabileraren eta agente fisiko, kimiko eta biologikoen eraginpean egotearen ondoriozko arrisku-egoerak sor tzen dira arran tza-on tzian, brankatik
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
14
popara eta ababorretik istriborrera. Lanak ahalegin handia eska tzen du eta harrapaketen arabera gara tzen diren lane-gun luze eta gogorretan luza tzen da, espazio eta denboren etenik gabe lan egiteko eta a tseden har tzeko erabil tzen den leku txiki batera mugatutako bizikide tzaren ondorio-zko arrisku psikosozialeko faktoreen eraginpean egote-ko larrigarriarekin. Gainera, alturako eta altura handiko arran tzaren kasuan gerta tzen den bezala, lan-jarduerak eska tzen du urrutiko arran tza-tokietan aldi luzeetan ego-tea, hainbat herrialdetako langileekin lan egitea eta baita gaixotasun endemikoak eta gurearekin zerikusirik ez duten klimak dituzten herrialdeetan lan egitea ere.
Arran tza-jardueraren arriskuak arran tza-tresnak aska-tu eta bira tzeko erabil tzen den askotariko tresneriarekin egindako lanaren, eguraldi-baldin tza txarren eraginpean egotearen eta harrapaketak manipula tzean, arran tza-tresnetatik aska tzean, bizkarrean edo sotoetan estiba-tzean edo portuan deskarga tzean egiten diren gehiegizko esfor tzuen ondoriozkoak dira gehien bat. Arran tza-mota bakoi tzak maniobra espezifikoak egitea eta makina des-berdinak erabil tzea eska tzen du eta, horregatik, arriskuak ere aldatu egiten dira ba tzuetatik besteetara.
Baina arran tza-sektoreak, lana on tzietan egiten duten per tsonez gain, on tzira tzerik behar ez duten beste ba tzuk ere har tzen ditu. Per tsona horiek hainbat kolektibotakoak dira: ba tzuek i tsason tzietan egiten diren atazekin zerikusia duten jarduerak dituzte, esaterako, arraina deskarga tzea, prozesa tzea eta merkatura tzea, edo sareak konpon tzea eta fabrika tzea eta beste ba tzuek i tsaski-bilketako edo akuikulturako jardueretan dihardute. Kolektibo horietako gehienak, on tzian lan egiten dutenak ez bezala, emakumez osatutakoak dira; gainera, generoaren arabera egin ohi zen zereginen zatiketa bera dute, eta Gida honek hasiera-ha-sieratik erabili du ikuspegi hori.
Gida hainbat etapatan egiten joan da. Lehen etapa, baxu-rako eta artisau-arran tzako flotei eskainitakoa, 2011ko udazkenean argitaratu zen. Bigarrenak oinezko i tsaski-bilketaren jarduerak, baliabide espezifikoen erauzketa eta arran tzako jarduera lagun tzaileak jorratu zituen, eta 2012ko udazkenean argitaratu zen, eta hirugarrena, altu-rako eta altura handiko arran tza-motei buruzkoa, urtebete geroago. Baina oraindik azken lan bat gera tzen zen, orain aurkezten ari garena. Gida osoan zehar garatu diren fase, zeregin eta azpizereginen matrizeak erabilita, arriskuen ebaluazioa nola bidera tzen den erakustea da xedea, kasu honetan benetako eredu batean gauza tzen dena: baxu-rako inguraketa-on tzi bateko marinel-postu baten arris-kuen ebaluazioa, eta hortik abiatuta nola planifika tzen den lanpostu hori bete tzen duten per tsonen osasunaren zain-tza espezifikoa. Horrela, lan-baldin tzek per tsona horien osasun-egoerari eragiten dioten jakiteko aukera emango duten osasun-probak eta -miaketak proposa tzen dira, lan-tokiko medikuari eta erizainari kalte horiek modu goiztia-rrean identifika tzen lagunduz eta, preben tzioko teknikaria-rekin batera, euren lanerako preben tzio-neurri egokienak gomenda tzeko aukera emanaz.
Gida osoa euskarri bakarrean eskura izateko aukera ema-teko xedez, laugarren etapa honek aurreko hirurak bil tzen ditu eta, haiekin batera, baxurako inguraketa-on tzi bateko marinel-postuaren arriskuen ebaluazioa eta lanpostu hori bete tzen duten per tsonen osasunaren zain tza espezifiko-rako proposamena eskain tzen du, Gidaren testu osoa tes-tu bakarrean aurkeztuz.
Arran tza-sektorean Osasuna Zain tzeko Gidaren laugarren eta azken zati honen xedea, hasiera-hasieratik izan den bezala, laneko arriskuen preben tzioaren arloan tresna ba-liagarria izatea da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
15
JUSTIFIKAZIOA
Langileen osasunaren zain tza espezifikoaren kalitatea hobe tzeko helburuarekin sortu zen Gida hau. Lan-baldin-tzei eta lan-baldin tza horiek langilearen osasunean dituz-ten ondorioei lotutako zain tza da.
Arran tza-on tzietan egiten den lan-jardueraren eta ekoiz-pen-jardueraren beste adar ba tzuetan egiten denaren ar-tean alde handiak daudela adierazten duen errealitatetik abia tzen da, izan ere, lan egiten den inguruneak, berez, laneko arriskua era tzen du. Horregatik, i tsasoko segurta-suna betidanik izan da arlo horretan egindako ahaleginak bildu dituen kezka eta, hein batean, horrexegatik, tripula-tzaileen laneko osasunak bigarren mailako tokia izan du nabigazioko arriskuekin alderatuta. Baina i tsasoko ezbe-harren ondoriozko herio tzen kopuruak ez du gainditu flota osoan izaten direnen % 25. Herio tzen % 75 on tzian egiten den lan-jardueraren ondoriozkoak dira. Beraz, i tsasoko istripuen preben tzioaren kalterik gabe, arriskuak prebeni-tzeko ahaleginak lan-jardueraren eta horren ondorioen mul tzora zuzendu behar dira batik bat.
Laneko Arriskuak Prebeni tzeko Legeak xeda tzen ditu la-neko segurtasunaren eta osasunaren gaineko jarduerek bete behar dituzten prin tzipio orokorrak. Legea indarrean sar tzeak, beste lorpen ba tzuen artean, lan-esparruko preben tzio-jarduerak nahitaez langile guztietara heda tzea eragin zuen eta legea arran tza-sektorean aplika tzeak lan-gile guztiak, on tzira tzen direnak eta ez direnak, gure gizar-teko beste ekoizpen-sektoreetako gainerako langileekin berdin tzea eragin du.
Lege horrek eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar-tzen duen Errege Dekretuak, langileen osasuna babeste-ko maila egokia lor tzeko ezinbestekoak diren berme eta eran tzukizunen oinarrizko gorpu tza zehaztuta, laneko arriskuen preben tzioa proiekta tzen den une beretik en-presa-jardueran txerta tzea xeda tzen dute eta enpresariari eslei tzen diote enpresako preben tzio-jarduera antola tzeko eran tzukizuna. Beraz, enpresaria behartuta dago prebentzioa antola tzeko eredu bat ezar tzera, preben tzioko lau diziplinetan egin beharreko fun tzio, jarduera eta zere-gin guztiak gauzatuko dituela berma tzen duena, laneko medikun tza barne.
Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 14. artikuluak xeda tzen du langileen osasun-egoera zain tzeko eskubi-dea, eta baita zain tza hori berma tzeko enpresariaren be-tebeharra ere.
Arran tza-sektorean, on tzira tzen diren per tsonek ezinbes-tekoa dute euren laneko zereginak bete tzeko gaikun tza lor tzea. Gaikun tza hori lor tzeko aurretiko eta aldizkako osasun-azterketak gainditu behar dira, langileari bere
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
16
okupazioa bete tzen jarrai tzeko aukera ematen diote-nak, eska tzailearen baldin tza psikofisikoak lanpostuaren ezaugarriekin bateragarriak direla eta langile horren eta tripulazioko gainerako kideen osasuna eta segurtasuna arriskuan ez dituztela jar tzen berma tzen duen heinean. I tsason tzietan on tzira tzeko osasun-azterketak arau tzen dituen Errege Dekretuak honako hau dio 1.2 artikuluan: “errege-dekretu honetan aurreikusitako osasun-azter-ketak egin behar dira, Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 22. artikuluan eta bere garapen-arauetan xedatu-takoa betez, enpresariaren eskumeneko gainerako bete-beharren kalterik gabe”.
Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 22. artikuluan eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluan defini-tutako langileen osasunaren zain tzaren ezaugarriak eta edukia kontuan hartuta, esan daiteke on tzira tzeko osa-sun-azterketak egiteak jakineko jarduketa sanitario bat edo osasun-azterketa bat une jakin batean egindako tzat jo tzea eska tzen duela, norbanakoen nahiz kolektiboen la-neko arriskuen preben tziorako gainerako jarduerak, lan-gileen osasunaren zain tza defini tzen dutenak, egin gabe uztearen kalterik gabe. Horren guztiaren ondorioz, enpre-saria behartuta dago preben tzioa antola tzeko eredu bat ezar tzera, preben tzioko lau diziplinetan egin beharreko fun tzio, jarduera eta zeregin guztiak gauzatuko dituela berma tzen duena, laneko medikun tza barne. Zen tzu ho-rretan, 843/2011 Errege Dekretuak, ekainaren 17koak, preben tziozerbi tzuen jarduera sanitarioa gara tzeko baliabideen antolamenduari buruzko oinarrizko irizpi-deak xeda tzen dituenak, 3. artikuluan jaso tzen du zein diren preben tzio-zerbi tzuen jarduera sanitarioak, osasun-azterketa soilak egitera ez direla muga tzen zehaztuz eta preben tzio-zerbi tzuko beste arlo ba tzuekin koordina tzea behar dutela adieraziz. Horretarako, Errege Dekretu honek laneko arriskuen kanpoko nahiz jarduera sanitario hori ba-liabide propioekin eta/edo mankomunatuekin beraien gain hartu duten enpresen preben tzio-zerbi tzuetako Zerbi tzu Sanitarioei eskatutako eskakizun teknikoak eta gu txieneko baldin tzak arau tzen ditu, haiek baimen tzeko eta erabil tzen direnean haien kalitate-estandarrei eusteko.
Beraz, osasun-azterketa bat egiteko jarduera puntuala osatu egin behar da. Eta osasuna zain tzeko osasun-azter-keten oinarria eta helburuak on tzira tzekoen desberdinak diren arren, on tzira tzeko osasun-azterketak osatu egin behar dira beste hainbat konturekin: osasun-arrazoien-gatik lanetik luzaroan falta izan ondoren egin beharreko langileen osasunaren ebaluazioa, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak osasun-arrazoiengatik lanera joan gabe geratutako aldiak ezagu tzea, langileen osasunaren zain tzaren eta arriskuen ebaluazioaren emai tzak irizpide epidemiologikoekin azter tzea, laneko arriskuen eragin-pean egotearen eta osasunerako kalteen arteko erlazio posibleak ikertu eta azter tzeko xedez, preben tzio-zerbi-tzuko gainerako kideekin elkarlanean ari tzea eta lane-ko baldin tzak eta ingurumena hobe tzera zuzendutako neurriak proposa tzea. Osasunaren zain tzan sar tzen dira, batetik, osasunerako arrisku berriak dituzten zeregin es-pezifikoak esleitu ondoren hasierako osasunazterketak egiteko eskain tza, bestetik, haurdunaldi-egoeran edo erdi-tu berriko egoeran dauden langileei, adingabeei eta arrisku jakin ba tzuekiko bereziki sentikorrak diren langileei eragin
diezaieketen arriskuen azterketa eta balorazioa, eta baita preben tzio-neurri egokien proposamena ere. Langileen osasuna zain tzeko osasun-azterketak lan-baldin tzetan an tzemandako arriskuen arabera egiten direnez, kontuan izan behar da horien periodikotasuna administrazioak on-tzira tzeko osasunazterketetarako finkatutako periodiko-tasunaren desberdina dela.
On tzira tzen ez diren langileen kasuan, enpresariak osota-sunean hartu behar du bere gain haien osasunaren zain-tza, hau da, preben tzio-zerbi tzuak hasierako eta aldizkako osasun-azterketak ere egin beharko ditu. Baina sektoreko esparru horretan lan egiten duten per tsona asko ere auto-nomoak dira eta, ondorioz, ez dute osasuna kontrola tzen. Lehen mailako arretako medikuarengana joaten dira ondo ez daudenean eta eragiten dieten patologiak arrun tzat jo-tzen direnean. Kalteak eta kalte horiek eragiten dituzten arrisku-faktoreekin izan lezaketen erlazioa ez ezagu tzea eragiten du horrek. Osasuna zain tzeko Gida honek kalte horiei buruzko eta kalte horien kausei buruzko ezagu tza ematen du, eta lehen mailako arretako medikuek kolekti-bo horietan ikusten dituzten patologien lanbide-jatorriaz susma tzeko eta kasu horiek gaixotasun profesional iza-teko susmagarri tzat jo tzeko balio duen tresna ere bada. Zen tzu horretan, osasunaren zain tza kolektiboan jarritako arretak balio berezia har tzen du, izan ere, kalte ba tzuk iza-tearen ondorioz jaso daitezkeen ordainsarietatik haratago, kalte horiek saihesteko aukera baitago preben tziozko neu-rriak hartuta.
Osasunaren zain tza kolektiboak aukera ematen du lanare-kin zerikusia duten kalteak identifika tzeko langilekolekti-bo bati loturiko kasuen pilaketa aztertuta. Aukera ematen du preben tziozko neurri tekniko eta medikoen ondorioak ebalua tzeko eta lehenesteko ere, lan-baldin tzak hobe tzen dituztelako; eta, azkenik, aukera ematen du aztertutako patologien diagnostikorako erabil tzen diren osasun-azter-keten eraginkortasuna, efikazia eta efizien tzia ebalua tzeko.
Arrazoi horiek medio, beharrezko tzat jo zen oinarrizko gida hau egitea eta argitara tzea, izan ere, sektoreko arrisku espezifikoetan oinarrituta eta arran tzaaparailuen arabe-ra bidera tzen ditu langileen osasuna zain tzeko jarduerak. Gida leiala da preben tziozerbi tzuek bete tzen dituzten preben tziojarduera sanitarioak bidera tzen dituzten prin tzipioekiko. Lanpostuaren eta lanpostu horrek be-rekin dituen arriskuen ezagu tza xehatuaren parte batek lanpostuak deskriba tzeko moduari buruz orienta tzen du eta arriskuen ebaluazioa egiteko oinarriak ezar tzen ditu, arran tza-aparailu bakoi tzaren tzat, on tzi bakoi tzaren tzat eta lanpostu bakoi tzaren tzat espezifikoa izan behar due-na, prozesu hori gauza tzeko moduari buruzko eredu jakin bat azalduz.
Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluak adieraz-ten du osasunaren zain tzak protokolo espezifikoak bete beharko dituela edo langileak dituen arrisku-faktoreekiko beste bitarteko ba tzuk. Osasun-azterketetan historia kli-nikoa eta lanekoa ere sartuko dela xeda tzen du. Anamnesi, azterketa kliniko eta kontrol biologikoari buruzko datuez eta lanak berekin dituen arriskuen araberako azterlan osagarriez gain, lanpostuaren deskripzio xehatua, lan-postuan egindako denbora, lan-baldin tzen azterketan aur-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
17
kitutako arriskuak eta hartutako preben tzioneurriak ere jasoko dira historian.
Lan egiteko modu hori diziplina ani tzekoa soilik izan dai-teke eta preben tzio-teknikariek eta laneko medikuek euren arteko elkarlanaren fruituak azaldu beharko lituzkete. Hala, laneko medikuak eta erizainak, zereginen eta arriskuen ja-kitun, osasunari zer kalte-mota eragin diezazkieketen ja-kin ahal izango dute eta osasunaren zain tza espezifikoa egin ahal izango dute, kalte horiek goiz identifika tzeko eta preben tzio-neurri egokienak gomenda tzeko aukera eman-da, preben tzio-teknikariarekin batera egiten duten lanari
egiten dioten ekarpen gisa. Zen tzu horretan, osasunaren zain tza kolektiboan jarritako enfasiak fun tsezko balioa har tzen du, nabarmendu egin behar dena.
Espiritu horretan oinarritu da gida eta preben tzioko tek-nikarien eta laneko mediku eta erizainen arteko elkarla-nean dago bere balio handiena, langileen osasunaren zain-tza espezifikoaren oinarria baita.
Espero dugu lan hau langile eta enpresarien onerako izan-go dela laneko arriskuen preben tzioaren arloan.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
19
HELBURUAK
Gidaren helburu nagusia arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tza espezifikoa modu egokian ezar tzeko orientazio zuzena eta tresnak eskain tzea da, laneko segur-tasun eta osasun arloan babes eraginkorra izateko eskubi-dea berma dadin.
- Jarduerak eta sektoreko langileen lanpostuek eurekin dituzten arriskuen inguruan osasunaren zain tza es-pezifiko eta indibiduala lor tzeko tresna gisa sortu da Gida.
Osasunaren zain tza kolektibo eta espezifikoa gauzatzeko tresnak jar tzen ditu, arran tza-sektoreko lanean segurtasun- eta osasun-adierazle ba tzuk lor tzeko helburuarekin, bai enpresan eta bai autonomian, es-tatuan eta erkidegoan. Horrek aukera emango du preben tzio-estrategiak ezar tzeko eta sektoreko lan-baldin tzak hobe tzeko ezarritako helburuen lorpen-maila balora tzeko.
- Gaixotasun profesionalak eta sektoreko lanarekin zerikusia duten gaixotasunak detekta tzeko tresnak ematen ditu eta, modu horretan, haien ezagu tza eta komunikazioa eta haien inguruko preben tzio-jarduerak mar txan jar tzea errazten dira.
Gida honen helburua da sektoreko arriskuen ebaluazioa errazteko mekanismoak eskain tzea eta hori nola gauza daitekeen modu praktikoan erakustea.
- Sektorearen zati bat osa tzen duten flota, arran tza-tresna eta azpitresna motaren arabera, arran tzaren jarduera lagungarrietan diharduten kolektiboen eta i tsaski-bilketan edo akuikulturan dihardutenen laneko arriskuak identifikatu eta ebalua tzen lagun tzeko gida gara tzen da bertan.
- Tresna hori ezinbestekoa da langileen osasunaren zain tza jasaten dituzten arriskuen araberakoa izan dadin, genero-ikuspegia barne hartuta.
Azkenik, gidaren helburua da arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tzan nahasitako agenteen arteko koordi-nazioa erraztuko duten mekanismoak eta tresnak ezar-tzeko premia, preben tzio-zerbi tzu bakoi tzaren egituraren barruan nahiz kanpoan.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
21
APLIKAZIO-EREMUA
Gida honek langileen osasunaren zain tzari buruzko alderdi guztiak har tzen ditu kontuan. Bere kon tzeptuaren garape-netik abia tzen da eta preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloak laneko arriskuei buruzko gure araudian oinarrituta dituen jarduera guztiak gauza tzen ditu.
Langileen osasunaren zain tza espezifikoa langile horiek jasaten dituzten laneko arriskuen ezagu tzan oinarrituta egon behar du eta arrisku horiek saihesteko aukera eman-go duen preben tziozko eran tzuna eman ahal izateko, haie-tatik sor daitezkeen osasun-arazoetan zentra tzea eska-tzen du.
Gidak arriskuak identifika tzeko eredu bat eskain tzen du eta arriskuen ebaluazioa egiteko jakineko adibide bat proposa tzen du, ezinezkoa delako arriskua modu gene-rikoan ebalua tzea. Arran tza-on tzien aparailu eta tresnen aniztasunak eta an tzeko on tzien artean egon daitezkeen desberdintasunek ezinezkoa egiten dute. Beste horrenbes-te gerta tzen da on tzira tzerik behar ez duten jardueren ka-suan. Horrela, arriskua lokaliza tzeko aukera ematen duen tresna bat eskain tzen du, arrisku hori ezagutu eta ezabatu ahal izateko eta, hori ezinezkoa bada, ebaluatu ahal iza-teko, Gidaren erabil tzaileari zorroztasun gehiago emanaz.
Arriskuen ebaluazioaren kasuan bezala, ezinbestekoa da azpimarra tzea osasunaren zain tza jakineko osasunpro-ba eta miaketa ba tzuk zeregin-mul tzo batean sartutako langileei orokorrean eslei tzetik ezin dela atera. Langile horien osasunaren zain tza nola egingo den erabaki tzeko, euren lanpostuaren deskripzio xehatua, jasaten dituzten arriskuak eta horien handitasuna, arriskuaren eraginpean igarotako denbora eta hartutako preben tzio-neurriak eza-gutu behar dira, Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 ar-tikuluan jasota dagoen bezala. Kasu bakoi tzean osasuna zain tzeko zer protokolo aplika daitekeen xeda tzen du gida honek, erabil daitezkeen osasun-proba eta -azterketei buruz orientatuta, medikuaren aginduz gehi tzearen kalte-rik gabe. Horri guztiari, adibide gisa, kasu praktiko bat gehi-tzen dio erabil tzaileak Gidak proposa tzen duen prozesuari jarri diezaion.
Horregatik, gidak, arran tza-moten eta arran tza-mota bakoi tzeko zeregin eta azpizereginen araberako lanpos-tuen deskripzioari eskain tzen dio bere edukiaren zati bat, haien inguruan identifika daitezkeen arriskuak deskriba-tuz. Arriskuen ebaluazioa kasu partikular bakoi tzean eza-gutu beharko du gidaren erabil tzaileak, kasu bakoi tzerako osasunproba eta miaketa egokienen aplikazioa zehaztu beharko dutenak. Eta hori guztia gizon eta emakumeen la-neko osasuna jakineko osasun-egoera ba tzuetatik hara-tago doala behin eta berriz esateari u tzi gabe egiten da. Horregatik esaten da arriskuen ebaluazioak eta osasuna-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
22
ren zain tza genero-ikuspegia kontuan hartuta egin behar direla.
Gida hau honako jarduera hauetan diharduten langileen osasunaren zain tzari buruzkoa da:
Baxurako eta artisauarran tzako flotak, modalitate hauetan ari tzen direnak: txaneleko akuikulturaKazako arran tzaBeita biziko arran tzaI tsaser tzeko ingurasareaMailasareaLerro bertikalaUr gaineko i tsaski-bilketa: atoian eramandako arran tza-tresnakUr gaineko i tsaski-bilketa: eskuzkoaOtarreakHondoko tre tza
Jarduerak:Oinezko i tsaski-bilketa.Baliabide espezifikoak: Oinez.Baliabide espezifikoak: Urpera tze bidezko i tsaskibilketa.Baliabide espezifikoak: Lanperna.Mailasare-aparailuen saregileak.Inguraketa-, arraste- eta tre tza-aparailuen saregileak.Saregileak: Beste sare-mota ba tzuk era tzea (otarreak, etab.).Portuko manipulazioa eta garraioa: Arrain txikiak.Portuko manipulazioa eta garraioa: Arrain handiak.
Alturako eta altura handiko flotak, modalitate hauetan ari tzen direnak:Azaleko tre tza (Long line)Hondoko tre tza (Pin txoa edo harri bola)Alturako ingurasarea (Atunon tziak)A tze-arrasteaBikoteko arraste-arran tzaArraste klasikoaSardedun arrastea
KAPITULUA
SEKTOREAREN IKUSPEGIA
1.
1. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández FernándezJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García Leal
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
25
I tsASER tzA, LANGILEAK ETA FLOTA
I TSASER TZA
Espainiak, gu txi gorabehera, 4.830 km-ko i tsaser tza du penin tsulan eta 4.405 km-koa uharteetan. Galizia, Kanta-bria, Asturiasko Prin tzerria eta EAE autonomia-erkidegoen artean, 2.429 km-ko i tsaser tza dute.
1498 km 401 km 284 km 246 km
Iturria: lanketa propioa Sustapen Ministerioaren datuetan oinarrituta Institutu Geografi ko Nazionala
ARRAN TZA-MOTAK
Arran tza-motak eta sektore honetako segurtasuneko eta lan-osasuneko arauak arau bidez erregulatuta daude. 543/2007 EDk, apirilaren 27koak 24 metroko luzerako (L) i tsason tziek ku tsaduraren inguruan bete beharreko se-gurtasun- eta preben tzio-arauak fi nka tzen dituenak eta “arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenei” buruzko uztailaren 18ko 1216/97 ED aplika tzeko Gida Teknikoak arran tza-on tzien honako sai-lkapen hau ezar tzen dute:
a) Tokiko arran tza-on tziak. I tsaser tzetik 10 milia baino gehiago urrundu gabe arran tzan ari tzen direnak.
b) I tsaser tzeko arran tza-on tziak. I tsaser tzaren eta i tsaser tzarekiko 60 miliako lerroaren artean eta 52º I 20º I paraleloen artean kokatutako eremuan jardue-ra egiten dutenak dira.
c) Alturako arran tzako on tziak. I tsasoen eta i tsaser-tzerako distan tzien mugarik gabe eta lehen aipatu-riko eremuetatik kanpo jarduera egiten dutenak.
d) Altura handiko arran tzako on tziak. I tsasoen eta i tsaser tzerako distan tzien mugarik gabe eta lehen ai-paturiko eremuetatik kanpo jarduera egiten dutenak.
Arran tza-on tzien sailkapen hori eraiki tzeko baimena onar-tzean ezarri da eta I tsas Administrazioak berre tsi du on tzia zerbi tzuan sartu aurreko hasierako azterketa egin aurretik.
Gauza bera gerta tzen da beraien erregulazio espezifi koa duten beste erauzketa-jarduera ba tzuekin, esaterako, i tsaski-bilketarekin.
Osasuna zain tzeko gida arran tza-mota nagusietan zentra-tu da, eta honela banatu ditu:
− Baxurako edo artisauarran tza− Oinezko i tsaskibilketa, saregileak, neskatilak eta
paketa tzaileak− Alturako eta altura handiko arran tza
BAXURAKO, I TSASER TZEKO EDO ARTISAU-ARRAN TZA
La pesca de bajura es la que tiene lugar muy cerca de los Baxurako arran tza portuetatik hurbil egiten da; on tzi txikiak dira, gehienetan erregistro gordineko 20 tona (EGT) baino gu txiagokoak, hamabost lagun baino gu txiagoko tripu-lazioak izan ohi dituzte eta bost egun baino gu txiagoko kanpainak egiten dituzte. Baxurako arran tzan sartu ohi da artisau-arran tza. On tzi oso txikiekin egiten da –bost EGT edo gu txiago–, bizpahiru arran tzalerekin eta egunero atera tzen dira arran tzara hainbat orduz.
On tzien tamaina, oro har, ez da izaten 20 EG ttik gorakoa baina zenbait kasutan 50eraino iristen da. Horrek esan nahi du 24 metro baino gu txiagoko luzera dutela kasu ge-hienetan. On tzi horiek, gehienetan, hamabost marinel bai-no gu txiago izaten dituzte, kasu askotan familia barekoak, gu txi hierarkizatutako egituran egiten dute on tzi barruko lana eta «partekakoa» izeneko ordainketa-sistema iza-ten dute. Sistema horren arabera, nagusiak eta langileek zenbait ustiapen-gastu parteka tzen dituzte eta egindako harrapaketen propor tzioan irabazten dute.
On tziaren jabea –enpresak on tzi bakarra izan ohi du– bes-te tripula tzaile bat izaten da. Lana artisau tzatik hurbil dago eta ezagu tza profesional zorro tza eska tzen du, hainbat ur-tetako jardunaren bidez hartutakoa.
I tsasora egunero irteteak aukera ematen die marinelei gi-zarte- eta familia-bizi tza nahiko orekatua izateko. Alturako marinelak, aldiz, hainbat hilabetez egon daitezke e txetik kanpo.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
26
ALTURAKO ETA ALTURA HANDIKO ARRAN TZA
Gida honetarako Kantauriko ipar-mendebaldeko 4 autono-mia-erkidegoetan presen tziarik handiena dutenak aukera-tu ditugu, eta honela sailkatu ditugu:
• Tre tza:-azalekoa (Long line)-hondokoa (Pin txoa, harri bola)
• Alturako ingurasarea (Atunon tziak)
• Arrastreaa tze-arrasteabikoteko arrasteaklasikoa sardeduna
Alturako arran tzan diharduten on tzien ezaugarriei dago-kienez, hainbat egunez portura i tzuli gabe edo urrutiko arran tza-tokietan lanean ari tzeak, esaterako, Gran Sol-en (Britainiar uharteak), Ha tton Bank (Islandiako hegoaldea) edo Kanariak-Saharako arran tza-tokian, on tziaren poten-tzia, luzera eta tonajearen gehikun tza garran tzi tsua izatea eragiten du. Zenbait on tzik 1.200 CV-tik gorako poten tzia dute eta 30 metrotik gorako luzera. Tre tza eta arrastea dira gehien erabil tzen diren arran tza-motak.
Altura handiko flotak i tsason tzi handiek osa tzen dituz-te, 100 metrotik gorako luzera eta 7.500 CV baino gehia-goko poten tzia dituztenek, botaldi bakoi tzean arrain-kan-titate handiak atera tzeko gai direnek. “Lantegi-on tziak”, inguraketa-on tziak edo arraste-on tzi izoztaileak dira, arraina arran tza tzeko, eralda tzeko eta biltegira tzeko askoz ahalmen handiagoa dutenak eta ekoizpen-prozesu kon-plexuagoak gara tzeko aukera ematen dutenak.
Alturako arran tzaren eta altura handiko arran tzaren arte-ko desberdintasun nagusia altura handiko on tziek mun-duko arran tza-toki guztietan arran tza egin dezaketela da, distan tzia-mugarik gabe eta horretarako lizen tzia izateko baldin tza soilarekin. Azken kasu horretan, arran tza-mota horretan diharduten enpresa askoren kasuan, kapitala Espainiakoa izan arren eta tripulazioko kide gehienak ere nazionalitate berekoak izan arren, on tziek arran tza egiten duten arran tza-tokien eskubideak dituzten herrialdeen bandera eraman behar izaten dute, beraz, esan daiteke, bandera propioa duten on tziek eta beste nazionalitate ba tzuetako on tzien tzako i txita dauden arran tza-tokietan arran tza egiteko komenen tziako edo nahitaezko bandera duten on tziek osa tzen dutela Espainiako flota. Arran tza-tzen diren espezieen artean abadira, mihi-arrain buruhan-dia, atuna, bisigua, oilarra, lega tza, bakalada, hegaluzea, txipiroia, mihi-arraina, eta abar nabarmen tzen dira.
Bi arran tzamota horietan teknologia sofistikatua erabiltzen da. On tziek radarrak dituzte arrain-sardak detekta-tzeko eta horien norabidea eta abiadura jakiteko. Sonarrak ere badituzte detektatutako arrain-sarden tamaina neur-tzeko eta, ba tzuek, baita aireko baliabideak ere (helikopte-roak) arrain-sardak aurki tzeko. Oro har, mekanikoki egiten da erauzketa eta, lehen ere adierazi den bezala, on tziak lan-tegi flotagarriak dira, harrapaketak prozesa tzeko, izozteko,
on tzira tzeko eta azpiproduktuak egiteko ahalmena dute-nak. Arrain-prozesaketan, arraina garbitu egiten da, tripak eta burua ken tzen zaizkio eta xerratu edo gazitu egiten da izango duen merkatari tza-xedearen arabera. Produktua izozteko baldin bada, prozesuak pixka bat konplexuagoak dira, lantegi-on tziak diren, zati tzeko, xerra tzeko eta abarre-rako gailuak izatearen edo izozteko soilik izatearen arabe-ra. Horretarako, hozkailuak dituzte, arraina on tzian baldin-tza egokietan kon tserba tzeko. Nolanahi ere, lan-prozesuak dezente mekanizatuta egoten diren arren, aurretik eskuzko lana egin behar izaten da.
Urrutiko arran tza-tokietan aldi luzeak igaro tzeak, hainbat herrialdetako langileekin eta gaixotasun endemikoak egon litezkeen herrialdeetan, arrisku psikosozialak gehi tzen di-zkie arran tza-teknikekin eta klima-baldin tzekin zerikusia duten arriskuei. Azken horien artean aipagarrienak on tzi barruko harreman per tsonalekin zerikusia dutenak edo aldi luzeetan familiarengandik urrunduta egotearen ondorio-zkoak daude, Indiar ozeanoko i tsaser tzetan ibil tzen diren on tziek jasan dituzten piraten erasoak ahaztu gabe.
OINEZKO I TSASKI-BILKETA, SAREGILEAK, NESKATILAK ETA PAKETA TZAILEAK
Arran tza-sektoreak, lana on tzietan egiten duten per tsonez gain, on tzira tzerik behar ez duten beste ba tzuk ere har-tzen ditu. Per tsona horiek hainbat kolektibotakoak dira: ba tzuek i tsason tzietan egiten diren atazekin zerikusia duten jarduerak dituzte, esaterako, arraina deskarga tzea, prozesa tzea eta merkatura tzea, edo sareak konpon tzea eta fabrika tzea, ordezka tzen dituzten kofradien kudeaketa egitea, eta beste ba tzuek i tsaski-bilketako edo akuikultu-rako jardueretan dihardute.
Kolektibo horietako gehienak, on tzian lan egiten dutenak ez bezala, emakumez osatutakoak dira, kasu gehienetan langile autonomoak; gainera, generoaren arabera egin ohi zen zereginen banaketa bera dute, haien lan-egoera pixka-naka-pixkanaka erregulariza tzen joan den arren aldatu ez dena.
Antolaketa- eta partaide tza-ezak, ordezkari tza-organoetan emakumeek presen tzia txikia izateak, aitor-pen profesional eskasak eta sektoreko intrusismoak ere oztopatu egiten dute kolektibo horiek Administrazioaren aurrean aitor tzea. Halaber, faktore horiek zaildu egiten dute gaixotasun profesionalak lan-jardueraren arriskuen arabera identifika tzea, batez ere lanari lotutako karga fi-sikoaren ondoriozkoak: jarrera behartuak eta denbora lu-zekoak, mugimendu errepikatuak, kargak manipula tzea eta indarra egitea, eguraldi-baldin tza txarrak eta inguru-neko baldin tzak. Laneko ezbeharren estatistiketan ez dira xeha tzen jarduera horietako datuak, arran tza-sektoreko datuekin gerta tzen den bezala, nekazari tza, abel tzain tza eta basogin tzako datuekin batera daude, eta horrek zaila-go egiten du datu horiek ezagu tzea
Arriskuak eta arrisku horiek osasunean dituzten ondorioak ez ezagu tzeak preben tzioa zail tzen du eta baita gaixota-sun profesionalengatiko prestazioa edo haurdunaldiaga-tiko arriskuaren ondoriozko prestazioak lor tzea ere. Kontu
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
27
horiek, gaur egun, kolektibo horien aldarrikapenen artean daude.
I tsaskibilketa
Legezko definizioaren arabera, i tsaskibilketa oinez edo on tzitik egindako erauzketa-jarduera da, i tsasoan edo i tsaso eta lehorraren arteko zonan egindakoa eta, arran tzatresna selektibo eta espezifikoekin hainbat motatako moluskuak, krustazeoak, tunikatuak, ekino-dermoak eta i tsasoko beste ornogabe ba tzuk harrapa-tzera bideratutakoa, gero merkatura tzeko helburuare-kin.
On tzitik egindako i tsaskibilketa da i tsaskiak on tzi batetik harrapa tzea, hain zuzen ere, harrapatu behar den i tsaskiaren eta zonaren arabera aukeratutako tres-naren lagun tzarekin. On tzitik eskuz egiten den i tsaski-bilketan i tsaski-bil tzaileak berak maneia tzen du arran-tza-tresna eta trakzio mekanikoko i tsaski-bilketan, aldiz, arran tza-tresna on tziak eramaten du arrastan.
Oinezko i tsaskibilketa da moluskuak kostalde harea-tsuan atera tzea. Horretarako, eskuzko tresnak erabil-tzen dira (ai tzurra, txardangoa, eskuareak, igitaiak, sardexkak, etab.). Tresna ohikoenen izena aldatu egin daiteke lau autonomia-erkidegoetan, eta baita autonomia-erkidegoetako probin tzia edo lurralde his-toriko bakoi tzean ere. Erabil tzen den arran tza-tresna moluskuaren arabera, moluskua dagoen sakoneraren arabera, substratu-motaren (harea edo lohia) arabera, lehorrean edo bustian (marea artean edo marea era-ginpean) lan egiten den arabera eta, ba tzuetan, i tsaski-bil tzailearen ohituraren arabera ere aukera tzen da. Autonomia-erkidegoek arautu egiten dituzte aran tza-tresna horiek.
Urpera tze bidezko i tsaskibilketari dagokionez, garran-tzi gu txiago du laneko okupazioari dagokionez eta ondo egiten da apnea urpera tze-teknikaren bitartez edo kan-potik airea horni tzen duenaren bitartez. Baliabide espezi-fikoak erauzteko erabil tzen da. Baliabide espezifikoak esaten zaie ezaugarri biologikoen, erauzteko teknikaren edo merkatura tzeko berezitasunen arabera, berezitasun horiei errepara tzen dien kudeaketa-sistema behar duten i tsaski-espezieei.
Baliabide espezifikoak atera tzea bi modalitatetan egin daiteke:
Oinez: lanperna, poliketoak, algak.Apnea urpekari tza-teknikekin edo airea kanpotik horni tzen dutenekin: datila, datil handia, algak, i tsas belarria eta i tsas trikua (Asturiasen izan ezik, es-pezie hori oinez soilik harrapa tzen baita).
Oinezko i tsaskibilketa emakumeen presen tzia han-dia duen jarduera da. Galiziako datua erreferen tzia tzat hartuta, emandako baimenetatik ateratako datuen ara-bera, horretan ari tzen direnen % 90 emakumeak dira. Norberaren konturako langileak izaten dira eta, horren ondorioz, ez da lan-baldin tzen eta osasunean dituzten ondorioen jarraipenik egiten.
Belaunaldien arteko txandaka tze txikiko jarduera da. Jardueran diharduten langileen % 57k 50 urtetik gora du. Langile guztien % 83,8 41 urtetik gorakoa da.
Honako hauek dira jarduera honetako lan-modalitate aipagarrienaK:
- Hondar tzako oinezko i tsaski-bilketa (marea arte-ko zona; “lehorrean” esaten zaio).
- Ur barruko i tsaski-bilketa (bularreraino urperatuta marea eraginpeko zonan; “bustian” esaten zaio).
- Modalitate mistoa: marea arteko zonan eta marea eraginpeko zonan.
Oinezko i tsaski-bil tzaileek egindako zereginen artean honako hauek identifika tzen dira:
- Merkaturako kusku bikoak atera tzea- Salmenta edo lekualdaketarako kumeak atera-
tzeko lana- Lekualdaketetarako kusku bikoak atera tzea- Berrereite-lanak- Garbiketa-lanak.- Zain tza-lanak.- Tresna eta harrapaketen garraioa
Lanpernaerauzketak ezaugarri bereziak ditu, gaine-rako modalitateen desberdina egiten dutenak. Duela gu-txi arte gizonezkoz osatutako kolektiboa zen, baina gaur egun dezente emakume ari tzen dira jarduera horretan. Horregatik, kontuan izan behar da amatasunerako arris-kua, oso baldin tza gogorretan lan egiten baitute.
Lanperna-erauzketa oinez edo harrietara on tzi ba-tetik jauzi eginda egin daiteke. Espezie horren bilketa i tsaser tz harri tsuetako marea arteko zonan egiten da i tsasbehera dagoenean, olatua leher tzen den tokian eta harria agerian edo ur gu txirekin gera tzen denean. Jar-duera hori egiteko marea onenak marea “biziak” dira, marea oso behean dagoenean eta lanperna handia-goak dauden leku sakonagoetara iristeko aukera ema-ten duenean
“Percebeiroek”, gehienetan, taldean egiten dute lan eta kofradietan “percebeiroen” elkarteak egon ohi dira. Elkarteko gobernu-organoek erabaki tzen dute lanera joan daitekeen ala ez. Elkarterik ez badago, “percebei-roek” beraiek erabaki tzen dute.
Erabil tzen dituzten tresnak arraspa edo errasketak eta bisto tziak dira, trapezio edo espatula formako platina modukoak eta lan egin behar den lekuaren arabera hel-duleku luzeagoa edo laburragoa dutenak.
Trikua (oricio) erauztea beste modu batean egiten da Asturiasen. Oinez egiten da i tsasbeheran, eta ez Ga-lizian egiten den bezala, urpekari tza-teknikaren bidez. Langileek plastikozko pol tsak erabil tzen dituzte “oricio” deiturikoak gorde tzeko, eta 10-15 kg-ko pisua har tzen dute, ba tzuek 25-30 kg-koak ere erabil tzen dituzten arren.
I tsaski-bilketaren sektoreak eraldaketa handia izan du, jarduera indibiduala eta erauzketa hu tsekoa izatetik jar-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
28
duera antolatua izatera pasatuz. Egiten den erauzketa-modalitatearen arabera (orokorra, lanperna, poliketoak, datila, datil handia…) ematen den baimena eduki behar da eta erauzketaren lan osagarriak ere egin behar dira: hazia eraman, i tsaski-bankuak garbitu, produkzioa hobe tzeko egin beharreko hazkun tza-jarduerak eta bankuak artatu, kontrolatu, jarraipena egin, babestu eta zain tzeko jarduerak.
Lan osagarri horiek gehi tzea eta antola tzea fun tsezkoa da i tsaski-bankuen aprobe txamendu jasangarria lor-tzeko, eta beharrezkoa da lan horiek planifikatu eta gara tzen dituzten erakundeek i tsaski-bil tzaileen lagun-tza eta konpromisoa izatea haiek gauza tzeko. Horrega-tik, sektorearen eskaerak ikusita, behar adinako jardue-ra egin dela frogatu behar da oinez ustia tzeko baimena berri tzeko. Horretarako, kontuan hartuko dira lan horie-tara joatea eta parte har tzea.
Baliabideen erauzketa kofradiek aurkezten dituzten Ustiapen Planen eta I tsas Baliabide Planen bitartez dago araututa eta horietan ezar tzen dira espezie bakoi-tzerako baimendutako zonak, egunak eta kuotak, eta baita arestian aipaturiko lan osagarriak egitea ere.
I tsaski-bil tzaileak arran tzale-kofradietan elkar tzen dira artisau-arran tzako profesionalekin batera, eta ko-fradia horietatik etorkizunerako estrategiak ezar tzen ahalegin tzen dira esfor tzua egiten jarrai tzeko eta i tsas baliabideen eta i tsaski-baliabideen ustiapen arraziona-la eta garapen jasangarria lor tzeko. Kofradiak, aldi be-rean, federazio probin tzialetan elkar tzen dira eta horiek federazio autonomikoetan
Saregileak
Saregileen kolektiboa “arran tza-tresnak eta -aparailuak artisau erara era tzen eta manten tzen” ari tzen da.
Jarduera horretan ari tzen diren ia guztiak emakume autonomoak dira, eta euren lanarekin e txeko ekono-mian lagun tzen dute. Artisau-jarduera da eta ezinbes-teko kate-maila arran tzarako eta sektorerako.
Egiten duten lan nagusia sareak konpon tzea edo era-tzea da. Sareak desberdinak dira arran tza-motaren edo -aparailuaren arabera, sarea era tzeko teknikaren ara-bera eta baita armadorearen eskaeraren arabera ere.
Erabil tzen diren arran tza-motaren arabera, honela sai-lka di tzakegu sareak edo arran tza-aparailuak:
- Ingurasarea eta arrastea - Tre tza, tre tza txikia eta an tzeko arran tza-
aparailuak- Arran tza-mota txikiak: zapo-sarea, hondoko mai-
lasarea eta tresmaila.Jarduera horretan erabil tzen diren tresna nagusiak dira: hainbat tamainatako jostorra tzak, mailuak eta mozteko tresnak.
Neskatilak
Euskal Herrian neskatila esaten zaio portura deskarga-tzera iristen diren on tziei harrera egiteaz, salgaiak sal-tzera eramateaz eta sal tzeaz ardura tzen den emaku-meari. Halaber, arran tzaleek i tsas zabalera abia tzeko behar dituzten janarien horniduraz ere ardura tzen da. Oro har, marinelen familiakoek osatutako kolektiboa izaten da.
Paketa tzaileak
Paketa tzaileen kolektiboa portuan lan egiten duten emakumeek osa tzen dute. On tzietatik edo enpresaren lonjetatik etorritako kamioietatik deskargatutako arra-in-kaxak pisatu, sailkatu eta ordena tzen dituzte enkan-teari ekin aurretik.
Oro har, honako hauek dira haien egungo jarduerak:
- Erosketa eta horniduren kudeaketa eta adminis-trazio-kudeaketa (bankuko kudeaketak, lege-iza-pideak, zerga-betebeharrak).
- Armadoreei inguruko portuetako salmenta-baldin tzei buruzko informazioa ematea (enkan-teetako eskain tza- eta eskari-egoera).
- Deskarga tzen lagun tzea.- Arraina lonjetan sal tzea- Saldutako arraina enbalaje txikiagoetan jar tzea.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
29
LANGILEAK
Kotizazio-xedeetarako, I tsasoko Erregimen Bereziko langi-le eta enpresen artean honako talde hauek bereizten dira:
• I. Taldea: (0811 erregimena, besteren konturakoak, eta 0821 erregimena, besteren konturakoei berdin-dutako armadoreak) besteren konturako langileak eta soldata ordaindutako eta zatia ordaindutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen ditu, i tsas ga-rraioan ari tzen diren on tzietan zerbi tzuak eskain tzen dituztenak edo 150 tonatik gorako erregistro gordine-ko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egi-ten dutenak. Lehen aipaturikoez gain, enpresariekin adostuta soldata ordaindutakoen zenbatekoan eta moduan kotiza tzea aukera tzen dutenak.
• IIA taldea (0812 erregimena, besteren konturakoak, eta 0822 erregimena, besteren konturakoei berdindu-takoak) besteren konturako langileak eta zatia ordain-dutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen
ditu, 50,01 tona eta 150 tona arteko erregistro gor-dineko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egiten dutenak.
• IIB taldea (0813 erregimena, besteren konturakoak, eta 0823 erregimena, besteren konturakoei berdindu-takoak) besteren konturako langileak eta zatia ordain-dutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen ditu, 10,01 tona eta 50 tona arteko erregistro gordine-ko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egi-ten dutenak.
• III. taldea, zatia ordaindutako besteren konturako lan-gileak har tzen ditu (CCC 0814 erregimena), 10 tona arterainoko erregistro gordineko on tzietan eta horien enpresetan lan egiten dutenak eta norberaren kontu-rako langileak edo autonomoak (0825 erregimena), on tzi txikietako armadoreak barne, baldin eta teknikari edo tripulazioko kide gisa lan egiten badute, tripula-zioko kide horien kopurua, armadorea barne, bostetik gorakoa ez bada eta 10 tonatik gorako erregistro gor-dina ez badu.
1. taula Taldekako banaketaren laburpenaLANGILEEN TALDEKAKO BANAKETA JARDUERAREN ARABERA, ETA ARRAN TZA-JARDUERETAN,
ORDAINSARIAREN ETA ARRAN TZA-ON TZIEN EGT-REN ARABERATALDEA JARDUERA ORDAINSARIA ON TZIAREN EGT
I. Taldea
I tsasoko edozein arran-tza-jarduera (akuikultura, merkatari tzako on tzidia, portuko estiba tzaileak)
Soldatapean
Arran tza SoldatapeanArran tza Partekako soldatarekin > 150 EGT
II A Taldea Arran tza Partekako soldatarekin > 50tik 150 EGT arteII B Taldea Arran tza Partekako soldatarekin > 10tik 150 EGT arte
III. Taldea
Arran tza Partekako soldatarekin 10 EGT arteI tsasoko produktuen erauzketa (akuikultura, i tsaski-bil tzaileak)Saregileak
I tsasoko Gizarte Institutuaren arabera, Erregistro Gordineko 10 Tona (EGT) baino gu txiagoko (3. taldea) on tzietan egin-dakoa da baxurako arran tza, 10 eta 50 EGT arteko (2 B taldea) on tzietan egindakoa i tsasbazterreko arran tza eta 50 EGT baino gehiagoko (1. 2. taldeak) on tziek egindakoa alturako edo altura handiko arran tza.
I tsasoko Gizarte Institutuak emandako datuen arabera, gure herrialdean I tsasoko Erregimen Berezian alta emandako langile kopurua 37.478 lagunekoa zen 2014ko maia tzaren 31n. Horietatik, 23.553k ipar-mendebaldeko Kantauri i tsaser-tzeko autonomia-erkidegoetan egiten dute lan. Horrek esan nahi du arran tza-sektoreko langileen % 62,84 lau autonomia-erkidego horietan dagoela. Baina ez dute denek lan bera egiten. Ba tzuk on tziratu egiten dira eta beste ba tzuk on tzi batetik egin behar ez diren i tsasoko produktuak erauzteko jardueretan edo arran tzarekin lotura duten jardueretan ari tzen dira. Hala, ba tzuk i tsaskiak bil tzen ari tzen dira, beste ba tzuk sareak konpon tzen edo fabrika tzen eta beste ba tzuk arraina deskarga tzen, garbi tzen, paketa tzen eta portuetan bana tzeko presta tzen, esaterako, paketa tzaileak eta neskatilak. Euskal Herrian horrela dei tzen zaio emakumez osatutako kolektibo horri.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
30
Iturria: I tsasoko Gizarte Institutua
Oharra: Alturako/ altura handiko arran tza da 50 EG ttik gorako arran tza-on tzietan egindakoa (1. eta 2A taldeak). I tsasbazterreko arran tza da 10 eta 50 EGT arteko on tzietan (2B) egindakoa. Baxurako aran tza da 10 EGT baino gu txiagoko on tzietan (3. taldea). Arran tzarekin lotura duten jarduera tzat jo tzen dira saregile eta neskatilenak. Akuikultura tzat jo tzen dira oinezko i tsaski-bilketa eta artefaktu flota tzaileen ustiapena (mus-kuilutegiak, ostrategiak)
Sailkapen horren arabera, Kantauriko ipar-mendebaldeko autonomia-erkidegoetan I tsasoko Erregimen Berezia horretan afiliatutako langilekopuruari buruzko datuak 3. taulan jasotakoak dira:
Taula 2. Langileak kotizaziotaldearen araberaI TSASOKO LANGILEEN ERREGIMEN BEREZIAN AFILIATUTAKOAK
ARRAN TZA ETA AKUIKULTURAKO JARDUERAK. 2014/05/31KO DATUAK
1. mul tzoa guztira
2A mul tzoa guztira
2B mul tzoa guztira
3. mul tzoa guztira
IEBko afiliatuak.
Arran tza eta akuikultura
Autonomia-erkidegoa
Zuzendari tza probin tziala
Arran tza eta akuikultura
I tsasoko arran tza
I tsasoko arran tza
Arran tza eta akuikultura
ANDALUZIA
ALMERÍA 68 120 500 221 909CÁDIZ 591 31 647 861 2.130HUELVA 320 109 762 511 1.702MÁLAGA 44 52 428 379 903SEVILLA 69 69
ASTURIAS GIJÓN 45 288 285 535 1.153MADRILGO AUTONOMIA ERKIDEGOA
MADRIL 93 93
VALEN TZIAKO AUTONOMIA ERKIDEGOA
ALACANT 176 280 373 257 1.086CASTELLÓ 62 227 347 183 819VALEN tzIA 58 17 85 188 348
KANARIAKLAS PALMAS 275 87 87 474 923TENERIFE 56 111 131 393 691
KANTABRIA KANTABRIA 73 574 195 257 1.099
KATALUNIABAR tzELONA 54 359 886 408 1.707TARRAGONA 287 79 347 332 1.045
CEUTA CEUTA 1 38 36 75
GALIZIA
CORUÑA 432 494 954 3.319 5.199LUGO 387 690 98 233 1.408VIGO 2.686 500 315 2.679 6.180VILAGARCÍA DE AROUSA 529 405 348 4.884 6.166
BALEAR UHARTEAK
BALEAR UHARTEAK 7 49 186 406 648
MUR TZIA CARTAGENA 245 87 217 228 777
EAEBIZKAIA 960 286 88 112 1.446GIPUZKOA 120 637 54 91 902
4 autonomiaerkidegoen guztizko par tziala 5.232 3.874 2.337 12.110 23.553
Guztizko orokorra 7.569 5.482 7.371 17.056 37.478
31
Iturria: I tsasoko Gizarte Institutua Lan eta Immigrazio Ministerioa 2014-05-31n
3. taula. IEBn afi liatutako langilekopurua kotizaziotaldearen arabera
AUTONOMIA-ERKIDEGOABAXURAKO ARRAN TZA
3. taldea
I TSASBAZTERREKO ARRAN TZA2 B taldea
ALTURAKO ETA ALTURA HANDIKO ARRANTZA
1. eta 2A taldeakGALIZIA 5.401 1.715 5.401ASTURIAS 376 285 330KANTABRIA 103 195 605EAE 90 142 2.002
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
32
4. taula. Arran tzaon tzi operatiboen errolda eta banaketa. Luzera osoaren tarteen araberako banaketa.ON TZIEN BANAKETA ARRAN TZA-MOTAREN ARABERA
ARRAN TZAKO IDAZKARI TZA NAGUSIA. ARRAN TZA-ANTOLAMENDUKO ZUZENDARI TZA NAGUSIA
2013/12/31 ADIN-TARTEAK (TG-REN % TARTEAN)
MODALITATEA ON TZIAK TG TONAJEA
GUZTIRA (KW) TRIPUL. 0-10
urte>10-20
urte>20-30
urte>=30 urte
ARRAN TZA-TOKI NAZIONALAARRASTREA 909 67.979,67 177.453,72 5.477 27,62 52,67 12,95 6,75ARRANTZA-MOTA TXIKIAK 7.602 26.161,31 194.904,70 16.893,00 16,15 39,90 19,36 24,59
INGURASAREA 612 33.610,63 119.406,15 6.603,00 17,28 60,74 13,52 8,46HEGALABURRAREN INGURASAREA 6 1.608,00 5.843,38 78,00 0,00 100,00 0,00 0,00
HONDOKO TRETZA 153 3.752,20 15.003,24 720,00 13,38 57,41 18,72 10,49AZALEKO TRETZA 146 16.843,56 27.835,12 1.404,00 12,85 74,15 12,86 0,14ZAPO-SAREA 31 1.115,59 3.462,52 162,00 28,72 62,38 8,44 0,45HONDOKO MAILASAREA 51 2.993,68 6.799,98 387,00 7,87 69,21 21,81 1,11
GUZTIZKOA 9.510 154.064,64 550.708,81 31.724,00 20,79 55,61 14,30 9,29EB-KO ARRAN TZA-TOKIAKARASTREA 70 20.960,76 28.670,57 812 38,74 58,9 1,44 0,92ARRANTZA-MOTA FINKOAK 66 16.711,59 25.110,19 1.032 43,94 39,54 12,54 3,99
GUZTIZKOA 136 37.672,25 53.780,00 1.844 41,05 50,31 6,36 2,28CALADEROS INTERNACIONALESARRASTRE 94 66.629,84 83.496,17 1.902 18 34,95 43,07 3,98ATUNETARAKO INGURAKETA-ON-TZI IZOZTAILEAK
32 79.014,88 111.519,31 674 29,98 26,93 27,05 16,04
HONDOKO TRE TZA 3 381,05 600,74 42 0 91,17 0 8,83AZALEKO TRE TZA 92 34.424,47 45.881,33 1.480 24,62 52,91 20,36 2,11GUZTIZKOA 221 180.450,24 241.497,55 4.098 24,47 34,98 31,63 8,92ESLEITUTAKO ARRANTZA-TOKIRIK GABEESLEITUTAKO ARRANTZA-MODALITATERIK GABE
4 429,79 731,62 38 14,61 14,19 71,2 0
GUZTIZKO OROKORRA 9.871 372.617,02 846.718,74 37.704 24,61 45,04 21,96 8,39
turria: lanketa propioa ARRAN TZA IDAZKARITZA NAGUSIAren datuetan oinarrituta. ARRAN TZA-ANTOLAMENDUKO ZUZENDARI TZA NAGUSIA
FLOTA
Hurrengo taulak eraku tsiko digu Kantauriko ipar-mendebaldeko autonomia-erkidegoetan erroldatutako on tzi-kopurua. “Operatibo tzat” jo dira erreferen tziako datan aktibo-egoeran eta arran tza-modalitate bateko errolda bati esleituta zeuden on tziak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
33
LANEKO EZBEHAR-TASA
2013an 468.030 lan-istripu izan ziren. Horietatik 2.781 arran tza- eta akuikultura-sektorean, guztien % 0,59.
5. taula. Flotaren ezaugarri teknikoak oinarriportuko autonomiaerkidegoaren arabera. 2013. urtea.FLOTAREN EZAUGARRI TEKNIKOAK OINARRI-PORTUKO AUTONOMIA-ERKIDEGOAREN ARABERA. 2013. URTEA
AUTONOMIA GUZTIZKO ON-TZI-KOPURUA
GUZTIZKO TG TONAJEA
GUZTIZKO CV POTEN TZIA
LUZERA OSOAREN BATEZ
BESTEKOA
GALIZIA 4.739 159.875 395.918 8,88
ASTURIAS 292 7.148 26.874 11,35
EAE 221 76.899 174.335 28,32
KANTABRIA 138 8.569 28.031 17,97
Subtotala 5.390 252.491 625.158GAINERAKOA 9.871 372.617 1.151.538 10,94
6. taula. Bajadun lanistripuakBajadun lanistripuak arran tzan eta akuikulturan
GUZTIZKOA LANALDIAN “IN ITINERE”
2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013
Arran -tza eta akui-
kultura
2.906 2715 2.698 2.781 2.847 2.665 2.632 2.723 59 50 66 58
GUZ-TIZ-KOA
645.964 581.150 471.223 468.030 569.523 512.584 408.537 404.284 76.441 68.566 62.686 63.746
Iturria: lanketa propioa helbide honetako datuetan oinarrituta h ttp://www.empleo.gob.es/estadisticas/eat/eat13/I/index.htm
Arran tza-sektorearen, jarduera guztien eta eraikun tza-sektorearen (ezbehar-tasa handieneko sektorea) azken lau ur-teetako eragin-indizearen (EI) eboluzioaren konparazio-azterlan bat egin da. 1. irudian ikusten da jarduera guztiak kon-tuak har tzen baditugu, eraikun tza-sektorea barne, eragin-indizeek etengabe egin dutela behera. Arran tza-sektorean, al-diz, egonkor jarraitu dute eta 2013an eraikun tza-sektorekoen gainetik zeuden (6.994,1 arran tza-sektorean eta 6.557,5 eraikun tza-sektorean) .
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
34
Gaixotasun profesionalei dagokienez, arran tza-sektoreko datuak nekazari tza, abel tzain tza eta basogin tzakoekin batera daude. Kalte horien komunikazioaren hazkunde txiki bat nabaritu da, 2009an 159 gaixotasun profesional eman ziren adi tzera eta 2013an, berriz, 204.
9.000,0
8.000,0
7.000,0
6.000,0
5.000,0
4.000,0
3.000,0
2.000,0
1.000,0
0,02010 2011 2012 2013
6.024,1
6.994,1
3.009,2
8.546,1
4.000,1
6.765,2
1. irudia Ehun mila langileko istripuindizearen eboluzioa (20102013)
Guztira
Akuikultura eta arran tza
Eraikun tza
Iturria: lanketa propioa helbide honetako datuetan oinarrituta h ttp://www.empleo.gob.es/estadisticas/eat/eat13/I/index.htm
Nekazari tzan, abel tzain tzan, basogin tzan eta arran tzan ((EJSNko A jarduera) gehien adi tzera emandako jarduerak 2. taldekoak dira, hain zuzen ere, karga fisikoaren arriskua dutenak (jarrera behartuak eta mugimendu errepikakorrak): 163 jarduera horietako 204tik.
7. taula. CEPROSSi jakinarazitako bajadun parteen eboluzioa 2009ko EJSNren arabera banatuta, 20092013 aldian
URTEA EJSN09 (taldeka tzemailaren letra) ANekazari tza, abel tzain tza, basogin tza eta arran tza. GUZTIZKOA
2009 159 9.8032010 166 8.8752011 209 8.9192012 188 7.5522013 204 7.633
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
35
8. taula. CEPROSSi jakinarazitako arran tzasektoreko gaixotasun profesionalen partekopurua, CIE10en arabera banatuta. Datu nazionalak.
GP TALDEA CIE-10-EN ARABERA BANATUTA
2013 2014
Guztira0311- I tsas
arran tza
0321- I tsas
akuikulturaGuztira
0311- I tsas
arran tza
0321- I tsas
akuikulturaGuztira
1. taldea. Agente kimikoak 0 0 0 0 0 0 02. taldea. Agente fisikoakG560 - KARPOKO KANALAREN SINDROMEA 17 17 17 17 34G562 - NERBIO KUBITALAREN LESIOA 1 1 1G569 - GOIKO GORPU TZ-ADARRAREN MONO NEUROPATIA, BESTE ZEHAZTAPENIK GABE
1 1 1
G573 - KANPOKO NERBIO ZIATICO POPLITEOAREN LESIOA 1 1 1
H833 - ZARATAK BARNE-BELARRIAN DITUEN ERAGINAK 1 1 1
H903 - GORRERI SEN TSORIONEURALA, ALDEBIKOA 6 1 7 3 3 10
H905 - GORRERI SEN TSORIONEURALA, BESTE ZEHAZTAPENIK GABE 1 1 1
H919 - GORRERIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 1J018 - BESTE SINUSITIS AKUTU BA TZUK 1 1 1J381 - AHO TS-KORDETAKO ETA LARINGEKO POLIPOA (*) 1 1 1
M255 - MINA ARTIKULAZIOAN 1 1 1M545 - LUNBAGO ZEHAZTU GABEA 1 1 1M653 - KAKO-HA TZA 2 2 2M654 - ESTILOIDE ERRADIALEKO TENOSINOBITISA (DE QUERVAIN) 1 1 1
M663 - TENDOI FLEXOREEN BAT-BATEKO HAUSTURA 1 1 1
M700 - ESKUKO ETA ESKUMUTURREKO SINOBITIS KRONIKO KREPITA TZAILEA 1 1 1
M701 - ESKUKO BUR tsITISA 1 1 1M703 - UKONDOKO BESTE BUR TSITIS BA-TZUK 1 1 1
M752 - BIZEPSEKO TENDINITISA 1 1 1M753 - SORBALDAKO TENDINITIS KAL-TZIFIKA TZAILEA 1 2 3 1 1 4
M758 - SORBALDAKO BESTE LASIO BA TZUK 1 1 1M763 - BANDA ILIOTIBIALAREN SINDROMEA 1 1 1M770 - EPITROKLEITISA 1 1 1 1 2M771 - EPIKONDILITIS LATERALA 14 2 16 6 6 22M779 - ENTESOPATIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 1S500 - UKONDOKO KONTUSIOA 1 1 1T700 - BAROTRAUMA OTITIKOA 3 1 4 1 1 52. mul tzoa guztira 49 8 57 38 4 42 993. taldea. Agente biologikoak B389 - KOKZIDIOIMIKOSIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 13. mul tzoa guztira 1 1 1
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
36
4. taldea. Substan tziak inhala tzea J450 - ASMA NAGUSIKI ALERGIKOA 1 1 1 24. mul tzoa guztira 1 1 1 25. taldea. Larruazalaren gaixotasunak L237 - LANDAREENGATIKO UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA, JATEKOENA IZAN EZIK
1 1 1
L238 - BESTE AGENTE BA TZUENGATIKO UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA 1 1 1
L239 - UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA, KAUSA ZEHAZTU GABEKOA 1 1 1
L239 - UKIPEN-DERMATITISA, FORMA ETA KAUSA ZEHAZTU GABEAK 1 1 1 1 2
5. mul tzoa guztira 3 1 4 1 1 56. TALDEA Agente kar tzinogenoak 0 0 0 0 0 0 0Gaixotasun profesionalak guztira 53 9 63 38 6 44 107
Iturria: Gizarte Seguran tzako Plangin tza eta Analisi Ekonomiko-Finan tzarioko Zuzendariorde tza Orokorrak emandako datuak
KAPITULUA
METODOLOGIA
2.
2. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández FernándezJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García Leal
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
39
Gidak bi zati bereizten ditu: Laneko Arriskuen Preben-tziorako Legea betez preben tzio-zerbi tzuetako osasun-arloak egin behar dituen jarduerak plantea tzen dituena, eta lanpostuaren ezagu tzatik, lanpostuaren deskripzio xeha-tutik eta arriskuen identifikaziotik abiatuta, ebaluazioa egin ondoren, langileen osasunaren zain tza espezifiko, indibi-dual eta kolektiboraino iristen dena.
Bigarren zati honi dagokionez, eta eredu izateko helbu-ruarekin, metodologia hori aplika tzeko jakineko adibide bat gara tzen da baxurako inguraketa-on tzi bateko marinel baten lanpostuari lotutako arriskuak ebaluatuz. Arrisku-ebaluazioaren araberako osasunazterketa espezifikoaren edukia ere adieraziko da.
Lan horren premisek honako hauek eska tzen dituzte:
• Sanitarioen eta preben tzioko teknikarien dizipli-na ani tzeko lana gida honen garapenean
• Osasunaren zain tzaren espezifikotasuna
• Gidaren lehen zatiak Laneko Arriskuen Preben tzioko Le-gearen ondoriozko kon tzeptuak jaso ditu, Langileen Osa-sunaren Zain tzaren Liburu Zurian jasota dauden bezala, baina arran tza-sektorera egokituta.
Osasunaren zain tzaren epigrafearen pean honako kon-tzeptu hauek gara tzen dira:
Osasunaren zain tzaOsasunaren zain tza indibidualaOsasunaren zain tza kolektiboaPreben tzioko diziplinen jarduera koordinatuaLehen lagun tzakLanean osasuna susta tzea
• Gidaren bigarren zatiak arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tza espezifikoa modu egokian ezar tzeko tresnak bideratu eta gara tzen ditu
Gida honen aplikazio-eremuaren atalean azaldu den beza-la, langileen osasunaren zain tza espezifikoa langile horiek jasaten dituzten laneko arriskuen ezagu tzan oinarrituta egon behar du, eta jasan di tzaketen osasun-arazoetan zentra tzea eska tzen du, arazo horiek modu goiztiarrean identifika tzeko eta preben tziozko eran tzuna eman ahal izateko.
Preben tziolegeko 4. artikuluak honela defini tzen du lane-ko arriskua: langile batek bere lanaren ondorioz kalte jakin
bat jasateko duen posibilitatea. Gertakari edo esposizio arrisku tsu bat izateko aukeraren eta gertakariak edo espo-sizioak osasunean eragin dezakeen kalte edo narriadura-ren konbinazioa da arriskua (OHSAS 18001).
Meha txua osasunaren giza kalte edo narriadura gisa edo bien konbinazio gisa kaltea eragiteko ahalmena duen iturri bat, egoera bat edo ekin tza bat da (OHSAS 18001). Itu-rri edo egoera batek ondorio kaltegarriak eragiteko duen ahalmena defini tzen du.
Meha txua egote hu tsak ez du arrisku bihur tzen. Arriskua esposizioaren ondorioa da. Ez da nahikoa zerbait lantoki batean dagoela eta kaltea eragin dezakeela pen tsa tzea. Ezinbestekoa da meha txuaren eraginpean egotea arris-kuaz hi tz egin ahal izateko. Zen tzu horretan, ezinbestekoa da arriskuak identifika tzea.
Aurkeztu den eta arriskuen ebaluazioaren lanean gida gisa erabili nahi den arriskuen identifikazioa egiteko honako urra ts hauek egin dira:
Elementu komunak elkar tzeaFlota hauta tzeaArran tza-motak Faseak, zereginak eta azpizereginakOn tziko Arriskuen Forma Kodeak.Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizea
ELEMENTU KOMUNAK ELKAR TZEA
Kontuan izan behar da on tzien artean alde handiak daude-la (luzera, pisu, etab.), askotariko arran tza-motak daudela eta lurralde-kokapenaren arabera ere, portuen ezaugarriak desberdinak direla. Aldakortasun handi horrek gomenda-garri egiten du elementu komunen elkar tzeak sor tzea lan egin ahal izateko.
Kostatik on tziak lanean ari tzen diren lekurainoko distan-tziak eta distan tzia horri lotutako arran tza-motak aukera ematen dute horien lehen elkarketa egiteko, erabilitako on tziak nahiz arran tza-motak determina tzaile horiekin er-lazionatuta daudelako. Hala, flota-motaren araberako le-hen elkarketa egiten da, kontuan hartuta on tziratu gabeko arran tza-motak eta zeregin lagungarrietan ari tzen diren langileak ere badaudela. Horregatik, eraginkortasuna lor-tzeko, 3 bloke handitan bana tzen da:
METODOLOGIA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
40
Artisau-flota eta baxurakoaErauzketa-motak eta arran tzarekin zerikusia duten jar-duerakAlturako eta altura handiko arran tza-motak
Artisauflota eta baxurakoa dira per tsona gehien enplega-tzen dituztenak eta artisau-on tzietan lan egiten duten arran tzaleek ez dute osasuna babesteko sistema hain sis-tematizatua.
Erauzketako arran tzamoten eta arran tzarekin zerikusia duten jardueren blokeak on tzira tzen ez diren per tsonen kolektiboa har tzen du. Gehienak emakumeak dira, norbe-raren konturako langileak eta are gu txiago antolatuta di-tuzte laneko osasunaren babesa eta zain tza.
Alturako eta altura handiko arran tzaaparailuak arraina arran tza tzeko, eralda tzeko eta biltegira tzeko askoz ahal-men handiagoa duten eta ekoizpen-prozesu konplexua-goak gara tzeko aukera ematen duten on tzietan erabil tzen dira. Munduko arran tza-toki guztietan arran tza dezaketen on tziak dira. Ez dute distan tzien mugarik, eta aldi luzeak igaro di tzakete leku horietan.
ARRAN TZA-MOTAK
3 bloke horien artean elementu komunak eta bereizleak aurkitu diren arren, bloke bakoi tza ez da uniformea. Hain zuzen ere beste sailkapen bat egin behar da erabil tzen di-tuzten arran tza-moten arabera.
- Kantauriko ipar-mendebaldeko baxurako flotak eta artisauflotak honako arran tza-mota hauek egiten ditu batik bat:
• Txaneleko akuikultura• Kazako arran tza• I tsaser tzeko ingurasarea• Beita biziko arran tza• Mailasarea• Lerro bertikala• Ur gaineko i tsaski-bilketa, atoian eramandako
arran tza-tresnak• Ur gaineko i tsaski-bilketa, eskuzkoa• Otarreak• Hondoko tre tza
- Erauzketako arran tzamoten eta arran tzarekin ze-rikusia duten jardueren blokeari dagokionez, jardue-rak hiru talde handitan sailka daitezke:
• I tsaskibilketa eta baliabide espezifikoak.• Portuko lanak.• Sareak eta arran tza-tresnak eratu eta konpon-
tzeko lanak.Talde horiek, bestalde, harrapaketa-motaren arabera edo jarduera gauza tzeko moduaren arabera, honako talde hauetan bana tzen dira:
• Oinezko i tsaski-bilketa.• Baliabide espezifikoak: oinez.• Baliabide espezifikoak: urpera tze bidezko i tsaski
bilketa.• Baliabide espezifikoak: lanperna.• Mailasare-aparailuen saregileak.• Inguraketa-, arraste- eta tre tza-aparailuen sare-
gileak.• Saregileak: beste sare-mota ba tzuk era tzea (ota-
rreak, etab.).• Portuko manipulazioa eta garraioa: arrain txikiak.• Portuko manipulazioa eta garraioa: arrain han-
diak.
- Alturako eta altura handiko flotak honako arran tza-mota hauetan ari tzen dira:
• Tre tza:- azalekoa (Long line)- hondokoa (Pin txoa, harri bola)
• Alturako ingurasarea (Atunon tziak)
• Arrastrea - a tze-arrastea- bikoteko arrastea- klasikoa - sardeduna.
FASEAK, ZEREGINAK ETA AZPIZEREGINAK
Arran tzan egiten diren lan guztiak fase, zeregin eta azpize-reginetan bana daitezke. Honela defini tzen dira:
• Fasea: sune jakin batean egin behar den maniobra-ren arabera on tziko tripula tzaileek talde gisa egin be-har duten etapa bakoi tza har tzen du (adib: arran tza-tokirainoko nabigazioa, harrapaketa, etab.).
• Zeregina: laneko fase bakoi tzeko lehen zatiketa har-tzen du (adibidez, harrapaketa-fasean, beste ba tzuen artean, aparailua askatu eta bira tzeko zereginak dau-de).
• Azpizeregina: zeregin bakoi tza osa tzen duten lan sekuen tziatuetako bakoi tza har tzen du (adibidez, ha-rrapaketa fasean aparailua aska tzeko zeregina dago eta zeregin horren barruan, buiak aska tzeko eta ain-gurak aska tzeko azpizereginak, beste ba tzuen ar-tean).
Lanaren zati hori egiteko orduan arran tza-aparailu bakoi-tzeko faseak, zereginak eta azpizereginak ahal den neu-rrian homogeneizatu nahi izan dira, sortutako informa-zioaren tratamendu errazagoa egiteko aukera ematen duten an tzeko blokeak identifika tzea bilatuz.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
41
Estrategia horrekin arran tza-sektorean egiten den lan guztiaren jarraipen globala egitea lor tzen da, arran tzaleek on tziratu aurretik, on tzian eta lehorrera tzean egiten di-tuzten mugimenduak alde batera u tzi gabe. Gida honen erabil tzaileari errealitatearen ideia argia izateko aukera ematen dion xehetasunezko ahalegin bat eska tzen duen lan-mota bat da.
LANGILEAK
Lana per tsonek egiten dute eta laneko fase bakoi tzeko ze-reginak eta azpizereginak langileek buru tzen dituzte euren lanbide-espezializazioaren arabera. Hala ere, gauza jakina da tripula tzaile guztiek egiten dituztela lan asko eta bes-te ba tzuk titulazioen arabera eslei tzen direla. Hori dela eta, Gida honek dituen hiru bloke handietako bakoi tzean hainbat langiletalde defini tzea erabaki zen, fase bakoi tzeko zeregi-nak eta azpizereginak ba tzuek edo besteek berdin-berdin edo modu esklusiboan egiten dituzten kontuan hartuta. Horrek aukera ematen du per tsona bere lanean identifikatzeko, horretara zuzenduta baitago osasunaren zain tza.
Honako hau da atera tzen den sailkapena:
Baxurako flota eta artisauflota
• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• PA: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• MO: “Motoristaren” eran tzukizun esklusiboak• MA: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak
Erauzketamotak eta arran tzarekin zerikusia duten jarduerak
• Ol: On tziko langileak• Pl: Portuko langileak• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• Pa: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• Ma: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak• Sa: Saregilea• Ur: Urpekaria• Bl: Bil tzailea• Ib: I tsaski-bil tzailea• Lb: Lanperna-bil tzailea
Alturako eta altura handiko arran tzamotak
• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• PA: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• MO: “Motoristaren” eran tzukizun esklusiboak• MA: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak• KOIP: “Koipezta tzailearen” eran tzukizun esklusi-
boak• SU: “sukaldekoen” eran tzukizun esklusiboak
(sukaldaria, el tzezaina eta zerbi tzaria)
• KTR: “kontramaisuaren” eran tzukizun esklusiboak• PG: “Pangeroaren” eran tzukizun esklusiboak
Zatiketa hori behar diren ñabardura guztiekin egiten da, zeregin eta azpizeregin askotan on tziaren egoeraren ara-bera orokor tzeko eran tzukizun esklusiboa desegin egiten delako. Hori dela eta, gidak ematen dituen tresnak erabilita, on tzi bakoi tzeko lanpostu bakoi tzeko arriskuen ebaluazioa egiten duenak kontuan hartu beharrekoa da hori.
Langileen osasunaren zain tza espezifikoari dagokionez, lan-metodo honek abantaila handia ematen du, osasu-naren zain tza egingo zaion langilearen lanpostua xehe-tasunez ezagu tzeko aukera ematen duelako. Langileak zer egiten duen, non, nola, zerekin, noiz eta zenbat den-boran egiten duen adierazten duen xehetasuna emateak Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluak langilearen historia klinikoa eta lanekoari buruz adierazten duena-ri eran tzuten dio, hau da, behar den bezala ebaluatutako arrisku-faktoreek langileengan nola eragiten duten jakite-ko ezinbestekoa den lanpostuaren deskripzio xehatuari eran tzuten dio.
Ezagu tza hori fun tsezkoa da lan-baldin tzek langileen osasunari nola eragiten dioten uler tzeko eta laneko me-dikuak enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsonei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azter-ketetatik atera tzen diren ondorioen berri emateko, preben-tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.
ON TZIKO ARRISKUEN FORMA KODEAK
Arran tza-modalitate bakoi tzeko lan-fase bakoi tzeko zere-ginak eta azpizereginak ezagutu ondoren, horiek gauza-tzean sor daitezkeen arriskuak ezagu tzea behar dugu. Ho-rretarako zehaztu da “On tziko Arriskuen Forma Kodeak” deiturikoa.
Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren (LSHIN) Arrisku Kodeei buruz Euskal Autonomia Erkide-goko Arran tza Sektorean Laneko Arriskuen Preben tziorako Plan Integralaren (I TSASPREBEN) esparruan egindako aldaera batetik abia tzen da. Aldi berean, aldaera horretan beste aldaketa ba tzuk egin dira kode horiek gidaren errea-litatera egoki tzeko, item ba tzuk banatuz eta beste ba tzuk gehituz egoera hobeto definitu ahal izateko.
Aldatu eta eransten diren kodeek honako hauekin dute ze-rikusia:
• Arrisku termohigrometrikoen eraginpean egotea - Bero handiaren eraginpean egotea- Ho tz handiaren eraginpean egotea- Hezetasun-baldin tza desegokien eraginpean ego-
tea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
42
• Erradiazioen eraginpean egotea- Eguzki-erradiazioen eraginpean egotea- Ekipamenduek igorritako erradiazioen eraginpean
egotea
• Arrisku ergonomikoak- Bul tza tzea eta arrasta tzea- Jarrera behartuak- Mugimendu errepikakorrak- Kargak eskuz manipula tzea
• Per tsona oso sentikorrak
• Amatasuna
• Adingabeak
• I tsasora eror tzea (gizakia uretara)
• Barotrauma
• Deskonpresioa
Kodeen behin betiko taula honako hau da:
Arriskuen Forma Kodea1 Beste maila batera eror tzea2 Maila berean eror tzea3 Lurrera tzearen edo behea jo tzearen ondorioz objektuak lurrera
eror tzea4 Manipula tzen diren objektuak eror tzea5 Askatutako objektuak eror tzea6 Objektuen gainean zapal tzea7 Geldirik dauden objektuen kontra talka egitea8 Mugi tzen ari diren objektuen kontra talka egitea9 Objektu edo tresnekin kolpeak, ebakiak edo zulatuak egitea
10 Partikula-zatiak jaurti tzea11 Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea12 Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak iraulita harrapatuta gera tzea13 Gas edo lurrunek eragindako asfixia14 Arrisku termohigrometrikoen eraginpean egotea
14.1 Bero handiaren eraginpean egotea14.2 Ho tz handiaren eraginpean egotea14.3 Hezetasun-baldin tza desegokien eraginpean egotea
15 Ukipen termikoak16 Ukipen elektrikoen arriskuan egotea17 Substan tzia kaltegarrien eraginpean egotea18 Substan tzia kaustikoak uki tzea19 Erradiazioen eraginpean egotea
19.1 Eguzki-erradiazioen eraginpean egotea19.2 Ekipamenduen erradiazioen eraginpean egotea
20 Leherketak21 Suteak22 Izaki biziek eragindako istripuak (hozkadak, helduak,…)23 Ibilgailuek harrapa tzea edo kolpa tzea24 In itinere25 Kausa naturalak (biho tzekoak, enboliak,…)26 Arrisku ergonomikoak
26.1 Bul tza tzea eta arrasta tzea26.2 Jarrera behartuak26.3 Mugimendu errepikakorrak26.4 Kargak eskuz manipula tzea
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
43
27 Arrisku psikosozialak28 I tsasora eror tzea29 OS- oso sentikorrak30 AMA- amatasuna31 AD- Adingabeak32 Agente kimikoak33 Agente fisikoak
33.1 Zarataren eraginpean egotea33.2 Bibrazioen eraginpean egotea.
34 Agente biologikoak35 DBPek edo argiztapen-baldin tzek eragindako arriskuak36 Presioak eragindako arriskuak37 Deskonpresioak eragindako arriskuak
“Forma-kodeak” ezagu tzea arriskuak sailka tzeko erabil daitekeen tresna bat da, gero identifikatu ahal izateko, eta arriskuen ebaluazioaren aurretiko urra tsa da.
25, 29, 30 eta 31 “forma-kodeen” kasuan, hau da, kausa naturalak, oso sentikorrak, amatasuna eta adingabeak izenekoen kasuan, horiek egotearen edo osasun-baldin-tza aurretikoak eta indibidualak egotearen arabera hartuko dira kontuan baldin tza horiek.
FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN MATRIZEA
Arriskuak zer egoeratan gerta daitezkeen zehazteko, fase, zeregin eta azpizereginen zatiketaren emai tza eta “On tziko Arriskuen Forma Kodeak” dituzten lanbide-esleipenak guru-tzatu egiten dira eta taula edo matrizeak sor tzen dira, azpi-zeregin horietako bakoi tza arrisku bakoi tzarekin uztartuz.
ISSGAk bere VIXÍA planean eta OSALANek I TSASPREBEN planaren esparruan egindako aurretiko lanen arabera ma-trize hori erabilita, azpizeregin bakoi tzari elkartutako arris-kuak eslei tzen zaizkio.
Lan konplexua da, zenbait fase, zeregin eta azpizeregin berraztertu eta berrantola tzera behar tzen duena baina, aldi berean, arran tza-mota bakoi tzak autonomia-erkidego bakoi tzean dituen berezitasunak kontuan har tzeko balio izan duena. Sektore osorako eskema komuna lor tzea izan da azken emai tza, on tzi bakoi tza eta lanpostu bakoi tza ebalua tzen lagunduko duena.
Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizeak gidako dagokien atalean daude garatuta.
Une horretara arte garatutako lan teknikoa, azken batean, langileen osasunaren zain tzaren zati bat da eta preben-tzio-zerbi tzua osa tzen duten preben tziozko diziplinetako diziplina ani tzeko interakzio- eta osagarritasun-erlazio gisa deskribatu den horretan txertatu da.
OSASUN-MIAKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERA
Gidaren zati hau lanpostuaren deskripzio xehatuan dago oinarrituta, fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matri-zeetatik ondoriozta tzen den bezala eta langileen osasuna-ren zain tza indibidualean aplika daitezkeen protokolo me-dikuei eta proba espezifikoei buruzko jarraibideak ematen ditu.
Eta gidaren zati hau oraindik ere arriskuen identifikazioan oinarri tzen denez, bere erabilgarritasuna jarraibide oroko-rra soilik izatera muga tzen da. Protokolo eta proba me-dikuen aplikazioa arriskuen ebaluazioak eta haiek kontro-latu eta murrizteko programek hura aplika tzea komenigarri bihur tzen badute soilik justifika tzen da, arriskuen eragin-pean egotearen ondorioz osasunean izan di tzakeen era-ginei buruzko ezagu tza sor tzeko eta, modu horretan, hura sor tzea edo narria tzea saihestuko duten preben tziozko neurriak ezar tzeko aukera ematen dutelako.
Arriskuen ebaluazioaren kasuan bezala, osasunaren zain-tza langileei zeregin generikoak esleituta ezin dela egin nabarmendu behar da. Langile horien osasunaren zain-tza nola egingo den erabaki tzeko, lanpostuaren deskripzio xehatua, jasaten dituzten arriskuak eta horien handitasu-na, arriskuaren eraginpean igarotako denbora, hartutako preben tzio-neurriak eta langilearen ezaugarri per tsonalak ezagutu behar dira.
Gidaren zati hau fi txa bidez antolatu da. Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizeetan jasotako arriskuen azterketa egin ondoren, gida hau zuzen tzen zaien langile gehienen inguruan sor litezkeen jakineko arriskuekin ze-rikusia duen osasunmiaketa mota jaso tzen dute fi txek.
Gida egiteko langileen osasunaren zain tza espezifikorako protokoloak erabili dira, Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Ber-dintasun Ministerioak eta Autonomia Erkidegoek xede ho-rretarako argitaratutakoak, formatu honetara egokituta. Erabil tzaileari jakinarazi behar diogu ez dituztela ordezten. Protokolorik argitaratuta ez dagoenerako, hainbat osasun-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
44
proba orienta tzaile prestatu dira, gida egin duen taldearen adostasunez.
Arrisku psikosozialen kasuan, osasun-miaketa erabat oi-narritu da OSALANek finan tzatutako “Arrisku psikosozia-leko faktoreen eraginpean dauden langileen osasunaren zaintza espezifikorakoGida. PSICOVS2012 protokoloa” izenekoan. Fi txa honek Arran tza-sektorean osasuna zain-tzeko gidaren aurreko argitalpenetan jasotakoak ordezten ditu, aldi berean osasun-azterketa Kataluniako Generali-tateko Direcció General de Salut Pública del Departament de Salut-ek argitaratutako Lanarekin zerikusia duen osa-sun mentalaren zain tzarako jardunbide egokiaren gidan oinarri tzen zirenak. Gida berrian, proposatutako osasun-azterketaren urra tsak gara tzen dira, eta diagnostikorako eta preben tzio-zerbi tzuko osasun-per tsonalari erabakiak har tzen lagun tzeko erabil daitezkeen tresnak erakusten dira.
Urpera tze bidezko i tsaski-bilketari dagokionez, osasun-miaketako fi txa bat egiten da, bere espezifikotasuna kon-tuan hartuta unitate gisa aurkezten dena. Gidaren zati hau egiteko oinarri nagusia Laneko Arriskuen Preben tziorako Fundazioak eta Langile Ba tzordeak sindikatuaren Komu-nikazio eta Garraio Federazioak kaleratutako “Arrain-haz-tegietako Urpekari tza Profesionalaren laneko arriskuen preben tzioa” izeneko argitalpena izan da. Jardueraren ezagu tzan sakon tzeko horretara jo tzeko gonbita egiten da. S. Landalucek eta lagun tzaileek Laneko Medikun tza eta Segurtasuneko Espainiako Elkartearen aldizkarian ar-gitaratutako “Er tzain tzako urpekarien tzako osasun-azter-ketaren eredu espezifikoa” izeneko artikulua ere erabili da.
Gidak kontuan har tzen du genero-ikuspegia, arran tza-sektorearen zati batean gehien bat emakumeak ari tzen direlako. Genero-ikuspegia laneko segurtasunean eta osa-sunean txerta tzeko fun tsezko elementu bat, emakumeen eta gizonezkoen lan-baldin tzetan desberdintasun garran-tzi tsuak daudela kontuan izatea da, eta desberdintasun horiek desberdintasunak sor tzen dituztela laneko arris-kuen eraginpean egoteko orduan ere.
“Laneko osasuna eta generoa” atalaren garapenerako in-formazio-laburpen bat egin da. Informazio hori bil tzeko La-neko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agen tziaren materialak erabili dira, esaterako, “Genero-arloko alderdiak arriskuen ebaluazioan txerta tzea” (43 zk-ko Fac ts) eta “La-neko segurtasunarekin eta osasunarekin zerikusia duten genero-kontuak” (42 zk-ko Fac ts); Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalaren preben tziorako ohar teknikoak, 657.a eta 658.a nabarmen tzen direlarik; Laneko Osasunaren Nafarroako Institutuaren preben tzioko fi txa teknikoak, zehazki 35 zenbakiduna; eta Kataluniako Ge-neralitateko Lan Departamenduaren “10 arrazoi genero-ikuspegia duten osasun eta segurtasunerako” dokumen-tua, beste ba tzuen artean.
Horrekin lotuta, baina bi kontuak ez nahasten ahaleginduz, haurdunaldiaren, erdi tze gertatu berriaren eta edoski tze naturalaren gaiak jorra tzen dira. Haurdunaldian, erditu be-rritan eta edoski tzaroan osasunaren zain tza bidera tzeko xedez, batez ere laneko karga fisikoari dagokionez eta segurtasun-baldin tzei dagokienez, haurdunaldian eta
edoski tzaroan osasuna zain tzeko atalean, Laneko Segur-tasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren 915 zenbaki-dun Preben tzioko Ohar Teknikoa erreproduzi tzen da, hain zuzen ere, emakumearen fun tsezko aldi horretako osasu-naren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen dituena eta Gida honetan erreproduzituta dagoena.
Atal horretan bertan algoritmo bat gara tzen da haurdun da-goen, erditu berri den edo edoski tzaroan dagoen langilea-ren kasua balora tzeko, lanpostua egoki tzeari dagokionez, hura alda tzeari dagokionez edo aldi horietako arriskuaga-tik kontratua eteteari dagokionez. Zati horretan sartu dira 298/2009 EDko VII. eranskina, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileen, fetuaren edo edoski tzaroan dagoen umearen osasunean eragin dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzen zerrenda ez-exhaustiboa jaso tzen due-na eta VIII. eranskina, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileei eragin behar ez dien agenteen zerrenda ez-ex-haustiboa jaso tzen duena. Azkenik, atal honetan jaso dira Gizarte Seguran tzak haurdunaldiko arriskuagatik kontra-tua etetearen ondoriozko prestazioak ematearen inguruko jarduketa bidera tzeko irizpideak, Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) xede horrekin egindako dokumentuan oinarria dutenak.
Premisa horiek kontuan hartuta, arrisku-faktoreei dagoz-kien fi txak egin dira:
Ergonomikoak
• Kargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplika-zioarekin bul tza tzea eta arrasta tzea
• Mugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta pre-sioagatiko neuropatiak
Arrisku horiei dagokienez, honako hauen azterketa egin da:
- Bizkarrezurra- Goiko gorpu tz-adarra- Beheko gorpu tz-adarra- Bi oinen gainean luzaroan egotea
Higienikoak
• Fisikoak- Zarata- Gorpu tz osoko bibrazioak- Erradiazio ultramoreak (eguzkia)- Ho tza- Hezetasuna- Beroa
• Químicos• Dermatosis• Asma por inhalación de sustancias
Psikosozialak
Urpera tze bidezko i tsaskibilketa
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
45
Agente kimiko eta biologikoen eraginpean egotearen on-doriozko arrisku higienikoko faktoreak ez dira garatu fi txa gisa, dermatosiak eta asma okupazionala izan ezik, haie-tan kalte lokala sor tzen baita. Honako hau da ez egiteko arrazoia: agente kimikoen kasuan, egin daitezkeen probak indibidualizatu egin behar dira eta ez da gomenda tzen “probak lehene tsita” egitea.
Agente kimiko edo biologikoa ezagutu eta haren arriskua ebalua tzen denean, laneko medikuari dagokio agente ho-riek langileen osasunean dituzten eraginak balora tzeko behar diren anamnesia, azterketa, kontrol biologikoa eta azterlan osagarriak erabaki tzea. Osasuna zain tzeko pro-tokolo bat edo gida bat argitaratuta egonez gero, aplikatu egin beharko da.
Osasun-azterketen periodikotasuna Osasuna Zain tzeko Protokoloetan/Gidetan finkatutakoan oinarrituta ezarriko
da, arriskuen ebaluazioaren arabera eta osasuna zain tzeko mediku arduradunaren irizpidea errespetatuz. Periodikota-suna erabaki tzeko honako hauek hartuko dira kontuan:
• Langilearen ezaugarri per tsonalak• Lanak sortu edo larritu di tzakeen aztarna edo sinto-
mak ager tzea.• Osasunaren zain tzaren emai tzak
Oro har, hemen aurkezten den gidak aukera ematen dio laneko medikuari langileen osasunaren zain tza espezi-fikoaren inguruan beharrezkoak diren protokolo eta proba mediko espezifikoak erabaki tzeko. Horretarako, lanpos-tuen eta detektatutako arrisku-faktoreen deskripzio xe-hatutik abia tzen da, ezinbesteko urra tsa baita osasunaren zain tzaren espezifikotasun egokia lor tzeko.
KAPITULUA
LANEKO OSASUNA ETA GENEROA
3.
3. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero García
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
49
Laneko arriskuen preben tzioaren helburu nagusia langile guztiak osasunean kaltea eragin dezaketen laneko egoera edo jarduera guztien aurka babestea da. Ugalketa-osasu-naren babesari dagokionez, helburua bikoi tza da: Ugalke-ta-osasunaren babesari dagokionez, helburua bikoi tza da:
• Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 25.2 artikuluan jasotako ugalketa-fun tzioaren babesa, adin emanko-rrean dauden gizon eta emakumeak barne har tzen dituena.
• Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluko 1. eta 4. puntuetan jasotako amatasunaren babesa, haurdun dagoen, erditu berri den edo edoski tzaroan dagoen emakume langilea ain tzat har tzen dituena.
Beraz, ikuspegiak bi alderdi ditu:
• Lanak gizonarengan, emakumearengan eta horien ondorengoengan eragiten dituzten kalteen preben-tzioa.
• Haurdunaldi, erdi tze gertatu berri eta edoski tzaro-egoerei lotutako enplegu-arloko desberdintasun eta diskriminazioen preben tzioa.
Azterketa horretatik atera tzen dugun lehen ondorioa da haurdunaldia eta edoski tzaroa babestera soilik zuzendu-tako preben tzio-neurriak har tzea, berez, ez dela nahikoa, sexuarekin zerikusia duten kontuak bakarrik har tzen ditue-lako kontuan.
Emakumeen laneko osasunaz hi tz egiten denean, ugalke-ta-osasunean pen tsa tzen da batik bat, baina ez zaie be-har adina errepara tzen beste lan-baldin tza ba tzuei. Ez dira nahastu behar “sexua” eta “generoa”, ez eta “generoa” eta “emakumea” ere. Gizonezkoa eta emakumea bereizten di-tuzten eta uniber tsalak diren ezaugarri biologikoak aipa-tzen dituen terminoa da sexua; generoa, bestalde, termino soziala da, gizon eta emakumeek gizarte, kultura eta garai jakin batean izango dituzten portaeren aukerak jaso tzen dituena.
Genero-ikuspegia ezagu tzaren eraikun tzan sar tzen den metodologia bat da eta, bestalde, bizi dugun errealitatea-ren azterketak lekualda tzeko aukera ematen digu, erabaki-esparru guztietako desberdintasunak eta desberdintasun- eta diskriminazio-egoerak seinalatuz. Azken batean, gizon eta emakumeen artean aukera-berdintasuna lor tzeko tresna bat da.
Preben tzio-zerbi tzuen joka tzeko moduan genero-ikuspegia txerta tzeak preben tzio-jardueretan eta osasunaren zain-tzan joera horiek detekta tzen eta zuzen tzen lagun tzen du.
LANEKO OSASUNA ETA GENEROA
Laneko arriskuak enpleguaren eta enplegua gara tzeko egiten den lanaren ezaugarrien ondorio dira. Horregatik, emakume langileek izaten dituzten laneko arriskuak, asko-tan, gizonezkoek izaten dituztenen desberdinak izaten dira eta, ondorioz, halaxe izaten dira osasunerako kalteak ere
Emakumeak lanbide- eta sektore-segregazioaren eta ge-nero-estereotipoen biktima dira; horregatik dago emaku-meen okupazio txikiegia zenbait ekonomia-jardueratan eta gehiegizko okupazioa beste ba tzuetan. Lan-merkatuaren segregazio horizontal handia dago; adibidez, emakumeen presen tzia handiagoa da sektore publikoan, zerbi tzuen se-ktorean, salmenten sektorean eta administrazio-lanetan. Gizonezkoek makinetako operadore gisa, lan teknikoetan eta artisau tza, eraikun tza, garraioa, erauzketa-industria eta horrelako sektoreetan egiten dute lan.
Lan-baldin tzei buruzko Europako azken inkestek agerian uzten dute emakumeek propor tzio handiagoan egiten di-tuztela lan monotonoak, soldata txikiagoa jaso tzen dutela, euren lanaren plangin tzan parte har tzeko aukera gu txiago dituztela eta gizonezkoek baino lanbide-sustapenerako aukera gu txiago dituztela; gainera, gehiago jasaten dute jazarpen psikologikoa eta sexu-jazarpena. Beraz, laneko genero-segregazioa dago. Segregazio hori gako-elemen-tua da laneko arriskuen eraginpean egotearen banaketa desberdina azal tzeko. Batik bat emakumeek garatutako jardueretan, laneko jarrera desegokiekin, zutik ordu asko igaro tzearekin, lan errepikakorrekin eta agente kimiko eta biologikoen eraginpean egotearekin zerikusia dutenak dira arrisku ohikoenak. Batik bat gizonezkoek egindako lanetan, berriz, segurtasunarekin eta pisu handiko obje-ktuak manipula tzearekin zerikusia duten arriskuak dira ohikoenak. Hori da emakumeen artean patologia musku-lu-eskeletiko ugari izatearen arrazoietako bat.
Laneko denboraren antolaketa, bestalde, emakume lan-gileak beti lanerako prest dituen eredu batean oinarri-tuta dago, familia-ingurunearekin zerikusia duten eran-tzukizunak edo premiak kontuan hartu gabe. Azterketa askok adierazten dute emakume enplegatuek lan-merka-tuan ez dauden e txekoandreek baino osasun-egoera hobea dutela, baina onura hori murriztu egiten da, emaku-meek, e txetik kanpo lan egiteaz gain, e txeko lanen eta zain-tza-lanen arduradun nagusiak ere badirenean.
Laneko segurtasunaren eta osasunaren arloa lan-istripue-tan zentratu da duela gu txi arte. Arreta gu txiago jarri du lan-osasunean eta, horrez gain, gaixotasun profesionalek oso erregistro txikia izan dute. Horregatik, gizonezkoek laneko arriskuen eraginpean gehiago daudela uste da eta emakumeek lan “seguruagoak” egiten dituztela. Horren
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
50
ondorioz, emakume gehienen preben tzio-premiak ez dira behar bezala balora tzen, okupa tzen dituzten lanpostuak, lan-istripuen eragina ere baduten arren, beste arrisku ba-tzuen eraginpean egon ohi direlako, esaterako, arrisku psikosozial eta ergonomikoen eraginpean, eta baita gaixo-tan profesionalak edo lanarekin zerikusia duten gaixotasu-nak eragiten dituzten arrisku higienikoen eraginpean ere. Beraz, ezinbestekoa da genero-azterketa kontuan har tzea gizon eta emakumeak desberdintasun biologiko eta sozia-len eraginez gaixo tzeko moduari buruzko eredu diferen-tzialak azter tzean, laneko osasunari dagokionez diskrimi-naziorik ez duen ikuspegian. Hori ez egitearen ondorioa da benetako arriskuak ain tzako tzat ez har tzea eta baita haiei ez errepara tzea ere, bereziki emakumeen osasunerako eta, aldi berean, emakumezkoen berezitasunen ondoriozko arrisku espezifikoak kontuan hartuta.
Zen tzu horretan, arriskuen ebaluazioek genero-ikuspegia izan beharko lukete, gizon eta emakumeen lanak bereizi-ta iker tzeko eta azter tzeko tresnak izateko aukera eman-go lukeena. Gainera, arriskuen hasierako ebaluazioan amatasun-egoerari eragin diezaioketenak sartu behar dira
preben tzio-ekin tzaren abiapuntu gisa, lanpostua egoera horretan dagoen emakume batek bete tzen duen edo ez kontuan izan gabe, eta baldin eta lan-baldin tzetan aldake-ta bat gerta tzen bada edo emakume langilearen edo bere ondorengoen osasunak kalteren bat izaten badu. Ebalua-zio horretatik aterako da haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen langilearen tzako arriskurik ez duten lanpostuen zerrenda. Meha txuak identifika tzea fun tsezko etapa da arriskuen ebaluazioan. Ikuspuntu ho-rretatik eta amatasunaren babesari dagokionez, lantokian dagoen agente bat hiru kategoriatakoa izan daiteke:
- 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan egon dai-teke.
Komunitate zientifikoak ugalketarako kaltegarri tzat jo tzea edo kaltegarri izateko susmagarri izatea.
- Ugalketan alterazioren bat duen emakume langile ba-ten lan-ingurunean egotea.
Osasunaren zain tza kolektiboaren emai tzek, bestalde, se-xuen arabera bananduta aurkeztuko dira eta osotasunean eta bereizita aztertuko dira.
KAPITULUA
OSASUNAREN ZAIN tzA
4.
4. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández Fernández
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
53
DEFINIZIOA
«Langileen osasunaren zain tza» terminoak hainbat jar-duera bil tzen ditu, norbanako nahiz kolektiboei zuzendu-takoak eta laneko arriskuen preben tziora zuzendutakoak. Horien helburu orokorrek zerikusia dute osasun-arazoen identifikazioarekin eta preben tziozko eskuhar tzeen eba-luazioarekin.
Lanbide-jatorriko gaixotasun eta lesioen zain tza langileen osasunarekin zerikusia duten gertakarien kontrol siste-matiko eta etengabea da, arriskuen eraginpean egotearen ondorioz osasunean izan daitezkeen ondorioei buruzko ezagu tza sor tzeko eta horiek sor tzea edo narria tzea eki-dingo duten preben tziozko neurriak ezarri ahal izateko.
Kon tzeptu horiek hobeto ulertu ahal izateko, osasunaren zain tzak bi jarduera-mul tzo handi bil tzen dituela esan de-zakegu:
- Osasunaren zain tza indibiduala:
Langileei prozedura medikoak aplika tzea eta probak ezar tzea har tzen ditu, lanaren ondoriozko kalteak goiz aurki tzeko helburuarekin, eta baita kasu bakoi-tzarekin zerikusia duen lantokian faktoreren bat ego-tea ere.
Faktore ezaguna eta preben tziozko neurriak propo-satuta dituena bada, osasunaren zain tzak aukera ematen digu neurri horiek egokiak izan diren edo ez-nahikoak izan diren jakiteko.
Garran tzi tsua da nabarmen tzea osasunaren zain tza indibiduala ez dela muga tzen osasun-azterketara. Langileak berak egindako kon tsulta bakoi tza eta osasun-arrazoiengatik lanera joan gabe gelditutako aldi bakoi tza bitarteko garran tzi tsuak dira lantokian dauden agenteen eta horiekin lotuta dauden gaixota-sunen arteko erlazioak ezagu tzeko.
- Osasunaren zain tza kolektiboa:
La posibilidad de disponer de información colectiva Langileen osasunari buruzko informazio kolektiboa eskuratu eta azter tzeko posibilitatea ezinbesteko tresna da laneko osasuna behar den bezala zain-tzeko.
Zain tza-mota horrek aukera ematen du arriskuko egoera posibleei buruz ohartarazteko, laneko arris-kuen eta horien ondoriozko osasun-arazoen arteko kausa-efektu erlazioa ezar tzeko, zer preben tzio-jarduera gauzatu behar diren ezagu tzeko, horien le-hentasuna ezar tzeko (adibidez, maiztasunaren eta larritasunaren arabera) eta preben tzio-neurri horien
eraginkortasuna eta preben tzioplanaren efikazia ebalua tzeko.
Osasunaren zain tza kolektiboa osasun-adierazleetan eta kalteen ikerketan oinarri tzen da.
Laneko Arriskuen Preben tzioko Legeak jaso tzen duen be-zala, langileen osasunaren zain tzak honelakoa izan behar du:
• Enpresariak bermatua, bere eremu-aplikazioa lanak berekin dituen arriskuetara mugatuz
• Espezifikoa, arriskuen ebaluazioan identifikatutako arriskuaren edo arriskuen araberakoa.
• Langilearen baimenarekin soilik gauzatu ahal izango da zain tza. Horrek esan nahi du boluntarioa izango dela langilearen tzat, baldin eta honako inguruabar hauetakoren bat izaten ez bada:
Arrisku espezifikoen eta arrisku bereziko jardueren babesari buruzko lege-xedapen bat egotea.
- Azterketak ezinbestekoak izatea lan-baldin tzek langileen osasunaren gainean dituzten eraginak ebalua tzeko.
- Langilearen osasun-egoera arrisku tsua izatea bere buruaren tzat eta hirugarrenen tzat.
• Konfidentziala, langilearen osasunaren zain tzaren ondoriozko informazio medikorako sarbidea bere buruari, bere osasunaren ardura duten zerbi tzu me-dikoei eta osasun-agintari tzari mugatuta egongo de-lako. Enpresariari eta beste per tsona ba tzuei ezin zaie eman langilearen berariazko baimenik gabe.
Aurrekoa alde batera u tzita, enpresariari eta preben-tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta or-ganoei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azter-ketetatik atera tzen diren ondorioen berri eman behar zaie, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.
• Etikoa, intimitatea, duintasuna eta osasun-arrazoien-gatiko laneko diskriminazio-eza errespeta tzeko prin-tzipioekin koherentea den jardun profesionala berma-tu ahal izateko.
• Egoki denean, lan-harremana baino gehiago irauten duena, Osasunaren Sistema Nazionala arduratuko delarik lanbide ondorengo azterketez.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
54
• Araudi aplikagarrian definitutako ezaugarrietara doi-tutako edukia.
Azterketa horietan, gu txienez, historia klinikoa eta lanekoa sartuko da, anamnesi, azterketa fisiko, kontrol biologiko eta azterketa osagarrien datuez gain, lanpostuaren, lan-postuan iraundako denboraren, an tzemandako arriskuen eta hartutako preben tzio-neurrien deskripzio xehatua jasoko duena.
Dena den, langileari ahalik eta eragozpen gu txien eragingo dizkion eta arriskuaren propor tzionalak diren azterketak edo probak aukeratu beharko dira.
Langileen osasunaren zain tzak, bestalde, honelakoa izan behar du:
• Gaitasuntekniko,prestakuntzaetaahalmenegiazta-tua duen per tsonal sanitarioak egindakoa, hau da, Laneko Medikun tzan espezializatutako medikuek edo Enpresako Medikun tzako diplomadunek eta Laneko Erizain tzan espezializatutako erizainek edo Enpresa-ko Erizain tzako diplomadunek egindakoa.
• Planifikatua, osasuna zain tzeko jarduerek argi eta garbi definitutako eta ezabatu ezin izan diren arris-kuen eraginpean egoteagatik edo langileen osasun-egoera beragatik justifikatutako helburuei eran tzun behar dietelako.
• Etahonakohauekhartukoditu:
- Langileen osasunaren hasierako ebaluazioa, la-nean hasi ondoren edo osasunerako arrisku be-rriak dituzten zeregin espezifikoak esleitu ondoren.
- Osasunaren aldizkako ebaluazio espezifikoa, jaki-neko produktu ba tzuekin edo hala eska tzen duen legeria espezifikoak araututako baldin tza jakin batzuetan lan egiteagatik edo arriskuen ebaluazioak finkatutako arriskuen arabera, edo langileak es-katuta, bere osasunaren aldaketak lan-jarduerak eragindakoak direla uste duenean. Periodikotasu-nak ez dauka zertan bitarte erregularretara doitu; kasu bakoi tza protokolo espezifikoetan ezar tzen da eta gaixotasunaren historia naturalaren eta es-posizioaren baldin tzen baitan ere egongo da.
- Osasunaren ebaluazioa osasun arrazoiengatik lanera joan gabe luzaroan egon ondoren, balizko lanbide-jatorriak aurki tzeko eta langileak babeste-ko ekin tza egokia gomenda tzeko.
Preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak langileen ar-tean izaten diren gaixotasunen eta osasun arrazoiengatik lanera joan gabe geratutako aldien berri izan beharko du, gaixotasunaren kausaren edo faltaren eta lantokietan sor daitezkeen osasunerako arriskuen artean egon litekeen harremana identifikatu ahal izateko.
Osasunaren zain tzan sartuko da honako langilehauenba-besa:
• Oso sentikorrak. Enpresariak bermatu egin behar du euren ezaugarri per tsonalengatik, egoera biologikoa-
gatik edo desgaitasunen bat izateagatik lanpostuan identifikatutako arriskuren batek modu berezian era-gin diezaiekeen langileen babesa.
• Adingabeak. Guztiz garatu gabe daudelako eta euren laneko arriskuak identifika tzeko esperien tzia falta du-telako.
• Haurdun, edoski tzaroan eta erdi tze osteko aldian dau-den langileak.
Halaber, langileen osasunaren zain tzak honelakoa izan be-har du:
• Sistematikoa, osasuna zain tzeko jarduerek dina-mikoak izan behar dutelako eta etengabe eguneratu behar direlako, datuak bilduta eta aztertuta, «aldiz-kako» ezaugarriak iradoki dezakeen puntualtasuna baino haratago.
• Dokumentatua, langileen osasunaren egoera kontrola tzen dela egiazta tzen duena eta kontrol ho-rien ondorioak jaso tzen dituena.
• Langileak banan-banan informa tzen dituena, lan-gileei ondo uler tzeko moduan azaldu behar zaiz-kien osasunaren zain tzaren helburuei zein metodoei buruz, eta baita emai tzei buruz ere.
• Doakoa, laneko segurtasunari eta osasunari buruzko edozein neurriren eta, ondorioz, osasunaren zain tzak eragindako edozein neurriren kostu ekonomikoak ez duelako langilearen bizkar joan behar.
• Partaidetzakoa, langileen edo Preben tzio Legean ezarritako ordezkarien kon tsulta eta parte-har tzeari buruzko prin tzipioak errespeta tzen dituena.
• Bete tzen diren fun tzioetarako baliabide material ego-kiak dituena.
• Enpresaren preben tzio-planean integratua.
Osasunaren zain tza indibiduala nahiz kolektiboa, bai Preben tzio Legeak eta bai Araudiak preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloari arriskuen arabera eslei tzen dioten preben-tziozko lau jardueretako bat da, honako hauekin batera:
• Preben tzioko diziplinen jarduera koordinatua
• Urgen tziazko arreta
• Laneko osasunaren sustapena
Osasunaren zain tzak arriskuek langilearen ongizate fisiko eta mentalean izan di tzakeen ondorio kaltegarriak aha-lik eta lasterren identifika tzea ahalbidetu behar du, haren osasunerako kalte larriago bat ekiditeko. Osasuna zain-tzeko ekin tzek sortutako informazioa irizpide epidemiolo-gikoekin eta diziplina ani tzeko taldearen gainerako kideekin lankide tzan aztertu behar da lan-baldin tzetan hobekun-tzak proposa tzeko. Horren zati batek laneko osasuneko informazio-sistema sanitarioa elikatuko du, Preben tzio Zerbi tzuen Araudian ezarrita geratu den bezala.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
55
Arriskuen inguruko osasunzain tza espezifikoak eska tzen du zain tza hori arrisku horietara mugatu behar dela; ho-rretarako, lanpostuak ezagutu behar dira eta langile bakoi-tzaren historia klinikoan eta lanekoan honako hauek jaso:
• Lanpostuaren deskripzio xehatua
• Lanpostuan iraundako denbora
• Lan-baldin tzen analisian detektatutako arriskuak
• Hartutako preben tzio-neurriak
Hori dela eta, osasunaren zain tzak diziplina ani tzeko interakzio- eta osagarritasun-erlazioa izan behar du preben tzio-zerbi tzua osa tzen duten gainerako preben-tzio-diziplinekin. Preben tzio-zerbi tzuko beste espezialista ba tzuek sortutako informazioz elika tzea behar du eta, aldi berean, bere jarduera espezifikoaren emai tzak arriskuen ebaluazioaren eta preben tzioaren plangin tzaren diziplina ani tzeko esparruari gehi tzen dizkio. Beraz, osasunaren zain tzak, enpresaren preben tzio-jardueraren plangin tzan txertatuta egon behar du.
ZAIN tzA INDIBIDUALA
KON TZEPTUA
Osasunaren zain tza indibiduala laneko arriskuen preben-tzioko zeregin garran tzi tsuenetako bat da eta langileare-kin erlazio zuzena izatea eska tzen du. Horregatik, agian jarduera ezagunena da enpresaren preben tzio-esparruan egiten direnen artean.
Osasunaren zain tza indibiduala honako hauetan oinarri-tzen da:
- enpresaren osasun-egoera eta bere preben tzio-politika defini tzeko duen ahalmena
- protokoloak lan-tresna gisa erabil tzea
- bere preben tzio-ikuspegia
- langileekin duen konpromiso etikoa
Arrisku-faktore ezagun baten aurrean, preben tzio-zerbi-tzuko sanitarioek langilearen osasunaren ebaluazioa egi-ten dute, modu kolektiboan erabilita, enpresak arriskuko faktore horren aurrean duen preben tzio-egoeraren termo-metro bihur tzen dena. Baina ikuspegi indibidualetik erabi-lita, lanpostu baten egoeraren eta norbanakoa arriskuaren eraginpean egoteak sor tzen dituen ondorioen neurria da.
Protokolo baten bidezko azterketa espezifikoak anamnesi bat, azterketa bat eta langilea arrisku-faktore jakin baten eraginpean zenbateraino egon den eta esposizio horrek eragin dizkion ondorioak modu egokian balora tzeko auke-ra ematen duten proba osagarriak bil tzen dituen historia klinikoa eta lanekoa sistematiza tzeko ahalegina egiten du.
Protokoloa langileek jasan behar duten arrisku-faktore ba-ten inguruan osasunaren zain tza indibidualerako jarduke-ta-plan zeha tza eta xehatua da. Protokoloaren erabilera Preben tzio Legeko 5. artikuluak eta Araudiko 5. artikuluak abala tzen dute, eta osasun-arloan eskumena duten admi-nistrazio publikoei dagokie presta tzea.
Arrisku-faktore jakin baten gaineko jarduketa sekuen-tzial bat sistematizatu duen dokumentua da protokoloa. Generikoa da definizioz, izan ere, lanbaldin tza desber-dinak dituzten eta langile askori eragiten dien askotariko lan-egoerei eran tzuna emateko sortutakoa da. Aurreko guztiaren ondorioz, protokoloak eskain tzen duen esparru orokorrera egoki tzeko prozesua bete behar dute profesio-nal sanitarioek protokolo hori baliagarria izan dadin langile jakin baten tzat lanpostu jakin batean, ikuspegi generikoko protokolo espezifikotik ikuspegi indibidualeko protokolo espezifikora pasatuz.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
56
Arriskuen ebaluazio zorro tzetik aplikatutako, argi eta garbi definitutako xedebiztanleria bati zuzendutako eta arriskufaktore jakin baterako protokolo espezifikoa fun tsezko tresna da osasunaren zain tzan.
Langileen osasunaren zain tza aldizkako jarraipenaren ikuspegitik bideratu behar da. Baina jakin behar dugu osasunaren zain tza denboran zehar egindako osasun-az-terketa medikoen batura ez dela, langile bakoi tzaren osa-sunaren zain tza indibidualaren inguruan denboran zehar egindako plangin tza baizik.
Azterketa edo screeningetan oinarritutako ikuspegietan ez bezala, planteamendu honen abantaila bat da osasu-naren zain tza etapa ani tzeko prozesu batek diseinatu eta gara dezakeela. Prozesu horretan, azterketen helburuek eta edukiek, aldaketa teknologikoen edo preben tzio-neurriak ezar tzearen ondorioz lan-baldin tzetan izaten diren aldake-tetara egokitutako prozesu sekuen tzial bati jarraituko diote.
Lanak sor tzen dituen arriskuek eta osasunean eragiten dituen kalteek herrialde industrializatuetan izan duen ebo-luzioak laneko patologia aurkezteko moduaren ezaugarriak aldatu ditu garapen bizkorregi baten ondorioz. Teknologia berriak eta prozesu berriak sar tzea, produktu kimikoen hazkunde ikusgarria eta lana antola tzeko modu berriak oraindik oso ezagunak ez diren laneko patologia berriak sor tzeko orduan eragiten duten faktoreetako ba tzuk dira. Goraka ari diren arriskuak dira. Horrek beharrezkoa egiten du preben tzio-zerbi tzuko sanitarioek preben tzio-ikuspegia indar tzea eta eboluzioaren isurialde bikoi tzari adi egotea, hau da, lan-baldin tzen eboluzioari eta laneko patologiare-nari.
Egoera hori dela eta, garran tzi handiagoa ematen zaio datu bilketari osasun-azterketako azterketa klinikoari baino.
Langileak adierazitako sintomatologia subjektiboa egungo lanaren patologiari aurre egiteko daukagun tresnetako bat da. Patologia horrek, askotan, alterazio ezespezifikoak edo diagnostikora iristeko azterketa osagarriak behar dituzte-nak ditu. Laneko medikun tzan eta are gehiago gaur egun, anamnesiaren eta datu kliniko eta lanekoaren garran tziak handitu egin behar du. Anamnesia indar tzearen ondo-rioz, osasun-zerbi tzuetako profesionalak lan-baldin tzak ebalua tzeko zerbi tzu bihur tzen dira eta laneko ingurumena detekta tzen diren edo langileek adierazten dituzten osa-sun-alterazioekin uztar tzen ahalegin tzen dira.
Langileen osasunaren zain tza indibidualak osagai etiko bat dauka, araudiak xedatutakotik haratago doana. Zain tzaren helburua preben tziozkoa da, laneko arrisku-faktoreen era-ginpean egotearen ondorioz osasunari eragindako kalteak identifikatu nahi dituena. Arriskuen ebaluazioa ezagutu gabe osasunaren zain tza egitea, jakineko osasun-altera-zio ba tzuen eta lanarekin izan dezakeen erlazioaren artean loturarik ez ezar tzea edo langilea jakineko lan-baldin tzen eraginpean jar tzearen garran tzia guztiz baloratu gabe gaitasun-ziurtagiriak sina tzea haustura bat dira sanita-rioaren eta langilearen artean egon behar duen konfiantza-konpromisoan,. Preben tzio-sistemaren hu tsegitea ere bada.
HELBURUAK
Honako hauek dira osasunaren zain tza indibidualaren he-lburuak:
- Langilearen ezaugarriak, lan-baldin tzak eta jasaten dituen arrisku espezifikoak kontuan hartuta diseina-tutako hasierako eta aldizkako osasun-azterketetan oinarrituta, langileen osasunaren egoerari eta ebo-luzioari buruzko informazioa bil tzea eta presta tzea.
- Langile guztiak informa tzea euren osasun-egoerare-kin eta egungo eta iraganeko laneko baldin tzek eta in-gurumenak eragin diezaioketen moduarekin zerikusia duten alderdiei buruz.
- Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta organoei langileak bere lan-postua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azterketetatik atera tzen diren on-dorioen berri ematea, preben tzio-arloan dituzten be-tekizunak behar den bezala gara di tzaten.
OSASUNAREN ZAIN TZA INDIBIDUALAREN PROGRAMAZIOKO ETAPAK
HASIERAKO OSASUN-AZTERKETAK
Hasierako osasun-azterketa langilea enpresan lanean hasi ondoren edo arrisku-faktore berriak dituzten zereginak es-leitutakoan egiten den hasierako ebaluazioa da. Une jakin horretan eta laneko arrisku-faktoreen inguruan langilearen osasun-egoera ezagu tzea da helburua.
Helburu hori bete tzeak aukera ematen du lana langilearen ahalmenetara egoki tzeko, langile oso sentikorrak detekta-tzeko eta, etorkizunean, laneko arrisku-faktoreen eta osa-sunari eragindako kalteen arteko loturak ezar tzeko.
Azterketetan honako proba hauek egiten dira, historia kli-nikoa eta lanekoa hasi edo egunera tzen dutenak:
- Anamnesi klinikoa
- Laneko anamnesia
- Arrisku-faktoreei buruzko, lanpostuari aplikatutako preben tzio-neurriei buruzko eta osasunaren gaineko efektu poten tzialei buruzko informazioa.
Miaketa fisikoa
- Proba osagarriak
- txostena
Anamnesi klinikoaren helburua ikertu eta bil tzen duen historia kliniko eta lanekoaren zatia modu sistematikoan
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
57
presta tzea da: langilearen ohiturak, aurrekari familiarrak eta per tsonalak, ebakun tza kirurgikoak, traumatismoak eta gaixotasunak, kausak eta ondorioak eta zerekin lotu edo erlaziona tzen den horietako bakoi tza. Arreta bereziarekin azter tzen dira hura sor tzen edo haren eboluzioa alda tzen eragin duten egungo edo iraganeko lanaren alderdiak.
Laneko anamnesiak, bestalde, lanean jasaten dituen arris-ku-faktoreak, laneko historia eta esposizioaren aurrekariak aipa tzen ditu eta enpresei buruzko, lanpostuen ezaugarriei buruzko, bakoi tzean egindako denborari buruzko eta ja-sandako arrisku-faktoreei buruzko informazioa bil tzen du, datu horiek historia kliniko eta lanekoan jasota egon behar izatea alde batera u tzita.
Lan-osasunean oso baliagarria da osasunari buruzko galdetegiak erabil tzea. Galdetegiak erabil tzeak aukera ematen du informazioa modu homogeneoan bil tzeko, era-ginkortasun onarekin osasunaren zain tza indibidualean eta ezin hobea zain tza kolektiboan. Galdetegiek eran tzun beharreko baldin tzen artean honako hauek daude:
- Langileengan osasun-alterazioak daudela aurreikus-teko adina informazio mediko eskain tzea.
- Langileek erraz onar tzea.
Sentikorrak eta espezifikoak izatea eta, ahal izanez gero, balidatuta egotea.
- Per tsonal ez-medikoak aplikatu ahal izatea.
- Informatizazio eta egunera tze errazekoak izatea.
Langilea informatueginbeharda bere lanpostuari buruzko arriskuen egoerari buruz, lanpostuari aplikatutako preben-tzio-neurri kolektibo eta indibidualei buruz eta osasunaren gaineko efektu poten tzialei buruz, kontu horiek baloratu eta erabakia hartu ahal izateko.
Miaketafisikoa informazio-bilketa sistematikoa da.
Hasierako azterketan langilearen osasun-egoeraren ikus-pegi orokorra lor tzea da helburua, hau da, enpresan sar-tzen denean edo arrisku-faktore berriak dituzten zereginak eslei tzen zaizkionean langileak duen egoerari buruz egiten den aipamena. Langilearen ahalmenen erreferen tziazko balioa izateko xedez, hasierako azterketan proba osaga-rriak egiten dira: en tzumena, ikusmena, birikak, elektrokar-diograma, analitika, etab. Erradiologiakoak eta beste proba ba tzuk egitea medikuak erabaki tzen du arrisku-faktoreen edo lortutako datu klinikoen arabera, lortutako datuen ara-bera edo beste lanpostu ba tzuetako edo beste jarduera ba tzuetako aurretiko esposizioari buruzko laneko anam-nesian lortutako informazioaren arabera.
ALDIZKAKO OSASUN-AZTERKETAK
Aldizkako azterketetan helburua aldatu egiten da, arreta gehiago jar tzen delako xede organoetan langileak jasaten dituen laneko arrisku-faktoreen arabera. Anamnesi klinikoa eta lanekoa ere egingo dira datuak egunera tzeko eta egun-go egoerari buruz eta arrisku-faktoreen inguruan, lanpos-
tuari aplikatutako preben tzio-neurrien inguruan eta osa-sunaren gaineko efektu poten tzialen inguruan egindako aldaketei buruz informatuko da, baina azterketa fisikoa eta proba osagarriak laneko egungo edo aurretiko esposizioek osasunaren gainean dituzten ondorioak balora tzea izango dute xede.
Aldizkako azterketan, osasunaren zain tza indibiduala finkatutako denboratarteekin egiten da eta lanak bere-kin dituen arriskuen ondoriozko osasun-alterazioak goiz detekta tzeko helburuarekin programatu behar da. Den-borazkotasuna zaindutako arriskuaren baitan, haren esti-mazioaren baitan eta langilearen osasunaren eboluzioaren baitan dago batik bat; hala ere, zenbait kasutan, jakineko lege-arau batek xeda di tzakeen epeen araberakoa izan daiteke.
Azterketetan kontuan izan beharrekoa da langile-kolekti-boek euren lanpostuetan jasaten ari diren edo jasan di-tuzten arrisku-faktoreei buruz duten iri tzia ezagu tzera zu-zendutako lan-sistema edo -metodoa ezar tzeko premia. Arriskuen ebaluaziotik ondoriozta tzen denarekin osa tzen den eta ebaluatu gabeko egoeren aurrean edo preben-tzioaren ikuspegitik arreta gehiago eska tzen dutenen au-rrean alarma bihur daitekeen informazio-iturria da.
Laneko susmo-diagnostiko baten oinarria profesional sa-nitarioen preben tziozko ikuspegian dago. Osasun-arra-zoiengatik lanera joan gabe gelditutako aldiak ezagu tzea osasunaren aldizkako zain tzaren zati bat da eta baita in-formazio-iturri garran tzi tsua ere, lan-baldin tzen eta beste kasu batean arrun tzat joko liratekeen patologien arteko erlazioak susmatu edo aurki tzeko aukera emango lukeena.
LANGILE OSO SENTIKORRAK
Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 25. artikuluak xeda tzen du enpresariak modu espezifikoan bermatuko duela euren ezaugarri per tsonalengatik edo jakineko egoera biologikoagatik lanaren ondoriozko arriskuekiko oso sentikorrak diren langileen babesa, baita gorpu tz-, adimen- edo sentimen-urritasuneko egoera aitortuta du-tenena ere. “Adingabeen babesari” buruzko 27. artikuluak aurreikusten du arriskuen ebaluazioan bereziki hartuko direla kontuan gazteen segurtasunerako, osasunerako eta garapenerako arrisku espezifikoak, hain zuzen ere, euren esperien tzia faltaren, dauden edo egon litezkeen arriskuak ebalua tzeko heldutasun faltaren eta oraindik osatu gabeko garapenaren ondoriozkoak.
Bestalde, Preben tzio Zerbi tzuen Araudiak xeda tzen du preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak, batik bat, haurdun dauden edo erditu berriak diren langileei, adinga-beei eta arrisku jakin ba tzuekiko oso sentikorrak diren lan-gileei eragin diezaieketen arriskuak aztertu eta baloratuko dituela eta preben tzio-neurri egokiak proposatuko dituela.
Langile horien kasuan, osasunaren zain tzaren arduradu-nak erabakiko du osasun-azterketetan zer proba eta zer periodikotasunekin egingo diren, langileen berezitasuna-ren arabera alda daitezkeenak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
58
18 URTETIK BEHERAKO LANGILEAK
Kasu honetan gazteak lanean babesteari buruzko Zu-zentaraua hartu behar da kontuan. Zuzentarau horrek xeda tzen du 18 urtetik beherako gazteek ez dituztela egin behar euren gaitasun fisikoak edo mentalak gaindi tzen dituzten, gai toxikoen edo minbizi-sor tzaileen eraginpean jar tzen dituzten, erradiazioen eraginpean jar tzen dituzten, muturreko tenperaturak, zarata edo bibrazioak dituzten edo euren esperien tzia- edo prestakun tza-faltagatik edo laneko segurtasunari gu txiegi errepara tzeagatik nekez ezagutu edo ekidingo dituzten arriskuak sor di tzaketen zereginak. Inguruabar hori kontuan izan behar da osasun-azterketan.
Langileen Estatutuan jasota dago 18 urtetik beherakoek ezingo dutela gauez lan egin (baldin eta lanaldiko hiru ordu, gu txienez, gaueko hamarrak eta goizeko seiak artean badaude), ez aparteko orduak sartu eta ez euren garape-nari zuzenean edo zeharka eragin diezaioketen lanpostu osasungai tz, nekagarri edo kaltegarrietan zerbi tzurik es-kaini. Lanaldi jarraituko a tsedenaldia ordu erdikoa izango da eta asteko a tsedenaldiaren iraupena ere luzatu egingo da.
ZAIN TZA INDIBIDUALEKO OSASUN-AZTERKETEN TXOSTENA
Langileen osasunaren zain tza indibidualeko hasierako eta aldizkako prozesuaren zati gisa, langile bakoi tzari jakina-raziko zaizkio azterketan zehar egindako proben ondo-rioak, egindako osasun-azterketaren emai tzak, detektatu diren osasun-alterazioak eta alterazio horien eta jasaten dituen edo jasan dituen arrisku-faktoreen artean egon li-tezkeen loturak.
Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak di-tuzten per tsona eta organoei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egin-dako azterketetatik atera tzen diren ondorioak ere jakinara-ziko zaizkie, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.
GAITASUNA OSASUN-AZTERKETEN EMAI TZETAKO BAT
Lanerako gaitasunaren balorazio sanitarioak langile baten osasun-egoeraren ebaluazioa eta bere lanaren eta arrisku elkartuen fun tsezko fun tzioen ezagu tza sakona eta xe-hakatua eska tzen du langilea lanpostura egokitu ahal iza-teko eta bere osasun-egoeran sor daitezkeen alterazioak goiz identifikatu ahal izateko.
Lanerako gaitasunaren balorazio sanitarioa inolaz ere ez dago zeregin jakin bat egiteko norbanako gaituenak hauta-tzeko metodo gisa justifikatuta eta are gu txiago lanean egon litezkeen arriskuei aurre egiten dieten per tsonak identifika tzeko.
OSASUN-EGOERAREN ALTERAZIOEN ETA ARRISKU-FAKTOREEN ARTEAN EGON LITEZKEEN LOTUREI BURUZKO ONDORIOAK
Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona edo organoei aukera eman behar diete preben-tzio- eta babes-neurriak eta horien hobekun tza lehene tsi eta har tzeko eta horien eraginkortasuna balora tzeko.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
59
ZAIN tzA KOLEKTIBOA
KON TZEPTUA
Osasunaren zain tza kolektiboa langileei eragiten dien arriskuen araberako osasun-azterketetatik eta lan-istri-puak eta gaixotasun profesionalak, gertakari jagoleak eta lanerako ezintasuna jakinarazteko sistemetatik lortutako datuen bilketa da. Datu horiek aukera ematen dute neurke-ta-adierazleak lan tzeko eta erabil tzeko.
HELBURUAK
Datu horien bilketa, prozesamendua eta hedapen sistema-tikoa dira osasunaren zain tza kolektiboaren fun tsezko ze-reginak eta, horregatik, esan dezakegu ezinbesteko tresna dela:
• Laneko arriskuen ondorioak, maiztasuna, larritasuna eta joera balora tzeko.
• Laneko arriskuen eta horien ondoriozko osasun-ara-zoen artean kausa-efektu hipotesiak ezar tzeko
• Preben tzio-jarduerak lehenesteko eta neurri horien eraginkortasuna ebalua tzeko.
Laneko epidemiologia Laneko Medikun tzari osasunaren zain tza kolektibo kalitatezkoa zorroztasun zientifiko eta teknikoarekin egiteko balio dion diziplina da, lanarekin ze-rikusia duten osasunaren alterazioen banaketa aztertuz.
Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37. artikuluak xeda tzen du per tsonal sanitarioak langileen osasunaren zain tzaren eta arriskuen ebaluazioaren emai tzak irizpide epidemiolo-gikoekin aztertu beharko dituela eta zerbi tzuko gainerako kideekin lankide tzan ariko dela arrisku profesionalen era-ginpean egotearen eta osasunerako kalteen artean egon litezkeen lotura posibleak ikertu eta aztertu eta laneko baldin tzak eta ingurumena hobe tzera zuzendutako neu-rriak proposatu ahal izateko.
Errege Dekretu honetako 6. artikuluak xeda tzen du langi-leen osasunean kalteak detektatu direnean edo, aldizkako kontrolen bitartez, osasunaren zain tzari buruzkoak barne, preben tzio-jarduerak desegokiak edo ez-nahikoak izan daitezkeela ikusi denean berrikusi beharko dela arriskuen hasierako ebaluazioa. Horretarako, kontuan hartuko dira honako emai tza hauek:
• Osasunean eragindako kalteen kausei buruzko iker-keta.
• Egoera epidemiologikoaren analisia, informazio sa-nitarioko sistemaren edo beste iturri ba tzuen bitartez lortutako datuen arabera.
Halaber, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak langi-leen artean izaten diren gaixotasunen eta osasun arrazoien-gatik lanera joan gabe geratutako aldien berri izan beharko duela xeda tzen du, gaixotasunaren kausaren edo faltaren eta lantokietan sor daitezkeen osasunerako arriskuen ar-tean egon litekeen harremana identifikatu ahal izateko.
Lanarekin zerikusia izan dezaketen gaixotasunak azter-tzeak aukera emango du gaixotasun-kausen eta lantokie-tan sor daitezkeen osasunerako arriskuen arteko edozein lotura identifika tzeko. Preben tziojarduera horrek hura azal tzea eragin duten laneko arrisku-faktoreen eraginpean egotea eta lanpostuaren preben tzio-kudeaketaren hu-tsegiteak identifika tzea ekarriko du.
INFORMAZIO-ITURRIAK ETA HORIEN ERABILERA
Langileen osasunaren egoerari buruzko informazio-itu-rri nagusiak osasunaren zain tza indibidualaren bitartez, lan-istripuei eta gaixotasun profesionalei buruzko datuen bitartez, gaixotasun arruntagatiko aldi baterako ezinta-sunaren ondoriozko datuen bitartez eta osasun-inkesten bitartez lor tzen dira.
Iturri horietako bakoi tzak langileen osasunaren hainbat al-derdiri buruzko informazioa ematen du eta osagarriak dira.
• Osasunarenzaintzaindibiduala langileen osasunaren egoerari buruzko informazio-iturri nagusia da. Efektu-adierazleei buruzko informazioa lor tzeko aukera ema-ten du, esaterako, laneko kaltea goiz detekta tzeko edo langileen gaixotasun-tasari eta esposizio-adierazleei buruzko informazioa lor tzeko.
• Lan-istripuak eta gaixotasun profesionalak dira, ba-jadunak nahiz baja gabekoak, hala ezarri eta aitortu-tako laneko kalteari buruzko informazio-iturri nagusia. Eta baita gaixotasun profesionalaren susmoen azter-keta ere. Horrek guztiak aukera emango du jarduketa-planak ezarri ahal izateko enpresako ezbehar-iturri nagusiak ezagu tzeko. Horiek aztertu ondoren ezarriko dira enpresako laneko arriskuen preben tzioaren eten-gabeko hobekun tzarako neurri zuzen tzaile zeha tzak.
• Gaixotasun arruntagatiko aldi baterako ezgaita-sunen azterketak laneko kalte ez-aitortuari buruzko informazioa ematen du eta ezinbestekoa da langi-leek jasandako ondoezen jatorri profesionalarekiko desbidera tzeak detekta tzeko.
• Osasun-inkestak ikerketa espezifikoak egiteko diseina tzen dira enpresan jakineko osasun-arazo ba-tzuk daudela susmatu ondoren
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
60
9. taulan exhaustiboa ez den patologien zerrenda adie-razgarria dago jasota, Gida honetan aipatu diren eta se-ktoreko langileengan aurki daitezkeen arrisku-faktoreetan oinarritutakoa.
Osasunaren zain tzaren emai tzak enpresariari eta preben-tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona edo organoei jakinaraziko zaizkie preben tzioa planifika tzeko eta maila horretako betebeharrak bete tzeko helburuarekin.
Informazio-iturri horiek eskain tzen dituzten datu gordin eta absolutuek ez dute ematen langileen osasunean ikusten diren efektuen eta horien kausa probableen arteko elkar-tzearen handitasunaren irudi erreala. Hori dela eta, gaixo-tasunaren maiztasun-neurriak erabili behar dira gaixota-sun jakin baten inpaktua behar den bezala kuantifika tzeko aukera ematen duten eta propor tzio, arrazoi eta tasa kon-tzeptupean bil tzen diren zatiki-mota desberdinak lor tzeko.
PROPOR TZIOAK, ARRAZOIAK ETA TASAK
OsasunAdierazleak izenpean bil tzen diren hainbat propor-tzio-, arrazoi- eta tasa-mota daude, horien artean laneko osasunekoak.
Propor tzioa:
Propor tzio bat (P) zatidura bat baino ez da, zenbaki tzailea izenda tzailearen barnean duena. P=a/a+b
Arrazoia:
Arrazoi bat (A) zenbaki tzailea izenda tzailearen barnean ez duen zatidura da. A = a/b
Tasa:
Tasa-kon tzeptua propor tzioarenaren an tzekoa da. Tasek denbora-kon tzeptua gehituta izatea da aldea. Aztertu be-harreko arazoaren kasuen maiztasun absolutuak osa tzen du zenbaki tzailea. Izenda tzailea, bestalde, aztertu beharre-ko biztanleriako subjektuek jasan dituzten arrisku-aldi in-dibidualen baturak osa tzen du. Haren kalkulutik atera tzen da egoera batetik besterako aldaketaren abiadura. T = a/ a+b (denbora)
GAIXOTASUNAREN MAIZTASUN-NEURRIAK
Prebalen tzia
Denboraldi jakin batean gaixotasun bat edo egoera bat ja-saten duten norbanakoen propor tzioa
Une jakin batean gaixotasuna dutenen kopurua P=
Une horretako populazio osoa
Nagusitasunaren kalkulua oso egokia izango da prozesu luze edo kronikoak neur tzeko, baina ez du zen tzu handirik izango fenomeno akutuen garran tzia balora tzeko.
Propor tzio guztiek bezala, prebalen tziak ere ez du dimen-tsiorik eta ez ditu inoiz har tzen 0 baino balio txikiagoak edo 1 baino handiagoak. Ohikoa da ehunekotan, milakotan eta
abar adieraztea, aztertutako gaixotasunaren “arrarotasu-naren” arabera. Osasun-arazo baten prebalen tzia komu-nitate jakin batean, une jakin bateko garran tzia zehazteko zeharkako azterketetatik kalkula tzen da, eta ez xede igar-leekin.
Nagusitasun hori kalkula tzeko honako adibide hau erabi-liko dugu: 285 langileko lagin batean 63k lunbagoa dutela ikusi da. Biztanleria horretako lunbago-nagusitasuna ho-nako hau izango da:
P= 63 / 285 = 0.221, hau da, % 22,1
Gaixotasun batek populazio batean eta denbora jakin ba-tean duen prebalen tzia in tziden tziaren (kasu berriena) eta gaixotasunaren batez besteko iraupenaren baitan egongo da, sor tzen denetik suspertu arte edo hil arte. hau da, ebo-luzio laburreko gaixotasun akutu batek egun gu txi iraungo duten kasu berri asko izango ditu eta prebalen tzia jakin bat izango dute (ia-ia in tziden tziaren berdina), baina an tzeko prebalen tzia izango du in tziden tzia txikia duen baina asko irauten duen gaixotasun kroniko baten kasuan ere, pazien-teek mugagabe gaixo jarrai tzen dutenean.
Beraz, oro har, Prebalen tzia = In tzidencia x Gaixotasu-naren iraupena. Horregatik, gure azterketaren xedea arriskufaktoreak identifika tzea edo gaixotasunaren kau-salitate-hipotesiak esplora tzea denean, hobe dira in tziden-tzia-neurriak.
In tziden tzia
In tziden tziak adierazten du izaten diren gertakari berrien maiztasuna eta bi modutan neur daiteke: in tziden tzia me-tatua eta in tziden tzia-tasa.
Honela defini tzen da in tziden tzia metatua: biztanleria ba-tean denbora jakin batean garatutako gaixotasun baten kasu berrien kopurua.
Norbanako batek azter tzen ari den gertakaria gara tzeko probabilitatea neur tzen du. Horregatik, in tziden tzia meta-tua arrisku bihur tzen da termino epidemiologikotan, bai-na arriskua kalkulatu ahal izateko, jarraipenaren hasieran taldean dauden per tsonek gaixotasuna gara tzeko aukera izan behar dute, hau da, gaixo tzeko arriskua izan behar dute. Beraz, neurketa horrek aldi horretan gaixotu diren per tsonen propor tzioa adierazten du. Propor tzio guztiek bezala, ez du unitaterik eta bere balio posibleak 0 eta 1 ar-tean daude.
Gaixotasun baten kasu berrien kopurua jarraipenean zehar IA=
Arriskuan dagoen populazioa jarraipenaren hasieran
Adibidez: 6 urtez, 40 eta 59 urte arteko 286 langile osasun-tsuri jarraipena egin zi tzaien lunbago-kasu berriak detekta-tzeko eta aldiaren bukaeran 63 kasu azaldu ziren. Honako hau izango li tzateke kasu honetako in tziden tzia metatua:
IA= 63 / 285 = 0.221, hau da, % 22,1 6 urtetan.
Intzidentzia-tasa edo intzidentzia-dentsitatea (ID) es-timazio zeha tzagoa da, eskura dagoen informazio guztia erabil tzen duelako. Gaixotasun batek duen indarra adieraz-ten du, osasun-egoeratik denbora-unitateko gaixotasun-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
61
egoerara alda tzeko, une horretan gaixotu daitekeen po-pulazioari dagokionez. Jarraipen-aldi batean gertatutako gaixotasun baten kasu berri edo in tziden tzia kopuruaren eta behaketako denbora indibidual guztien arteko zatidura gisa kalkula tzen da.
Gaixotasun baten kasu berrien kopurua jarraipen-aldian zehar DI=
Behaketako denbora indibidualen batura
Aurreko adibidean, kontuan izaten badugu langile guztiak ez direla egoten arriskuaren eraginpean denbora berean, hau da, ba tzuk denbora batean eta beste ba tzuk bes-te denbora batean egoten direla kontuan izaten badugu, bakoi tzaren denborak batuko ditugu. Hala, per tsona bat 250 egunez egoten bada arriskuaren eraginpean eta beste bat 115 egunez egoten bada, bi per tsonen arteko denbora 365 egun izango da, per tsona bat urteko. Demagun jarrai-peneko 6 urteetan, 285 langileen artean urteko 564 per-tsona egon direla eraginpean eta aldi horretan 63 lunbago kasu berri azaldu direla:
DI= 63 / 546= 0.12 per tsona-jarraipeneko urteko-1, 100 bider handituta, beraz, 12 kasu berri 100 per-
tsona-jarraipeneko urteko.
In tziden tzia-neurri bat (in tziden tzia metatua edo in tziden-tzia-den tsitatea) aukera tzea, lortu nahi den helburuaz gain, aztertu nahi den gaixotasunaren ezaugarrien baitan egon-go da. Hala, in tziden tzia metatua, oro har, gaixotasunak sortasun-aldi laburra duenean erabiliko da eta sortasun-aldi handiagoko gaixotasun kronikoen kasuan joko da in-tziden tzia-den tsitatera.
10. taulan daude jasota laneko medikun tzaren esparruan gehien erabili ohi diren iturriekin lotura duten osasun-adie-razle nagusiak, eta 11. taulan ezbeharrei buruzko datuak bil tzeko inprimakiaren eredu bat dago.
12. taulan arran tza-sektorean sor daitezkeen gaixotasun profesionalak daude jasota, gaixotasun profesionalen tau-lari jarraituta.
ELKAR TZEKO NEURRIAK
Gertakari jakin bat (edo gaixotasun bat) faktore jakin ba-tekin (edo kausa batekin) zer indarrekin uztar tzen den ebalua tzeko aukera ematen duten adierazle epidemiolo-gikoak dira.
Azterketa epidemiologikoen helburu nagusietako bat ja-kineko ezaugarri ba tzuk dituzten norbanakoen eta ez di-tuztenen artean gaixotasun-maiztasunak edo osasun-ondorioenak aldera tzea izan behar du (lan-esparruan, alde nagusi hori lanean arriskuaren eraginpean egoteak finka-tuko du).
Prebalen tzien arrazoia
Arrisku-faktore hipotetiko baten eraginpean daudenetan gaixotasunaren nagusitasunaren (edo intereseko beste aldagai baten) zatidura da, eta ez daudenetan, berriz, ze-harkako inkestetan erabilitako elkarketa-neurria.
Odd ratioa
Gertaera bat gerta tzeko probabilitatearen (odd) eta ez gerta tzekoaren arteko arrazoia da. Kasuak kontrola tzeko azterlanetan erabil tzen da, horietan ezin direlako kalkula-tu in tziden tziak. Zenbait eskakizun beteta, arrisku erlati-boaren baliokidea da.
Kalte bat (edo osasunarekin zerikusia duen beste eran tzun bat) ezaugarri partikularrak dituzten norbanakoen artean edo azter tzen ari den faktorearen egon diren en artean gerta tzen den iker tzean sortutako desberdintasuna kaltea ezaugarri hori ez duten edo eraginpean egon ez diren nor-banakoetan gerta tzeko desberdintasuna aldera tzen ditu OR-k.
Arrisku erlatiboa
Arrisku-faktore baten eraginpean daudenen artean gaixo-tzeko edo hil tzeko arriskuaren eta faktore beraren eragin-pean ez daudenen arrisku beraren arteko arrazoia da. In-tziden tzien arabera kalkula tzen da.
Arrisku-faktore baten (AF) eraginpean egotearen eta kalte epidemiologiko jakin bat azal tzearen arteko loturaren neu-rria eraginpekoen eta ez-eraginpekoen arteko kalte-ger-taeraren indizearen bidez kalkula tzen da. Hori da kohor-te-azterketen eta saiakera kliniko kontrolatuen oinarrizko analisia, eta n x n kontingen tzia-taulak erabiliz kalkula tzen da bi bider biko taula erabiliena denean. Ondoren eraku-tsiko dena da:
Datuak azter tzean bi in tziden tzia-tasa eraiki daitezke, faktorearen eraginpekoen taldean eta faktoreen ez-eragin-pekoenean:
Faktorearen “eraginpekoen” in tziden tzia metatua: (Ie) = a / a+b
Faktorearen “ez-eraginpekoen” in tziden tzia metatua: (Io) = c / c+d
Arrisku Erlatiboa (AE) = Ie / Io
Arrisku erlatiboak eraginpekoen taldekoen gaixo tzeko arriskua ez-eraginpekoen taldeko gaixo tzeko arriskuarekin aldera tzen du eta azter tzen ari diren bi faktoreen arteko lo-turaren indarra adierazten du: esposizioa eta kaltea (are eta handiagoa da eraginpekoen arteko arriskua ez-eraginpe-koen artekoa baino). Arrisku-faktore baten eraginpean dau-denen artean gaixotasuna gara tzeko probabilitatea adieraz-ten du ez-eraginpekoen taldekoekin alderatuta. Zehazkiago, eraginpekoen taldean gaixotasuna izateko arriskua ez-era-ginpekoenean baino zenbat bider handiagoa den adierazten du. Honela interpreta tzen da:
Dagoen gaixotasuna
Ez dagoen gaixotasuna Guztizkoa
Eraginpean dagoena a b a + b (N1)
Eraginpean ez dagoena c d c + d (N0)
Guztizkoa a + c (M1) b + d (M0) N
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
62
AE = 1: loturarik ez dagoela adierazten du (balio nulua).
AE < 1: azter tzen ari den esposizio-faktorearen efektu babesle posible bat iradoki tzen du. Azter tzen ari den faktorearen eraginpean daudenek eraginpean ez dau-denek baino gaixotasuna gara tzeko arrisku txikiagoa dutela esan nahi du.
AE > 1: arrisku-faktorea da. Azter tzen ari den fakto-rearen eraginpean daudenek eraginpean ez daudenek baino gaixotasuna gara tzeko arrisku handiagoa dute-la esan nahi du. Adibidez, AE=5 balioak esan nahi du gaixo tzeko arriskua 5 bider handiagoa dela eraginpean dauden norbanakoen artean eraginpean ez daudenen artean baino.
Konfian tzatartea (KT)
Azterketan kalkulatutako parametroa (OR, AE, etab.) popu-lazioan erreala den kalkula tzeko, balio horren tzako konfiantzatarte bat kalkula tzen da. Bi balioren bidez defini tzen da eta horien artean dago nolabaiteko konfian tzamaila duen parametroaren balioa.
Prozedura behin eta berriz aplika tzean, tarteak kalkulatu-tako parametroa barne har tzeko probabilitateari buruzkoa da konfian tzamaila. Konfian tzamaila iker tzaileak zehaz-ten du. Gehienetan, % 95eko konfian tzarekin defini tzen du.
Adibidez, tabakoa erre tzeko ohituraren eta miokardioko infartu akutuaren (MIA) arteko lotura ezagutu nahi da. Badakigu arrisku-faktorearen eraginpean dagoen taldean in tziden tzia metatua 6 dela eta eraginpean ez dagoen tal-dean 3 dela, beraz, arrisku erlatiboa (AE) = 2. Horrek esan nahi du eraginpean dagoen taldeak eraginpean ez dagoe-naren arrisku bikoi tza duela gaixotasuna izateko. Balio horrek KT kalkula tzen badugu eta 2 eta 8 artean badago, % 95eko konfian tzarekin esan dezakegu parametro horrek uniber tsoan duen benetako balioa tarte honetan dagoela: (KT % 95: 2 8). Gainera, konfian tzatarteak 1 balioa ez duela, hau da, loturarik ezaren balioa ez duela kontuan har-tuta, lotura esangura tsua ez dela ondoriozta genezake.
Tarteak 1 balioa izango balu, adibidez (KT % 95: 0,7- 7.8), ezingo genuke ondorioztatu faktorearen eraginpean ego-tea arriskua dela gaixotasuna gara tzeko, parametro horrek uniber tsoan duen benetako balioa faktore babeslea (<1) edo arrisku-faktorea izan litekeelako (>1).
Arrisku erlatiborako % 95eko konfian tzatartea modu ho-netan kalkula tzen da:
KT % 95 = AE x e±1,96xEE(Ln(AE))
AE arrisku erlatiboaren estimazio puntuala da eta EE(Ln(AE))-k AEren logaritmo naturalaren estimazioari lotutako errore estandarra adierazten du, formula honek ematen du:
EE =1a a + b c + dc
1 1 1
a, b, c eta de balioek 2 x 2 taula bateko zenbakizko balioak ordezka tzen dituzte.
INPAKTUKO NEURRIAK
Lotura-neurriak ezin dira aise i tzuli populazioaren osasu-naren testuinguruan. Zein da esposizio baten garran tzia? Gaixotasunen zer propor tzio ego tzi dakioke aldagai horri? Esposizio jakin batek azter tzen ari den populazio batean edo xede-populazio batean duen eragina kalkulatu ahal izateko, beste neurri-mota ba tzuk kalkula tzea behar da, inpaktuko neurriak izenez ezagu tzen direnak.Inpaktuko neurriek jakineko biztanleria batean arrisku-faktoreetako bat edo gehiago alda tzen direnean edo preben tziozko ekin tza bat egiten denean espero den on-dorioa isla tzen dute. Eraginpekoen taldean ego tzi daitekeen zatikia (zatiki etiologikoa, eraginpekoetan egotzi daitekeen arrisku-ehunekoa): Esposizioak eraginpekoen artean gaixotasuna izateko duen eragina ezar tzen du. Honela kalkula tzen da:
Ie - Io eraginpekoetan EZ (eEZ )=
Ie
Si dividimos en numerador y el denominador por la Io (In-cidencia en los no expuestos), obtendremos una nueva fórmula que expresa la misma idea.
AE-1eEZ=
AE
Balioa 0.6 izango bali tz, eraginpekoen taldean ikusten du-gun gaixoen % 60 esposizioagatik direla ikusiko genuke.
Eraginpekoetan ego tzi daitekeen arriskua: Eraginpekoen eta ez-eraginpekoen in tziden tziaren aldeak zehazten du kalkulua. Gaixotasunaren arriskuaren balioa ematen du eraku tsitako kohortean. Esposizioaren ondoriozkoa da soilik. Honela kalkula tzen da:
Eea = Ie - Io
Balioa 3 – 1 = 2 izango bali tz eraku tsitako kohorteko gaixotasun-arriskua, esposizioaren ondoriozkoa soilik dena, eraginpean ez egotea baino 2 bider handiagoa dela adieraziko luke.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
63
9. Taula. Osasunari egindako kalteen zerrenda adierazgarria arran tzasektoreko arrisku poten tzialen araberaARRISKU-FAKTOREAK OSASUNEAN ERAGINDAKO KALTE NAGUSIAK
Ergonomikoa Kargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplikazioarekin bul tza tzea eta arrasta-tzea
Neke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak: uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak: sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakArtikulazioetako lesioak: hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak: hausturak eta fisurakLesio neurologikoak: nerbio-harrapa tzeakSabel-hormako lesioak: herniak Haurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:
Aumento de la frecuencia o gravedad de los trastornos Hezur- eta muskulu-nahasmenduen maiztasuna edo larritasuna areago tzea Neke fisikoa areago tzea eta kargak manipula tzeko zailtasunaAbortuak, denbora gabeko erdi tzeak, pisu txikiko fetuakMultiparoetan, gernu-ihesa areago tzea edo betiko tzea
Mugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta presioagatiko neuropatiak
Sorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak:Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea
Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoak:Epikondilitisa eta epitrokleitisa. Prona tzaile biribilaren sindromea.Bur tsitisa
Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoak:Tendinitisa.Tenosinobitis estenosantea:
De Quervain sindromeaTenosinobitis estenosante digitala, kako-ha tza edo malguki-ha tza
Belaunetako traumatismo metagarri espezifikoak:Bur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak
Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea. Hodi torazikoko konpresioa.Sorbalda gaineko nerbioa. Arraila espinoglenoideoko konpresioa.Nerbio erradiala. Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioa.Erdiko nerbioa. Karpoko tuneleko konpresioa.Nerbio kubitala. Kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioa.Nerbio femorokutaneoa. Izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa. Perone-buruko konpresioa.Tibia aurrealdeko nerbioa. Tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemia.Tibia a tzealdeko nerbioa. Tar tso tuneleko konpresioa.Ha tzarteko nerbioak. Mortonen metatar tsalgia.
Haurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:Muskulu-nahasmenduen prebalen tzia handiagoa Zutik luzaroan egoteagatiko zorabio eta konorte-gal tzeak, gauetan karranpak, zango nekatu edo minberatuak, nekea.Edemak eta barizeak beheko gorpu tz-adarretan eta tronbosi benoso sakona azal tzeko arriskua. Berezko abortuak, hilda jaiotakoak, jaio tza-pisu txikiak eta denbora bete gabeko erdi tzeak
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
64
Higienikoa: Fisikoa
Zarata Zaratagatiko hipoakusiaHaurdunaldia:
Jaio tza-pisu txikia, denbora bete gabeko erdi tzearen meha txuaBibrazioak Gorpu tz osoko bibrazioak
Lunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgiaDigestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoak
Haurdunaldia:Karena aska tzea, berezko abortuak, garaiz lehenagoko erdi tzeak, pisu txikiegia jaio tzean
Erradiazio ultramorea (eguzkia)
Larruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoakKeratosi aktinikoaKar tzinoma espinozelularrarKar tzinoma basozelularraMelanoma
Ho tza Nahasmendu orokorrakHipotermia
Nahasmendu lokalizatuakIzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina
Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakArterietako hiperten tsioaBiho tzeko patologia; iskemia, biho tz-gu txiegitasuna, arritmiakDiabetes mellitus Patologia basomotorrak: Raynaud-en eritasunaBeheko gorpu tz-adarren iskemia kronikoaAkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaErdiko otitisaArnasbideetako eritasunak: asma, arnasbideetako infekzioak, atelektasiak, arnas gu txiegitasunaHipotiroidismoaOdol-hodien hanturazko gaixotasunakKrioglobulinemiaka frigore hemoglobinuria paroxistikoa
Hezetasuna Larruazalaren bera tzea eta narritaduraHo tzaren ondorioak errazten ditu, kaltetutako larruazaleko infekzioak (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioengatiko infekzioak) eta narritaduragatiko nahiz alergiagatiko dermatosiak eragiten dituzten beste agente ba tzuen ondorioak erraztuz
Beroa Nahasmendu sistemikoakBeroagatiko akidurarBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra
Larruazaleko alterazioakLarruazaleko erupzioakErredurak
Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosia
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
65
Zirkulazio-sistema periferikoko alterazioakHaurdunaldia:
ABeroarekiko sentikortasuna areago tzea: Zorabiorako edo konorte-galerarako joerak zeharkako istripu-arriskuak sor di tzake
Edoski tzaroa:Beroak eragindako deshidratazioaren ondorioz amaren esnea gu-txi tzean kaltetua izan daiteke
Higienikoa: Kimikoa
Dermatosia Ukipeneko dermatitis alergikoaUkipeneko dermatitis narrita tzaileaAkne okupazionalaUkipeneko urtikaria Larruazaleko minbizi okupazionala
Substan tziak inhala tzea Asma immunologikoa edo hipersentikortasunagatikoaAsma ez-immunologikoa edo sortasun-aldirik gabekoaLanak larritutako asma
Higienikoa: Biologikoa
Larruazalak eta mukosek ingurunea eta i tsasoko organismoak zuzenean uki tzea.
Ur gaziak eragindako forunkuluaAlga kizkurrek eragindako azkura edo erupzioaBakailaoak eragindako urtikariaArran tzalearen konjuntibitisaDermatomikosia:
Arrainagatiko erisipeloideaMycobacterium marinumSteptococcus iniaeBibrio generoaTetanosa
Bakterioengatiko infekzioakErisipeloide por pescadoMycobacterium marinumSteptococcus iniaeGénero vibrioTétanos
Ziztadengatiko lesioakHozkadengatiko lesioakUki tzeengatiko lesioakHonako hauek hartu behar dira kontuan:
Jarduera-mota Langileak zer lekutan gara tzen duen (eremu endemikoak). (Adib.: paludismoa, sukar horia…)
Psikosoziala I tsasoko lanaren laneko ezaugarri fisikoen inguruan gertatu edo larritutako alterazio psikiko eta mentalak.
Umore-nahasmenduak: Gertakari depresiboaNahasmendu depresibo errepikakorraUmorearen nahasmendu errepikakorrakBeste umore-nahasmendu ba tzuk:Umorearen nahasmendu zehaztu gabea
Nahasmendu neurotikoak, estresarekin loturiko nahasmenduak eta nahasmendu somatoformeak:
Fobiazko herstura-nahasmenduakBeste herstura-nahasmendu ba tzukNahasmendu obsesibo-konpul tsiboaEstres larriarekiko erreakzioa Egoki tze-nahasmenduakNahasmendu disoziatiboak (konber tsiokoak)Nahasmendu somatoformeakBeste nahasmendu neurotiko ba tzuk
Akidura emozionala edo “burn out”MendekotasunakHaurdunaldia:
Alterazio fisikoak eta psikikoak, preeklanpsia, jaio tzapisu txikia, fetuaren herio tza eta abar gaueko lanaren, txandakako lanaren edo beste agente estresa tzaile ba tzuen ondorioz.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
66
10. taula. OSASUN-ADIERAZLEAKJATORRIAREN ARABERAKO
DATUAK
ERABILGARRITASUNA ADIERAZLEAK
Osasunaren zain tza indibiduala
Laneko kaltea goiz detekta tzea
In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopurua
Gaixotasun profesionalak
GP gisa aitortutako laneko kaltea
In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopuruaIn tziden tzia-tasa= aldi bateko GPen kasu berrien kopurua/100.000 langile GPengatiko bajen batez besteko iraupenaGPak GP mul tzoen arabera, sexuaren arabera, jardueraren arabera, adinaren arabera eta nazionalitatearen arabera
Laneko istripuak LI gisa aitortutako laneko kaltea
In tziden tzia-indizea= aldi batean gertatutako istripu kopurua/aldi horretako langile kopuruaMaiztasun-indizea= baja kopurua/lanorduen kopurua Larritasun-indizea= laneko istripuengatik lanera ez joandako egun kopurua/arriskuaren eraginpean egondako langileek lanean emandako ordu kopurua.
Gaixotasun arruntagatiko ABE
Aitortu gabeko laneko kalteaGaixotasun berriak detekta tzea
Prebalen tzia= gaixotasun arruntagatiko ABEgatik une jakin batean lanean ari ez den langile kopurua/une horretako langile kopuruaMaiztasun-indizea= baja kopurua/lanorduen kopurua
Osasun-inkesta Langileen gaixo tze-tasa In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopurua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
67
11. taula. EZBEHARTASAREN (LI eta GP) DATUAK BIL TZEKO INPRIMAKIEREDUAEZBEHAR-TASAREN DATUAK Gizonezkoa EmakumeaLangile-kopuruaBajadun LI kopuruaBaja gabeko LI kopuruaBajadun GP kopuruaBaja gabeko GP kopuruaBajadun PANOTRA TTs* parte-kopurua -Lanak eragindako gaixotasunak
-Lanak larritutako gaixotasunak
Bajarik gabeko PANOTRA TTs* parte-kopurua -Lanak eragindako gaixotasunak
-Lanak larritutako gaixotasunak
In tziden tzia-tasak x 1000Bajadun LIBaja gabeko LIBajadun GPBaja gabeko GP1. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP2. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP3. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP4. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP5. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP6. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GPPANOTRA TTs (Patologiagatik jakinarazitako parte-kopurua) -Lanak eragindako gaixotasunak, bajarekin eta bajarik gabe
PANOTRA TTs (Patologiagatik jakinarazitako parte-kopurua) -Lanak larritutako gaixotasunak, bajarekin eta bajarik gabe
Maiztasun-tasakBajadun LIBaja gabeko LIBajadun GPBaja gabeko GPBajadun PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak
-Lanak larritutako gaixotasunako
Baja gabeko PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak
-Lanak larritutako gaixotasunako
Larritasun-indizeaBajadun LIBajaren iraupenaBajadun LIBajadun GPBajadun PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak
-Lanak larritutako gaixotasunak
*PANOTRA TTs: gaixotasun profesionalen zerrendan sartuta ez dauden eta langileak bere lana egitearen ondorioz har tzen dituen gaixotasunak, baldin eta gaixotasunaren kausa bakarra lan hori egitea izan dela froga tzen bada .
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
68
12. taula. ARRAN TZA-SEKTOREAN SOR DAITEZKEEN GAIXOTASUN PROFESIONALAK, GAIXOTASUN PROFESIONALEN TAULARI JARRAITUTA.
Gaixotasun profesionalak eta horiek sor tzeko gai diren jarduera nagusien zerrendaAgente kimikoek eragindako gaixotasun profesionalakAgente fisikoek eragindako gaixotasun profesionalak
Zaratak eragindako hipoakusia edo gortasunaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak; presioagatiko pol tsa serosoetako gaixotasunak, larruazal azpiko zelulitisa:Sinobialetako edo belaunak berma tzeko zonetako larruazal azpiko ehunetako bur tsitis kronikoa.Ipurmasaileko, orpohezur a tzeko eta C7ko eta akromiodeltoideas azpiko apofisi zorro tzeko bur tsitisaIzterreko aurreko fasziako bur tsitisaKanpoko maleoloko bur tsitisaUkondoko hidroma kronikoaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak; nekeak eta tendoi-zorroen, ehun peritendinosoen eta muskulu eta tendoien lotuneen hanturak eragindako gaixotasunak:Sorbalda: birakarien mahukako tendoien patologia kronikoa.Ukondoa eta besaurrea: epikondilitisa eta epitrodeitisaEskumuturra eta eskua: abduktore luzeko eta ha tz lodiko heda tzaile laburreko tendinitisa (Quervainen tendinitisa), ha-tzeko tenosinobitis estenosantea (malguki-ha tza), lehen ha tzeko heda tzaile luzeko tenosinobitisaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak:Apofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak: nerbioen paralisia presioagatik:Kanal epitrokleo-olekranianoaren sindromea ukondoko nerbio kubitalaren konpresioagatikKarpoko kanalaren sindromea eskumuturreko erdiko nerbioaren konpresioagatik.Guyonen kanalaren konpresioa eskumuturreko nerbio kubitalaren konpresioagatikKanpoko nerbio ziatiko popliteoaren konpresioaren sindromea, perone-lepoaren pareko konpresioagatikZerradun nagusiko, angeluarreko, erronboideko eta zirkunflexuko nerbioen paralisia.Nerbio erradialaren paralisia konpresioagatikLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak:Meniskoko lesioak erauzketa eta konpresiomekanismo elkartuengatik, fisura edo haustura osoak eraginezKonpresio edo deskonpresio atmosferikoak eragindako gaixotasunakGaixotasun oftalmologikoak erradiazio ultramoreen eraginpean egotearen ondorioz. 100 eta 400 nm arteko uhin-luzeradun erradiazio ez-ioniza tzaileen eraginpeko lanak
Agente biologikoek eragindako gaixotasun profesionalakPaludismoa, amebiasia, tripanosomiasia, dengea, sukar horia, papataci sukarra, sukar errepikakorra, izurria, leishmaniosia, piana, exantema-tifusa, borreliak eta beste ricke tsiosi ba tzuk:Eremu endemikoetan garatutako lanak.Beste atal ba tzuetan jaso ez diren gaixotasun infekzioso eta parasitarioak: mikosia, legionella eta helmintiasisaHezetasuneko lanak.
Beste atal ba tzuetan jaso ez diren substan tzia eta agenteak inhala tzeagatiko gaixotasun profesionalakPisu molekular handiko substan tziak (landare- eta animalia-jatorriko eta mikroorganismoetako substan tziak eta landare- eta animalia-jatorriko eta mikroorganismoetako substan tzia en tzimatikoak):ErrinokonjuntibitisaAsmaArnasbideetako disfun tzio erreaktiboaren sindromea
Beste atal ba tzuetan jaso ez diren substan tzia eta agenteek eragindako larruazaleko gaixotasun profesionalak1000 dalton baino gu txiagoko pisu molekular txikiko substan tziak1000 dalton baino gehiagoko pisu molekular handiko substan tziakSubstan tzia fotosen tsibiliza tzaile exogenoakAgente infekziosoak
Agente kar tzinogenoek eragindako gaixotasun profesionalak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
69
OSASUNAREN ZAIN tzA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI tzAROAN
HAURDUNALDIA, ERDI TZE GERTATU BERRIA ETA EDOSKITZE NATURALA
Amatasunaren babesa ugal tzearen babesaren adierazpen espezifikoa da, aldi berean, langile oso sentikorren babe-saren zati dena.
Haurdunaldia eta edoski tzaro naturala osasun-egoerak dira. Osasunegoera horietan aldaketa fisiologikoak gertatzen dira emakumeengan fetuak eta bularreko haurrak eu-ren garapenerako behar duten guztia dutela berma tzeko. Emakumea, fetua eta bularreko haurra euren osasunerako kaltegarriak izan daitezkeen kanpoko faktore jakin ba tzuen esposizioarekiko sentibera den sistema baten barruan daude. Horregatik daude horien inguruko araudi bat eta preben tziozko neurri espezifikoak.
Agente kimiko, fisiko, biologiko, ergonomiko edo psikoso-zial batek giza ugalketaren fase guztietan eta ugalketa-etapako hainbat unetan eragin dezake. Interferen tziek gizon eta emakumeen sistema endokrinoari, emakumea-ren hileko zikloari, espermatozoidearen eta obuluaren ga-rapenari, obulu ernaldu edo blastozitoaren ernalketari eta ezarpenari, enbrioiaren, fetuaren eta bularreko haurraren hazkundeari eta garapenari eta amaren esne-produkzioari eragin diezaiekete. Agente horien eraginak sor tze aurreko etapan, ernal tze-etapan, edoski tzaroan, haur tzaroan edo ondorengo etapetan aurkez daitezke.
Interferen tzia eta efektu horiek agente-motaren baitan, es-posizio-mailaren baitan, esposizioaren iraupenaren baitan, ugalketa-prozesuekiko esposizioaren unearen baitan, nor-banakoaren sentikortasunaren baitan, aldagai soziodemo-grafiko, nutrizional, genetiko eta osasunarlokoen baitan eta laneko eta lanetik kanpoko arrisku-faktoreen ekin tza konbinatu posiblearen baitan daude.
Edoski tzaroan kontaktu bidez edo amaren esnearen bi-dez transmititu daiteke agentea. Amaren esne-produkzioa goberna tzen duen hormona-oreka delikatuari gai kimikoek edo lan-baldin tzek ere eragin diezaiokete.
Bestalde, lanean jatorria duten eta emakume langilearen organismoan pila tzeko gaitasuna duten zenbait agentek ugalketa-fun tzioan eragin dezakete haurdunaldian edo edoski tzaroan mugituta.
Haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko
sustatutako neurrien aplikazioari buruko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauak hainbat xedapen xedatu zituen erkidego-esparruan, jakineko arrisku ba tzuen aurrean oso sentikorrak diren langileen kolektibo horri babesa ematea xede zutenak. Gure herrialdeari dagokionez, Laneko Arris-kuen Preben tzio Legearen bitartez sartu zen zuzentaraua. Aurrena per tsona langileen familiako eta laneko bizi tza batera tzea susta tzeko legeak eta, berrikiago, gizon eta emakumeen arteko berdintasun eraginkorrerako Lege Or-ganikoak aldatutako 26. artikuluan, Zuzentarauko ia xeda-pen guztiak daude jasota.
Enpresariak haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearekiko dituen betebeharrak arriskuen ebaluazioaren inguruan, preben tziozko neurriak har tzearen inguruan, prestakun tzaren inguruan eta osa-sunaren informazioaren eta zain tzaren inguruan gara tzen dira.
ARRISKUEN EBALUAZIOA
Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak arriskuen ha-sierako ebaluazioan hartu behar dira kontuan, Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 16. artikuluan aurreikusi-takoan. Legeko 26. artikuluaren arabera, ebaluazio horren ondorioz, enpresariak, langileen ordezkariei galdetu ondo-ren, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik ez duten lanpos-tuen zerrenda egin behar du, lanpostu hori emakume batek bete tzen badu edo ez.
Europako Erkidegoen ba tzordearen COM (2000) 446 Jaki-narazpenak agente kimiko, fisiko eta biologikoen ebalua-ziorako gidalerroak xedatu ditu eta baita haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen segur-tasunerako edo osasunerako arrisku tsu tzat jo tzen diren prozedura industrialak ere, lehen aipaturiko 92/85/EEE Zu-zentarauaren garapen gisa.
Enpresariak langileen osasunerako eta segurtasunerako arrisku guztiak ezabatu, minimizatu edo kontrola tzeko duen preben tziozko fun tsezko tresna da arriskuen ebalua-zioa. Ugalketarako eta amatasunerako arriskuen kasuan, gu txienez, hiru unetan egin behar da ebaluazioa:
- Hasierako AE, denei egin beharrekoa, lanpostua emakume batek bete tzen ez badu ere.
- Aldizkako eta berrikuspeneko AE, lan-baldin tzak alda-tzen direnean, emakume langilearen ezaugarriak alda tzen direnean edo laneko arrisku-faktoreekin ze-rikusia duen osasunerako kalteren bat detekta tzen denean.
- AE gehigarria, arriskuko lanpostuetan, haurdunaldi-egoeraren, erdi tze gertatu berrikoaren edo edoski-tzarokoaren berri jakiten denean, emakume langilea bere osasunean, fetuarenean edo bularreko haurra-renean modu negatiboan eragin dezaketen agente, prozedura edo lan-baldin tzen eraginpean egotearen izaera, maila eta iraupena zehazteko. Ebaluazio ho-rretan emakume langilearen arrisku indibidualaren profila finkatu behar da, langile horren baldin tza fisiko,
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
70
mental eta sozialen arabera, esposizioaren izaera, maila eta iraupenaren arabera, esposizio konbinatuak egotearen arabera, lanaren benetako prozeduraren arabera, etab. Balorazioa 39/1997 Errege Dekretuko 37.3.g artikuluan xedatuta dagoen bezala egin behar da. Honako hau dio artikuluak: “Preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak, batik bat, haurdun dauden edo erditu berriak diren langileei, adingabeei eta arrisku jakin ba tzuekiko oso sentikorrak diren langileei eragin diezaieketen arriskuak aztertu eta baloratuko ditu eta preben tzio-neurri egokiak proposatuko ditu”.
Haurdunaldian, erdi tze ostean eta edoski tzaroan, emaku-mearen lan-baldin tzetan nahiz haren eta ondorengoen osasunean izaten den edozein aldaketari erreparatu behar zaio, arriskuen ebaluazioa berrikusi eta egunera tzeko. Zen-tzu horretan garran tzia har tzen du profesional sanitarioek gaixotasunagatik izaten dituzten absen tzia luzeen azter-ketak, bai banaka eta bai maila kolektiboan, lan-baldin-tzekin izan lezakeen lotura detekta tzeko eta preben tziozko neurri berriak abian jar tzeko.
Arriskuen ebaluazioek honako elementu hauek izan behar dituzte :
- Erreprodukzioari eragin diezaioketen arriskuen iden-tifikazioa.
- Lanpostuen eta zereginen inbentarioa eta karakteri-zazioa esposizio zuzena edo zeharkakoa dira.
Eraginpeko herritarren identifikazioa.
- Esposizioaren ebaluazio kualitatiboa: esposizioaren gertagarritasuna, efektuaren izaera eta probabilitatea.
Komeni bada, identifikatutako arriskufaktoreen eba-luazio kuantitatiboa.
- Kasuen deskripzioa eta, ahal izanez gero, haurdu-naldiarekin, erdi tze ostearekin eta edoski tzaroarekin zerikusia duten eta enpresan eskuragarri dauden da-tuen azterketa epidemiologikoa eta eboluzioa.
Arriskuen ebaluazioan kontuan izan beharko lirateke, gu-txienez, 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan jasotako arriskuak, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko sustatutako neurrien aplikazioari buruzko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauaren trans-posizioari dagozkionak, eta 14. taulan eta 15. taulan jaso direnak. Hala ere, ez dira horietara mugatuko eta aldi ho-rretan kaltea eragin dezakeen edozein lan-baldin tza har-tuko da kontuan.
PRESTAKUN TZA ETA INFORMAZIOA
Amatasunaren babesari buruzko informazio- eta prestakun tza-eskubideek enpresaria behar tzen dute haurdun edo edoski tzaro naturalean dauden emakumeek izan di tzaketen arriskuei buruz eta aldi biologiko horretan langileen segurtasunari eta osasunari buruz har tzen den edozein neurriri buruz informa tzera. Halaber, prestakun-
tzari dagokionez, emakume langileek euren jardueraren ondorioz izan di tzaketen eta haurdunaldirako eta edoski-tzarorako izan di tzaketen arriskuen gainean prestakun tza egokia jaso tzen dutela bermatu behar du.
Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak detekta tzen diren lanpostu edo zereginetan, langileek informatuta egon behar dute arrisku horiei buruz. Halaber, emakume langi-leek jakin behar dute haurdunaldia lehenbailehen detekta-tzea eta enpresari jakinaraztea garran tzi tsua dela.
Enpresari jakinaraztea
Aurreko paragrafoan adierazi den bezala, oso garran tzi-tsua da amatasunerako arriskua duen lanposturen bat esleituta duten emakume langile guztiek enpresari euren egoeraren berri ematea, beraien eta ondorengoen osasu-na babesteko preben tziozko neurri egokiak lehenbailehen mar txan jar tzeko. Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluak aipa tzen duen legezko babes espezifiko eta indibiduala ez da aktibatuko harik eta emakume langileak enpresari bere egoeraren berri ematen ez dion arte, egoera nabarmena izan arte edo enpresa jakinaren gainean egon arte.
Lege horretako 29. artikuluak hauxe adierazten digu: “Lan-gile bakoi tzari dagokio, bere posibilitateen heinean eta kasu bakoi tzean hartutako preben tzio-neurriak betez, la-neko bere segurtasuna eta osasuna eta, laneko egin tzak eta ez-egiteak medio, bere lan-jarduerak eragin diezaie-keen per tsonena zain tzea, bere prestakun tzaren eta en-presariak emandako aginduen arabera”.
Horretarako, komeni da jakinarazpen-prozedura erraza eta arina izatea, preben tziozko jardueran a tzerapenak saihes-teko. Komenigarria da emakume langilearen jakinarazpe-na ida tzizkoa izatea eta zain tzen duen medikuaren ziurta-giriarekin batera aurkeztea.
KON TSULTA ETA PARTE-HAR TZEA
Kon tsulta eta parte-har tze eskubideari dagokionez, beste ba tzuen artean, enpresariaren betebeharra dago langileen ordezkariei aurretik kon tsulta egiteko (edo langile beraiei, ordezkaririk ez badago), amatasunerako arriskurik gabeko lanpostuak zehazteko.
OSASUNAREN ZAIN TZA
Osasunaren zain tza arriskuen ebaluazioan oinarrituta an-tolatu beharko da eta Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 22. artikuluan jasotako ezaugarrietara doitu.
Preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloari ez dagokio haur-dunaldiaren, erdi tze ondoko aldiaren edo edoski tzaroaren jarraipena egitea, baina beharrezkoa da horretaz ardura-tzen direnekin elkarlanean ari tzea. Lan-baldin tzak emaku-me langilearen egoera espezifikora doi tzen direla une oro berma tzea da helburua, aldi horretan lanpostua egoki tzea ezinbestekoa egiten duten egoerak sor daitezkeelako. Ho-rrela, lanpostua modurik onenean beteko da ongizate eta
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
71
osasun onenekin. Zen tzu horretan, Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalak (LSHIN) argitaratutako 915 zenbakiko preben tzio-ohar teknikoan (POT) jasotako irizpideak erabil tzea proposa tzen da, 13. taulan xehatuta dauden haurdunaldiko, erdi tze berriko eta edoski tzaroko osasunaren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen ditue-na.
Bestalde, lanpostua egokitu edo alda tzearen inguruan edo haurdunaldiko edo edoski tzaroko arriskuagatik kontratua etetearen inguruan kasu jakin ba tzuetan har litezkeen era-bakiei dagokienez, 2. irudian jasotako jokabide-algoritmoa proposa tzen da. Halaber, 16. taula azaldu da, haurdunal-diko arriskuagatik kontratua etetearen ondoriozko pres-tazioak ematearen inguruko Gizarte Seguran tzaren jar-duketa bidera tzeko Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) proposatutako epeak labur tzen dituena.
Haurdun dagoen emakumearen organismoaren aldake-tak, erditu ostekoak eta edoski tzarokoak
Emakumearen organismoan izaten diren aldaketak ho-nako hauetan laburbildu daitezke:
- Lehen hiruhilekoan estrogeno ugari sor tzen dira, likido-a txikipena eta arazo digestiboak eragiten di-tuztenak.
- Bigarren hiruhilekoan relaxina gehiago jaria tzen da, erdi tzeko lana presta tzeko behar dena baina lotai-luen laxotasuna eta maila normaletik haratagoko gil-tzaduren mugikortasuna eragiten dituena; minaren atalaseak behera egiten du eta pisua handi tzen has-ten da.
Bigarren hiruhilekoan muskulu eta hezurretako nahas-menduak (gerrikoak eta ziatikoak eta a tzipenagatiko neuropatiak) eta nekea sor tzen dira. Ohiko sintoma da hau, lanaren ondorioz edo bestela gerta daitekee-na baina, edozein kasutan, emakumeak ahalegin fi-sikoak egiten baditu edo jarrera behartuetan egoten bada areago tzen dena. Haurdun eta karga fisikoaren eraginpean dagoen emakumeak erdi tze goiztiarra izateko arriskuaren adierazle gisa ere deskribatu da neke-sen tsazioa.
- Hirugarren hiruhilekoan sabelaren bolumena ozto-poa izaten da jarrera egokia har tzeko, objektuetara iristeko nahiz emakumea bera mugi tzeko, eta oreka-arazoak ere sor tzen ditu grabitate-zentroa lekualdatu egiten delako. Besoen irismena mugatu egiten da eta objektuak gorpu tzetik gero eta urrunago manipula-tzera behar tzen du, goiko gorpu tz-adarretan (besoak eta sorbaldak) gainkargak eraginez. Haurdunaldia aurrera doan heinean gerriko lordosiaren kurbatura areagotu egiten da, eta lunbalgiak sor tzen lagun tzen du. Gorpu tzaren pisua handi tzeak gainkarga eragiten du muskulu eta gil tzaduretan. Haurdunaldiaren azken fasean kargak bul tza tzeko eta kargei tira tzeko indar maximoa murriztu egiten da, alde batetik, indar mus-kularra txiki tzen delako eta, bestetik, indarra egiteko jarrera egokia har tzeko zailtasuna duelako. Zutikako jarrerak edo eserita jarrera aldatu gabe egoteak behe-ko gorpu tz-adarretako zirkulazio-sistemako presioa
areago tzen du.
- Erdi tze ostean, batik bat emakume multiparoetan, gernu-ihesa da nahasmendu ohikoenetako bat, la-neko karga fisikoak larriagotu edo betikotu egin de-zakeena pelbis inguruko muskulu eta lotailuen ten-tsioagatik.
- Edoski tzaroan, bestalde, gorpu tzetik oso hurbil lan egitea eska tzen duten zenbait lanetan, eragozpenak eta kargak (objektuak nahiz per tsonak) maneia tzeko arazoak sor daitezke bularren tamaina eta sentikorta-suna handitu egiten delako.
- Azkenik, egoki tzapen kardiobaskularrak, beste gauza ba tzuen artean, geldiko biho tz-maiztasuna handi tzen du 15-25 bat taupadatan haurdunaldiaren hasieraren eta bukaeraren artean.
- Haurdunaldian izaten diren hormona aldaketek ere nerbio nagusia estutu dezakete, hau da, karpoko ka-nalaren sindromea izateko aukera handi tzen dute karpoko kanalean igaro tzean. Hori haurdun dauden eta lan errepikakorrik egiten ez duten emakumeen-gan gerta tzen da.. Zain tza medikoa areago tzea eta emakumea mugimendu errepikakorrak egitea eska-tzen duten lanetatik urrun tzea gomenda tzen da.
Osasunaren zain tzaren helburuak
Haurdunaldiko, erdi tze osteko eta edoski tzaroko egoeren kasuan garran tzi berezia har tzen dute osasunaren zain-tzaren helburu espezifikoek:
1. Haurdun dauden, erditu berriak diren edo edoski-tzaroan dauden langileen identifikazioa.
2. Arrisku gehigarri eta aldizkakoen ebaluazioak egite-ko proposamena eta lagun tza.
3. Amatasun-faseetan aipaturiko langileei jarraipena egitea lanpostua eta haien egoera bateragarriak di-rela eta osasun ona dutela egiazta tzeko.
4. Norbanakoetara doitutako preben tzio-neurrien edo babes bereziko neurrien proposamena.
5. Amatasun-baimenaren ondoren lanera i tzul tzeko prestaketa.
6. Haurdunaldiarekin, erdi tze ostearekin eta edoski-tzearekin zerikusia duten eta enpresako langile emakumeengan gerta tzen diren ondorio kaltegarrien eta lanean jatorria duten arrisku-faktoreekin izan de-zaketen loturaren azterketa.
7. Lanpostuaren eta langilearen egoera biologikoaren arteko bateragarritasunaren balorazioa.
Zaindu beharreko efektuak
Ugalketaren alterazioei eta haien preben tzioari dagokio-nez, haurdun dagoen emakumearen, fetuaren edo bula-rreko haurraren gaineko efektuak ez dira zaindu beharreko bakarrak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
72
Lan-baldin tzek ere eragina izan dezakete adin emanko-rrean dauden gizon eta emakumeengan hainbat modutan: an tzutasuna, sexu-grinarik eza, libidoa murriztea, inpoten-tzia edo alterazioak hilekoan; edo haurrarengan ager dai-tezke garapen fisiko edo mentalaren alterazio gisa, alte-razio fun tzional gisa, portaeraren alterazio gisa edo baita haurren minbizi gisa ere.
Preben tzio-zerbi tzuak lan-baldin tzek langileengan izan di tzaketen ondorioei buruzko informazioa bildu lezake hainbat iturritatik. Adibidez:
1. Bisita medikuen emai tzak:Haurdunaldiko, erdi tze osteko eta edoski tzaroko
sintomak eta zenbait arrasto (ten tsio arteriala handi tzea).
2. Emakume langilea edo bere haurra zain tzen duen medikuaren txostenak:Haurdunaldiaren eboluzioa, fetuaren hazkundea, erdi tzearen zirkunstan tziak eta haurren erikortasu-na.
3. Beste txosten ba tzuk:Jaio tza izan den ospitale edo klinikaren altako txostena, amaren osasunari buruzko, erdi tzeari buruzko eta jaioberriaren osasunari buruzko datuak jaso tzen dituena.
4. Laneko falten maiztasuna eta iraupena:Giza baliabideen saila.
.../...
13. taula Osasunaren zaintzaren elementu nagusiak haurdunaldian. Erditze gertatu berria eta edoskitzaroa OSASUNAREN ZAINTZAREN ELEMENTU NAGUSIAKHELBURUAKArrisku-faktore espezifikoen analisia arriskuen ebaluazioan.Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Ugalketa-osasunaren gaineko efektuen detekzio goiztiarra.Kasuen azterketa eta datuen azterketa epidemiologikoa.BISITA MEDIKOEN PERIODIKOTASUNALaneko medikuak proposatuko dio emakume langileari, arriskuen ebaluazioaren arabera, norbanakoaren ezaugarrien arabera eta egoeraren eboluzioaren arabera, zaintza medikoaren periodikotasuna. Gutxienez, honako une hauetan egitea gomendatzen da:Lehena Unea:
Langileak bere egoeraren susmoaren edo baieztapenaren berri ematen duen unean, plangintzaren aurretik.Objetivos:Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Arriskuei eta hartu beharreko neurriei buruzko informazioa.Enpresaren politikari eta haren eskura jarritako baliabideei buruzko informazioa.Haren premiak ebaluatzea.Prebentzio-neurrien proposamena.Aholku indibiduala.
Ondoren-goak
Unea:Haurdunaldian lehen bisitaren ondorengo bi bisita mediko antola daitezke: lehen lauhilekoaren bukaeran bat eta hirugarren hiruhilekoan bestea.Edoskitzaroan, bigarren bisita lanean berriro hasi eta hilabetera egin liteke.Portaeraren alterazioa, alterazio funtzionalak edo haur-minbizia detektatzeko elkarrizketa gehigarri bat edo bi egin beharko lirateke jaio ondorengo 3-5 urteetan.Helburuak:Lan-baldintzek eragindakoa edo larriagotua izan litekeen emakume langilearen, fetuaren, bularreko haurraren edo umearen osasunaren edozein gorabehera edo alterazio garaiz detektatzea.Premiak ebaluatzea.Emakume langilea gogobetetzea hartutako neurriekiko eta horien eraginkortasunarekiko. Prebentziozko neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.
Zirkunstan-tziala
Unea:Amak, fetuak edo haurrak osasun kalteren bat izatea.Lanpostua aldatzea edo arrisku berriak sortzeaGaixotasunagatik zazpi egun baino gehiagoz lanera joan gabe edo behin eta berriz lanera joan gabeko aldi txikiak izan ondoren.Emakume langileak eskatuta.Lanera itzuli eta berehala.Helburuak:Arrisku-faktore berrien detekzioa.Jakineko kasu bat edo kasu-multzo bat aztertzea.Premiak ebaluatzea.Prebentzio neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.Osasunerako heziketa.
BISITA MEDIKUEN EDUKIAEmakume langilearen zaintza medikoa espezifikoa izango da, lantokiak amatasunerako dituen arriskuen arabera. Inoiz ez da izango Laneko Medikuntza unitatearen egitekoa haurdunaldiaren edo edoskitzaroaren jarraipena egitea, hori osasun-sistema nazionaleko medikuaren ardura baita.
Lehen bisitaOndorengoak eta zirkuns-tantzialak
Behin emakume langilearen baimen informatua lortutakoan zaintza medikoa egiteko eta bere lanpostuko arriskuen azken ebaluazioa berrikusita, honako hauek egingo dira:Emakume langilearen historia klinikoa (ginekologia eta obstetrizia barne) eta laneko historia egin edo eguneratu.Egoera immunitarioa.Amaren, fetuaren edo bularreko haurraren osasun-egoerari buruzko informazioa biltzea.Bisitaren unean premiak ebaluatzea.Lan-baldintzekin zerikusia duen kalteren bat izateko arriskuaren pertzepzioa aztertzea.Arterietako tentsioa.Sentikortasun berezia baztertzeko edo jakinarazpena hilekoaren atzerapen bati buruzkoa den kasuan haurdunaldi-susmoa baieztatzeko egokitzat jotzen diren beste miaketa batzuk.
Ondorengoak eta zirkuns-tantzialak
Zaintzaren zatirik garrantzitsuena emakume langileari egingo zaion elkarrizketa izango da, azterketa-motaren arabera eta egiten den unearen arabera, honako hauen berri jakiteko:Lan-baldintzek eragin edo larriagotu dituzten alterazio posibleak.Bere egoeraren eboluzioarekin edo laneko aldaketekin zerikusia duten premia berriak.Zaintzen duen medikuak emandako informazioaren berrikuspena eta oharpena.Martxan jarritako neurriekiko gogobetetasuna.Aholku indibiduala.Eratorritako sentikortasun berezia edo aurretiko anamnesiagatikoa detektatzeko beharrezkotzat jotzen diren miaketak.
BISITA MEDIKOETAKO DATUEN ANALISIAArrisku-faktore berrien susmoa
Emakume langile batek edo horren haurrak kalteren bat izateak edo sail/arlo batean kasuak pilatzeak, aldi berean nahiz denbora luzean, arrisku-faktoreak berrikustea eragin beharko luke, bai lan-esparruan nahiz lanetik kanpokoan.Prebentzio-zerbitzuak uneoro eguneratu behar du ugalketak enpresan dituen arriskuei buruzko informazioa.
Hainbat kasu agertzearen azterketa
Denbora labur batean ugalketarako efektu kaltegarriak pilatzearen inguruko azterketak, beste gauza batzuen artean, haien deskripzio eta azterketa zorrotzak egitea eskatzen du, efektu- eta esposizio-motari dagokienez alderagarriak diren eta haien maiztasuna gainerako herritarrena baino handiagoa den jakiteko. Kasu horietan, gardentasuna eta komunikazio eraginkorra ezinbestekoak dira ikerketa eta erabakiak hartzea errazteko eragile nagusi guztien lankidetzan eta parte-hartzean oinarrituta.
Prebentzio-zko neurrien eraginkorta-suna
Amatasuna babesteko programan finkatutako helburuen arabera, prebentzio neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko adierazleak ezarriko dira.
OHARRAKIkuspegi indibidualetik, amatasunaren babesak arriskuen ebaluazio orokor eta gehigarrien azterketa xehatuan, emakume langilearen ezaugarri indibidualetan eta haurdunaldiaren, erditze ostearen eta edoskitzaroaren eboluzioan oinarritu behar du.Ikuspegi kolektibotik, bestalde, ugalketa-osasunaren jarraipena denboran zehar arrisku-faktoreen arabera egiteko aukera ematen duten adierazleen elaborazioan, bilketan eta analisian oinarrituko da amatasunaren babesa.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
73
13. taula Osasunaren zaintzaren elementu nagusiak haurdunaldian. Erditze gertatu berria eta edoskitzaroa OSASUNAREN ZAINTZAREN ELEMENTU NAGUSIAKHELBURUAKArrisku-faktore espezifikoen analisia arriskuen ebaluazioan.Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Ugalketa-osasunaren gaineko efektuen detekzio goiztiarra.Kasuen azterketa eta datuen azterketa epidemiologikoa.BISITA MEDIKOEN PERIODIKOTASUNALaneko medikuak proposatuko dio emakume langileari, arriskuen ebaluazioaren arabera, norbanakoaren ezaugarrien arabera eta egoeraren eboluzioaren arabera, zaintza medikoaren periodikotasuna. Gutxienez, honako une hauetan egitea gomendatzen da:Lehena Unea:
Langileak bere egoeraren susmoaren edo baieztapenaren berri ematen duen unean, plangintzaren aurretik.Objetivos:Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Arriskuei eta hartu beharreko neurriei buruzko informazioa.Enpresaren politikari eta haren eskura jarritako baliabideei buruzko informazioa.Haren premiak ebaluatzea.Prebentzio-neurrien proposamena.Aholku indibiduala.
Ondoren-goak
Unea:Haurdunaldian lehen bisitaren ondorengo bi bisita mediko antola daitezke: lehen lauhilekoaren bukaeran bat eta hirugarren hiruhilekoan bestea.Edoskitzaroan, bigarren bisita lanean berriro hasi eta hilabetera egin liteke.Portaeraren alterazioa, alterazio funtzionalak edo haur-minbizia detektatzeko elkarrizketa gehigarri bat edo bi egin beharko lirateke jaio ondorengo 3-5 urteetan.Helburuak:Lan-baldintzek eragindakoa edo larriagotua izan litekeen emakume langilearen, fetuaren, bularreko haurraren edo umearen osasunaren edozein gorabehera edo alterazio garaiz detektatzea.Premiak ebaluatzea.Emakume langilea gogobetetzea hartutako neurriekiko eta horien eraginkortasunarekiko. Prebentziozko neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.
Zirkunstan-tziala
Unea:Amak, fetuak edo haurrak osasun kalteren bat izatea.Lanpostua aldatzea edo arrisku berriak sortzeaGaixotasunagatik zazpi egun baino gehiagoz lanera joan gabe edo behin eta berriz lanera joan gabeko aldi txikiak izan ondoren.Emakume langileak eskatuta.Lanera itzuli eta berehala.Helburuak:Arrisku-faktore berrien detekzioa.Jakineko kasu bat edo kasu-multzo bat aztertzea.Premiak ebaluatzea.Prebentzio neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.Osasunerako heziketa.
BISITA MEDIKUEN EDUKIAEmakume langilearen zaintza medikoa espezifikoa izango da, lantokiak amatasunerako dituen arriskuen arabera. Inoiz ez da izango Laneko Medikuntza unitatearen egitekoa haurdunaldiaren edo edoskitzaroaren jarraipena egitea, hori osasun-sistema nazionaleko medikuaren ardura baita.
Lehen bisitaOndorengoak eta zirkuns-tantzialak
Behin emakume langilearen baimen informatua lortutakoan zaintza medikoa egiteko eta bere lanpostuko arriskuen azken ebaluazioa berrikusita, honako hauek egingo dira:Emakume langilearen historia klinikoa (ginekologia eta obstetrizia barne) eta laneko historia egin edo eguneratu.Egoera immunitarioa.Amaren, fetuaren edo bularreko haurraren osasun-egoerari buruzko informazioa biltzea.Bisitaren unean premiak ebaluatzea.Lan-baldintzekin zerikusia duen kalteren bat izateko arriskuaren pertzepzioa aztertzea.Arterietako tentsioa.Sentikortasun berezia baztertzeko edo jakinarazpena hilekoaren atzerapen bati buruzkoa den kasuan haurdunaldi-susmoa baieztatzeko egokitzat jotzen diren beste miaketa batzuk.
Ondorengoak eta zirkuns-tantzialak
Zaintzaren zatirik garrantzitsuena emakume langileari egingo zaion elkarrizketa izango da, azterketa-motaren arabera eta egiten den unearen arabera, honako hauen berri jakiteko:Lan-baldintzek eragin edo larriagotu dituzten alterazio posibleak.Bere egoeraren eboluzioarekin edo laneko aldaketekin zerikusia duten premia berriak.Zaintzen duen medikuak emandako informazioaren berrikuspena eta oharpena.Martxan jarritako neurriekiko gogobetetasuna.Aholku indibiduala.Eratorritako sentikortasun berezia edo aurretiko anamnesiagatikoa detektatzeko beharrezkotzat jotzen diren miaketak.
BISITA MEDIKOETAKO DATUEN ANALISIAArrisku-faktore berrien susmoa
Emakume langile batek edo horren haurrak kalteren bat izateak edo sail/arlo batean kasuak pilatzeak, aldi berean nahiz denbora luzean, arrisku-faktoreak berrikustea eragin beharko luke, bai lan-esparruan nahiz lanetik kanpokoan.Prebentzio-zerbitzuak uneoro eguneratu behar du ugalketak enpresan dituen arriskuei buruzko informazioa.
Hainbat kasu agertzearen azterketa
Denbora labur batean ugalketarako efektu kaltegarriak pilatzearen inguruko azterketak, beste gauza batzuen artean, haien deskripzio eta azterketa zorrotzak egitea eskatzen du, efektu- eta esposizio-motari dagokienez alderagarriak diren eta haien maiztasuna gainerako herritarrena baino handiagoa den jakiteko. Kasu horietan, gardentasuna eta komunikazio eraginkorra ezinbestekoak dira ikerketa eta erabakiak hartzea errazteko eragile nagusi guztien lankidetzan eta parte-hartzean oinarrituta.
Prebentzio-zko neurrien eraginkorta-suna
Amatasuna babesteko programan finkatutako helburuen arabera, prebentzio neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko adierazleak ezarriko dira.
OHARRAKIkuspegi indibidualetik, amatasunaren babesak arriskuen ebaluazio orokor eta gehigarrien azterketa xehatuan, emakume langilearen ezaugarri indibidualetan eta haurdunaldiaren, erditze ostearen eta edoskitzaroaren eboluzioan oinarritu behar du.Ikuspegi kolektibotik, bestalde, ugalketa-osasunaren jarraipena denboran zehar arrisku-faktoreen arabera egiteko aukera ematen duten adierazleen elaborazioan, bilketan eta analisian oinarrituko da amatasunaren babesa.
13. taula Osasunaren zaintzaren elementu nagusiak haurdunaldian. Erditze gertatu berria eta edoskitzaroa OSASUNAREN ZAINTZAREN ELEMENTU NAGUSIAKHELBURUAKArrisku-faktore espezifikoen analisia arriskuen ebaluazioan.Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Ugalketa-osasunaren gaineko efektuen detekzio goiztiarra.Kasuen azterketa eta datuen azterketa epidemiologikoa.BISITA MEDIKOEN PERIODIKOTASUNALaneko medikuak proposatuko dio emakume langileari, arriskuen ebaluazioaren arabera, norbanakoaren ezaugarrien arabera eta egoeraren eboluzioaren arabera, zaintza medikoaren periodikotasuna. Gutxienez, honako une hauetan egitea gomendatzen da:Lehena Unea:
Langileak bere egoeraren susmoaren edo baieztapenaren berri ematen duen unean, plangintzaren aurretik.Objetivos:Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Arriskuei eta hartu beharreko neurriei buruzko informazioa.Enpresaren politikari eta haren eskura jarritako baliabideei buruzko informazioa.Haren premiak ebaluatzea.Prebentzio-neurrien proposamena.Aholku indibiduala.
Ondoren-goak
Unea:Haurdunaldian lehen bisitaren ondorengo bi bisita mediko antola daitezke: lehen lauhilekoaren bukaeran bat eta hirugarren hiruhilekoan bestea.Edoskitzaroan, bigarren bisita lanean berriro hasi eta hilabetera egin liteke.Portaeraren alterazioa, alterazio funtzionalak edo haur-minbizia detektatzeko elkarrizketa gehigarri bat edo bi egin beharko lirateke jaio ondorengo 3-5 urteetan.Helburuak:Lan-baldintzek eragindakoa edo larriagotua izan litekeen emakume langilearen, fetuaren, bularreko haurraren edo umearen osasunaren edozein gorabehera edo alterazio garaiz detektatzea.Premiak ebaluatzea.Emakume langilea gogobetetzea hartutako neurriekiko eta horien eraginkortasunarekiko. Prebentziozko neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.
Zirkunstan-tziala
Unea:Amak, fetuak edo haurrak osasun kalteren bat izatea.Lanpostua aldatzea edo arrisku berriak sortzeaGaixotasunagatik zazpi egun baino gehiagoz lanera joan gabe edo behin eta berriz lanera joan gabeko aldi txikiak izan ondoren.Emakume langileak eskatuta.Lanera itzuli eta berehala.Helburuak:Arrisku-faktore berrien detekzioa.Jakineko kasu bat edo kasu-multzo bat aztertzea.Premiak ebaluatzea.Prebentzio neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.Osasunerako heziketa.
BISITA MEDIKUEN EDUKIAEmakume langilearen zaintza medikoa espezifikoa izango da, lantokiak amatasunerako dituen arriskuen arabera. Inoiz ez da izango Laneko Medikuntza unitatearen egitekoa haurdunaldiaren edo edoskitzaroaren jarraipena egitea, hori osasun-sistema nazionaleko medikuaren ardura baita.
Lehen bisitaOndorengoak eta zirkuns-tantzialak
Behin emakume langilearen baimen informatua lortutakoan zaintza medikoa egiteko eta bere lanpostuko arriskuen azken ebaluazioa berrikusita, honako hauek egingo dira:Emakume langilearen historia klinikoa (ginekologia eta obstetrizia barne) eta laneko historia egin edo eguneratu.Egoera immunitarioa.Amaren, fetuaren edo bularreko haurraren osasun-egoerari buruzko informazioa biltzea.Bisitaren unean premiak ebaluatzea.Lan-baldintzekin zerikusia duen kalteren bat izateko arriskuaren pertzepzioa aztertzea.Arterietako tentsioa.Sentikortasun berezia baztertzeko edo jakinarazpena hilekoaren atzerapen bati buruzkoa den kasuan haurdunaldi-susmoa baieztatzeko egokitzat jotzen diren beste miaketa batzuk.
Ondorengoak eta zirkuns-tantzialak
Zaintzaren zatirik garrantzitsuena emakume langileari egingo zaion elkarrizketa izango da, azterketa-motaren arabera eta egiten den unearen arabera, honako hauen berri jakiteko:Lan-baldintzek eragin edo larriagotu dituzten alterazio posibleak.Bere egoeraren eboluzioarekin edo laneko aldaketekin zerikusia duten premia berriak.Zaintzen duen medikuak emandako informazioaren berrikuspena eta oharpena.Martxan jarritako neurriekiko gogobetetasuna.Aholku indibiduala.Eratorritako sentikortasun berezia edo aurretiko anamnesiagatikoa detektatzeko beharrezkotzat jotzen diren miaketak.
BISITA MEDIKOETAKO DATUEN ANALISIAArrisku-faktore berrien susmoa
Emakume langile batek edo horren haurrak kalteren bat izateak edo sail/arlo batean kasuak pilatzeak, aldi berean nahiz denbora luzean, arrisku-faktoreak berrikustea eragin beharko luke, bai lan-esparruan nahiz lanetik kanpokoan.Prebentzio-zerbitzuak uneoro eguneratu behar du ugalketak enpresan dituen arriskuei buruzko informazioa.
Hainbat kasu agertzearen azterketa
Denbora labur batean ugalketarako efektu kaltegarriak pilatzearen inguruko azterketak, beste gauza batzuen artean, haien deskripzio eta azterketa zorrotzak egitea eskatzen du, efektu- eta esposizio-motari dagokienez alderagarriak diren eta haien maiztasuna gainerako herritarrena baino handiagoa den jakiteko. Kasu horietan, gardentasuna eta komunikazio eraginkorra ezinbestekoak dira ikerketa eta erabakiak hartzea errazteko eragile nagusi guztien lankidetzan eta parte-hartzean oinarrituta.
Prebentzio-zko neurrien eraginkorta-suna
Amatasuna babesteko programan finkatutako helburuen arabera, prebentzio neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko adierazleak ezarriko dira.
OHARRAKIkuspegi indibidualetik, amatasunaren babesak arriskuen ebaluazio orokor eta gehigarrien azterketa xehatuan, emakume langilearen ezaugarri indibidualetan eta haurdunaldiaren, erditze ostearen eta edoskitzaroaren eboluzioan oinarritu behar du.Ikuspegi kolektibotik, bestalde, ugalketa-osasunaren jarraipena denboran zehar arrisku-faktoreen arabera egiteko aukera ematen duten adierazleen elaborazioan, bilketan eta analisian oinarrituko da amatasunaren babesa.
Iturria: POT 915. Haurdunaldia, edoski tzea eta lana: osasunaren zain tza. LSHIN 2011.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
74
14. taula VII. ERANSKINAHaurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzen zerrenda.A. Agenteak.1. 1. Agente fisikoak, fetuari lesioak eragin diezazkiokeela edo karen-aska tzea eragin dezaketela uste denean, eta bereziki honako hauek:
a) Talkak, bibrazioak edo mugimenduak.b) Arriskuak sor di tzaketen karga astunak eskuz
manipula tzea, batik bat bizkarrerako eta gerrirako arriskuak.
c) Zarata.d) Erradiazio ez-ioniza tzaileak.e) Muturreko ho tza eta beroa.f) Haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan
dagoen langilearen jarduerarekin lotura duten lantoki barruko nahiz kanpoko mugimenduak, jarrerak, des-plazamenduak, buruko eta gorpu tzeko nekea eta beste karga fisiko ba tzuk.
2. Eragile biologikoak. Lanean agente biologikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileak babesteari buruzko maia tzaren 12ko 664/1997 Errege Dekretuan ezarritako agente biologikoen sailkapenaren arabera, 2., 3. eta 4. arrisku-taldeetako agente biologikoak, agente horiek edo beraiekin nahitaez ekar tzen dituzten neurri terapeutikoek haurdun dauden langileen edo fetuaren osasuna arriskuan jar tzen dutela jakiten den heinean eta VIII. eranskinean jasota ez badaude.
3. Agente kimikoak.– Honako agente kimiko hauek, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileen, fetuaren edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasuna arriskuan jar tzen dutela jakiten den heinean eta VIII. eranskinean ez badaude:
a) Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H340, H341, H350, H351, H361, H371, H361d, H361f, H350i eta H361fd gisa etiketatutako substan tziak.
b) Langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzko maia tzaren 12ko 665/1997 Errege Dekretuko I. eta III. eranskinetan jasotako agente kimikoak.
c) Merkurioa eta deribatuak.d) Sendagai antimitotikoak.e) Karbono monoxidoa.f) Agente kimiko arrisku tsuak, azalean sar tzen direla
badakigunak.B. Prozedurak. Langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean
egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzko maia tzaren 12ko 665/1997 Errege Dekretuko I. eranskinean jasotako industria-prozedurak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
75
15. taula VIII. ERANSKINAHaurdun edo edoski tzaroan dauden langileek haien eraginpean egoteko arriskurik ez duten agente eta lan-baldin tzen zerrenda ez-exhaustiboa.A. Haurdun dauden langileak.1. Agenteak.a) Agente fisikoak: Erradiazio ioniza tzaileak.
Presio handiko giroetako lanak; adibidez, presioko lokaletan egiten dire-nak edo urpekari tza.
b) Agente biologikoak: Toxoplasma.Errubeolaren birusa.Haurdun dagoen langilea, bere immunizazio-egoeragatik, agente horien aurka nahikoa babestuta dagoela adierazten duten frogak daudenean izan ezik.
c) Agente kimikoak: Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H360, H360D, H360F, H360FD, H360Fd, H360Df eta H370 gisa etiketatutako substan tziak.Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduko (EE) VI. eranskineko 3. zatian ja-sotako 1A eta 1B kategoriako substan tzia kar tzinogeno eta mutagenoak.Beruna eta deribatuak, agente horiek giza organismoak xurga di tzakeen heinean.
2. Lan-baldin tzakLur azpiko mea tze-lanak.
B. Edoski tzaroan dauden langileak.1. Agente kimikoak: Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko
Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H362 gisa etiketatutako substan tziak.Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduko (EE) VI. eranskineko 3. zatian ja-sotako 1A eta 1B kategoriako substan tzia kar tzinogeno eta mutagenoak.Beruna eta deribatuak, agente horiek giza organismoak xurga di tzakeen heinean.
2. Lan-baldin tzakLur azpiko mea tze-lanak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
76
Ondoren zerrendan jasota dauden arrisku-esaldiekin etike-tatutako produktu kimikoen eraginpean egonez gero, ha-siera batean, lanpostua edo zeregina aldatu behar da eta, hori ezinezkoa bada, lanpostua aldatu. Hori posible ez bali-tz, kontratua etengo da amatasunerako arriskuagatik:
- H340 (puede causar alteraciones genéticas heredi-tarias)
- H340 (alterazio genetiko hereditarioak eragin di-tzake)
- H341 (ondorio i tzulezinen arriskua)
- H350 (minbizia eragin dezake)
- H350i (minbizia eragin dezake inhala tzeagatik)
- H360D (kalte egin diezaioke umekiari)
- R361d (umekiaren tzako ondorio kaltegarrien arrisku posiblea haurdunaldian)
- R360F (kalte egin diezaioke ugalkortasunari)
- H361f (ugalkortasunari kalte egiteko arriskua)
- H360FD (kalte egin diezaieke ugalkortasunari eta umekiari)
- H361fd (kalte egin diezaioke ugalkortasunari eta ondorioak izan di tzake umekiarengan)
- H360Df (kalte egin diezaioke umekiari eta ugalkorta-sunari kalte egiten diola susma tzen da)
- H360Fd (kalte egin diezaioke ugalkortasunari eta umekiari kalte egiten diola susma tzen da)
- R362 (kalte egin diezaieke amaren esnearekin elika-tutako umeei)
2. irudia
Haurdunaldirako/edoski tzarorako arriskua, agente, prozedura edo lan-baldin tzen ondorioz
EZ
EZ
BAI
BAI
LANPOSTUAN MANTEN TZEA
LANPOSTUA-REN EGOKI -
TZAPENA
BAILANPOSTU-ALDAKETA EZ
KONTRATUA ETETEA HAUR-DUNALDIAREN/
EDOSKI -TZAROAREN
ARRISKUAGA-TIK
haurdun dagoen edo edoski tzaroan
dagoen emakume langileak ba al du?
egokitu al daiteke?
alda al daiteke lanpostua?
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
77
16. taulaARRISKUAK HARTUTAKO NEURRIAKZarata: > 80 dB 20. edo 22. astetik aurreraMuturreko tenperaturak: >36 ºC edo < 0 ºC Haurdunaldiaren hasieratikKimikoak: Behin haurdunaldia baieztatutakoan arrisku tsu gisa iden-
tifikatutako substan tziaren bat erabil tzean.Jarrera behartuak: Jarrera behartu iraunkorrak dira haurdun dagoenaren lan-
jarduera oztopa tzen duten ohiko zirkunstan tzietako bat. Gomendio zeha tzak emateko zirkunstan tzia desberdinak baloratu beharko lirateke (karga, maiztasuna, eusteko modua, jarrerak, etab.)
Pisuen erabilera errepikakorra, kargak arrastatu eta bul-tza tzea:
10 kg-tik gorako pisuen kargak errepikatuta (8 or-duko lanaldiko 4 aldiz edo gehiago).
18. astetik aurrera
Enborraren flexioa:Geldi tzeko egoera errepikakorrak belaun azpiko makurdurekin (10 aldiz baino gehiago/orduko)
18. astetik aurrera
Bi oinen gainean luzaroan egotea: 4 ordutik gora/eguneko
22. astetik aurrera
Bibrazioak: 25. astetik aurreraBiologikoa: Lanaren ikuspegitik, onartu behar den arriskua ondorio
negatiboa duela frogatuta dagoen egoeretarako da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
78
PREBEN tzIOKO DIZIPLINEN JARDUERA KOORDINATUA
PREBEN TZIO-ZERBI TZUAREN BARRUKO KOORDINAZIOA
337/2010 Errege Dekretuak, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia alda tzen duenak, 18. artikuluan xeda tzen du preben tzio-espezialitateetako adituak koordinatuta ariko direla, batik bat lanpostuen preben tziozko diseinuari buruzko fun tzioen inguruan, arriskuen identifi kazioaren eta ebaluazioaren inguruan eta langileen prestakun tza-planen inguruan.
Laneko arriskuen preben tzio-zerbi tzuko talde “osoaren” fun tzio nagusiak laneko arriskuen preben tzioa eta langi-leen osasunaren babesa dira eta profesional sanitarioa da kideetako bat.
Preben tzioaren azken xedea lor tzeko, preben tziozko te-knika ugari jarri behar dira jokoan eta, ba tzuk profesional sanitarioek soilik erabil di tzaketen arren, gauza jakina da osasunaren zain tzak ez duela zen tzurik preben tzioko tres-na isolatu gisa.
Munduko Osasun Erakundeak honela defi nitu du Laneko Medikun tza: «Banaka edo modu kolektiboan jokatuz, lan-gileen ongizate fi siko, psikiko eta sozialaren maila gorena lor tzeko preben tziozko bitartekoak azter tzen dituena, ho-rien ahalmenarekin, euren lanaren ezaugarri eta arriskue-kin, laneko giroarekin eta giro horrek bere ingurunean duen eraginarekin lotuta, eta lanak eragin eta baldin tzatutako patologiaren diagnostiko, tratamendu, egoki tzapen, birgai-tze eta kalifi kaziorako bitartekoak susta tzen dituena.»
Langileen osasunaren zain tza laneko medikun tzaren jar-dueretako bat da. Enpresaren preben tzio-politikaren ba-rruan txertatutako eta enpresa-jardueran sartutako proze-dura gisa uler tzen da, informazio-bilketa sistematikoaren bitartez egiten dena, datuak etengabe sartuta eta langileek jarduera-esparru horretan eta enpresa horretan dituzten arazo espezifi koekin lotuta. Bere helburu nagusia lanbaldin tzek langileen osasunean duten inpaktua uler tzea da, kaltea gauzatu baino lehen hobetu ahal izateko, ahal izanez gero lehen mailako preben tzioarekin.
Horregatik, langileen osasunaren zain tza egokia lor tzeko, ezinbestekoa da ingurunearen zain tza egitea.
Langileen osasunaren zain tza (Europako Ba tzordearen Laneko Osasunaren Segurtasun, Higiene eta Babeserako Aholku Ba tzordeko ad hoc Taldearen Managing workplace health and safety: health surveillance (fi rst draft, 1999) lanean inspiratua).
LANGILEEN OSASUNAREN
ZAIN TZA
INGURUNEAREN ZAIN TZA
LANGILE BATEN
OSASUNAREN EBALUAZIOA
LANGILE BATEN OSASUNAREN
ZAIN TZA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
79
Laneko Medikun tzako mediku espezialistaren eran-tzukizuna ez da muga tzen osasun-azterketak egitera eta lantokian arreta sanitario urgentea ematera; langileen ar-tean izaten diren gaixotasunen ezagu tza heda tzen, langi-leak presta tzen eta informa tzen eta, preben tzioko gaine-rako diziplinekin lankide tzan, lantokian osasuna susta tzen ere ari tzen da, langilearen osasunaren eta segurtasunaren babesa hobe tzeko etengabeko prozesuan. Kontrol-pro-gramarik gabe eta arriskuak murrizteko programarik gabe osasun-azterketak gara tzea desegoki tzat jo tzen da.
Hori, batik bat, osasunaren zain tzaren proiekzio kolekti-boaren zati bat da. Proiekzio kolektibo horrek preben tzio-prozesuari egiten dizkion ekarpen espezifikoak bere helbu-ruetan zehazten dira.
Horregatik, laneko medikuak eta erizainak diziplina ani-tzeko taldeko kide dira preben tzio-zerbi tzuko gainerako kideekin batera. Euren lana egiteko beste espezialista ba-tzuek emandako informazioa bil tzea behar dute eta, aldi berean, bere jarduera espezifikoaren emai tzak arriskuen ebaluazioaren eta preben tzioaren plangin tzaren diziplina ani tzeko esparruari gehitu, diziplina ani tzeko koordina-zioari buruzko Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 15.2 ar-tikuluko bigarren paragrafoan eta 18. artikuluan xedatuta dagoen bezala.
Laneko medikun tzako eta erizain tzako profesionalek, preben tzio-zerbi tzuko gainerako kideekin batera, laneko arriskuen eraginpean egotearen eta arrisku horiek osa-sunean eragin di tzaketen kalteen arteko lotura posibleak ikertu eta aztertu behar dituzte, laneko baldin tzak eta in-gurumena hobe tzeko eta horien eraginkortasuna balora-tzeko neurriak proposatuta. Horretarako, parte har tzen dute arriskuen identifikazioan eta ebaluazioan, lanpos-tuen diseinuan eta egoki tzapenean, langileei ematen zaien prestakun tzan eta informazioan eta enpresariei eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten organoei ema-ten zaien aholkulari tzan, euren preben tzio-jarduerak behar den bezala gara di tzaten.
Lantokiko ingurumen fisikokimikoaren eta psikosozio-logikoaren esparruan, laneko medikuek arrisku higieniko, kimiko eta fisikoen ebaluazioa, arrisku biologikoen azter-keta, ergonomia eta psikosoziologia aplikatuko arriskuak, lanpostuen eskakizun psikofisikoen (karga fisikoa, arrisku psikosozialak) azterketa eta esku-har tze higieniko, ergo-nomiko eta psikosozialeko metodologiak ezagutu behar dituzte eta horietan parte hartu behar dute.
Laneko mediku eta erizainek, diziplina ani tzeko taldeko gainerako kideekin batera, norbera babesteko ekipamen-duak (NBE) erabil tzeko premia ezagutu eta baloratu be-har du eta ekipamenduak erabili behar dituzten langileen baldin tza anatomiko eta fisiologikoak eta osasunegoera baloratu behar dituzte.
Osasunazterketa espezifikoak egiteko arriskuen ezagutzan oinarri tzen da eta, horretarako, horiek identifika tzeko aukera ematen duen diziplinarteko lana egin behar da..
ESTATUKO OSASUN SISTEMAREKIKO, OSASUN AGINTARI TZEKIKO ETA GIZARTE SEGURAN-TZAREKIKO KOORDINAZIOA ETA LANKIDE TZA.
Preben tzio-zerbi tzuaren barruan dagoen koordinazioa ez da langileen osasuna esku artean dugunean egiten den bakarra. Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 10. artiku-luan, Osasun Publikoari buruzko Lege Orokorreko IV. kapi-tuluan (21., 23. eta 24. artikuluak) eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 38. artikuluan xedatuta dagoen bezala, Estatuko Osasun Sistemarekiko eta Osasun Agintari tzekiko koordi-nazio eta lankide tza estua dago.
Horrelako lankide tza eta koordinazioa egotearen arrazoia Osasun Administrazioak langileen osasunarekiko duen zereginean dago. Laneko osasuna zain tzeko fun tzioen artean lanean osasuna gal tzearen kausak ezagu tzea dago eta, modu horretan, hori ekiditeko preben tzio-plan eta programak ezar tzea eta gauza tzea. Horregatik, Osa-sun Publikoari buruzko Lege orokorreko 23.1.j artikuluak adierazten du Osasun Administrazioek behar diren neu-rriak hartuko dituztela sorospen-zerbi tzuek eta osasun publikokoek Osasun Sistema nazionaleko fakultatiboen, Gizarte Seguran tzako erakunde kudea tzaile eta kolabora-tzaile eta osasunaren zain tza egiten duten preben tzio-zerbi tzuen artean profesional tzat jo litezkeen gaixota-sunen susmoa jakinarazteko mekanismoak ezar tzeko koordinazio eraginkorra ezar dezaten.
An tzeko helburu batekin, Gizarte Seguran tzako sisteman gaixotasun profesionalen taula onar tzen duen eta hura jakinarazi eta erregistra tzeko irizpideak ezar tzen dituen Errege Dekretuko 5. artikuluak preben tzio-zerbi tzuko eta Estatuko Osasun Sistemako medikuek profesional tzat jo li tzaketen gaixotasunen susmoa jakinarazi beharra xeda-tzen du.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
80
LEHEN LAGUN tzEN ARRETA
SARRERA
Arran tza-jarduerako lan-baldin tzen ondorioz, gidako bes-te hainbat puntutan adierazi dugun bezala, ezbehar-tasa handienetarikoa da sektorea. Horregatik, laneko arriskuen preben tzioaren ikuspegitik, larrialdiei eta lehen lagun tzei eskain tzen zaien arretak garran tzi handia har tzen du arris-kuko egoerek sor di tzaketen kalteak minimiza tzeko kontuan izan behar diren jarduketen artean.
Laneko arriskuen preben tzioko legeria per tsonen laneko osasunaren eta segurtasunaren inguruko oinarrizko eskubi-deei eragiten dien legeria da. Bere esparru orokorra ezar tzen du eta baita enpresariaren betebeharrak ere, beste ba tzuen artean, larrialdiko eta lehen lagun tzetako egoeretan langileen segurtasuna eta osasuna babesteko behar diren neurriak har di tzan.
Baina arran tza-sektorean, on tziratutako langileen tzako la-rrialdi eta osasun-lagun tzako neurriei buruzko nazioarteko eta estatuko arauditik ondoriozta tzen direnak gehi tzen zai-zkie betebehar horiei. Kasu horretan, Gizarte Seguran tzaren esparruan sartutako prestazioa da.
Euren edukia kontuan hartuta, osatu egiten dira eta ez da ulertu behar bata besteari gailen tzen zaiola.
LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOA
Laneko Arriskuen Preben tzioko Legeko 20. artikuluak dio enpresaria behartuta dagoela larrialdiko egoera posibleak azter tzera eta langileen segurtasuna eta osasuna babes-teko behar diren neurriak har tzera. Legezko betebehar hori edozein lan-mota, enpresa-jarduera edo sektoretarako da eta langileek laneko osasun eta segurtasunerako duten eskubideari eran tzuna ematea du xede. Arriskuen aurkako babesera muga tzen dena baino eduki handiagoko onda-sun juridikoa da.
Preben tzio Legea garatuz, arran tza-on tzien barruko la-neko segurtasun- eta osasun-baldin tza minimoak xeda-tzen dituen Errege Dekretua aldarrikatu zen. Garran tzi tsua da nabarmen tzea arau horrek esplizituki jaso tzen duela Preben tzio Zerbi tzuko Araudia onar tzen duen Errege De-kretuko xedapenak arran tza-on tzi guztietan aplikatuko di-rela. Arran tza-on tzi horien artean sartuko dira, Espainiako
bandera duten edo Espainiaren jurisdikziopean erregistra-tuta dauden eta, merkatari tza-ondorioetarako, arraina edo i tsasoko beste baliabide bizi ba tzuk harrapa tzeko edo ha-rrapatu eta molda tzeko erabil tzen diren on tzi guztiak.
Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 31. artikuluak xeda-tzen du enpresariak enpresa barruko edo kanpoko preben-tzio-zerbi tzu batera edo gehiagora jo tzen duenean, enpre-sako arrisku-moten arabera lehen lagun tzen prestazioan eta larrialdiko planetan behar diren aholkulari tza eta lagun-tza emateko baldin tzetan egon behar dutela zerbi tzu ho-riek. Preben tzio-zerbi tzu batek ezinbestean garatu behar dituen fun tzioetako bat enpresariari, lehen lagun tzen ar-loan, aholkulari tza eta lagun tza ematea da.
Arriskuen ebaluazioak aukera eman behar du lehen lagun-tzen prestazioarekin loturiko premiak zehazteko; honako hau da bere plangin tzarako zutabea: arriskuen ebalua-zioan duen oinarria, lagun tzak emateko premia eta behar den bezala eman ahal izateko behar diren baliabideak ze-haztuko dituena.
Hala, laburbilduta, enpresari edo armadorea, preben-tzio-zerbi tzuaren aholkulari tzarekin, preben tzio-jardueren egikari tzaren arduraduna da. Larrialdi eta lehen lagun-tzen kasuetan eta enpresaren tamainaren arabera, honako hauek har tzen dituzte:
• larrialdiko egoeren definizioa• lehen lagun tzetarako neurriak• suteen aurkako borrokarako neurriak• langileen ebakuazioa• aurreko guztia praktikan jar tzeaz arduratuko den per-
tsonala izenda tzea• aldiro-aldiro simulazioak egitea• langileen prestakun tza• tamainaren, jardueraren eta detektatutako larrialdi-
egoeren arabera egokia den materiala eskura izatea• larrialdiko eta salbamenduko kanpoko zerbi tzuekiko
harremanak.
ON TZIKO SEGURTASUNA
I tsas nabigazioa eta arran tza mundu osoan dira asko he-datutako, tradizio historiko handiko eta garran tzi politiko, sozial eta ekonomiko handiko jarduerak eta, horregatik, jarduera horien inguruko oinarrizko araudia komuna da he-rrialde askotan eta Nazioarteko Hi tzarmenetan oinarri tzen da, edo Zuzentarauetan Europar Batasuneko esparruan.
Osasun kontuetan, LANEren (Lanaren Nazioarteko Erakundea) 164. Hi tzarmena i tsasoko jendearen osasuna babesteari eta osasun-lagun tza emateari buruzkoa da. 92/29/EEE zuzentarauak, 258/1999 Errege Dekretuak al-datutakoak, on tzien barruko osasun-lagun tza, botika-ku-txen zuzkidura, i tsasoko langileen osasun-prestakun tza eta urrutiko mediku-kon tsulta arau tzen ditu. LANEren ai-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
81
OSASUNAREN SUSTAPENA
Laneko osasunaren sustapenak Laneko Arriskuen Preben-tzioari buruzko araudian eta, berrikiago, Laneko Osasun eta Segurtasunerako Erkidegoko 2015-2002 Estrategian aurki-tu ditu bere jardueraren oinarriak. Osasunaren sustapena da bere jarduera-ildoetako bat: “osasunaren kultura susta-tzea lan-ingurunean ohitura osasungarriak indartuz”.
Osasunaren sustapenaren definizio onartuena OMEk 1986an O ttawako Gutunean emandakoa da: “Euren osasu-naren gaineko kontrola areagotu eta hobe tzeko per tsonen gaitasun-prozesua”.
Definizio horren arabera eta honako hauek kontuan hartuta:
- Osasuna ez da gaixotasunik ez izatea soilik
Osasunaren zain tzan eta sustapenean, alderdi fisikoei ez ezik, alderdi psikiko eta sozialei ere erreparatu be-har zaie.
- Osasuna ezinbesteko premiak gogobete tzeko ahal-men eta posibilitate gisa hartu behar da. Horien artean sar tzen ditugu autonomia, poztasuna eta solidarita-tea.
- Osasunak ingurumenarekin negozia tzea eska tzen du, indibidualki nahiz kolektiboki.
- Osasunak lotura du lan-baldin tzekin.
Lanean Osasuna Susta tzeko Europako Sareak lantokiari aplika dakiokeen honako definizio hau eman zuen 1966an: “Lanean osasuna susta tzea enpresarien, langileen eta gi-zartearen ahaleginak ba tzea da lantokian per tsonen osa-suna eta ongizatea hobe tzeko”.
Lanean osasuna susta tzea honako xede hauek dituzten jarduerak konbinatuta lor daiteke:
- Antolaketa eta lan-baldin tzak hobe tzea.
- Parte-har tze aktiboa susta tzea.
- Garapen indibiduala susta tzea.
Beraz, osasunaren sustapena laneko arriskuen preben-tzioko esku-har tze tradizionaletan txerta tzea defenda tzen da eta enpresan osasun-programak antola tzen eta mar-txan jar tzen lagunduko duen kon tzeptu-esparrua ezar tzeko ahalegina egingo da, maila guztietako jarduketak kontuan hartuta: indibiduala, per tsona artekoa, antolaketakoa, gi-rokoa, erakundeetakoa eta soziala; eta aktore garran tzi tsu guztien partaide tza eta lankide tza bilatuta eta sustatuta: administrazio eskudunena, adituena, enpresariena eta lan-gileena.
paturiko Hi tzarmenaren berrespenak, Osasunari buruzko Lege Orokorrak eta Estatuko Portuen eta Merkatari tzako On tzidiaren Legeak xeda tzen dute Hi tzarmenak eta Zuzen-tarauak adierazitako prin tzipioen estatuko lege-esparrua.
Bestalde, I tsasoko Gizarte Institutuaren egitura eta fun-tzioei buruzko Errege Dekretuak i tsasoko langileen osasun-lagun tza eslei tzen dio erakunde horri, on tzian na-hiz a tzerrian. Baita on tziko botika-ku txen ikuskapena eta kontrola eta i tsasoko langileen osasun-prestakun tza ere.
Oro har, laneko arriskuen eta i tsasoko segurtasunaren preben tzioko araudien osagarritasuna kontuan hartuta, larrialdietako arreta eta lehen lagun tzen prestazioa i tsas sektorearen parterik handienerako eta, zehazki, arran tza-sektorerako arau bidez eba tzitako eta teknikoki hornitu-tako egoera da. Honako hauek dira i tsasoko langileei on-tzian arreta eta lagun tza hori berma tzen dioten elementu nagusiak:
• I tsasoko Gizarte Institutuaren osasun-egitura,
• tripulazioen osasun-prestakun tza,
• on tziko botika-ku txaren erabilgarritasuna eta horni-dura ona, eta
• irrati bidezko mediku-kon tsulta.
Horrek asko errazten du on tziratutako langileen inguruko larrialdiekiko eta lehen lagun tzetarako neurriekiko arma-doreak dituen betebeharretako ba tzuk bete tzea. Beste be-tebehar ba tzuk, aldiz, bete gabe gera tzen dira, esaterako, larrialdiko egoeren definizioa, suteen aurka borroka tzeko neurriak edo aldiro-aldiro simulazioak egitea.
Langileak on tziratuta ez daudenean eta euren lana leho-rrean egiten dutenean, portuan edo inguruan, osasun-arreta on tzira tzen ez diren sektoreko gainerako langileek jaso tzen dutenaren an tzekoa da eta horien arretarako le-hen lagun tzen prestazioaren plangin tza egokia egon behar du, arriskuen ebaluazioan oinarritutakoa eta baliabideak ebaluazio horretan identifikatutako premietara egokituta dituena. Hori dela eta, enpresariak prestazio horretarako behar den guztia ezarri behar du, Laneko Arriskuen Preben-tzioko Legeak definitutako betebeharrei erreparatuta.
Premia dagoenean, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sa-nitarioak prestazio hori emango du bere presen tziarekin eta, presen tzia hori beharrezko tzat jo tzen ez denean, lehen lagun tzetarako ebakuaziorako eta lekualdaketarako me-kanismoak ezarriko ditu, bete beharreko prozedurak eta eskumenak deskribatuko dituen jarduketa-protokolo gisa.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
82
Laneko Osasuna eta Osasun Publikoa an tzeko helburuak dituzten diziplinak dira, lehena bigarrenaren barruan baita-go. Lan-baldin tzei leporatu dakizkiekeen osasunerako kal-teak dira, euren handitasunagatik, osasun publikoko arazo garran tzi tsuenetariko bat eta gizarte osora iristen diren giza kostu eta kostu ekonomiko handiak dituzte. Bestalde, lane-tik kanpoko faktoreek eta jokabide-ohiturek eragin handia dute langileen osasun-egoeran. Horregatik da garran tzi-tsua langileei zuzendutako osasuna susta tzeko programa eta jarduera espezifikoak ezar tzea, lanpostuek eurekin di-tuzten arriskuen eraginpean egoteagatik langilearen osa-sunean kalteak prebeni tzera bideratutakoak, eta baita lan-gileen bizi- eta osasun-baldin tzak hobe tzera bideratutako hedapen eta prestakun tzako ekin tzak gauza tzea ere.
Arran tza-sektoreko ezaugarriei erreparatuta, preben tzio-zerbi tzuek enpresa bakoi tzaren eta horien langileen premia zeha tzen arabera mar txan jar di tzaketen hainbat osasun-programa gomenda di tzakegu:
• Tabako-kon tsumoaren preben tzioa eta murrizketa
- Tabakoa uzteko komenigarritasunari buruzko aho-lku automatikoa
- Tabakoarekiko mendekotasuna gaindi tzeko pro-gramen sustapena
- Kerik gabeko guneen sustapena
• Alkoholismoaren eta beste droga-mendekotasun ba-tzuen preben tzioa eta arreta:
- Droga-kon tsumoa bul tza dezaketen laneko arris-ku-faktoreen gaineko jarduketa
- Bizi tza-ohitura osasungarrien eta droga-kon-tsumoa arbuia tzen duen osasun-kulturaren sus-tapena
- Alkoholarekin zerikusia duten arazoak detekta tzea elkarrizketa klinikoaren eta galdetegien bitartez. Balorazioa eta esku-har tzea mediku-aholkuaren bitartez
- Droga-mendekotasuna duen gaixoaren arretarako zerbi tzu espezifikoetara desbidera tzea, hala behar duten pazienteen diagnostiko, tratamendu eta ja-rraipenerako.
- Langile eta enpresarien arteko akordioa jarduketa horiek mar txan jar tzeko eta langileari lan-harre-manean ondoriorik ez duela izango berma tzeko.
• Arrisku kardiobaskularraren preben tzioa:
- Arrisku kardiobaskularraren preben tzioari buruzko prestakun tza eta aholkuak, dietetikari buruzko aholkuak emanda, elikagaiak presta tzeaz ardura-tzen diren langileei arreta berezia eskainiz.
- Historia klinikoa eta arrisku kardiobaskularra pre-benitu eta azter tzeko beharrezkoak diren azterketa
eta proba osagarri espezifikoak egitera bidera-tutako protokolo medikoen aplikazioa, baina ez modu generikoan, osasuna susta tzeko programa baten esparruan baizik.
- Hala behar duten langileen diagnostiko eta trata-mendu egokirako espezialistara bidal tzea.
• Sexu bidezko transmisioko gaixotasunen preben tzioa
- Bereziki HIES/GIB
- Sexu-transmisiozko gainerako gaixotasunak ahaztu gabe (sifilisa, gonokozia, txankro biguna, herpes soila, papilomabirusa, etab.)
• Lantokian bizi tza-estilo eta -ohitura osasungarriak susta tzea:
- Dieta orekatua eta egokia
Ariketa fisikoa
- Lo-ohiturak
• txertaketa-kanpainak
- I tsasoko Osasun Zentroetan egiten dira, jarduke-ta propioekin edo beste osasun-erakunde publiko ba tzuekin lankide tzan. Gaixotasun jakin baten au-rrean immunizatuta egoteko premia jomugaren eta on tziaren ibilbidearen baitan egongo da, eta baita hala aholka tzen duten arrisku-faktore per-tsonalen baitan ere.
- Tetanosaren aurkako txertoa gomendagarria da i tsasoko langile guztien tzat baina, edozein kasu-tan, per tsona helduek bizi diren autonomia-erki-degoan indarrean dagoen egutegira egokitu behar ditu bere txerto-pautak.
KAPITULUA
5.FASE, ZEREGIN,
AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN
MATRIZEAK
5. kapituluaren egileak
José Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García LealDiego Castro Balboa
Baxurako flota eta artisau-flota
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
87
TXAN
ELEK
O A
KUIK
ULT
URA
: ID
ENTI
FIKA
TUTA
KO A
RRIS
KUAK
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, e
tab.
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontr
a da
uden
ont
zien
art
ean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
esku
z et
a m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xM
akin
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina
pizt
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hai
tzet
arai
noko
edo
txan
eler
aino
ko n
abig
azio
ask
eax
xx
xx
xx
xx
Mus
kuilu
kum
ea lo
rtze
a H
aitz
ean
Hai
tzet
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xH
aitz
etar
ako
sarb
idea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
spa
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
usku
iluku
mea
bilt
zea
eta
polts
etan
sar
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xM
usku
iluku
mea
ont
zira
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
rako
sar
bide
ax
xx
xx
xx
xx
xx
x
Bilk
eta-
toki
anTx
anel
ean
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
Txan
elea
n so
kak
lotz
ea/a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Txan
elea
n on
tzira
tzea
/leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Soka
bilt
zaile
ak o
ntzi
ra ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
ltzai
leak
eta
tres
neria
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
anel
ean
desa
trak
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
a. Z
ereg
in d
esbe
rdin
akx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mus
kuilu
kum
eak
garb
itu e
ta s
ailk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aurr
egiz
entz
eaEs
kuz
lotz
eaTr
esne
ria e
ta s
okak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
usku
iluku
mea
org
etan
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esku
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
ohol
ari l
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
az lo
tzea
Ekip
amen
duak
eta
tres
neria
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
az lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
ohol
ari l
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Giz
entz
eaBi
koiz
keta
Gar
abia
, sas
kia
eta
uhal
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
man
eiat
zea
eta
sask
ia a
ingu
ratz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
Uha
lak
soke
i lot
zea/
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
altx
atze
a et
a sa
skia
n so
kak
esku
ilatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sask
ia b
izka
rrer
a ig
o et
a ire
kitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
bizk
arre
an e
ta tx
anel
ean
garb
itu e
ta e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pala
z al
etuz
elik
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
hal g
arra
iatz
aile
arek
in a
letu
z el
ikat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
alet
u et
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuzk
o sa
ilkap
ena
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
ilkap
en a
utom
atik
oax
xx
xx
xx
xx
xx
Esku
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
az lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
ohol
ari l
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Uzt
a-bi
lket
aIn
dust
riara
koG
arab
ia, s
aski
a et
a uh
alak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
ia m
anei
atze
a et
a sa
skia
ain
gura
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soka
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xU
hala
k so
kei l
otze
a/as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
reki
n al
txat
zea
eta
sask
ian
soka
k es
kuila
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
skia
biz
karr
era
igo
eta
ireki
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soka
k bi
zkar
rean
eta
txan
elea
n ga
rbitu
eta
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
lurr
era
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xFr
esko
an k
onts
umitz
eko
Gar
abia
, sas
kia
eta
uhal
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
man
eiat
zea
eta
sask
ia a
ingu
ratz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
Uha
lak
soke
i lot
zea/
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
altx
atze
a et
a sa
skia
n so
kak
esku
ilatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sask
ia b
izka
rrer
a ig
o et
a ire
kitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
bizk
arre
an e
ta tx
anel
ean
garb
itu e
ta e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
laz
alet
uz e
likat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Uha
l gar
raia
tzai
lear
ekin
ale
tuz
elik
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Prod
uktu
a al
etu
eta
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esku
zko
sailk
apen
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sailk
apen
aut
omat
ikoa
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kuet
an s
artz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xZa
kuak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Mak
ina
eta
nabi
gazi
oko
ekip
amen
duak
itza
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
Prod
uktu
a ga
rabi
arek
in lu
rrer
a de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak
desk
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xH
orni
dura
k le
horr
ean
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
88
KAZA
KO A
RRAN
TZA:
IDEN
TIFI
KATU
TAKO
ARR
ISKU
AK
KO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TGPa
Mo
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Apar
ailu
ak, e
rreg
aia,
bes
te h
orni
dura
bat
zuk
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontr
a da
uden
ont
zien
art
ean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
esku
z et
a m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xM
akin
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a pi
ztea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Des
atra
katz
ea e
ta n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Arra
ntza
xTx
anbe
rgak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaza
k pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
zen
oper
atib
a. A
toia
n er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kina
ri ka
koa
sart
u et
a on
tzira
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
koa
kend
u, a
skat
u et
a hi
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kina
k au
rreh
ozte
ko ta
ngar
a er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aurr
ehoz
teko
tang
ara
izot
za b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hoz
kailu
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hoz
kailu
an iz
otza
txik
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
ozka
ilura
izot
za b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
aurr
ehoz
teko
tang
atik
hoz
kailu
ra h
uste
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
aurr
ehoz
teko
tang
atik
hoz
kailu
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x.
Kaze
n es
tiba
xx
xx
xx
xx
xx
x.
Txan
berg
ak lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
ea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak e
skuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak g
arab
iare
kin
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-a
para
iluak
des
karg
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xa h
utsa
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xPa
leta
k en
kant
e-lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
89
ING
URA
SARE
A: ID
ENTI
FIKA
TUTA
KO A
RRIS
KUAK
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, b
este
hor
nidu
ra b
atzu
kO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra
daud
en o
ntzi
en a
rtea
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a es
kuz
eta
mek
anik
oki k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak p
izte
ax
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina
pizt
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta e
kipa
men
duak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xBe
ita lo
kaliz
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAs
katz
eaBu
ia g
idar
ia a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
lua
aska
tzea
(sar
ea)
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
re-b
aliz
ak a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xIn
gura
sare
a eg
inez
ont
zia
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
xx
xEr
aztu
n-irt
eera
pat
roia
ri ad
iera
ztea
xx
xx
Bira
tzea
xx
xx
Buia
gid
aria
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xIn
gura
sare
a es
kuz
ixte
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xIn
gura
sare
aren
zer
ra b
ibie
tatik
eta
jira
gora
tik ig
arot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
hala
k bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
lua
gara
biar
en y
o-yo
arek
in b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
lua
zaku
rain
o es
kuz
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
lua
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
"Har
rapa
kina
k bi
ltegi
ratz
eko
kaxa
k m
anip
ulat
zea”
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bira
tzek
o ek
ipam
endu
ak k
ontro
latz
eax
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
man
eiat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
tibat
zea
xx
xx
Prep
arad
o de
caj
as p
ara
estib
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
laba
rdeo
mec
ánic
ox
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sala
bard
eo m
anua
lx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aspi
raci
ón c
on b
omba
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
lead
o de
hie
lo a
caj
asx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
tiba
de c
ajon
adas
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
ea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak e
skuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak g
arab
iare
kin
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-a
para
iluak
des
karg
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xa h
utsa
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xPa
leta
k en
kant
e-lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
Txal
upar
en e
rabi
lera
Arra
in-s
arda
fink
atze
ko m
anio
bra So
rgai
luak
txal
upan
gar
abia
reki
n ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Txal
upa
uret
ara
bota
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
ziar
en b
oga
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
eta
zain
tzea
xx
xx
xx
xSo
rgai
luak
txal
upat
ik g
arab
iare
kin
kent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
alup
a its
ason
tzira
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
90
BEIT
A BI
ZIKO
ARR
ANTZ
A: ID
ENTI
FIKA
TUTA
KO A
RRIS
KUAK
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, b
este
hor
nidu
ra b
atzu
kO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra
daud
en o
ntzi
en a
rtea
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a es
kuz
eta
mek
anik
oki k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak p
izte
ax
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina
pizt
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta e
kipa
men
duak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAr
rant
zaAr
rain
a bi
star
atze
ax
xx
xx
xx
xKa
nabe
radu
nei b
eita
ban
atze
n di
en m
arin
ela
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
azte
giko
sar
rera
n be
ita p
ilatz
eax
xx
xx
xx
xx
xH
azte
gien
art
ean
beita
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAm
ua b
eita
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kana
bera
ren
oper
atib
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kina
ri ka
koa
sart
u et
a on
tzira
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
koa
kend
u, a
skat
u et
a hi
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ure
tara
bei
ta b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kina
k au
rreh
ozte
ko ta
ngar
a er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aurr
ehoz
teko
tang
ara
izot
za b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hoz
kailu
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hoz
kailu
an iz
otza
txik
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
ozka
ilura
izot
za b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
aurr
ehoz
teko
tang
atik
hoz
kailu
ra h
uste
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
aurr
ehoz
teko
tang
atik
hoz
kailu
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
Nab
igat
zea
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
lan-
ekip
amen
duak
azt
ertz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Pasa
bide
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
esk
uz m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
gar
abia
reki
n m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-apa
railu
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
hut
sak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
Pale
tak
enka
nte-
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hau
take
ta, p
rest
aket
a et
a sa
lmen
tax
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
91
MAI
LASA
REA:
IDEN
TIFI
KATU
TAKO
ARR
ISKU
AKKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TGPa
Mo
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Apar
ailu
ak, e
rreg
aia,
bes
te h
orni
dura
bat
zuk
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontr
a da
uden
ont
zien
art
ean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
esku
z et
a m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xM
akin
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a pi
ztea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Des
atra
katz
ea e
ta n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Aska
tzea
Aska
tzek
o ja
rrai
bide
ak e
ta o
ntzi
a go
bern
atze
ax
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
buia
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
aing
ura
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
lua
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Apar
ailu
aren
buk
aera
ko a
ingu
ra a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Apar
ailu
aren
buk
aera
ko b
uia
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bizk
arra
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a ai
ngur
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xBi
ratz
eaEr
refe
rent
ziak
o bu
iara
ino
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
buia
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Uha
la p
olip
asto
arek
in b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xEr
refe
rent
ziak
o ai
ngur
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAi
ngur
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Apar
ailu
a po
lipas
toar
ekin
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k sa
retik
ask
atze
a et
a es
tibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
sna
garb
itu e
ta e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
iru h
ortz
eko
aing
ura
altx
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
luar
en b
ukae
rako
bui
a as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
Bizk
arra
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
est
ibat
zea
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
ea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak e
skuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak g
arab
iare
kin
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-a
para
iluak
des
karg
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xa h
utsa
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xPa
leta
k en
kant
e-lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
92
LERR
O B
ERTI
KALA
: ID
ENTI
FIKA
TUTA
KO A
RRIS
KUAK
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a be
ste
horn
igai
bat
zuk
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontr
a da
uden
ont
zien
art
ean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
esku
z et
a m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xM
akin
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a pi
ztea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Des
atra
katz
ea e
ta n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Har
rapa
keta
Atal
arria
k et
a be
rbid
altz
eak
kare
leta
n m
unta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
irrik
etan
/kor
del a
mat
an p
unta
ko a
mua
k m
unta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
bila
tzea
eta
ask
atze
ko a
gind
uax
xx
xx
xx
xBe
runa
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Berb
idal
tze/
itzul
tzed
un tx
irrik
ekin
arr
antz
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Berb
idal
tze/
itzul
tzer
ik g
abek
o tx
irrik
ekin
arr
antz
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
runa
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Txirr
iket
ako/
kord
el a
met
ako
punt
ako
amua
k de
smun
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
x
Atal
arria
k et
a be
rbid
altz
eak
desm
unta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za m
anip
ulat
zea
Arra
ina
bizk
arre
an o
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
kaxe
tan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
desk
arga
gune
ra g
arra
iatz
ea/e
skuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
-zut
abea
k de
skar
gagu
nera
arr
asta
ka e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
Nab
igat
zea
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
lan-
ekip
amen
duak
azt
ertz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Pasa
bide
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inez
bet
etak
o ka
xak
zuze
nean
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
eduk
iont
zi/b
idoi
etar
a ira
ultz
ea o
ntzi
ko b
izka
rrea
nx
xx
xx
xx
xx
xEd
ukio
ntzi
ak z
uzen
ean
desk
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
doia
k ed
ukio
ntzi
etar
a de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-a
para
iluak
des
karg
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xa h
utsa
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xPa
leta
k en
kant
e-lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
93
UR
GAI
NEK
O IT
SASK
I-BI
LKET
A (A
toia
n er
aman
dako
arr
antz
a-tr
esna
k): I
DEN
TIFI
KATU
TAKO
ARR
ISKU
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaEr
rega
ia, s
okak
eta
dra
gak
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a et
a ek
ipam
endu
ak p
izte
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAs
katz
eaD
raga
k et
a so
kak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tan
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
Bira
tzea
Jira
gora
n so
kak
kont
rola
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Dra
ga o
ntzi
ra ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a hu
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k ha
utat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
zkar
ra g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
Best
e ar
rant
zald
i bat
erak
o pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xJi
rago
ra m
anei
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak a
zter
tzea
xx
Port
ura
gida
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Kapa
zuak
esk
uz m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
desk
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
leku
alda
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Hau
take
ta, p
rest
aket
a et
a sa
lmen
tax
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
94
UR
GAI
NEK
O IT
SASK
I-BI
LKET
A (E
SKU
ZKO
A): I
DEN
TIFI
KATU
TAKO
ARR
ISKU
AK
KO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TGPa
Mo
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Erre
gaia
, hag
ak e
ta tx
arda
ngoa
Ekip
amen
duak
leku
alda
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
otor
ra p
izte
ax
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Nab
igat
zea
eta
aing
urat
zea
Arra
ntza
-tok
irain
oko
nabi
gazi
o as
kea
xx
xx
xx
xx
Hiru
hor
tzek
o ai
ngur
a bo
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Hag
ak e
ta tx
arda
ngoa
k pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAs
katz
eaAr
rant
za-t
resn
a as
katu
eta
itsa
sora
gid
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ari h
eltz
eko
man
iobr
ax
xx
xx
xx
xx
Bilk
eta
Hag
a-m
ugim
endu
ak s
orba
ldat
ikx
xx
xx
xx
xH
aga-
mug
imen
duak
ald
akat
ikx
xx
xx
xx
xBi
ratz
eaH
aga
esku
z al
txat
zeko
man
iobr
ax
xx
xx
xx
xTx
arda
ngoa
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
Txar
dang
oa k
arel
ean
jart
zea
xx
xx
xx
xx
Hau
tatz
eaH
arra
pake
tak
haut
atze
ax
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
Nab
igat
zea
Mot
orra
piz
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hiru
hor
tzek
o ai
ngur
a al
txat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
ea
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Hor
nidu
rak
desk
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a at
oian
era
mat
ea e
do a
ingu
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak le
kual
datz
ea
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
95
OTA
RREA
K: ID
ENTI
FIKA
TUTA
KO A
RRIS
KUAK
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaM
oM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, b
este
hor
nidu
ra b
atzu
kO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra
daud
en o
ntzi
en a
rtea
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a es
kuz
eta
mek
anik
oki k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak p
izte
ax
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina
pizt
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta e
kipa
men
duak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
ita z
atitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Ota
rrea
k be
itatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Aska
tzea
Aska
tzek
o ja
rrai
bide
ak e
ta o
ntzi
a go
bern
atze
ax
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
buia
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
aing
ura
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xO
tarr
e-ka
za a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaza
buk
aera
ko a
ingu
ra a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaza
buk
aera
ko b
uia
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bizk
arra
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a ai
ngur
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xBi
ratz
eaEr
refe
rent
ziak
o bu
iara
ino
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
buia
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Erre
fere
ntzi
ako
uhal
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xEr
refe
rent
ziak
o ai
ngur
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
tarr
re-k
aza
polip
asto
arek
in b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
ater
a et
a es
tibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
tarr
eak
garb
itu e
ta b
eita
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
tarr
eak
eta
uhal
ak le
kual
datu
eta
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaza
buk
aera
ko h
iru h
ortz
eko
aing
ura
altx
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
za b
ukae
rako
bui
a ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
est
ibat
zea
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
ea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak e
skuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak g
arab
iare
kin
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-a
para
iluak
des
karg
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xa h
utsa
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xPa
leta
k en
kant
e-lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
96
TRET
ZA: I
DEN
TIFI
KATU
TAKO
ARR
ISKU
AKKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TGPa
Mo
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Apar
ailu
ak, e
rreg
aia,
bei
taO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra
daud
en o
ntzi
en a
rtea
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
skia
k, b
eita
eta
ain
gura
k es
kuz
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
skia
k, b
eita
eta
ain
gura
k m
akin
az o
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
txer
ei a
mua
k ez
artz
eax
xx
xKo
rdel
am
a pr
esta
tzea
xx
xx
Potx
erak
kor
del a
mar
i lot
zea
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xM
akin
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a pi
ztea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Des
atra
katz
ea e
ta n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sask
iak,
bei
ta e
ta a
ingu
rak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
ita p
rest
atu
eta
zatit
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Amua
k be
itatz
eax
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAs
katz
eaIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xBu
ia g
idar
ia, u
hala
eta
ain
gura
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
ma
eta
potx
erak
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Biga
rren
bui
a as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Hiru
hor
tzek
o ai
ngur
a bo
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Bira
tzea
Hiru
hor
tzek
o ai
ngur
a es
kuz
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hiru
hor
tzek
o ai
ngur
a po
lipas
toar
ekin
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Buia
gid
aria
eta
uha
la ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
xU
hala
pol
ipas
toar
ekin
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tret
za p
late
r-po
lipas
toar
ekin
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tret
za s
aski
etan
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAm
uak
ezar
tzea
xX
Xx
Xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
pres
tatz
ea. T
ripak
ken
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
lan-
ekip
amen
duak
azt
ertz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
x
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Pasa
bide
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
esk
uz m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
gar
abia
reki
n m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-apa
railu
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
hut
sak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
Pale
tak
enka
nte-
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hau
take
ta, p
rest
aket
a et
a sa
lmen
tax
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 19
.1. E
guzk
i-err
adia
zioe
n er
agin
pean
ego
tea.
Arr
isku
a es
posi
zioa
izat
en d
en o
rdut
egie
n et
a la
ntok
ien
(biz
karr
a et
a ka
ia) a
rabe
rako
a da
.
16, 2
0 et
a 21
. Kon
takt
u el
ektr
ikoa
k, le
herk
etak
eta
sut
eak.
Aip
atur
iko
azpi
zere
gine
tako
esp
ezifi
koak
izan
arr
en, b
igar
ren
mai
lako
era
gina
izan
dez
aket
e tr
ipul
azio
guz
tian.
24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
Erauzketa-motak eta
arran tzarekin zerikusia duten jarduerak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
99
OIN
EZKO
ITSA
SKI-
BILK
ETA:
TXI
RLA,
BER
BERE
TXO
A, K
ADEL
UXA
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naPa
Ib1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
3435
Haz
ia p
rest
atze
aTx
anel
eko
aurr
egiz
entz
eaH
azia
har
tzea
xx
xH
azia
por
tura
era
mat
eax
xx
xx
xx
xH
azia
eta
hor
nidu
rak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xTx
anel
era
nabi
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
anel
ean
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
Haz
ia e
ta h
orni
dura
k le
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
azia
edu
kion
tzie
tan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Eduk
iont
ziak
gar
bitz
ea (t
rikua
k, a
lgak
, iza
rrak
, eta
b.)
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
rke
eta
bank
ueta
ko e
rein
keta
rako
bilk
eta
xx
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
eta
horn
idur
ak o
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xPo
rtua
n at
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
eta
horn
idur
ak le
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
rkek
o au
rreg
izen
tzea
Park
eko
hare
a es
kuz
pres
tatz
ea (a
itzur
ra, e
skua
rea)
x
xx
xx
xx
Park
eko
hare
a m
ekan
ikok
i pre
stat
zea
(mot
okul
tore
a)x
xx
xx
xx
xx
Haz
ia h
artz
eax
xx
xH
azia
par
kera
era
mat
eax
xx
xx
xH
azia
ahu
rtar
aka
erei
tea
xx
xx
xx
xx
Babe
s-es
talk
ia ja
rtze
a (s
area
, bur
din-
sare
ak, e
tab.
)x
xx
xx
Park
ea a
ldiro
-ald
iro e
skuz
gar
bitz
ea (a
lgak
, arri
bazo
iak,
etab
.)x
xx
xx
xx
xPa
rkek
o au
rreg
izen
tzea
eta
ba
kant
zea
Prod
uktu
a es
kuz
biltz
eax
xx
xx
xx
Park
eko
hare
a es
kuz
pres
tatz
ea (a
itzur
ra, e
skua
rea)
x
xx
xx
xx
xPa
rkek
o ha
rea
mek
anik
oki p
rest
atze
a (m
otok
ulto
rea)
xx
xx
xx
xx
xx
xAh
urta
raka
ere
itea
pres
tatu
tako
par
kera
zab
aldu
zx
xx
xx
xPr
oduk
tua
best
e ba
nku
batz
ueta
ra e
ram
atea
eta
ere
itea
xx
xx
xx
xx
xM
area
art
eko
harr
apak
eta
Pres
take
taLa
neko
arr
opa
jart
zea
xEk
ipam
endu
ak e
ta h
orni
dura
k pr
esta
tzea
xx
xIts
aski
-bilk
etak
o er
emur
a iri
stea
Itsas
-bilk
etak
o er
emur
a oi
nez
irist
eax
xx
xx
Ekip
amen
dua
eta
horn
idur
ak e
skuz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
a et
a ho
rnid
urak
org
an g
arra
iatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Bilk
eta
Prod
uktu
a ga
ntxe
loar
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
igita
iare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
Prod
uktu
a ai
tzur
rare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
esku
area
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xx
Prod
uktu
a ko
ilara
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
arra
stel
uare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
guru
tzet
adun
arr
aste
luar
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xx
Prod
uktu
a bi
hel
dule
kudu
n sa
rdea
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
esku
z bi
ltzea
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
kont
rola
tzea
Tam
aine
n, e
spez
ieen
eta
pis
uen
hasi
erak
o ha
utak
eta
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
biltz
eax
xx
xx
xKo
ntro
lgun
era
leku
alda
tzea
xx
xx
xH
arra
pake
tak,
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak e
skuz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak,
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak o
rgaz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z ba
hetz
eax
xx
xx
Har
rapa
keta
k m
ekan
ikok
i bah
etze
ax
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k pi
satz
eax
xx
Har
rapa
keta
k za
kura
tzea
xx
xPr
oduk
tua
lonj
ara
garr
aiat
zea
xx
xx
xx
xx
Prod
uktu
a lo
njan
sal
tzea
xAr
ropa
ald
atze
a et
a ek
ipam
endu
ak e
ta h
orni
dura
k gar
raia
tzea
xx
xx
xM
area
peko
har
rapa
keta
Pres
take
taLa
neko
arr
opa
jart
zea
xEk
ipam
endu
ak e
ta h
orni
dura
k pr
esta
tzea
xx
xIts
aski
-bilk
etak
o er
emur
a iri
stea
Itsas
ki-b
ilket
ako
edo
ontz
iratz
eko
erem
ura
oine
z iri
stea
xx
xx
xEk
ipam
endu
a et
a ho
rnid
urak
esk
uz g
arra
iatz
eax
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
dua
eta
horn
idur
ak o
rgaz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
a et
a ho
rnid
urak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBa
nkur
a na
biga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xBa
nkua
n zu
zene
an le
horr
erat
zea
xx
xx
Ekip
amen
duak
eta h
orni
dura
k lek
uald
atze
a (ka
pazu
ak, la
nabe
sak)
xx
xx
xx
xBi
lket
aPr
oduk
tua
arra
stel
arek
in b
iltze
a x
xx
xx
xx
Prod
uktu
a gu
rutz
etad
un a
rras
tela
reki
n bi
ltzea
x
xx
xx
xx
Prod
uktu
a bi
hel
dule
kudu
n sa
rdea
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xH
arra
pake
tak
kont
rola
tzea
xH
arra
pake
tak,
eki
pam
endu
ak e
ta h
orni
dura
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
uan
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak,
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak
leho
rrera
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTa
mai
nen,
esp
ezie
en e
ta p
isue
n ha
sier
ako
haut
aket
ax
xx
xx
Hor
nidu
rak
biltz
eax
xx
xx
xx
Kont
rolg
uner
a le
kual
datz
eax
xx
xH
arra
pake
tak,
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak e
skuz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak,
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak o
rgaz
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z ba
hetz
eax
xx
xx
Har
rapa
keta
k m
ekan
ikok
i bah
etze
ax
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k pi
satz
eax
xx
Har
rapa
keta
k za
kura
tzea
xx
xx
Prod
uktu
a lo
njar
a ga
rrai
atze
ax
xx
xx
xx
Prod
uktu
a lo
njan
sal
tzea
xAr
ropa
ald
atu
eta
ekip
amen
duak
eta
hor
nidu
rak
garra
iatz
eax
xx
xLa
n ge
nerik
oak
Bank
uak
garb
itzea
Alga
k es
kuz
garb
itzea
(aitz
urra
, esk
uare
a, e
tab.
)x
xx
xx
xx
Alga
k m
ekan
ikok
i gar
bitz
ea (t
rakt
orea
)x
xx
xx
xx
xx
xAl
gak
hond
artz
an e
skuz
pila
tzea
xx
xx
xx
xx
Alga
k ho
ndar
tzan
mek
anik
oki p
ilatz
eax
xx
xx
xx
xx
Alga
k ib
ilgai
luan
esk
uz k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xAl
gak
ibilg
ailu
an m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
Alga
k ho
ndar
tzat
ik k
anpo
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
Tam
aina
z ka
npo
harr
apat
utak
o es
pezi
eak
berr
erei
tea
xx
xx
xx
Zain
tza
Hon
dart
za e
ta b
anku
etak
o is
ilpek
oak
kont
rola
tzea
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. L
angi
le g
uztia
k er
agin
pean
dau
de o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
Ib
: Its
aski
-bilt
zaile
a
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
100
BALI
ABID
E ES
PEZI
FIKO
EN O
INEZ
KO B
ILKE
TA: D
ATIL
A / D
ATIL
HAN
DIA
, TRI
KUA,
ALG
AK, P
OLI
KETO
AK, E
TAB.
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naBl
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
3533
.234
35H
arra
pake
taD
espl
azam
endu
a(T
rikua
, alg
ak, d
atila
/ da
til h
andi
a,po
liket
oak)
Har
rapa
keta
-ere
mur
a ib
ilgai
luz
leku
alda
tzea
xx
xH
arri-
erem
ura
edo
hond
artz
ara
oine
z hu
rbilt
zea
xx
xx
xx
xH
orni
dura
k es
kuz
garr
aiat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rieta
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
harr
apat
zea
xBi
zi-le
rroa
ri lo
tzea
xx
xx
xx
xTr
ikua
esk
uare
arek
in b
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Trik
ua e
skul
arru
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Trik
uak
true
lean
sar
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xAl
gak
igita
iare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xx
Alga
k ga
nibe
tare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xx
Alga
k es
kuar
eare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xx
Alga
k tr
uele
an s
artz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
lket
a-er
emue
n ar
tean
iger
ian
igar
otze
ax
xx
xx
xH
arra
pake
tak
harr
ieta
tik ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xD
atila
/dat
il ha
ndia
hiru
hor
tzek
oare
kin
harr
apat
zea
xx
xx
xx
xx
Mek
anik
oki h
arra
patz
ea (a
lgak
)Pa
lare
kin
edo
trak
tore
arek
in b
iltze
ax
xx
xx
xKa
mio
ia k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xLe
hort
zeko
ere
mur
a ka
mio
ian
garr
aiat
zea
xx
xKa
mio
ia d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xLe
hort
zeko
tira
keta
xx
xx
xx
xx
Pake
tatz
eax
xx
xx
xx
xD
espl
azam
endu
aH
arra
pake
ta-e
rem
utik
oin
ez a
lde
egite
ax
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k et
a ho
rnid
urak
esk
uz k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k et
a ho
rnid
urak
mek
anik
oki k
arga
tzea
xx
xx
xH
arra
pake
ta-e
rem
utik
ibilg
ailu
z le
kual
datz
eax
xx
Port
uko
lana
kto
Har
rapa
keta
k de
skar
gatz
eaKa
xak
eta
ekip
amen
duak
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z ha
utat
zea
xx
xx
xLe
kual
dake
ta e
ta s
alm
enta
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K 24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. L
angi
le g
uztia
k er
agin
pean
dau
de o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
Ib
: Its
aski
-bilt
zaile
a
OH
AR G
ARRA
NTZ
ITSU
AG
aliz
ian
debe
kaut
a da
go h
onak
o az
pize
regi
na:
Fase
a: H
arra
pake
ta /
Zere
gina
: Esk
uz h
arra
patz
ea /
Azpi
zere
gina
: Bilk
eta-
erem
uen
arte
an ig
eria
n ig
arot
zea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
101
URP
EKAR
ITZA
KO B
ALIA
BID
E ES
PEZI
FIKO
AK: D
ATIL
A, IT
SAS
BELA
RRIA
, TRI
KUA,
ALG
AK, P
OLI
KETO
AKKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TTPa
Bu1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
3637
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaO
ntzi
a le
horr
ean
Port
ura
atoi
an e
ram
atea
xx
xx
xAr
rapa
latik
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
reki
n ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Urg
aine
an ja
rtze
a et
a lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
orni
dura
k on
tzira
tzea
(eki
pam
endu
ak, b
onbo
nak,
eta
b.)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a ai
ngur
anAi
ngur
ara
lagu
ntza
ilear
ekin
iris
tea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtua
n at
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
ontz
iratz
ea (e
kipa
men
duak
, bon
bona
k, e
tab.
)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBo
nbon
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
na
biga
tzea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xM
otor
ra z
aint
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
ober
natz
eaH
arra
pake
ta-e
rem
ura
hurb
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a go
bern
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a ai
ngur
atze
a. A
lfa b
ande
ra ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xU
rkek
aritz
a-ek
ipam
endu
a pr
esta
tzea
Konp
reso
reko
erre
gaia
bet
etze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKo
npre
sore
a es
kuz
mar
txan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gal
dara
txoa
pur
gatz
ea e
ta tu
tu m
algu
ak ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Erre
gula
gailu
ko g
asak
egi
azta
tzea
xx
xx
xx
Prep
arac
ión
del b
uzo.
(tr
aje,
last
re, b
otel
la d
e em
erge
ncia
,regu
lado
r)x
xx
xx
xx
xx
Prep
arac
ión
de e
quip
o.
(true
l, ho
z, n
avaj
a, g
anch
o, b
olsa
, etc
.)x
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
itsa
soz
Aire
a ga
inaz
alet
ikU
rpek
aria
k ur
etar
a. B
este
eki
pam
endu
bat
zuk
jart
zea
(bet
aurr
ekoa
k, e
rreg
ulag
ailu
a, e
tab.
)x
xx
x
Hon
dora
ino
urpe
ratz
eax
xx
xx
xD
atila
bilt
zea
Dat
ila e
skuz
bilt
zea
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k po
ltsan
sar
tzea
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k ga
inaz
aler
ax
xx
xx
Ont
zira
tzea
Hor
nidu
rak
eta
harr
apak
etak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Urp
ekar
iak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xEr
emu-
alda
keta
. Bes
te u
rper
aket
a ba
tx
xx
xx
Itsas
bel
arria
bilt
zea
Itsas
bel
arria
tres
na z
orro
tzar
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
polts
an s
artz
eax
xx
xx
xx
Urp
ekar
iak
gain
azal
era
xx
xx
Ont
zira
tzea
Hor
nidu
rak
eta
harr
apak
etak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Urp
ekar
iak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xEr
emu-
alda
keta
. Bes
te u
rper
aket
a ba
tx
xx
xx
Trik
ua b
iltze
aTr
ikua
esk
uare
arek
in b
iltze
ax
xx
xx
xx
xTr
ikua
esk
ular
ruek
in b
iltze
ax
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
true
lean
sar
tzea
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k on
tzira
esk
uz ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
ontz
ira m
ekan
ikok
i igo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rea
ireki
eta
har
rapa
keta
k hu
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTr
uela
hon
dora
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k ga
inaz
aler
ax
xx
xO
ntzi
ratz
eaH
orni
dura
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
Erem
u-al
dake
ta. B
este
urp
erak
eta
bat
xx
xx
xAl
gak
biltz
eaAl
gak
igita
iare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
Alga
k ga
nibe
tare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
Alga
k tr
uele
an s
artz
eax
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k on
tzira
esk
uz ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k on
tzira
mek
anik
oki i
gotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rea
ireki
eta
har
rapa
keta
k hu
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
True
la h
ondo
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k ga
inaz
aler
ax
xx
xO
ntzi
ratz
eaH
orni
dura
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
Erem
u-al
dake
ta. B
este
urp
erak
eta
bat
xx
xx
xPo
liket
oak
biltz
eaPo
liket
oak
esku
z bi
ltzea
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
polts
arat
zea
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k ga
inaz
aler
ax
xx
xO
ntzi
ratz
eaH
orni
dura
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
rpek
aria
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
Erem
u-al
dake
ta. B
este
urp
erak
eta
bat
xx
xx
xx
Apn
eaUr
peka
riak
uret
ara.
Bet
aurre
koak
, esn
orke
la e
ta b
uia
jartz
eax
xx
Hon
dora
ino
urpe
ratz
eax
xx
xx
Dat
ila e
skuz
bilt
zea
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k po
ltsar
atze
a x
xx
xx
xx
Urp
ekar
iak
gain
azal
era
xx
xx
xSe
gida
ko u
rper
aket
akx
xx
xO
ntzi
ratz
ea
.../..
.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
102
Hor
nidu
rak
eta
harr
apak
etak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Urp
ekar
iak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xH
arra
pake
ta-e
rem
ua a
ldat
zea.
Bes
te u
rper
aket
a ba
tx
xx
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
Nab
igat
zea
Ont
zian
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xM
otor
ra z
aint
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
Gar
bike
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urat
zea
edo
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xKo
npre
sore
a, e
rreg
ulag
ailu
ak e
ta h
odi m
algu
ak g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Botil
ak e
ta b
onbo
nak
leho
rerr
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
pala
tik ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
eko
egon
aldi
ko e
rem
ura
atoi
an e
ram
atea
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Har
rapa
keta
k de
skar
gatz
eaKa
xak
eta
ekip
amen
duak
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
Leku
alda
keta
eta
sal
men
tax
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.3
6. L
os b
arot
raum
as d
eber
án te
ners
e en
cue
nta
siem
pre
que
se re
alic
en ta
reas
por
inm
ersi
ón.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
36. B
arot
raum
ak k
ontu
an h
artu
beh
ar d
ira u
rper
atut
a la
nak
egite
n di
ren
guzt
ieta
n.37
. Des
konp
resi
oaga
tiko
istr
ipua
k ko
ntua
n ha
rtu
beha
r dira
urp
erat
uta
lana
k eg
iten
dire
n gu
ztie
tan.
Ur:
Urp
ekar
ia
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
103
BALI
ABID
E ES
PEZI
FIKO
AK: L
ANPE
RNA
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTG
PaLb
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Ont
zia
leho
rrea
nPo
rtur
a at
oian
era
mat
eax
xx
xx
Arra
pala
tik ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
igot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ur g
aine
an ja
rtze
a et
a lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a ai
ngur
anAi
ngur
ara
lagu
ntza
ilear
ekin
iris
tea
xx
xx
xx
xx
Port
uan
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
orni
dura
k on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mot
orra
zai
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
ta it
saso
zG
ober
natz
eaH
arra
pake
ta-e
rem
ura
hurb
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
a go
bern
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Har
rieta
ra ja
uzi e
gite
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Har
rieta
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
zi-le
rroa
ri lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLa
nper
na e
rras
keta
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLa
nper
na e
rras
keta
reki
n et
a tr
uela
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLa
nper
na b
este
tres
na b
atzu
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
polts
arat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
ri ar
tean
iger
ian
igar
otze
ax
xx
xx
xx
Har
ri ar
tean
iger
ian
igar
otze
a la
gunt
zare
kin
(pai
poa,
ale
tak,
etab
.)x
xx
xx
xx
Ont
zira
tzea
Hor
nidu
rak
eta
harr
apak
etak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zia
gobe
rnat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mot
orra
zai
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kH
arra
pake
tak
desk
arga
tzea
Kaxa
k et
a ek
ipam
endu
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k es
kuz
haut
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xLe
kual
dake
ta e
ta s
alm
enta
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
aG
arbi
keta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urat
zea
edo
atra
katz
eax
xx
xx
xx
Arra
pala
tik ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
reki
n ig
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrek
o eg
onal
diko
ere
mur
a at
oian
era
mat
eax
xx
xLe
hore
rtik
har
rapa
tzea
Har
rapa
keta
Har
rapa
keta
-ere
mur
a ib
ilgai
luan
leku
alda
tzea
xx
Hor
nidu
rak
harr
i-ere
mur
a oi
nez
eram
atea
xx
xx
xx
Har
rieta
n ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xBi
zi-le
rroa
ri lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLa
nper
na e
rras
keta
reki
n bi
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Lanp
erna
err
aske
tare
kin
eta
true
lare
kin
biltz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLa
nper
na b
este
tres
na b
atzu
ekin
bilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k po
ltsar
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arri
arte
an ig
eria
n ig
arot
zea
xx
xx
xx
xH
arri
arte
an ig
eria
n ig
arot
zea
lagu
ntza
reki
n (p
aipo
a, a
leta
k, et
ab.)
xx
xx
xx
xH
erra
pake
ta-e
rem
utik
oin
ez a
lde
egite
a x
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
-ere
mut
ik ib
ilgai
luz
leku
alda
tzea
xx
Port
uko
lana
kH
arra
pake
tak
desk
arga
tzea
Kaxa
k et
a ek
ipam
endu
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z ha
utat
zea
xx
xx
xx
xx
xLe
kual
dake
ta e
ta s
alm
enta
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
Lb: L
anpe
rna-
biltz
aile
aPa
: Pat
roia
OH
AR G
ARRA
NTZ
ITSU
AG
aliz
ian
debe
kaut
a da
ude
hona
ko a
zpiz
ereg
inak
:Fa
sea:
Har
rapa
keta
itsa
soz
/ Zer
egin
a: H
arra
pake
ta /
Azpi
zere
gina
k:
- H
arri
arte
an ig
eria
n ig
arot
zea
-
Har
ri ar
tean
iger
ian
igar
otze
a la
gunt
zare
kin
(pai
poa,
ale
tak,
eta
b.)
Fase
a: L
ehor
retik
har
rapa
tzea
/ Ze
regi
na: H
arra
pake
ta /
Azpi
zere
gina
k: -
Har
ri ar
tean
iger
ian
igar
otze
a
- H
arri
arte
an ig
eria
n ig
arot
zea
lagu
ntza
reki
n (p
aipo
a, a
leta
k, e
tab.
)
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
104
BAXU
RAKO
SAR
EAK
KON
PON
TZEA
/ ER
ATZE
AKO
DEA
KFa
seTa
rea
Subt
area
Ma
Sa1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Bizk
arre
ko -
kai
ko la
nak
Arra
ntza
-tre
snak
des
karg
atze
aPo
lipas
toar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
reki
n de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Lonj
ara
edo
konp
onke
ta-k
aira
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xSa
reak
era
tzea
Arra
ntza
-tre
nsa
berr
iak
Sare
-far
doak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
linga
k m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKo
rtxo
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
runa
k, s
are-
eraz
tuna
k, e
tab.
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xJo
stor
ratz
ei h
aria
sar
tzea
xx
xx
Sare
-oih
alak
luza
tzea
xx
xx
xx
xx
xG
anib
etar
ekin
moz
tea
xx
xx
xx
Gur
aize
kin
moz
tea
xx
xx
xx
Oih
alak
lotz
eax
xx
xx
xx
xSa
re-m
utur
rak
erre
mat
atze
ax
xx
xx
xx
xM
aila
sare
, altx
agar
ri, m
ataz
a et
a ab
arri
punt
adak
em
atea
xx
xx
xx
xx
Oih
alak
jost
eax
xx
xx
xx
xAr
linga
n ko
rtxo
ak ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xSa
rean
era
ztun
ak, b
erun
ak, e
tab.
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xAr
linge
i oih
alak
era
nste
a (lo
tzea
)x
xx
xx
xx
xKa
loia
k er
atze
ax
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
a bi
ribilk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Arlin
gak
edo
oiha
lak
alda
tzea
Arra
ntza
-tre
snak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Trai
lak
gani
beta
reki
n pi
katu
eta
moz
tea
xx
xx
xx
xx
xKo
rtxo
ak ja
so e
ta ti
rade
reta
n go
rdet
zea
xx
xx
xx
xx
xBe
runa
k, e
razt
unak
eta
b. ja
so e
ta ti
rade
reta
n go
rdet
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arlin
gak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kort
xoak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xBe
runa
k, s
are-
eraz
tuna
k et
ab. m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xJo
stor
ratz
ei h
aria
har
tzea
xx
xx
Arlin
gan
kort
xoak
jart
zea
xx
xx
xx
xx
Sare
an e
razt
unak
, ber
unak
, eta
b. ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
Arlin
gei o
ihal
ak e
rans
tea
(lotz
ea)
xx
xx
xx
xx
Kalo
iak
erat
zea
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
sna
birib
ilkat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
reak
kon
pont
zea
Hau
stur
ak b
ilatz
eaH
aust
urak
aur
kitz
eax
xx
xx
xx
xH
aust
ura-
punt
uak
sein
alez
tatz
eax
xx
xx
xx
xZu
loak
kon
pont
zea
Jost
orra
tzea
n ha
ria s
artz
eax
xx
xSa
rea
jarr
i eta
tink
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
ihal
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
Gur
aize
z m
ozte
a (h
aria
k, e
tab.
)x
xx
xx
xx
Punt
adak
jost
eax
xx
xx
xx
Oih
al b
errie
n bi
dez
konp
ontz
eaJo
stor
ratz
etan
har
ia s
artz
eax
xx
xSa
rea
jarr
i eta
tink
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
ihal
a ga
rbitz
ea (m
ozte
a)x
xx
xx
xx
Gur
aize
z m
ozte
a (h
aria
k, e
tab.
)x
xx
xx
xx
Punt
adaz
jost
eax
xx
xx
xx
Mat
xura
k ko
npon
tzea
(urr
adur
a ha
ndia
k) Jost
orra
tzei
har
ia s
artz
eax
xx
xSa
rea
jarr
i eta
tink
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
ihal
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
Gur
aize
z m
ozte
a (h
aria
k, e
tab.
)x
xx
xx
xx
Punt
adaz
jost
eax
xx
xx
xx
Ont
ziko
lana
kO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xO
ntzi
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xKa
iko
- bi
zkar
reko
lana
kAr
rant
za-t
resn
ak k
arga
tzea
Arra
ntza
-tre
snak
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLo
njat
ik e
do k
onpo
nket
a-ka
itik
garr
aiat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Polip
asto
arek
in k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zira
tzea
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 e
ta 2
8 ite
mei
bur
uzko
arr
isku
ak k
ontu
an h
artu
ko d
ira, l
ehen
aip
atur
ikoe
z ga
in, z
ereg
inak
aire
zab
alek
o ka
ieta
n ed
o on
tzie
n bi
zkar
rean
egi
ten
dire
nean
.24.
Acc
iden
tes
“in it
íner
e”. S
e co
nsid
era
expu
esto
s to
dos
los
trab
ajad
ores
(as)
, en
perío
dos
prev
ios
al e
mba
rque
y p
oste
riore
s al
des
emba
rque
.24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. L
angi
le g
uztia
k er
agin
pean
dau
de o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25
, 29,
30
eta
31ite
met
arak
o, h
urre
nez
hurr
en: k
ausa
nat
ural
ak, p
erts
ona
bere
ziki
sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.30
. Am
atas
una
babe
stek
o ko
ntua
n ha
rtu
beha
rrek
o ar
risku
-fak
tore
ei d
agok
iene
z, e
z di
ra m
ugat
u be
har 2
98/2
009
EDko
VII.
eta
VIII
. Era
nski
neta
n ai
patu
tako
etar
a, h
aurd
un d
agoe
n em
akum
eare
ntza
t, er
ditu
ber
ria d
enar
entz
at e
do e
dosk
itzar
oan
dago
enar
entz
at k
alte
garr
ia iz
an d
aite
keen
edo
zein
lan-
bald
intz
a ha
rtu
beha
r da
kont
uan.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
Ma:
Mar
inel
aSa
: Sar
egile
a
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
105
ALTU
RAKO
SAR
EAK
KON
PON
TZEA
/ ER
ATZE
AKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
Ma
Sa1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Bizk
arre
ko -
kai
ko la
nak
Arra
ntza
-tre
snak
des
karg
atze
aG
arab
iare
kin
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLo
njar
a ed
o ko
npon
keta
-kai
ra g
arra
iatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xx
Sare
ak e
ratz
eaAr
rant
za-t
resn
a be
rria
kSa
re-f
ardo
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
linga
k m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
eak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xBu
iak
eta
flota
gailu
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
heko
arli
nga,
bol
o-tre
na, a
rrab
olak
, kat
eak,
eta
b. m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Jost
orra
tzei
har
ia s
artz
eax
xx
xSa
re-o
ihal
ak lu
zatz
eax
xx
xx
xx
xx
Gan
ibet
arek
in m
ozte
ax
xx
xx
xEr
radi
alar
ekin
moz
tea
xx
xx
xx
xx
xx
Oiha
lak
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
Sare
-mut
urra
k er
emat
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Mai
lasa
re, m
ataz
a et
a ab
arri
punt
adak
em
atea
xx
xx
xx
xx
xO
ihal
ak jo
stea
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak a
stoa
n ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xAr
linge
i oih
alak
era
nste
a (lo
tzea
)x
xx
xx
xx
xx
xBu
iak
eta
flota
gailu
ak ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xBo
lo-t
rena
, gur
pila
k, k
atea
k, e
tab.
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
a bi
ribilk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Arlin
gak
edo
oiha
lak
alda
tzea
Arra
ntza
-tre
snak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xG
anib
etar
ekin
moz
tea
xx
xx
xx
Erra
dial
arek
in m
ozte
ax
xx
xx
xx
xx
xBu
iak
eta
flota
gailu
ak k
entz
eax
xx
xx
xx
xBe
heko
arli
nga,
tren
ak, k
atea
k, e
tab.
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
linga
k m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Buia
k et
a flo
taga
iluak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Behe
ko a
rling
a, tr
enak
, kat
eak,
eta
b. m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Jost
arra
tzei
har
ia s
artz
eax
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak a
stoa
n ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
Arlin
gei o
ihal
ak e
rans
tea
(lotz
ea)
xx
xx
xx
xx
xBu
iak
eta
flota
gailu
ak ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
Behe
ko a
rling
a, tr
enak
, kat
eak,
eta
b. ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
a bi
ribilk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
x
Sare
ak k
onpo
ntze
aH
aust
urak
bila
tzea
Hau
stur
ak a
urki
tzea
xx
xx
xx
xx
Hau
stur
a-pu
ntua
k se
inal
ezta
tzea
xx
xx
xx
xx
Zulo
ak k
onpo
ntze
aJo
stor
ratz
ei h
aria
jart
zea
xx
xx
Sare
a ja
rri e
ta ti
nkat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Punt
adak
jost
eax
xx
xx
xx
Oih
al b
errie
n bi
dez
konp
ontz
eaJo
stor
ratz
ei h
aria
sar
tzea
xx
xx
Sare
a ja
rri e
ta ti
nkat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Oih
ala
garb
itzea
(oih
alak
, har
iak,
eta
b. g
anib
etar
ekin
moz
tea)
xx
xx
xx
xO
ihal
ber
ria m
ozte
ax
xx
xx
xPu
ntad
ak jo
stea
xx
xx
xx
xM
atxu
rak
konp
ontz
ea (u
rrad
ura
hand
iak)
Jost
orra
tzei
har
ia s
artz
eax
xx
xSa
rea
jarr
i eta
tink
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
ihal
a ga
rbitz
ea (o
ihal
ak, h
aria
k, e
tab.
gur
aize
kin
moz
tea)
xx
xx
xx
xO
ihal
ber
ria m
ozte
ax
xx
xx
xPu
ntad
ak jo
stea
xx
xx
xx
xO
ntzi
ko la
nak
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
Kaik
o -
bizk
arre
ko la
nak
Arra
ntza
-tre
snak
kar
gatz
eaAr
rant
za-t
resn
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaiti
k ed
o ko
npon
keta
-lonj
atik
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
abia
reki
n ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
ratz
eaO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 e
ta 2
8 ite
mei
bur
uzko
arr
isku
ak k
ontu
an h
artu
ko d
ira, l
ehen
aip
atur
ikoe
z ga
in, z
ereg
inak
aire
zab
alek
o ka
ieta
n ed
o on
tzie
n bi
zkar
rean
egi
ten
dire
nean
.24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. L
angi
le g
uztia
k er
agin
pean
dau
de o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
ARRA
NTZ
A-TR
ESN
AN S
ARE-
HAN
KAK,
KAL
OIA
K, M
AILE
TAK,
ETA
B. O
NTZ
IAN
EG
ITEN
DIR
A.M
a: M
arin
ela
Sa: S
areg
ilea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
106
BEST
E AR
RAN
TZA-
TRES
NA
BATZ
UK
KON
PON
TZEA
/ ER
ATZE
AKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
Ma
Sa1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Bizk
arre
ko -
kai
ko l
anak
Arra
ntza
-tre
snak
des
karg
atze
aG
arab
iare
kin
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Lonj
ara
edo
kaira
gar
raia
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
Tret
za e
ratz
eaPi
tare
n ko
rdel
am
a Pi
ta-b
ilkar
iak
desk
arga
tu e
ta m
anip
ulat
zea
(kor
del a
ma)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
mar
en b
ilkar
iak
haril
katz
eko
mak
inan
jart
zea
xx
xx
xx
Kord
el a
ma
neur
rira
moz
tea
(har
ilkat
zea)
xx
xx
Kord
el a
mar
i bira
karia
k ja
rtze
ax
xx
xx
Punt
u fin
koko
bur
uko
atxi
kim
endu
a (g
akoa
)x
xx
(1) B
urut
ik tr
etza
rako
dis
tant
zia
neur
tzea
xx
xx
(2) B
iraka
irare
n go
iko
eta
behe
ko lo
tura
kx
xx
x(3
) Bira
karie
n ar
teko
dis
tant
zia
neur
tzea
xx
xx
1-2-
3 op
eraz
ioen
erre
pika
pena
bira
kari
bako
itzea
nx
xx
xLo
tuta
ko s
oka
pika
tzea
xx
xAr
rant
za-t
resn
a et
iket
atu
eta
birib
ilkat
zea
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
o bi
lkar
iak
lotz
eax
xx
xPa
keta
tu e
ta k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xSo
kare
n ko
rdel
am
aSo
kare
n ko
rdel
am
aSo
ka-b
ilkar
iak
(kor
del a
mak
) des
karg
atu
eta
man
ipul
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
runa
k m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xSo
ka-b
ilkar
iak
luza
tzea
(kor
del a
ma)
xx
xx
xx
Beru
n et
a bi
raka
rien
dist
antz
iak
mar
katz
eax
xx
xBi
raka
riak
kord
el a
mar
i jar
tzea
xx
xx
xBe
runa
k ko
rdel
am
ari j
artz
eax
xx
xx
xBi
raka
riare
n go
iko
eta
behe
ko lo
tura
xx
xx
Beru
nak
finka
tzea
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
biri
bilk
atu
eta
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Potx
erak
jart
zea
Potx
eret
arak
o pi
ta-b
iraka
riak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xPo
txer
en le
rroa
neu
rrira
moz
tea
xx
xSa
skia
k, ti
rade
rak,
eta
b. m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
mar
en b
iraka
ria s
aski
, tira
dera
eta
aba
rreta
n bi
ribilk
atze
ax
xx
xPo
txer
ak b
iraka
rieta
n lo
tzea
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
sas
ki, t
irade
ra e
ta a
barr
etan
biri
bilk
atze
ax
xx
xAm
ua p
otxe
rare
n m
utur
rean
lotz
eax
xx
xAm
ua s
aski
-ert
zeta
n, ti
rade
reta
n et
a ab
arre
tan
jart
zea
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak d
ituzt
en s
aski
ak, t
irade
rak,
etab
. man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xO
tarr
eak
erat
zea
Ota
rrea
kM
etal
ezko
arm
azoi
a m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
-aho
ak (p
last
ikoa
) man
ipul
atze
ax
xx
xSa
reak
(pla
stik
oa e
ta a
rran
tza-
tresn
a) m
anip
ulat
zea
xx
xx
Plas
tikoz
ko s
area
moz
tea
xx
xAr
rant
za-t
resn
ako
sare
a m
ozte
ax
xx
Arm
azoi
a pl
astik
oz (r
afia,
har
ia, e
tab.
) for
ratz
eax
xx
Ahoa
jart
zea
xx
xSa
redu
n ar
rant
za-t
resn
aren
ald
amen
ean
haria
reki
n jo
stea
xx
xx
Kaza
-arr
antz
arak
o so
kak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xPo
txer
ak k
azar
i lot
zea
xx
xx
Potx
erak
ota
rrea
ri lo
tzea
xx
xx
Pisu
ak o
tarr
ean
jart
zea
xx
xx
xx
xx
Birib
ilkat
zea
eta
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaik
o- b
izka
rrek
o la
nak
Arra
ntza
-tre
snak
kar
gatz
eaAr
rant
za-t
resn
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Lonj
atik
edo
kai
tik g
arra
iatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arab
iare
kin
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
aO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. L
angi
le g
uztia
k er
agin
pean
dau
de o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25
, 29,
30
eta
31ite
met
arak
o, h
urre
nez
hurr
en: k
ausa
nat
ural
ak, p
erts
ona
bere
ziki
sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.27
. Arr
isku
psi
koso
zial
ak. E
zin
zaiz
kie
zere
gin
eta
azpi
zere
gine
i esl
eitu
eta
, hor
rega
tik, k
asu
bako
itza
ebal
uatu
ko d
a.M
a: M
arin
ela
Sa: S
areg
ilea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
107
ARRA
IN T
XIKI
EN M
ANIP
ULA
ZIO
A ET
A G
ARRA
IOA:
Gar
raia
tzai
leak
/ Pa
keta
tzai
leak
/ Er
rai g
arbi
tzai
leak
/ La
gunt
zaile
ak /
Eros
leak
/ O
rga-
eram
aile
akKO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
Ol
Pl1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Kaik
o la
nak
Des
karg
atze
aG
arra
iobi
de e
ta e
nbal
ajee
n pi
lake
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Karg
a so
toan
esl
inga
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak e
skuz
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
gar
abia
reki
n de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak k
arga
-bes
oare
kin
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
kaia
n ha
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
lteko
arr
aina
sal
abar
doar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xSo
lteko
arr
aina
pon
pa b
idez
des
karg
atze
ax
xx
xEd
ukio
ntzi
ak b
etet
zea
xx
xx
xKa
xak
/ edu
kion
tzia
k m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
Plas
tikoz
ko b
ilkar
iare
kin
lotz
eax
xx
Eduk
iont
ziak
/ ka
xak
pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Eduk
iont
ziak
/ ka
xak
orge
kin
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xEd
ukio
ntzi
ak /
kaxa
k es
korg
arek
in e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
urre
ngo
karg
arer
n bi
la it
zultz
eax
xx
xx
xKa
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Lonj
ako
lana
kLa
gina
k au
rkez
tea
Gar
raio
bide
en p
ilake
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Piez
ak k
iloka
zen
batz
eax
xx
xx
xx
Lagi
n-ka
xak
erak
uske
ta-e
rem
ura
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
ta o
soa
aurk
ezte
aKa
xa g
uztia
k lo
njar
a er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Pisa
tzea
Pale
tak
pisa
keta
-ere
mur
a er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
bask
ulan
jart
zea
xx
xx
xKa
rga
pisa
tzea
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
bask
ulat
ik a
tera
tzea
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xEt
iket
atze
ax
xEn
kant
eax
xx
Kaik
o la
nak
Mat
eria
la p
rest
atze
ax
Esku
zko
garr
aiob
idee
n pi
lake
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xG
arra
iobi
de m
ekan
ikoe
n pi
lake
tax
xx
xx
xx
xx
xD
espl
azam
endu
aO
rgar
ekin
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
rgar
ekin
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
Lonj
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xKa
rga/
desk
arga
Ka
rgat
zea
Arra
in-k
axak
kok
atze
ax
xx
xx
Kaxa
k or
gan
lagu
ntza
rik g
abe
esku
z ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
k or
gan
lagu
ntza
reki
n es
kuz
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
pale
tean
lagu
ntza
rik g
abe
esku
z ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
k pa
lete
an la
gunt
zare
kin
esku
z ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
esko
rgar
ekin
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
Des
plaz
amen
dua
Org
a ka
rgat
uta
esku
z le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
t-ga
rrai
agai
lua
karg
atut
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
korg
a ka
rgat
uta
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xD
eska
rgat
zea
xKa
xak
orga
tik la
gunt
zarik
gab
e es
kuz
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
orga
tik la
gunt
zare
kin
esku
z de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
esko
rgar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xM
anip
ulat
zea
Asko
tarik
oak
Kaxa
k ba
skul
an ja
rtze
a. P
isat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
bas
kula
tik k
entz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inak
esp
ezie
eta
tam
aine
n ar
aber
a sa
ilkat
zea
xx
xx
xx
xx
Arra
inar
i aza
la m
ekan
ikok
i ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inar
i aza
la e
skuz
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
Arra
inar
i gan
ibet
arek
in e
rrai
ak k
entz
eax
xx
xx
xx
xAr
rain
a ur
gaz
iare
kin
eta
izot
zare
kin
garb
itzea
xx
xx
xKa
xak
bask
ulan
jart
zea.
Pis
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Arra
in-k
axak
bas
kula
tik k
entz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Enba
latz
eaAs
kota
rikoa
kKa
xa h
utsa
k ga
rbitu
eta
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izot
za p
alar
ekin
kax
etar
a bo
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
a ka
xan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xPl
astik
ozko
xaf
la ja
rtze
ax
xx
Izot
za p
alaz
xaf
lare
n ga
inet
ik b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Tapa
jart
zea
xx
xx
xEn
bala
jeak
lotz
ea, z
inta
z bi
ltzea
edo
zig
ilatz
eax
xx
xx
xKa
xa e
ta e
tiket
a id
entifi
katz
eax
xx
xx
x
Bana
keta
Des
plaz
amen
dua
Kaxa
k pa
lete
tan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
rga-
kaie
tara
org
an g
arra
iatz
eax
xx
xx
xx
xx
Salg
aia
kam
ioia
n m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
S alg
aia
kam
ioia
n es
kuz
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ord
ena
eta
garb
iket
aAs
kota
rikoa
kBi
ltegi
a ga
rbitu
eta
bal
dear
ekin
ure
ztat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-h
onda
kina
k ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Org
arek
in e
duki
ontz
ira le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
edu
kion
tzira
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
korg
arek
in e
duki
ontz
ira le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
Arra
in-h
onda
kina
k ed
ukio
ntzi
an d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
raio
bide
ak b
ilteg
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
ORG
A-ER
AMAI
LEAK
KARG
AK O
RGAN
ERA
MAT
EA P
ORT
U-E
REM
UAN
, LO
NJE
TAN
, BIL
TEG
IETA
N E
TA K
AMIO
IAK
KARG
ATZE
KO K
AIET
ANAu
rret
ikoa
Ekip
amen
dua
pres
tatz
eaKa
rga
berr
ikus
tea
(gas
a, g
asol
ioa,
bat
eria
)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
rgar
en e
goer
aren
azt
erke
ta o
roko
rra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Birk
arga
kG
as-b
irkar
gaG
asa
birk
arga
tzek
o le
kura
hur
biltz
eax
xx
xx
xx
xKa
rga-
ahoa
irek
itzea
xx
xx
xx
xKa
rga-
hodi
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xKa
rgat
zeko
gai
luar
i era
gite
ax
xx
xx
xx
Karg
a-ho
dia
kent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
.../..
.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
108
Gas
olio
-birk
arga
Erre
gai-b
ilteg
ira h
urbi
ltzea
xx
xx
xx
xx
Erre
gai-t
anga
irek
itzea
xx
xx
xx
xKa
rga-
hodi
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xKa
rgat
zeko
gai
luar
i era
gite
ax
xx
xx
xx
Karg
a-ho
dia
kent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Birk
arga
ele
ktrik
oaBa
teria
k ka
rgat
zeko
leku
ra h
urbi
ltzea
xx
xx
xx
xx
Karg
atze
ko g
ailu
a ko
nekt
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
rgat
zeko
gai
lua
kent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Des
plaz
amen
dua
Lan-
erem
ura
joat
eax
xx
xx
xx
xx
xKa
rga/
desk
arga
Karg
aKa
rga
aurk
itzea
xx
xx
xx
xx
xPa
leta
k ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
Met
alez
ko k
aiol
ak ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
Des
plaz
amen
dua
Karg
a m
anip
ulat
zeko
ere
mur
a er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
Des
karg
aSa
lgai
a bi
ltegi
an d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xH
aute
spen
aKa
xak
espe
zie
eta
helm
ugen
ara
bera
esk
uz s
ailk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
ilkat
utak
o ka
xak
birk
okat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
film
arek
in e
skuz
bilt
zea
xx
xx
xx
Karg
aPa
leta
k ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
Met
alez
ko k
aiol
ak ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
Des
plaz
amen
dua
Karg
a ka
ira e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xD
eska
rga
Salg
aia
desk
arga
tu e
ta k
amio
ian
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Lana
ldia
ren
amai
era
Apar
kale
kuko
bilt
egira
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
Mat
xura
k ko
npon
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
24. “
In it
íner
e” is
trip
uak.
Trip
ulaz
io g
uztia
(TG
) era
ginp
ean
dago
ont
zira
tu a
urre
tik e
ta le
horr
erat
u on
dore
n.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
item
etar
ako,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, per
tson
a be
rezi
ki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
14.3
. Hez
etas
un-b
aldi
ntza
des
egok
ien
erag
inpe
an e
gote
a az
pize
regi
n et
a la
npos
tu g
uztie
tan
hart
uko
da k
ontu
an.
35. A
rgiz
tape
n-ba
ldin
tzen
ond
orio
zko
arris
kuak
jaki
neko
bal
dint
za b
atzu
en a
rabe
ra id
entifi
katu
beh
arko
lira
teke
.O
l: O
ntzi
ko la
ngile
akPl
: Por
tuko
lang
ileak
Mat
rize
hone
tan
desk
ribat
utak
o la
nbid
eek
izen
esp
ezifi
koak
ditu
zte
auto
nom
ia-e
rkid
egoa
ren
arab
era:
NES
KATI
LA -
CAR
REXÓ
N -
ESC
ABIC
HEI
RO -
ETA
B.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
109
ARRA
IN H
AND
IEN
MAN
IPU
LAZI
OA
ETA
GAR
RAIO
A:G
arra
iatz
aile
ak /
Pake
tatz
aile
ak /
Erra
i gar
bitz
aile
ak /
Lagu
ntza
ileak
/ Er
osle
ak /
Org
a-er
amai
leak
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naO
lPl
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35Ka
iko
lana
kD
eska
rgat
zea
Gar
raio
bide
eta
enb
alaj
een
pila
keta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
skia
k, ti
nak
edo
eduk
iont
ziak
bet
etze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Karg
a so
toan
esl
inga
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sask
iak,
tinak
, edu
kion
tzia
k ed
o pi
ezak
gar
abia
reki
n de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sask
iak, ti
nak,
eduk
iont
ziak e
do p
iezak
karg
a-be
soar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
kaia
n ha
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kete
i pla
stik
ozko
edo
oih
alez
ko z
akua
k ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Karg
a ba
skul
a m
ugik
orre
an p
isat
zea
(ez
da o
hiko
a)x
xx
xx
xx
xx
Tina
k ed
o ed
ukio
ntzi
ak ta
mai
nen
arab
era
bete
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Kalit
ate-
etik
eta
jart
zea
xx
xx
xx
xx
Tina
k ed
o ed
ukio
ntzi
ak p
alet
-gar
raia
gailu
arek
in e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTi
nak
edo
eduk
iont
ziak
org
ekin
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xTi
nak
edo
eduk
iont
ziak
esk
orge
kin
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xH
urre
ngo
karg
aren
bila
itzu
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
Kaia
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLo
njak
o la
nak
Pila
tzea
kG
arra
iobi
deak
pila
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPi
satz
eaPa
leta
k pi
satz
eko
erem
ura
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
Karg
a ba
skul
an ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
pisa
tzea
xx
xx
xx
xx
xKa
rga
bask
ulat
ik a
tera
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-t
inak
edo
-ed
ukio
ntzi
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Etik
etat
zea
xx
xx
xx
xPr
oduk
tua
erak
uste
ax
xx
xx
xx
Enka
ntea
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Mat
eria
la p
rest
atze
aEs
kuzk
o ga
rrai
obid
eak
pila
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Agar
raio
bide
mek
anik
oak
pila
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Des
plaz
amen
dua
Org
arek
in lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
let-
garr
aiag
ailu
arek
in lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
korg
arek
in lo
njar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xLo
njan
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
rgat
zea
Arra
in-p
ieza
k au
rkitz
eax
xx
xx
Piez
ak o
rgan
esk
uz k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
esko
rgar
ekin
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xD
espl
azam
endu
aO
rga
karg
atut
a es
kuz
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
t-ga
rrai
agai
lua
karg
atut
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
rga
karg
atut
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
Des
karg
atze
aO
rgat
ik p
ieza
k es
kuz
desk
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
pale
t-ga
rrai
agai
luar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
esko
rgar
ekin
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xM
anip
ulat
zea
Asko
tarik
oak
Piez
ak b
asku
lan
jart
zea.
Pis
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-pie
zak
bask
ulat
ik k
entz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inak
tam
aina
ren
arab
era
sailk
atze
ax
xx
xx
xx
xAr
rain
ei e
rrai
ak g
anib
etar
ekin
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
ur g
azia
reki
n et
a iz
otza
reki
n ga
rbitz
eax
xx
xx
Piez
ak b
asku
lan
jart
zea.
Pis
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Arra
in-p
ieza
k ba
skul
atik
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xPl
astik
ozko
edo
ehu
nezk
o za
kua
jart
zea
xx
xx
xx
xEn
bala
tzea
Asko
tarik
oak
Eduk
iont
ziak
gar
bitu
eta
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Eduk
iont
ziet
an iz
otza
pal
az b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
eduk
iont
ziet
an ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
Piez
ak id
entifi
katz
ea e
ta e
tiket
atze
ax
xx
xx
xBa
nake
taD
espl
azam
endu
aEs
korg
arek
in k
arga
-kai
etar
a ga
rrai
atze
ax
xx
xx
xx
xx
Salg
aia
kam
ioia
n m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
Salg
aia
kam
ioia
n es
kuz
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ord
ena
eta
garb
iket
aAs
kota
rikoa
kBi
ltegi
a ga
rbitu
eta
bal
dear
ekin
ure
ztat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-h
onda
kina
k ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Org
arek
in e
duki
ontz
ira le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
let-
garr
aiag
ailu
arek
in e
duki
ontz
ira le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
rgar
ekin
edu
kion
tzira
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
Arra
in-h
onda
kina
k ed
ukio
ntzi
an d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gar
raio
bide
ak b
ilteg
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K24
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25
, 29,
30
eta
31ite
met
arak
o, h
urre
nez
hurr
en: k
ausa
nat
ural
ak, p
erts
ona
bere
ziki
sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
.27
. Arr
isku
psi
koso
zial
ak. E
zin
zaiz
kie
zere
gin
eta
azpi
zere
gine
i esl
eitu
eta
, hor
rega
tik, k
asu
bako
itza
ebal
uatu
ko d
a.14
.3. H
ezet
asun
-bal
dint
za d
eseg
okie
n er
agin
pean
ego
tea
azpi
zere
gin
eta
lanp
ostu
guz
tieta
n ha
rtuk
o da
kon
tuan
.35
. Arg
izta
pen-
bald
intz
en o
ndor
iozk
o ar
risku
ak ja
kine
ko b
aldi
ntza
bat
zuen
ara
bera
iden
tifika
tu b
ehar
ko li
rate
ke.
Ol:
Ont
ziko
lang
ileak
Pl: P
ortu
ko la
ngile
akM
atriz
e ho
neta
n de
skrib
atut
ako
lanb
idee
k iz
en e
spez
ifiko
ak d
ituzt
e au
tono
mia
-erk
ideg
oare
n ar
aber
a: N
ESKA
TILA
- C
ARRE
XÓN
- E
SCAB
ICH
EIRO
- E
TAB.
Alturako eta
altura handiko arran tza-motak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
113
ALTU
RAKO
AZA
LEKO
TRE
TZA
(long
line
)KO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TTPa
Mo
Eng
CoCt
rM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, b
eita
Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra d
aude
n on
tzie
n ar
tean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKo
rdel
am
aren
pol
ipas
toa
haril
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xBe
ita, h
orni
dura
k et
a el
ikag
aiak
esk
uz k
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
ita, h
orni
dura
k et
a el
ikag
aiak
mek
anik
oki k
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAm
uak
potx
erei
eza
rtze
ax
xx
xx
xx
xKo
rdel
am
a pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Potx
erak
kor
del a
mar
i lot
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
duak
piz
tea
xx
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a, p
onpa
k et
a ab
ar p
izte
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
sabi
dea
kent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aDe
satra
katz
ea e
ta n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIrr
atib
aliz
ak (a
rgia
, bat
eria
k) p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta e
kipa
men
duak
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Prot
xera
k, a
rgia
k et
a bu
iak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Beita
pre
stat
u et
a za
titze
a x
xx
xx
xx
xx
xAm
uak
beita
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
taAs
katz
eaIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Anez
ka p
rogr
amat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
Polip
asto
aren
bob
ina
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xBa
liza
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBu
ia a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
ma
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAm
uak
beita
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
txer
ak lo
tu e
ta a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
gia
lotu
eta
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBu
ia lo
tu e
ta a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
ratz
eaBa
liza
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Buia
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tret
za p
olip
asto
arek
in b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Harra
pake
tarik
gabe
ko po
txera
k kak
otik
aska
tu et
a est
ibatze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Buia
k as
katu
eta
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Argi
ak a
skat
u et
a es
tibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
dun
potx
erar
i tira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inar
i kak
oa ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inar
i lak
ioa
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
itsa
sont
zira
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Baliz
a, b
uiak
, arg
iak
eta
potx
erak
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
txer
ak e
ta a
mua
k be
rriz
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ama
kord
ako
ebak
iak
konp
ontz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Proz
esat
zea
Izoz
tea
pres
tatz
eaH
arra
pake
tak
hiltz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Buru
a, b
uzta
na, h
egal
ak e
ta a
bar m
ozte
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-par
kean
arr
aina
ri tr
ipak
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
-oih
alez
ko z
orro
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIz
ozte
ko tu
nela
k ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-par
kea
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izoz
tea
estib
atze
aIz
ozte
ko tu
nela
k de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izoz
teko
sot
ora
esku
z er
amat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izoz
teko
sot
ora
mek
anik
oki e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIz
ozte
ko s
otoa
n ha
rrap
aket
ak e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Fres
koa
pres
tatz
eaH
arra
pake
tak
hiltz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Fres
koa
estib
atze
aH
arra
pake
tak
soto
ra e
skuz
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
soto
ra m
ekan
ikok
i era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
fresk
oen
soto
an e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
izot
zez
esta
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Bota
ldi b
akoi
tzar
ekin
har
rapa
keta
k eg
iteko
man
iobr
en e
rrep
ikap
ena
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
iare
n ga
rbik
eta
orok
orra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Pasa
bide
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
toko
esk
otill
ak ir
ekitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
esku
z m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k es
linga
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k m
ekan
ikok
i des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Apar
ailu
ak e
ta h
orni
dura
k de
skar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Pale
tak
lonj
ara
edo
bilte
gira
leku
alda
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hau
take
ta, p
rest
aket
a et
a sa
lmen
tax
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
Suka
ldea
eta
ost
atua
Suka
ldek
o et
a os
tatu
ko la
nak
Elik
agai
ak e
skat
zea
xx
xx
xEl
ikag
aiak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Elik
agai
ak ja
ki-t
okie
tan
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Suka
ldea
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Jana
riak
eta
tako
a eg
itea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gel
ako
otor
du-z
erbi
tzua
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabi
nak
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33
.1, 3
3.2
ITEM
-ak.
- Ar
risku
hor
iek,
oro
har
, its
ason
tzik
o er
emu
guzt
ieta
n eg
ongo
dira
mot
orre
n ba
t fun
tzio
natz
en a
ri de
nean
.Its
ason
tzik
o ek
ipam
endu
guz
tiek
1215
/97
EDko
ara
udia
bet
e be
har d
ute,
eta
dag
okie
n ar
risku
a ka
lkul
atuk
o da
. Ara
udi h
ori b
etet
zen
ez b
ada,
ARR
ISKU
ON
ARTE
ZIN
gis
a eb
alua
tuko
da.
1,2,
3,4,
5,7,
8 et
a 11
ITEM
etar
ako
ebal
uatu
tako
arr
isku
-mai
la e
gura
ldi-b
aldi
ntza
one
tara
ko, i
tsas
oare
n eg
oera
one
rako
edo
itsa
sont
zia
atra
katu
ta e
do k
aian
bab
estu
ta d
agoe
nera
ko d
a. A
rris
kuak
mai
la b
at ig
oko
dira
itsa
so tx
arra
reki
n ed
o eg
ural
di tx
arra
reki
n
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
114
ALTU
RAKO
HO
ND
OKO
TRE
TZA
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTT
PaM
oEn
gCo
Ctr
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Apar
ailu
ak, e
rreg
aia,
bei
taO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontra
dau
den
ontz
ien
arte
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTi
rade
rak,
bei
ta, a
ingu
rak,
hor
nidu
rak
eta
elik
agai
ak
esku
z ka
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tira
dera
k, b
eita
, ain
gura
k, h
orni
dura
k et
a el
ikag
aiak
m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Amua
k po
txer
ei e
zart
zea
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
ma
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
txer
ak k
orde
l am
ari l
otze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
ak p
izte
ax
xx
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina,
pon
pak
eta
abar
piz
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pasa
bide
a ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Desa
traka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Irrat
ibal
izak
(arg
ia, b
ater
iak)
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTi
rade
rak,
bei
ta e
ta a
ingu
rak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Beita
pre
stat
u et
a za
titze
a x
xx
xx
xx
xx
xAm
uak
beita
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Aska
tzea
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xIrr
atib
aliz
a as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBu
ia g
idar
ia, u
hala
eta
ain
gura
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kord
el a
ma
eta
potx
erak
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x2.
bui
a, u
hala
eta
ain
gura
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bira
tzea
Baliz
a ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBu
ia g
idar
ia, u
hala
eta
ain
gura
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTr
etza
pla
ter-
/tak
o-po
lipas
toar
ekin
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ure
tara
ero
ritak
o ar
rain
ari k
akoa
sar
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
luak
jaso
tzea
n ko
rapi
loak
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTr
etza
tira
dere
tan
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arria
k es
kuz
popa
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
riak
orga
z po
para
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
riak
zint
a hi
drau
likoz
pop
ara
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
riak
gida
n zi
ntzi
likat
uta
popa
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Aing
urak
edo
har
riak
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Potx
erak
eta
am
uak
berr
iz ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Proz
esat
zea
Har
rapa
keta
k pr
esta
tzea
Har
rapa
keta
k ar
rain
-par
kera
era
mat
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-par
kean
arr
aina
ri tr
ipak
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-p
arke
an h
arra
pake
tak
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
kaxe
tan
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
plas
tikoz
ko x
afla
z es
taltz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
in-p
arke
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k es
tibat
zea
Kaxa
k es
kuz
soto
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
k m
ekan
ikok
i sot
ora
eram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxe
tara
izot
za b
otat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k es
tibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bota
ldi b
akoi
tzar
ekin
har
rapa
keta
k eg
iteko
man
iobr
en e
rrep
ikap
ena
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aIts
ason
tzia
n no
raez
ean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
iare
n ga
rbik
eta
orok
orra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soto
ko e
skot
illak
irek
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k es
kuz
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
-kax
ak g
arab
iaz
man
ipul
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Apar
ailu
ak d
eska
rgat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
hut
sak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
Pale
tak
enka
nte-
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
auta
keta
, pre
stak
eta
eta
salm
enta
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xx
xSu
kald
ea e
ta o
stat
uaSu
kald
eko
eta
osta
tuko
lana
k Elik
agai
ak e
skat
zea
xx
xx
xEl
ikag
aiak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Elik
agai
ak ja
ki-t
okie
tan
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Suka
ldea
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Jana
riak
eta
tako
a eg
itea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gel
ako
otor
du-z
erbi
tzua
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabi
nak
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K14
.1, 1
4.2,
14.
3 IT
EM-a
k.-
Arris
ku h
orie
k, o
ro h
ar, b
izka
rrea
n eg
inda
ko la
neta
n eg
on d
aite
zke.
Itsa
sont
ziko
bar
ne-e
spaz
ioet
an z
irkun
stan
tzia
hor
i iza
ten
dene
an s
oilik
adi
eraz
iko
da m
atriz
ean
mod
u es
pezi
fikoa
n.19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25
, 29,
30
eta
31 IT
EM-a
k, h
urre
nez
hurr
en: k
ausa
nat
ural
ak, b
erez
iki s
entik
orra
k, a
mat
asun
a et
a ad
inga
beak
. Bal
dint
za h
orie
k eu
ren
exis
tent
ziar
en a
rabe
ra e
do a
urre
tiko
eta
bana
kako
osa
sun-
bald
intz
en a
rabe
ra k
ontu
an h
artu
ko d
ira.
27 IT
EM-a
. Arr
isku
psi
koso
zial
ak. E
zin
zaiz
kie
zere
gin
eta
azpi
zere
gine
i esl
eitu
eta
, hor
rega
tik, k
asu
bako
itza
ebal
uatu
ko d
a.28
ITEM
-a. A
rris
ku h
ori B
ETI O
NAR
TEZI
NA
dela
ule
rtuk
o da
lan-
bizk
arre
an L
anek
o Sa
lbam
endu
Txa
leko
a er
abilt
zen
ez d
enea
n.
33.1
, 33.
2 IT
EM-a
k.-
Arris
ku h
orie
k, o
ro h
ar, i
tsas
ontz
iko
erem
u gu
ztie
tan
egon
go d
ira m
otor
ren
bat f
untz
iona
tzen
ari
dene
an.
Itsas
ontz
iko
ekip
amen
du g
uztie
k 12
15/9
7 ED
ko a
raud
ia b
ete
beha
r dut
e, e
ta d
agok
ien
arris
kua
kalk
ulat
uko
da. A
raud
i hor
i bet
etze
n ez
bad
a, A
RRIS
KU O
NAR
TEZI
N g
isa
ebal
uatu
ko d
a.1,
2,3,
4,5,
7,8
eta
11 IT
EMet
arak
o eb
alua
tuta
ko a
rris
ku-m
aila
egu
rald
i-bal
dint
za o
neta
rako
, its
asoa
ren
egoe
ra o
nera
ko e
do it
saso
ntzi
a at
raka
tuta
edo
kai
an b
abes
tuta
dag
oene
rako
da.
Arr
isku
ak m
aila
bat
igok
o di
ra it
saso
txar
rare
kin
edo
egur
aldi
txar
rare
kin
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
115
ALTU
RAKO
ING
URA
SARE
A (A
tuno
ntzi
ak)
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTT
PaM
oEn
gCo
Ctr
PgM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
eaAp
arai
luak
, err
egai
a, b
eita Ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xBa
ta b
este
aren
kon
tra d
aude
n on
tzie
n ar
tean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xAz
terk
eta
orok
orra
eta
man
tent
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak
eta
elik
agai
ak m
ekan
ikok
i kar
gatz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ekip
amen
du e
rrad
ioel
ektr
ikoa
k pi
ztea
xx
xx
Erre
gaia
har
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
ina,
pon
pak
eta
abar
piz
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pang
aren
por
tuko
man
iobr
akx
xx
xx
xx
xx
Pang
a on
tzira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pasa
bide
a ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tok
ira n
abig
atze
aD
esat
raka
tzea
eta
nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAB
Gak
Erai
kunt
zax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ABG
ak u
rpet
zea
eta
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAB
Gak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Aska
tzea
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xAr
rain
a bi
latu
eta
aur
kitz
ea (*
)x
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
nga
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
a, z
erra
eta
Pr/
Pp u
hala
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
ko e
kipa
men
duen
kon
trola
xx
xx
xx
xx
xM
anio
bra
bizk
arre
ko k
onts
olan
xx
xx
xx
xG
ober
nua
eta
man
iobr
a pa
ngan
xx
xx
xx
xx
xx
xO
ntzi
last
erra
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Man
iobr
a on
tzi l
aste
rrea
nx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
pan
gara
hur
biltz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBi
ratz
eaBr
anka
ko u
hala
pan
gatik
ent
rega
tzek
o m
anio
bra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZe
rra
pang
atik
ent
rega
tzek
o m
anio
bra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xU
hala
ren
mut
urra
ent
rega
tzek
o m
anio
bra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pang
ako
lagu
ntza
ileak
atu
nont
zian
ont
zira
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pang
aren
trak
zioa
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bran
kako
kal
oia
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zerr
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Popa
ko k
aloi
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
sna
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Flot
azio
ko a
rling
a bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Last
ako
arlin
ga b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZe
rrar
en e
razt
unak
bira
tzea
eta
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
erat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZe
rra
eta
uhal
ak e
stib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pang
a on
tzira
tzea
/ be
rres
kura
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
ontz
iratz
eaSa
laba
rdat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPr
ozes
atze
aAr
rain
a m
anip
ulat
zea
Arra
ina
upel
etar
a le
kual
datz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
rtur
a na
biga
tzea
Nab
igat
zea
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
iare
n ga
rbik
eta
orok
orra
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
arek
iko
arre
tax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
Port
uko
lana
kD
eska
rgat
zea
Pasa
bide
a ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xLe
horr
erat
zea
xx
xx
xx
xx
Zuta
beek
in d
eska
rgat
zea
(**)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Upe
lak
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSu
kald
ea e
ta o
stat
uaSu
kald
eko
eta
osta
tuko
lana
kEl
ikag
aiak
esk
atze
ax
xx
xx
Elik
agai
ak o
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEl
ikag
aiak
jaki
-tok
ieta
n es
tibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSu
kald
ea g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xJa
naria
k et
a ta
koa
egite
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xG
elak
o ot
ordu
-zer
bitz
uax
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
bina
k ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
ALTU
RAKO
ING
URA
SARE
- A
TUN
ON
TZIE
I BU
RUZK
O A
RGIB
IDEA
KPg
Pa
nger
oaSu
Su
kald
eko
pert
sona
la: s
ukal
daria
, eltz
ezai
na e
ta z
erbi
tzar
ia(*
) P
rism
atik
oak:
enf
okea
, des
enfo
kea
Patro
iak
eta
kapi
tain
ak z
ereg
in u
gari
elka
rtru
katz
en d
ituzt
eAB
G: A
rrai
nak
biltz
eko
gailu
aSp
eed
boat
: Ont
zi a
zkar
ra(*
*) Z
ereg
in h
onet
an tr
ipul
azio
koak
ez
dire
n la
ngile
ek h
artz
en d
ute
part
e, g
ehie
neta
n its
ason
tzia
k ge
lditz
en d
iren
herr
iald
eeta
ko je
ndea
(ehu
nka
lagu
n iz
an d
aite
zke)
Har
rapa
keta
k iz
ozte
ko ja
rdue
reki
n ze
rikus
ia d
uten
arr
isku
ak id
entifi
katz
eko
ikus
Aza
leko
Tre
tzar
en fi
txak
- F
asea
: Izo
ztek
o ha
rrap
aket
ak p
roze
satz
ea
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33
.1, 3
3.2
ITEM
-ak.
- Ar
risku
hor
iek,
oro
har
, its
ason
tzik
o er
emu
guzt
ieta
n eg
ongo
dira
mot
orre
n ba
t fun
tzio
natz
en a
ri de
nean
.Its
ason
tzik
o ek
ipam
endu
guz
tiek
1215
/97
EDko
ara
udia
bet
e be
har d
ute,
eta
dag
okie
n ar
risku
a ka
lkul
atuk
o da
. Ara
udi h
ori b
etet
zen
ez b
ada,
ARR
ISKU
ON
ARTE
ZIN
gis
a eb
alua
tuko
da.
1,2,
3,4,
5,7,
8 et
a 11
ITEM
etar
ako
ebal
uatu
tako
arr
isku
-mai
la e
gura
ldi-b
aldi
ntza
one
tara
ko, i
tsas
oare
n eg
oera
one
rako
edo
itsa
sont
zia
atra
katu
ta e
do k
aian
bab
estu
ta d
agoe
nera
ko d
a. A
rris
kuak
mai
la b
at ig
oko
dira
itsa
so tx
arra
reki
n ed
o eg
ural
di tx
arra
reki
n
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
116
ATZE
-ARR
ASTE
A (a
ltura
koa,
altu
ra h
andi
koa)
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTT
PaM
oEn
gCo
Ctr
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
orni
tzea
eta
ont
zira
tzea
Apar
ailu
ak, e
rreg
aia
eta
best
e ho
rnid
ura
batz
ukO
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
Bata
bes
tear
en k
ontra
dau
den
ontz
ien
arte
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
Azte
rket
a or
okor
ra e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaia
n ka
rga
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak,
elik
agai
ak e
ta e
kipa
jeak
esk
uz o
ntzi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hor
nidu
rak,
elik
agai
ak e
ta e
kipa
jeak
mek
anik
oki
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
tilla
k ix
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEk
ipam
endu
err
adio
elek
trik
oak
pizt
eax
xx
xx
xEr
rega
ia h
artz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
en a
zter
keta
oro
korr
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
akin
a, p
onpa
k et
a ab
ar p
izte
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pasa
bide
a ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
a pr
esta
tzea
Kabl
ea p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mai
leta
pre
stat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
eak
pres
tatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
a pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
okira
nab
igat
zea
Nab
igat
zea
Des
atra
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
eki
pam
endu
ak p
rest
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
gob
erna
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
Ont
zian
nor
aeze
an ib
iltze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inak
eta
ekip
amen
duak
kon
trola
tu e
ta m
ante
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
sna
pres
tatz
eaAp
arai
luak
pre
stat
zea:
flot
azio
ak, jo
skur
ak, s
ents
orea
k, …
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
Aska
tzea
Sare
aren
zak
ua ja
sotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rear
en z
akua
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rear
en a
hoa
eta
arra
ste-
trena
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
deno
te-k
aloi
a m
aile
tari
girg
iluz
lotz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
ta a
tear
en b
ibik
oari
aska
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mai
leta
falts
uare
n m
anio
bra
( Mai
leta
falts
ua
mai
leta
leku
tik a
skat
zea
eta
atea
ri ed
o ka
blea
ri lo
tzea
) x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atee
n m
anio
bra
(Arr
aste
ko a
teak
ask
atze
a)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
eak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
ea a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rast
eaAr
rast
ea k
ontro
latz
eax
xx
xx
xBi
ratz
eaKa
blea
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
eak
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
eak
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Parp
aillo
aren
man
iobr
a (M
aile
tato
kiko
parp
aillo
a m
aile
-ta
falts
uari
lotz
ea e
ta h
au a
te e
do k
able
tik a
skat
zea)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bibi
koa
aska
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
tak
bira
tzea
xx
xx
xx
xKa
deno
te-k
aloi
a m
aile
tatik
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rear
en a
hoa
eta
arra
ste-
trena
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a bi
ratu
eta
est
ropu
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
jaso
eta
irau
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
ireki
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
urte
gian
hus
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xBe
ste
bota
ldi b
at p
rest
atze
aAr
rant
za-t
resn
ako
sent
sore
ak m
anip
ulat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kort
xozk
o ar
linga
ren
flota
garr
itasu
na d
oitz
ea
(flot
agai
luen
mai
suak
jart
zea)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Man
iobr
ak e
gin
bita
rtean
egi
ten
dire
n ko
npon
keta
eta
do
ikun
tza
txik
iak
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Arra
ntza
-tre
snak
eta
apa
railu
ak k
onpo
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
eak
jost
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Fres
kota
rako
har
rapa
keta
k pr
ozes
atze
aPr
esta
tzea
xx
Neu
rrie
n et
a es
pezi
een
arab
era
sailk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
kete
i esk
uz tr
ipak
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ina
kaxe
tan
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
hozk
ailu
ra e
ram
atea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
pala
z bo
tatz
ea (u
hal g
arra
iatz
aile
rik
gabe
ko it
saso
ntzi
ak)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Arra
in-p
arke
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izoz
teko
har
rapa
keta
k pr
ozes
atze
aPr
esta
tzea
Neu
rrie
n et
a es
pezi
een
arab
era
sailk
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
buru
a ke
ntze
a
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mek
anik
oki b
urua
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
buzt
ana
moz
tea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
ekan
ikok
i buz
tana
moz
tea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Trip
ak e
skuz
ken
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Trip
ak m
ekan
ikok
i ken
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k ga
rbitz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mek
anik
oki x
erra
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
azal
a ke
ntze
a
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
ekan
ikok
i aza
la k
entz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xEs
kuz
sailk
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mek
anik
oki s
ailk
atze
a x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
keta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tune
lean
esk
uz k
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tune
lean
mek
anik
oki k
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
mai
ruan
esk
uz k
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
mai
ruan
mek
anik
oki k
arga
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-p
arke
a ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx ...
/...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
117
Fres
kota
rako
har
rapa
keta
k es
tibat
zea
Hoz
kailu
an
Soto
an m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soto
an e
skuz
kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
inez
bet
etak
o ka
xeta
n iz
otza
ban
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
k so
toan
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xIz
ozte
ko h
arra
pake
tak
estib
atze
aSo
toan
Tune
letik
des
karg
atze
a ( e
skuz
)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Tune
letik
des
karg
atze
a ( m
ekan
ikok
i )
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
olde
a ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arm
airu
tik d
eska
rgat
zea
(esk
uz)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arm
airu
tik d
eska
rgat
zea
(mek
anik
oki)
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Izot
zez
esta
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k ka
xeta
n ja
rtze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
k lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soto
an m
ekan
ikok
i kar
gatz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
toan
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Port
ura
nabi
gatz
eaN
abig
atze
aO
ntzi
an n
orae
zean
ibilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
ober
natz
eax
xx
xx
xx
xx
xIts
ason
tzia
ren
garb
iket
a or
okor
rax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
za-t
resn
ak e
ta la
n-ek
ipam
endu
ak a
zter
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
ntza
-tre
snak
eta
lan-
ekip
amen
duak
est
ibat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Mak
inar
ekik
o ar
reta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
raka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPo
rtuk
o la
nak
Des
karg
atze
aPa
sabi
dea
jart
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Esko
tilla
k ire
kitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tez
bete
tako
kax
ak e
skuz
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
xak
soto
an m
anip
ulat
u et
a es
linga
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tez
bete
tako
kax
ak m
ekan
ikoki
desk
arga
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kaxa
hut
sak
ontz
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Pale
tak
enka
nte-
lonj
ara
leku
alda
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAp
arai
luak
des
karg
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Hoz
kailu
an e
do s
otoa
n ga
rbitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Itsas
ontz
ia g
arbi
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Leho
rrer
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xSu
kald
ea e
ta o
stat
uaSu
kald
eko
eta
osta
tuko
lana
k Elik
agai
ak e
skat
zea
xx
xx
xEl
ikag
aiak
ont
zira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Elik
agai
ak ja
ki-t
okie
tan
estib
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Suka
ldea
gar
bitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Jana
riak
eta
tako
a eg
itea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Gel
ako
otor
du-z
erbi
tzua
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabi
nak
garb
itzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33
.1, 3
3.2
ITEM
-ak.
- Ar
risku
hor
iek,
oro
har
, its
ason
tzik
o er
emu
guzt
ieta
n eg
ongo
dira
mot
orre
n ba
t fun
tzio
natz
en a
ri de
nean
.Its
ason
tzik
o ek
ipam
endu
guz
tiek
1215
/97
EDko
ara
udia
bet
e be
har d
ute,
eta
dag
okie
n ar
risku
a ka
lkul
atuk
o da
. Ara
udi h
ori b
etet
zen
ez b
ada,
ARR
ISKU
ON
ARTE
ZIN
gis
a eb
alua
tuko
da.
1,2,
3,4,
5,7,
8 et
a 11
ITEM
etar
ako
ebal
uatu
tako
arr
isku
-mai
la e
gura
ldi-b
aldi
ntza
one
tara
ko, i
tsas
oare
n eg
oera
one
rako
edo
itsa
sont
zia
atra
katu
ta e
do k
aian
bab
estu
ta d
agoe
nera
ko d
a. A
rris
kuak
mai
la b
at ig
oko
dira
itsa
so tx
arra
reki
n ed
o eg
ural
di tx
arra
reki
n
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
118
BIKO
TEKO
ARR
ASTE
A ( a
ltura
koa,
altu
ra h
andi
koa)
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTT
PaM
oEn
gCo
Ctr
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
arra
pake
taAs
katz
eaSa
rear
en z
akua
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
aren
zak
ua a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
aren
bis
era
aska
tzea
eta
sen
tsor
eak
finka
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
kak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSo
ken
kalo
ia g
ako
jaur
titza
ilera
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xA
itsas
ontz
iko
kalo
ia B
itsa
sont
zira
bid
altz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
ta e
ta k
able
a as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
stek
mai
leta
k fin
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
stea
Arra
stea
kon
trola
tzea
xx
xx
xx
Bira
tzea
Bi ts
ason
tzie
tan
berb
iratz
ea s
aihe
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rast
eko
mai
leta
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
eak
eta
mai
leta
k bi
ratz
ea
xx
xx
xx
xx
B its
ason
tzik
o ka
loia
k A
itsas
ontz
iko
kalo
ia h
artz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Soka
k bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
Bise
ra b
iratz
ea e
ta s
ents
orea
k ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
bira
tu e
ta e
stro
puz
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a ja
so e
ta ir
aultz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a ire
kitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k bi
itsa
sont
zien
art
ean
bana
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xJi
rago
ra b
atet
ik b
este
ra a
ldat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKo
rtxo
zko
arlin
gare
n flo
taga
rrita
suna
doi
tzea
(fl
otag
ailu
en n
agus
iak
jart
zea)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Man
iobr
ak e
gin
bita
rtea
n eg
iten
dire
n ko
npon
keta
et
a do
ikun
tza
txik
iak
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Arra
ntza
-tre
sna
eta
apar
ailu
a pr
esta
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
blea
k jo
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rant
zako
man
iobr
etan
ain
gura
-jira
gora
k er
abilt
zea
xx
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33
.1, 3
3.2
ITEM
-ak.
- Ar
risku
hor
iek,
oro
har
, its
ason
tzik
o er
emu
guzt
ieta
n eg
ongo
dira
mot
orre
n ba
t fun
tzio
natz
en a
ri de
nean
.Its
ason
tzik
o ek
ipam
endu
guz
tiek
1215
/97
EDko
ara
udia
bet
e be
har d
ute,
eta
dag
okie
n ar
risku
a ka
lkul
atuk
o da
. Ara
udi h
ori b
etet
zen
ez b
ada,
ARR
ISKU
ON
ARTE
ZIN
gis
a eb
alua
tuko
da.
1,2,
3,4,
5,7,
8 et
a 11
ITEM
etar
ako
ebal
uatu
tako
arr
isku
-mai
la e
gura
ldi-b
aldi
ntza
one
tara
ko, i
tsas
oare
n eg
oera
one
rako
edo
itsa
sont
zia
atra
katu
ta e
do k
aian
bab
estu
ta d
agoe
nera
ko d
a. A
rris
kuak
mai
la b
at ig
oko
dira
itsa
so tx
arra
reki
n ed
o eg
ural
di tx
arra
reki
nH
arra
pake
tak
bi it
saso
ntzi
en a
rtea
n ba
natz
eko
azpi
zere
gine
an e
z di
ra id
entifi
katu
arr
isku
ak, a
rrai
na h
aien
art
ean
bana
tzek
o ha
inba
t auk
era
daud
elak
o.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
119
ARRA
STE
KLAS
IKO
A (a
ltura
koa,
altu
ra h
andi
koa)
KOD
EAK
Fase
aZe
regi
naAz
pize
regi
naTT
PaM
oEn
gCo
Ctr
Ma
12
34
56
78
910
1112
1314
.114
.214
.315
1617
1819
.119
.220
2122
2324
2526
.126
.226
.326
.427
2829
3031
3233
.133
.234
35H
arra
pake
taAs
katz
eaSa
rear
en z
akua
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
aren
zak
ua a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
aren
aho
a et
a ar
rast
e-tre
na a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kade
note
-kal
oia
mai
leta
ri gi
rgilu
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
ta a
tear
en b
ibik
oari
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
ta fa
ltsua
ren
man
iobr
a (M
aile
ta fa
ltsua
m
aile
tale
kutik
ask
atze
a et
a at
eari
edo
kabl
eari
lotz
ea)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Atee
n m
anio
bra
(Arr
aste
ko a
teak
ask
atze
a)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xAt
eak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
ea a
skat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
stek
atze
ko k
able
ak lo
tu e
ta b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atoi
ko p
aste
kan
past
ekat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
blea
k se
gurt
asun
erak
o es
tropu
z lo
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
stea
Arra
stea
kon
trola
tzea
xx
xx
xx
Bira
tzea
Kabl
eeta
tik s
egur
tasu
nera
ko e
stro
puak
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
Atoi
ko p
aste
kare
n la
rako
a ke
ntze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
stek
a ja
urtit
zea
kabl
eak
aska
tuta
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
ea b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atea
k bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atea
k lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xPa
rpai
lloar
en m
anio
bra
(Mai
leta
toki
ko p
arpa
illoa
m
aile
ta fa
ltsua
ri lo
tzea
eta
hau
ate
edo
kab
letik
as
katz
ea)
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Bibi
koa
aska
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xM
aile
tak
bira
tzea
xx
xx
xx
xKa
deno
te-k
aloi
a m
aile
tatik
ask
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xSa
rear
en a
hoa
eta
arra
ste-
trena
bira
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a bi
ratu
eta
est
ropu
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
jaso
eta
irau
ltzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
ireki
tzea
x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Har
rapa
keta
k ur
tegi
an h
uste
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Best
e bo
tald
i bat
pre
stat
zea
Arra
ntza
-tre
snak
o se
ntso
reak
man
ipul
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xKo
rtxo
zko
arlin
gare
n flo
taga
rrita
suna
doi
tzea
(fl
otag
ailu
en m
aisu
ak ja
rtze
a)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Man
iobr
ak e
gin
bita
rtea
n eg
iten
dire
n ko
npon
keta
et
a do
ikun
tza
txik
iak
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
Arra
ntza
-tre
sna
eta
apar
ailu
a ko
npon
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
blea
k jo
stea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33.1
, 33.
2 IT
EM-a
k.-
Arris
ku h
orie
k, o
ro h
ar, i
tsas
ontz
iko
erem
u gu
ztie
tan
egon
go d
ira m
otor
ren
bat f
untz
iona
tzen
ari
dene
an.
Itsas
ontz
iko
ekip
amen
du g
uztie
k 12
15/9
7 ED
ko a
raud
ia b
ete
beha
r dut
e, e
ta d
agok
ien
arris
kua
kalk
ulat
uko
da. A
raud
i hor
i bet
etze
n ez
bad
a, A
RRIS
KU O
NAR
TEZI
N g
isa
ebal
uatu
ko d
a.1,
2,3,
4,5,
7,8
eta
11 IT
EMet
arak
o eb
alua
tuta
ko a
rris
ku-m
aila
egu
rald
i-bal
dint
za o
neta
rako
, its
asoa
ren
egoe
ra o
nera
ko e
do it
saso
ntzi
a at
raka
tuta
edo
kai
an b
abes
tuta
dag
oene
rako
da.
Arr
isku
ak m
aila
bat
igok
o di
ra it
saso
txar
rare
kin
edo
egur
aldi
txar
rare
kin
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
120
SARD
EDU
N A
RRAS
TEA
(altu
rako
a, a
ltura
han
diko
a)KO
DEA
KFa
sea
Zere
gina
Azpi
zere
gina
TTPa
Mo
Eng
CoCt
rM
a1
23
45
67
89
1011
1213
14.1
14.2
14.3
1516
1718
19.1
19.2
2021
2223
2425
26.1
26.2
26.3
26.4
2728
2930
3132
33.1
33.2
3435
Har
rapa
keta
Aska
tzea
(Sar
dea)
Txan
berg
aren
pol
eeta
tik k
able
ak p
asat
zea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
anbe
rgak
zab
altz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
anbe
rgak
o so
kak
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
a ba
kant
zea
(zak
ua, k
atea
k, p
atin
ak, e
tab.
)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
ea s
arde
ari e
ta p
atin
ei g
irgilu
z lo
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kuak
itsa
soan
urp
etze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
eak
aska
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Arra
stea
kon
trola
tzea
xx
xx
xAs
katz
ea (A
teak
)Tx
anbe
rgar
en p
olee
tatik
kab
leak
pas
atze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Txan
berg
ak z
abal
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xTx
anbe
rgak
o so
kak
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Sare
a ba
kant
zea
(zak
ua, k
atea
k, p
atin
ak, e
tab.
)x
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Kabl
ea a
teei
eta
pat
inei
girg
iluz
lotz
ea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kuak
itsa
soan
urp
etze
ax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xKa
blea
k as
katz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xAr
rast
eaAr
rast
ea k
ontro
latz
eax
xx
xx
xBi
ratz
eaKa
blea
k bi
ratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Atea
k, p
atin
ak e
do s
arde
ak b
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kuar
en b
iratz
aile
ari t
iratz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xZa
kua
estro
puz
lotz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a bi
zkar
rera
jaso
tzea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
Zaku
a ire
kitz
eax
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xH
arra
pake
tak
urte
gian
hus
tea
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x
ARRI
SKU
JAK
IN B
ATZU
EI B
URU
ZKO
OH
ARRA
K19
.1 IT
EM-a
. Egu
zki-e
rrad
iazi
oen
erag
inpe
an e
gote
a. A
rris
kua
espo
sizi
oa iz
aten
den
ord
uteg
ien
eta
lant
okie
n (b
izka
rra
eta
kaia
) ara
bera
koa
da.
24 IT
EM-a
. “In
itín
ere”
istr
ipua
k. T
ripul
azio
guz
tia (T
G) e
ragi
npea
n da
go o
ntzi
ratu
aur
retik
eta
leho
rrer
atu
ondo
ren.
25, 2
9, 3
0 et
a 31
ITEM
-ak,
hur
rene
z hu
rren
: kau
sa n
atur
alak
, ber
ezik
i sen
tikor
rak,
am
atas
una
eta
adin
gabe
ak. B
aldi
ntza
hor
iek
eure
n ex
iste
ntzi
aren
ara
bera
edo
aur
retik
o et
a ba
naka
ko o
sasu
n-ba
ldin
tzen
ara
bera
kon
tuan
har
tuko
dira
. 27
ITEM
-a. A
rris
ku p
siko
sozi
alak
. Ezi
n za
izki
e ze
regi
n et
a az
pize
regi
nei e
slei
tu e
ta, h
orre
gatik
, kas
u ba
koitz
a eb
alua
tuko
da.
28 IT
EM-a
. Arr
isku
hor
i BET
I ON
ARTE
ZIN
A de
la u
lert
uko
da la
n-bi
zkar
rean
Lan
eko
Salb
amen
du T
xale
koa
erab
iltze
n ez
den
ean.
33
.1, 3
3.2
ITEM
-ak.
- Ar
risku
hor
iek,
oro
har
, its
ason
tzik
o er
emu
guzt
ieta
n eg
ongo
dira
mot
orre
n ba
t fun
tzio
natz
en a
ri de
nean
.Its
ason
tzik
o ek
ipam
endu
guz
tiek
1215
/97
EDko
ara
udia
bet
e be
har d
ute,
eta
dag
okie
n ar
risku
a ka
lkul
atuk
o da
. Ara
udi h
ori b
etet
zen
ez b
ada,
ARR
ISKU
ON
ARTE
ZIN
gis
a eb
alua
tuko
da.
1,2,
3,4,
5,7,
8 et
a 11
ITEM
etar
ako
ebal
uatu
tako
arr
isku
-mai
la e
gura
ldi-b
aldi
ntza
one
tara
ko, i
tsas
oare
n eg
oera
one
rako
edo
itsa
sont
zia
atra
katu
ta e
do k
aian
bab
estu
ta d
agoe
nera
ko d
a. A
rris
kuak
mai
la b
at ig
oko
dira
itsa
so tx
arra
reki
n ed
o eg
ural
di tx
arra
reki
n
KAPITULUA
6.OSASUN-AZTERKETAKO
FI txAK ARRISKUEN ARABERA
6. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández Fernández
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
123
ARRISKU ERGONOMIKOA
ARRISKU ERGONOMIKOAKargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplikazioarekin bul tza tzea eta arrasta tzea
Kalte posibleakNeke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak: uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak: sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakArtikulazioetako lesioak: hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak: hausturak eta fisurakLesio neurologikoak: nerbio-harrapa tzeakSabel-hormako lesioak: herniakHaurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:Hezur- eta muskulu-nahasmenduen maiztasuna edo larritasuna areago tzea Neke fisikoa areago tzea eta kargak manipula tzeko zailtasunaAbortuak, denbora gabeko erdi tzeak, pisu txikiko fetuakMultiparoetan, gernu-ihesa areago tzea edo betiko tzea
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoa
Patologia muskulu-eskeletikoaren aurrekariakPatologia neurologikoaren aurrekariakRaynauden sindromearen aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia, erditu berria edo edoski tzaroa Multiparoetan: gernu-ihesaren gaineko anamnesia
Miaketa espezifikoaLokomozio-aparatuaren miaketa: ikuskapena, haztapena eta mugikortasuna
Goiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra
Miaketa neurologikoa: haztapena, sen tsibilitatea, erreflexuakGoiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra
Sabelaldeko miaketa: ikuskapena, haztapena eta auskultazioa
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
124
ARRISKU ERGONOMIKOAMugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta presioagatiko neuropatiak
Kalte posibleakSorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak.
Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea
Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoakEpikondilitisa eta epitrokleitisaProna tzaile biribilaren sindromeaBur tsitisa
Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoakTendinitisaTenosinobitis estenosantea:
De Quervain sindromeaTenosinobitis estenosante digitala, malguki-ha tza edo kako-ha tza
1. ha tzaren heda tzaile luzeko tenosinobitisaBelaunetako traumatismo metagarri espezifikoak
Bur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak
Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea: Hodi torazikoko konpresioaSorbalda gaineko nerbioa: Arraila espinoglenoideoko konpresioaNerbio erradiala: Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioaErdiko nerbioa: Karpoko kanaleko konpresioaNerbio kubitala: Kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioaNerbio femorokutaneoa: Izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa: Perone-buruko konpresioaTibia aurrealdeko nerbioa: Tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemiaTibia a tzealdeko nerbioa: Tar tso tuneleko konpresioaHa tzarteko nerbioak: Mortonen metatar tsalgia
Jarrera behartuak eta mugimendu errepikatuak haurdunaldian eta edoski tzaroanMuskulu-nahasmenduen prebalen tzia handiagoa
Osasun-azterketaAnamnesi espezifikoa
Patologia muskulu-eskeletikoaren aurrekariakPatologia neurologikoaren aurrekariakRaynauden sindromearen aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia edo edoski tzaroa
Miaketa espezifikoaLokomozio-aparatuaren miaketa: ikuskapena, haztapena eta mugikortasuna
Goiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra
Miaketa neurologikoa: haztapena, sen tsibilitatea, erreflexuakGoiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
125
BIZKARREZURRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENASorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: Aurretik a tzerakoa eta albokoa
HAZTAPENAApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa
MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA
MANIOBRAK: Laségue, Bragard, Schober, Valsalva
SENTIKORTASUNA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
126
GOIKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENA (Ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...)HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)
SorbaldaBesoa UkondoaBesaurrea EskumuturraEskuakHa tzak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOASorbalda: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaUkondoa: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioaEskumuturra: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, desbidera tze kubitala, desbidera tze erradialaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa
MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA
NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Hodi klabikularra Kanal epitroklea-
rraEskualde epikon-
dileoaKarpoko tunela Guyonen kanala
MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAKTinelen zeinua
nerbio-hodietanFinkelsteinen
zeinua Phalen-en testa Adsonen maniobra
Estugune kostoklabikularra
HiperabdukzioaNerbio kubita-laren luxazioa
ukondo pareanAllenen maniobra
Erresisten tziaren aurkako prona-
zioaTENDOI-ERREFLEXUAK
Bizipitala Trizipitala Estiloerradiala Kubitoprona tzailea
SENTIKORTASUNAUkipenezkoa Mingarria
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
127
BEHEKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENA (Dismetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...)HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak,…)
AldakaIzterra BelaunaZangoaOrkatilaOinakHa tzak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAAldaka: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaBelauna: Flexioa, luzapenaOrkatila: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, barne-biraketa, kanpo-biraketaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa
MIAKETARAKO MANIOBRAK
Aldaka: Trendelenburg
Belau-na:
Lach-man
Care Pibota
Cari Pibota
Aurreko kaxa
A tzeko kaxa LLE aharrausia LLI aharrausia
Meniskoa: Steimann Graham Apley Mc Murray Moragas
MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA
NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Muxarradura ziatikoa Perone-burua Tar tsoko tunela
MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAK
Tinelen zeinua nerbio-hodietan
Piramidalaren maniobra
Laségueren ma-niobra
Laségueren ma-niobra alderan-
tzikatua
Erresisten tziaren aurkako indarra
TENDOI-ERREFLEXUAKErrotulianoa Akilesekoa
OIN-ZOLAKO LARRUAZALEKO ERREFLEXUAKFlexioan Luzatuta
SENTIKORTASUNAUkipenezkoa Mingarria
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
128
JARRERA BEHARTUAK: BI OINEN GAINEAN LUZAROAN EGOTEAKalte posibleak muskuluetako eta hezurretako nahasmenduez gain
Beheko gorpu tz-adarretan edemak eta barizeak azal tzeaTronbosi benoso sakonaHaurdunaldia:
Edemak, barizeak eta tronbosi benoso sakona azal tzeko arriskua areago tzea.Zorabioak, konorte-galerak, gaueko arranpak eta zango nekatu edo mingarriak.
Fetua:Berezko abortuen, hilda jaiotakoen, jaio tza-pisu txikien eta denbora bete gabeko erdi tzeen in tziden tzia handiagoa
OsasunazterketaANAMNESIA
Zirkulazio-sistema periferikoko patologiaren aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia
IKUSKAPENAZainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)
Klasea Definizioa Argi tzeak
C0 IVCren begien bistako zeinurik edo zeinu nabarmenik gabe
C1 Telangiektasiak, sare-formako zai-nak, maleoloko sumintasuna
Telangiektasia: <1mm-ko diametroko benula intradermikoa. Sare-formako zaina: <3mm-ko dia-metroko zain subdermiko dilatatua eta ez-haztagarria.<3mm.
C2 Barizedun zainak
C3 Larruazaleko alteraziorik gabeko edema
C4 IVCren larruazaleko bigarren mailako alterazioak
C4A Pigmentazioa, zain-ekzema edo biak
C4B Lipodermatosklerosia, atrofia zuria edo biak
C5 Zaineko ul tzera orbandua
C6 Zaineko ul tzera aktiboa
HAZTAPENATenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobra
MANIOBRAKTrendelemburg, Perthes, Pra tt
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
129
ARRISKU HIGIENIKOA
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAZarata
Kalte posibleakZaratagatiko hipoakusiaHaurdunaldia:
Jaio tza-pisu txikia, denbora bete gabeko erdi tzearen meha txuaOsasunazterketa
Anamnesi espezifikoaPatologia otologikoaren aurrekariakEn tzumenaren egungo egoera Botika ototoxikoak har tzeaTabako-kon tsumoaNBEen benetako erabileraLanetik kanpoko giroan zarataren eta substan tzia ototoxikoen eraginpean egoteaEmakumearen kasuan, haurdunaldia
Miaketa espezifikoaEn tzumen-aparatuaren miaketa
OtoskopiaAudiometria
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
130
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAGorpu tz osoko bibrazioak
Kalte posibleakLunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgia Digestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoakHaurdunaldia: Karena aska tzea, berezko abortuak, garaiz lehenagoko erdi tzeak, pisu txikiegia jaio tzean
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoa
Lunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgiaDigestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoakHaurdun tza
Miaketa espezifikoa (anamnesiaren arabera)Bizkarrezurra
Lokomozio-aparatuaren miaketaIkuskapena
Sorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: Aurretik a tzerakoa eta albokoa
HaztapenaApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak
Mugikortasun pasiboa eta aktiboaFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa
MinaMiaketa neurologikoa
ManiobrakLaségue, Bragard, Schober, Valsalva
SentikortasunaSabelaldeko miaketa: ikuskapena, haztapena eta auskultazioaMiaketa prostatikoa: ikuskapena, haztapena, behar izanez gero espezialistarengana bidal tzeaMiaketa ginekologikoa: ikuskapena, eta behar izanez gero espezialistarengana bidal tzeaMiaketa neurologikoa
Oreka eta mugimenduen koordinazioaNistagmo, eskua-sudurra koordinazioa, Rombergen proba, Unterbergerren eta Babinsky-Weilen probak, Baranyren proba,
Ikusmen-alterazioakBegi-ikuskapena eta ikusmen-zolitasunaren balorazioa
Zirkulazio-sistema periferikoko alterazioakIkuskapena: Zainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)Haztapena: Tenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobraManiobrak: Trendelemburg, Perthes, Pra tt
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
131
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAErradiazio ultramorea (eguzkia)
Kalte posibleakLarruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoak Keratosi aktinikoaKar tzinoma espinozelularraKar tzinoma basozelularraMelanoma
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoaLarruazalaren miaketa (lupadun lanparak erabilita)
IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
132
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAHo tza
Kalte posibleakNahasmendu orokorrak
HipotermiaNahasmendu lokalizatuak
IzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina
Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakArterietako hiperten tsioaBiho tzeko patologia: iskemia, biho tz-gu txiegitasuna, arritmiakDiabetes mellitusPatologia basomotorrak: Raynaud-en eritasunaBeheko gorpu tz-adarren iskemia kronikoaAkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaErdiko otitisaArnasbideetako eritasunak: asma, arnasbideetako infekzioak, atelektasiak, arnas gu txiegitasunaHipotiroidismoaOdol-hodien hanturazko gaixotasunakKrioglobulinemiak“a frigore” hemoglobinuria paroxistikoa
OsasunazterketaNahasmendu lokalizatuak
IkuskapenaHaztapena
Per tsona oso sentikorrakPatologia kronikodun per tsonak: egoera ho tzetan areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak, patologia hematologikoak, endokrinoak edo odol-hodien mugi-menduarenakLasaigarriekin, depresioaren aurkakoekin eta abarrekin tratamenduan dauden per tsonakEmakumearen kasuan, haurdunaldia
Sentikortasunaren araberako anamnesi espezifikoaSentikortasunaren araberako miaketa espezifikoa
KardiobaskularraArterietako ten tsioaBiho tz-auskultazioaElektrokardiogramaMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
ArnasbideetakoaBiriken auskultazioaArnasbideen fun tzio-probakBularraldeko x izpiak eta medikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
Endokrinoak eta hematologikoakGluzemia HematimetriaGernuaren analitikaTiroide-probakMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
133
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAHezetasuna
Kalte posibleakLarruazalaren bera tzea eta narritaduraHo tzaren ondorioak errazten ditu, kaltetutako larruazaleko infekzioak (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioen-gatiko infekzioak) eta narritaduragatiko nahiz alergiagatiko dermatosiak eragiten dituzten beste agente ba tzuen ondorioak erraztuz
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoaLarruazalaren miaketa (lupadun lanparak erabilita)
IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
134
ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOABeroa
Kalte posibleakNahasmendu sistemikoak
Beroagatiko akiduraBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra
Larruazaleko alterazioakLarruazaleko erupzioakErredurak
Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosiaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioakHaurdunaldia eta edoski tzaroa
Beroarekiko sentikortasuna handi tzea: Zorabiorako edo konorte-galerarako joerak zeharkako istripu-arris-kuak sor di tzakeBeroak eragindako deshidratazioaren ondorioz amaren esnea gu txi tzean edoski tzea kaltetua izan daiteke
OsasunazterketaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioak
Ikuskapena: Zainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)Haztapena: Tenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobraManiobrak: Trendelemburg, Perthes, Pra tt
Per tsona oso sentikorrakZereginean ohiturarik ez duten per tsonakBerora ohi tzeko aldirik izan ez duten per tsonak55 urtetik gorako per tsonakPer tsona gizenakPatologia kronikodun per tsonak: egoera beroetan areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak edo patologia hematologikoak edo endokrinoak Hiperten tsioaren aurkakoekin, lasaigarriekin edo depresioaren aurkakoekin tratamenduan dauden per tsonakEmakumearen kasuan, haurdunaldia edo edoski tzaroa
Sentikortasunaren araberako anamnesi espezifikoaSentikortasunaren araberako miaketa espezifikoa
GizentasunaGMI
KardiobaskularraArterietako ten tsioaBiho tz-auskultazioaElektrokardiogramaMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
ArnasbideetakoaBiriken auskultazioaArnasbideen fun tzio-probakX izpiak eta medikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
Endokrinoak eta hematologikoakGluzemia HematimetriaTiroide-probakMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
135
ARRISKU HIGIENIKOA KIMIKOADermatosia
Kalte posibleakUkipeneko dermatitis alergikoa Ukipeneko dermatitis narrita tzaileaUkipeneko urtikariaAkne okupazionalaLarruazaleko minbizi okupazionala
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoaLarruazalaren miaketa (lupadun lanparak erabilita)
IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-ereduaProba alergikoak: IgE espezifikoak, Pricktesta, probokazio espezifikoko probak
ARRISKU HIGIENIKOA KIMIKOAAsma okupazionala
Kalte posibleakAsma immunologikoa edo hipersentikortasunagatikoaAsma ez-immunologikoa edo sortasun-aldirik gabekoaLanak larritutako asma
OsasunazterketaAnamnesi espezifikoa
Asma okupazionalaren eta ez-okupazionalaren aurretiko historiaErrinitis edo errinokonjuntibitis okupazionalaren historiaEgungo sintomatologiaAtopiaren aurrekariakTabakismoa
Miaketa espezifikoaBiho tzaren eta biriken auskultazioaOinarrizko espirometriaBronkodilatazio-probadun espirometriaSubstan tzia-motaren araberako proba alergikoakSerieko peak-flowa
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
136
ARRISKU PSIKOSOZIALA
ARRISKU PSIKOSOZIALAKalte posibleak
Umore-nahasmenduak: Aldi depresiboa, nahasmendu depresibo errepikakorra, umorearen nahasmendu errepikakorrak, umorearen beste nahasmendu ba tzuk, umorearen nahasmendu espezifikatu gabea
Nahasmendu neurotikoak, estresarekin loturiko nahasmenduak eta nahasmendu somatoformeak:Herstura-nahasmendu fobikoak, hersturaren inguruko beste nahasmendu ba tzuk, nahasmendu obsesibo-konpul tsiboa, estres larriaren eta egoki tzapen-nahasmenduen aurreko erreakzioa, nahasmendu disoziati-boak (konber tsiokoak), nahasmendu somatoformeak, beste nahasmendu neurotiko ba tzuk
Akidura emozionala edo “burn out”MendekotasunakHaurdunaldian: txandakako lanaren eta gaueko lanaren ondorioz, lanaldiaren iraupenaren ondorioz, laneko errit-moa ez kontrola tzearen ondorioz eta agente estresa tzaileen eraginpean egotearen (jarrera-eskakizunak, ahale-gin fisikoa, etab.) ondorioz alterazio fisikoak eta psikikoak areago tzeak preeklanpsia, jaio tzapisu txikia, fetuaren herio tza eta abar eragin dezake.
OsasunazterketaAnamnesia eta miaketa espezifikoa
1. mailako esku-har tzea Xede-populazioa eta/edo arriskuen ebaluazioa
+10Q-FRP oinarrizko galdetegia
+Jasotako eta alderatutako osasunaren egungo egoeraren per tzepzioa (SF36)
+Elkarrizketa erdi egituratua gai hauei buruz:
gertaera orokorrak (I. blokea)edo/eta
laneko gertaerak (II. blokea)2. mailako esku-har tzea
Goldberg-en GHQ12+
Estresaren sintomatologia balora tzeko adierazle sinplea (estresari buruzko galdera sinplea)eta
Ondoezaren Balorazio Orokorrerako galdetegia- 2Q-IGM+
Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua:I. blokea (jarrera)
II. blokea (portaera)III. blokea (gai tzikortasun paranoidea-nahasmendu faktoreen baheketa-indizea (NFI)
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
137
3. mailako esku-har tzeaAnamnesi gidatua:
Sintomen galdetegiak:C1 Hezur- eta muskulu-nahasmenduen galdetegia (Nordiko egokitua)etaC2: Somatizazio-sintomen galdetegia (S-10Q-FRP)
Miaketa fi sikoa:Miaketa fi siko/anamnesikoa (5 mul tzo CIE 9MC)Oinarrizko miaketa sistematikoa aparatuka:
Datu biometrikoakLarruazalaSistema muskulu-eskeletikoaSistema gastrointestinalaBiho tz-biriken aparatuaMiaketa neurologiko/mentala
Aurkikun tzen araberako proba osagarriak: kontrol biologikoa, EKG, espirometria... Beste galdetegi espezifi ko ba tzuk sar tzearen balorazioa
4. mailako esku-har tzeaLangilea Erakunde Kudea tzaileko – Mutualitateko edo Osasun Zerbi tzu Publikoko Espezialistarengana desbidera tzea (kasu bakoi tzean dagokionaren arabera)edoKon tseilu mediko-preben tziozkoaedo/etaLanpostua berrebalua tzea
Esku-har tzeko mailen algoritmoa
MAILAKO ESKU-HAR TZEA
1.Xede-populazioa eta/edo
10Q-FRP oinarrizko galdetegia, Osasunaren egungo per tzepzioa
eta per tzepzio konparatua. Gertaerei buruzko elkarrizketa
(I. eta II. blokeak)
MAILAKO ESKU-HAR TZEA
4.Langilea Erakunde Kudea tzaileko Espezialistarengana bidera tzea
edo Osasun Zerbi tzu Publikora, kasu bakoi tzean dagokiona.
edoKon tseilu mediko-preben tziozkoa
edo/etaLanpostua berrebalua tzea
MAILAKO ESKU-HAR TZEA
2.Goldberg-en GHQ12, Estres sinplearen
galdera, Ondoezaren Balorazio Orokorraren Galdetegia - 2Q-IGM,
Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua: I. blokea (jarrera),
II. blokea (portaera), III. blokea (NFI)
Zain tza espezifikoko protokoloak aplika tzea, bere kasuan
dagozkion beste arrisku-faktore ba tzuen arabera
MAILAKO ESKU-HAR TZEA
3.C1 eta C2 sintomen galdetegiak,
miaketa fisikoa eta proba osagarriak, beste galdetegi espezifikok ba tzuk sar tzea
baloratuz.
-
-
-
+
+
+
1. irudia.- Esku-har tze mailak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
138
Lan-erlazioa balora tzeko algoritmoa
KASU POSIBLEA KASU PROBABLEA KASU BERRE TSIA
LANEKOA EZ DEN KALTEA
LANAK LARRITUTAKO KALTEA
LANAREN ONDORIOZKO KALTEA
Bete tzen al da esposizio-
irizpidea?
Bete tzen al dira denborazkotasun-
irizpideak?
Ba al dago gaixotasuna sor tzen lagundu ahal izan
duten lanetik kanpoko arrisku-faktorerik?
Horietakoren bat izan al da
eragilea??
BAI
BAI
BAI
BAIBAI
EZ
EZ
EZ
EZ
Esposizioak larriagotu egiten al du sintomatologia?
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
139
Aldizkakotasuna
ADINA PUNTUAZIOA<18 URTE 118-25 URTE 026-50 URTE 2>50 URTE 3LANPOSTUAREN ARRISKU PSIKOSOZIALAREN BALORAZIOABAXUA 0ERTAINA 1ALTUA 2SAILKATU GABEA 1LANAREN INGURUAN DETEKTATUTAKO KALTEA (eragindakoa edo larritua)AURKIKUN TZARIK GABE (arrasto eta/edo sintomarik ez) 0KASU POSIBLEA (sintomen presen tzia) 1KASU PROBABLEA (arrasto eta sintomen presen tzia) 3KASU BERRE TSIA (ziurtasunezko diagnostikoa) 3GAITASUNAGAI 0GAI MUGAPENEKIN EDO JAKINEKO MURRIZKETA BA TZUEKIN 1LEGEZKO ADIERAZPENA (legez xedatutako gu txieneko periodikotasuna)ADIERAZPENIK GABE 0ADIERAZPENAREKIN 1EMAI TZAGOMENTATUTAKO GU TXIENEKO PERIODIKOTASUNA BATURAHIRU URTEKOA < 2BI URTEKOA 2 - 6URTEKOA > 6
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
140
URPERA tzE BIDEZKO I tsASKI-BILKETA
URPERA TZE BIDEZKO I TSASKI-BILKETAKalte posibleak
Agente fisikoak:• Presioa:
- Barotraumak.- En tzumenaren alterazioak.- Deskonpresio-gaixotasuna.- Deskonpresio-gaixotasunaren forma kronikoak.- Biriketako lesioak.
• Ho tza:- Hipotermia.- Raynauden sindromea.- Murgil tze-oina.
Agente kimikoak:• Gasagatiko intoxikazioak:
- Narkosi nitrogenatua.- Hiperoxia.- Hiperkapnia.- Gas ku tsa tzaileak: olio-lurrunak eta karbono monoxidoa.
• Urpekari tzako materialekiko hipersen tsibilizazioagatiko dermatitisa.Agente biologikoak:
• I tsasoko organismoek eragindako lesioak.• Kanpoko otitisak.
OsasunazterketaOsasunari buruzko adierazpen per tsonalaAnamnesi espezifikoa
Istripu disbarikoen historia.Deskonpresio-gaixotasunaren azalpenik gabeko kasu errepikatuak.Istripu disbarikoen ondorioak.Urpeko jarduera galarazten duten patologia espezifiko diagnostikatuak.Ohiturak:
Alkohol- eta tabako-kon tsumoak.Sendagaiak ohituraz edo aldiro-aldiro har tzea.Kirola egitea.
Anamnesi otorrinolaringologikoaSinu paranasalei eragingo dieten prozesuak daudela susmarazi dezaketen sintomak.Anamnesi kardiobaskularraBiho tz aurreko minaren, palpitazioen edo zorabioen aurrekariak, biho tzeko patologia dagoela susmaraz-ten dutenak.Arnasbideetako anamnesiaEztula, karkaxa edo arnasestua bezalako sintomak, osagai buxa tzaile edo murriztailea duen biriketako prozesuaren susmoa sor tzen dutenak.
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
141
Digestio-aparatuko anamnesiaAzidotasuna, disepsia, disfagia, jateko gogoaren alterazioak, gorakoa, heste-erritmoaren alterazioak eta an tzeko sintomak.Gernu-aparatuko anamnesia txiza egitean mina, mina gil tzurrun-hobietan, edo gernu-maiztasuna handi tzea bezalako sintomak.Anamnesi muskulu-eskeletikoaGil tzaduretako minaren, mugapenen, gil tzaduretako hanturen, zerbikalgien, lunbalgien eta dorsalgien ira-ganeko edo berritako sintomak.Anamnesi neurologikoaEpilepsia, konbul tsio edo konorte-galeren gertakariak.
Miaketa espezifikoaDatu antropometrikoak
Garaiera.Pisua.Gorpu tz-masaren indizea.Gorpu tzeko gan tz-ehunekoa.
Azterketa dermatologikoaLarruazalaren oinarrizko miaketa alergiak edo dermatitisak detekta tzeko.
Azterketa oftalmologikoaBegi-globoaren miaketa.Begi-zorroztasuna.Kolore-ikusmena.Begi-hondoaren azterketa.
Miaketa otologikoaOtoskopia Valsalvaren maniobrarekin.Tinpanometria.Audiometria.
Errinologia-miaketa.Kopetako eta masailetako sinuen gaineko perkusioa.Errinoskopia.Sinu paranasalen (nasomentoplaka) erradiografia.
Masailetako eta kopetako sinuak eta aurrealdeko sinu etimoidalak.Azterketa odontologikoa
Hor tzetako barotraumak eragin di tzaketen infekzioak.Miaketa kardiobaskularra
Biho tz-auskultazioa.Arteria-presioaren neurketa.Beheko gorpu tz-adarren miaketa.
Erradioko, a tzeko tibiako eta oineko pul tsuak.Sistema benosoaren egoera.Maleoloko edemak.
Geldiko elektrokardiograma.Esfor tzu-proba.
Arnasbideen miaketaBiriken auskultazioa.Toraxeko erradiografiak (aurretik a tzerakoa eta albokoa).Espirometria behartua.
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
142
Digestio-aparatuaren azterketaSabelaldeko auskultazioa eta haztapena hernia-masa edo -puntuen bila.
Gernu-aparatuaren azterketaUkabil-perkusioko maniobrak bi gil tzurrun-hodietan.
Azterketa muskulu-eskeletikoaHezurretako gil tzaduren oinarrizko miaketa.Erradiografia lokalizatuak.
Urpekariak, gil tzaduretan, hezurretan, bizkarrezurrean mina suma tzen badu edo miaketa oroko-rrean mugikortasuna murriztu dela detekta tzen bada soilik.
Miaketa neurologikoaOinarrizko miaketa neurologikoaElektroen tzefalograma.
Sakonera handiko urpekariei soilik eta osasunari buruzko adierazpen per tsonalean alterazio psiko-logikoaren susmoak ager tzen badira soilik.
Exploración del equilibrioOrekaren miaketaBabinski-Weillen froga.
Ebaluazio psikologikoaAnalitika
Odola:Hematimetria osoa, jalkiera-abiadura barne.Gil tzurrun-fun tzionaltasunaren, fun tzionaltasun hepatikoaren, gluzemiaren, azido urikoaren,kolesterolaren eta deribatuen probak.
GernuaAnormalak eta jalkina.
KAPITULUA
OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOA
7.
7. kapituluaren egileak
Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo Espeso
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
145
SARRERA
Laneko osasunari buruzko azterketa mediko edo osasun-azterketa espezifikoa laneko arriskuen preben tzioaren es-parruan langileen osasunaren jarraipenerako tresna bat da. Arrisku jakin ba tzuen eraginpean dauden langileen osasunaren egoerari eta eboluzioari buruzko informazioa bil tzea eta lan tzea da bere helburua, azterketa indibiduala eta kolektiboa egiteko.
Osasunazterketa espezifikoan anamnesia, miaketa eta proba osagarriak sar tzen dira. Horien bidez, langilea arris-ku jakin ba tzuen eraginpean egoteak osasunean dituen ondorioak baloratuko dira. Osasun-azterketaren emai tzek aukera ematen diote langile bakoi tzari lan-baldin tza horiek bere osasun-egoerari eragin dioten jakiteko. Halaber, bere ondorioen bidez, laneko medikuari erraztu egiten diote enpresaria eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta organoak langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan informa tzeko, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar bezala gara di tzaten. Era berean, gaixotasun profesionalen edo laneko gaixotasunen detekzio goiztiarra ahalbide tzen dute.
Osasun-azterketa indibidualen emai tzak dira osasuna-ren zain tza kolektiborako datu-iturri nagusia. Osasunaren zain tza kolektiboaren helburua da laneko arriskuek osasu-nean dituzten ondorioak, horien maiztasuna, larritasuna eta joera balora tzea, arriskuen eta horien ondoriozko ara-zoen arteko kausaefektu hipotesia finka tzea, preben tziojarduerak lehenestea eta neurri horien eraginkortasuna ebalua tzea.
Honenbestez, laneko osasuna zain tzearen helburua preben tziozkoa da. Osasunaren zain tza arriskuen ebalua-zioa ezagutu gabe egiteak ez du aukerarik ematen osasun-alterazio jakin ba tzuek lanarekin izan lezaketen loturaren arteko erlaziorik ezar tzeko eta gaitasunaren edo gaitasu-nik ezaren txostenak egiteko, ez duelako erabat balora-tzen arriskua kontrolatu gabe langilea lan-baldin tza jakin ba tzuen eraginpean jar tzearen garran tzia. Sanitarioen eta langilearen artean egon beharko lukeen konfian tzazko konpromisoa eten dela eta enpresan preben tzioa kudea-tzeko sistemak hu ts egin duela esan nahi du horrek.
OSASUN-AZTERKETEN EDUKIA
Osasun-azterketa indibidualen edukia ezar tzeko, langileari eragin diezaioketen laneko arriskuen ezagu tzatik abia tzen da. Kasu honetan, i tsaser tzeko inguraketa-on tzi batean lan egiten duen marinel baten laneko osasun-azterketa baten
edukia erakusten da, lanpostuaren arriskuen ebaluazioak, gida honetan eredu gisa aurkezten denak, ematen duen ezagu tzatik abiatuta.
Ebaluazio hori oinarri tzat hartuta, on tzi horretako marine-lari eragiten dioten arriskuak honako hauek direla ikusten da:
- Arrisku ergonomikoak• bul tza tzeak eta arrasta tzeak• jarrera behartuak• mugimendu errepikakorrak• kargak eskuz manipula tzea
- Arrisku higienikoak• zarata• eguzkian jatorria duten erradiazio ultramoreak • ho tza• beroa• agente kimikoak• agente biologikoak
- Arrisku psikosozialak
- Segurtasun-arriskuak
Gida honetan jaso diren arriskuen araberako osasunmiaketako fi txek anamnesiari buruzko, miaketei buruzko eta osasun-proba egokienei buruzko jarraibideak ematen dituzte. Kontuan izan behar da gida egiteko langileen osa-sunaren zain tza espezifikorako protokoloak erabili direla, Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioak eta Autonomia Erkidegoek xede horretarako argitaratutakoak. Protokolorik argitaratuta ez dagoenerako, hainbat miake-ta eta osasun-proba orienta tzaile prestatu dira, gida egin duen taldearen adostasunez.
Arrisku psikosozialen kasuan, probak erabat oinarritu dira OSALANek finan tzatutako “Arrisku psikosozialeko fakto-reen eraginpean dauden langileen osasunaren zain tza espezifikorako Gida. PSICOVS2012 protokoloa” izeneko ikerketa-proiektuan.
Azkenik, haurdunaldian, erditu berritan eta edoski tzaroan osasunaren zain tza bidera tzeko xedez, batez ere jardue-ra honetako arrisku espezifikoei dagokienez (laneko kar-ga fisikoa eta segurtasunbaldin tzak), haurdunaldian eta edoski tzaroan osasuna zain tzeko atalean, Laneko Segur-tasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren 915 zenbaki-dun Preben tzioko Ohar Teknikoa erabil tzea proposa tzen da, hain zuzen ere, emakumearen fun tsezko aldi horretako osasunaren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen dituena.
Honako hauek dira marinelaren lan-osasunean kalteak eragin di tzakeen arriskuen ebaluazioan identifikatutako laneko arriskuak:
Arrisku ergonomikoak: aparatu muskulu-eskeletikoa
146
Arrisku higienikoak:• zarata: en tzumen-aparatua• eguzkian jatorria duten erradiazio ultramoreak: la-
rruazala• ho tza: larruazala eta efektu sistemikoak• beroa: efektu sistemikoak• agente kimikoak:
• larruazalaren eta begien narritadura, erredurak sor tzeko arriskuarekin
• larnasbideen narriadura• linhalazioaren ondoriozko toxikotasuna• lazaleko nahiz arnasbideetako asma edo aler-
gia• agente biologikoak:
Arrisku psikosozialak: osasunmiaketako fi txan zehaztutako efektu psikikoak eta fi sikoak
Segurtasun-arriskuak: ondorio akutuak gorpu tzeko hainbat alderditan
Gida honetan ebaluatutako lanpostua duen marinelaren laneko osasunaren azterketa indibidualen edukia honela banatuta dago: aparatuen araberako anamnesi espezi-fi koa eta osasunmiaketa espezifi koa.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
147
Aparatu muskulueskeletikoa:Arrisku ergonomikoak
Neke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak:
Uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak:
Sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakGil tzaduretako lesioak:
Hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak:
Hausturak eta fisurakLesio neurologikoak:
Nerbioak harrapa tzeaSabel-hormako lesioak:HerniakSorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak.
Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea
Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoakEpikondilitisa eta epitrokleitisaProna tzaile biribilaren sindromeaBur tsitisa
Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoakTendinitisaTenosinobitisa: De Quervainen sindromea eta malguki-ha tzaren tenosinobitisa edo tenosinobitis estenosantea.
Belaunetako traumatismo metagarri espezifikoakBur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak
Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea: Hodi torazikoko konpresioaSorbalda gaineko nerbioa: Arraila espinoglenoideoko konpresioaNerbio erradiala: Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioaErdiko nerbioa: karpoko kanaleko konpresioaNerbio kubitala: kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioaNerbio femorokutaneoa: izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa: perone-buruko konpresioaTibia aurrealdeko nerbioa: tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemiaTibia a tzealdeko nerbioa: tar tso tuneleko konpresioaHa tz arteko nerbioak: Mortonen metatar tsalgia
Zirkulaziosistema periferikoko alterazioak:
Arrisku ergonomikoakBeroa
Barizeak EdemakUl tzerak
En tzumena: Zarata
En tzumena gal tzeaPatologia otologikoa
OtalgiaOtorreaAkufenoakBertigoa
En tzumenarekin eta audizioarekin zerikusia duten faktoreakBotika ototoxikoak har tzea
Lanetik kanpoko giroan zarataren eta substan tzia ototoxikoen eraginpean egotea
.../...
ANAMNESIA
Egungo osasun-egoeraren eta osasun-aurrekarien ezagu tza
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
148
Larruazalaren nahasmenduak : Agente kimikoakAgente biologikoak Erradiazio UMak
Ukipeneko dermatitis narrita tzaileaUkipeneko dermatitis alergikoaUkipeneko urtikariaAkne okupazionalaInfekzioak larruazal kaltetuan (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioengatiko infe-kzioak)Larruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoak
Begiko nahasmenduak:Erradiazio UMakAgente kimikoak
NarriaduraLesioakErredurak
Trastornos respiratorios:Agentes químicos
IrritaciónDificultades de respiración Asma
Ho tzarekin zerikusia duten nahasmenduak
Orokorrak:Hipotermia
Kokatuak:AkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaRaynauden sindromeaIzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina
Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakBeroarekin zerikusia duten nahasmenduak
Nahasmendu sistemikoakBeroagatiko akiduraBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra
Larruazaleko alterazioakLarruazaleko erupzioakErredurak
Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosiaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioak
Faktore psikosozialekin zerikusia duten nahasmenduak
Umorearen nahasmenduak Nahasmendu neurotikoakEstresarekin zerikusia duten nahasmenduak Nahasmendu somatoformeakAkidura emozionala edo “burn out”Mendekotasunak
Laneko patologiaren aurrekariak
Gaixotasun profesionalakLaneko istripuakLanarekin zerikusia duten beste osasun-arazo ba tzuk
NBEen erabilera NBEen erabilgarritasunaNBEen benetako erabilera
Haurdunaldia, erdi tze berria eta edoski tzaroa:
AurrekariakEgungo egoera
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
149
Sentikortasun berezia Patologia kronikodun per tsonak: areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di-tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak edo patologia hematologikoak edo endokrinoakPer tsona gizenakHiperten tsioaren aurkakoekin, lasaigarriekin, depresioaren aurkakoekin eta abarre-kin tratamenduan dauden per tsonakAdinaBeste ba tzuk
Ohiturak Substan tzien kon tsumoa:TabakoaAlkoholaBeste substan tzia ba tzuk
Lanetik kanpo arrisku ergonomiko, higieniko, kimiko eta biologikoko faktoreen era-ginpean egoteaAriketa
MIAKETA
Aparatu muskulueskeletikoa:Arrisku ergonomikoak
BIZKARREZURRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENASorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: aurretik a tzerakoa eta albokoa
HAZTAPENAApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa
MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA
MANIOBRAK: Laségue, Bragard, Schober, ValsalvaSENTIKORTASUNA
GOIKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENAAsimetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...
HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)SorbaldaBesoa UkondoaBesaurrea EskumuturraEskuakHa tzak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOASorbalda: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaUkondoa: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioaEskumuturra: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, desbidera tze kubi-tala, desbidera tze erradialaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa
MINA
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
150
MIAKETA NEUROLOGIKOANERBIO-HODIEN HAZTAPENA:
Hodi klabikularra, kanal epitroklearra, eskualde epikondileoa, karpoko ka-nala, Guyonen kanala
MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAKTinel-en zeinua nerbio-hodietan, Finkelstein-en zeinua, Phalen-en testa, Adson-en maniobra, estugune kostoklabikularra, hiperabdukzioa, nerbio kubitalaren luxazioa ukondo parean, Allen-en maniobra, erresisten tziaren aurkako pronazioa
TENDOI-ERREFLEXUAKBizipitala, trizipitala, estiloerradiala, kubituprona tzailea
SENTIKORTASUNAUkipenezkoa, mingarria
BEHEKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA
IKUSKAPENADismetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...
HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)AldakaIzterra BelaunaZangoaOrkatilaOinakHa tzak
MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAAldaka: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaBelauna: Flexioa, luzapenaOrkatila: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, barne-biraketa, kanpo-biraketaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa
MIAKETARAKO MANIOBRAKAldaka: TrendelenburgBelauna: Lachman, Pívot Care, Pívot Cari, aurreko kaxa, a tzeko kaxa, LLE aharrausia, LLI aharrausiaMeniskoa: Steimann, Graham Apley, Mc Murray, Moragas
MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA
NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Muxarradura ziatikoa, perone-burua, tar tsoko tunela
MIAKETARAKO MANIOBRAKTinel-en zeinua nerbio-hodietan, Laségueren maniobra, Laségueren ma-niobra alderan tzikatua, erresisten tziaren aurkako indarra
TENDOI-ERREFLEXUAKErrotulianoa, Akilesekoa
OIN-ZOLAKO LARRUAZALEKO ERREFLEXUAKUzkurtuta, luzatuta
SENTIKORTASUNAUkipenezkoa, mingarria
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
151
Zirkulaziosistema periferikoa:Arrisku ergonomikoakBeroa
IKUSKAPENAZainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disea-se)
HAZTAPENATenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobra
MANIOBRAKTrendelemburg, Perthes, Pra tt
En tzumena:Zarata
OTOSKOPIAAUDIOMETRIA
Larruazala:Ho tzaErradiazio UMakAgente kimikoakAgente biologikoak
IKUSKAPENAHAZTAPENADESKRIPZIOAI txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua
Alterazio alergikoakPROBA ALERGIKOAK: IgE espezifikoak
Begiak:Erradiazio UMakAgente kimikoak
KORNEAREN MIAKETA KONJUNTIBAREN MIAKETABEGI-ZORROZTASUNAREN BALORAZIOA
Arnas-aparatua:Agente kimikoak
AUSKULTAZIOAESPIROMETRIA
Alterazio alergikoak:AUSKULTAZIOA ESPIROMETRIA ESPIROMETRIA BRONKODILATAZIO PROBAREKINSERIEKO PEAK-FLOWAPROBA ALERGIKOAK: IgE espezifikoak
Faktore psikosozialekin zerikusia duten nahasmenduak
1. MAILAKO ESKU-HAR TZEA10Q-FRP oinarrizko galdetegia
+Jasotako eta alderatutako osasunaren egungo egoeraren per tzepzioa (SF36)
+Elkarrizketa erdi egituratua gai hauei buruz:
gertaera orokorrak (I. blokea)edo/eta
laneko gertaerak (II. blokea)2. MAILAKO ESKU-HAR TZEA
Goldberg-en GHQ12+
Estresaren sintomatologia balora tzeko adierazle sinplea (estresari buruzko galdera sinplea)
etaOndoezaren Balorazio Orokorrerako galdetegia- 2Q-IGM
+Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua:
I. blokea (jarrera) II. blokea (portaera)III. blokea (gai tzikortasun paranoidea-nahasmendu faktoreen baheketa-indizea (NFI)
.../...
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
152
3. MAILAKO ESKU-HAR TZEASintomen galdetegiak:
C1 Hezur- eta muskulu-nahasmenduen galdetegia (Nordiko egokitua)eta
C2: Somatizazio-sintomen galdetegia (S-10Q-FRP)Miaketa fisikoa:
Miaketa fisiko/anamnesikoa (5 mul tzo CIE 9MC)Oinarrizko miaketa sistematikoa aparatuka:
Datu biometrikoakLarruazalaSistema muskulu-eskeletikoaSistema gastrointestinalaBiho tz-biriken aparatuaMiaketa neurologiko/mentalaAurkikun tzen araberako proba osagarriak: kontrol biologikoa, EKG, espi-rometria... Beste galdetegi espezifiko ba tzuk sar tzearen balorazioa
4. MAILAKO ESKU-HAR TZEALangilea Erakunde Kudea tzaileko – Mutualitateko edo Osasun Zerbi tzu Pu-blikoko Espezialistarengana desbidera tzea (kasu bakoi tzean dagokionaren arabera)
edoKon tseilu mediko-preben tziozkoa
edo/etaLanpostua berrebalua tzea
Haurdun tza
Sentikortasun berezia SENTIKORTASUNAREN ARABERAKO MIAKETA ESPEZIFIKOA
13. taula Osasunaren zaintzaren elementu nagusiak haurdunaldian. Erditze gertatu berria eta edoskitzaroa OSASUNAREN ZAINTZAREN ELEMENTU NAGUSIAKHELBURUAKArrisku-faktore espezifikoen analisia arriskuen ebaluazioan.Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Ugalketa-osasunaren gaineko efektuen detekzio goiztiarra.Kasuen azterketa eta datuen azterketa epidemiologikoa.BISITA MEDIKOEN PERIODIKOTASUNALaneko medikuak proposatuko dio emakume langileari, arriskuen ebaluazioaren arabera, norbanakoaren ezaugarrien arabera eta egoeraren eboluzioaren arabera, zaintza medikoaren periodikotasuna. Gutxienez, honako une hauetan egitea gomendatzen da:Lehena Unea:
Langileak bere egoeraren susmoaren edo baieztapenaren berri ematen duen unean, plangintzaren aurretik.Objetivos:Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Arriskuei eta hartu beharreko neurriei buruzko informazioa.Enpresaren politikari eta haren eskura jarritako baliabideei buruzko informazioa.Haren premiak ebaluatzea.Prebentzio-neurrien proposamena.Aholku indibiduala.
Ondoren-goak
Unea:Haurdunaldian lehen bisitaren ondorengo bi bisita mediko antola daitezke: lehen lauhilekoaren bukaeran bat eta hirugarren hiruhilekoan bestea.Edoskitzaroan, bigarren bisita lanean berriro hasi eta hilabetera egin liteke.Portaeraren alterazioa, alterazio funtzionalak edo haur-minbizia detektatzeko elkarrizketa gehigarri bat edo bi egin beharko lirateke jaio ondorengo 3-5 urteetan.Helburuak:Lan-baldintzek eragindakoa edo larriagotua izan litekeen emakume langilearen, fetuaren, bularreko haurraren edo umearen osasunaren edozein gorabehera edo alterazio garaiz detektatzea.Premiak ebaluatzea.Emakume langilea gogobetetzea hartutako neurriekiko eta horien eraginkortasunarekiko. Prebentziozko neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.
Zirkunstan-tziala
Unea:Amak, fetuak edo haurrak osasun kalteren bat izatea.Lanpostua aldatzea edo arrisku berriak sortzeaGaixotasunagatik zazpi egun baino gehiagoz lanera joan gabe edo behin eta berriz lanera joan gabeko aldi txikiak izan ondoren.Emakume langileak eskatuta.Lanera itzuli eta berehala.Helburuak:Arrisku-faktore berrien detekzioa.Jakineko kasu bat edo kasu-multzo bat aztertzea.Premiak ebaluatzea.Prebentzio neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.Osasunerako heziketa.
BISITA MEDIKUEN EDUKIAEmakume langilearen zaintza medikoa espezifikoa izango da, lantokiak amatasunerako dituen arriskuen arabera. Inoiz ez da izango Laneko Medikuntza unitatearen egitekoa haurdunaldiaren edo edoskitzaroaren jarraipena egitea, hori osasun-sistema nazionaleko medikuaren ardura baita.
Lehen bisitaOndorengoak eta zirkuns-tantzialak
Behin emakume langilearen baimen informatua lortutakoan zaintza medikoa egiteko eta bere lanpostuko arriskuen azken ebaluazioa berrikusita, honako hauek egingo dira:Emakume langilearen historia klinikoa (ginekologia eta obstetrizia barne) eta laneko historia egin edo eguneratu.Egoera immunitarioa.Amaren, fetuaren edo bularreko haurraren osasun-egoerari buruzko informazioa biltzea.Bisitaren unean premiak ebaluatzea.Lan-baldintzekin zerikusia duen kalteren bat izateko arriskuaren pertzepzioa aztertzea.Arterietako tentsioa.Sentikortasun berezia baztertzeko edo jakinarazpena hilekoaren atzerapen bati buruzkoa den kasuan haurdunaldi-susmoa baieztatzeko egokitzat jotzen diren beste miaketa batzuk.
Ondorengoak eta zirkuns-tantzialak
Zaintzaren zatirik garrantzitsuena emakume langileari egingo zaion elkarrizketa izango da, azterketa-motaren arabera eta egiten den unearen arabera, honako hauen berri jakiteko:Lan-baldintzek eragin edo larriagotu dituzten alterazio posibleak.Bere egoeraren eboluzioarekin edo laneko aldaketekin zerikusia duten premia berriak.Zaintzen duen medikuak emandako informazioaren berrikuspena eta oharpena.Martxan jarritako neurriekiko gogobetetasuna.Aholku indibiduala.Eratorritako sentikortasun berezia edo aurretiko anamnesiagatikoa detektatzeko beharrezkotzat jotzen diren miaketak.
BISITA MEDIKOETAKO DATUEN ANALISIAArrisku-faktore berrien susmoa
Emakume langile batek edo horren haurrak kalteren bat izateak edo sail/arlo batean kasuak pilatzeak, aldi berean nahiz denbora luzean, arrisku-faktoreak berrikustea eragin beharko luke, bai lan-esparruan nahiz lanetik kanpokoan.Prebentzio-zerbitzuak uneoro eguneratu behar du ugalketak enpresan dituen arriskuei buruzko informazioa.
Hainbat kasu agertzearen azterketa
Denbora labur batean ugalketarako efektu kaltegarriak pilatzearen inguruko azterketak, beste gauza batzuen artean, haien deskripzio eta azterketa zorrotzak egitea eskatzen du, efektu- eta esposizio-motari dagokienez alderagarriak diren eta haien maiztasuna gainerako herritarrena baino handiagoa den jakiteko. Kasu horietan, gardentasuna eta komunikazio eraginkorra ezinbestekoak dira ikerketa eta erabakiak hartzea errazteko eragile nagusi guztien lankidetzan eta parte-hartzean oinarrituta.
Prebentzio-zko neurrien eraginkorta-suna
Amatasuna babesteko programan finkatutako helburuen arabera, prebentzio neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko adierazleak ezarriko dira.
OHARRAKIkuspegi indibidualetik, amatasunaren babesak arriskuen ebaluazio orokor eta gehigarrien azterketa xehatuan, emakume langilearen ezaugarri indibidualetan eta haurdunaldiaren, erditze ostearen eta edoskitzaroaren eboluzioan oinarritu behar du.Ikuspegi kolektibotik, bestalde, ugalketa-osasunaren jarraipena denboran zehar arrisku-faktoreen arabera egiteko aukera ematen duten adierazleen elaborazioan, bilketan eta analisian oinarrituko da amatasunaren babesa.
KAPITULUA
ARRISKUEN EBALUAZIOA
8.
8.1. kapituluaren egileakXavier Alfonso CornesAlexandre Alfonso CornesMarta Abruñedo Salaberri
8.2.1. kapituluaren egileakAlfonso Pérez SantiagoJosé Rega PiñeiroJosé Mª Santurio Díaz
8.2.2. kapituluaren egileakJosé Rega PiñeiroJosé Mª Santurio Díaz
8.2.3. kapituluaren egileakYolanda Juanes Pérez
8.2.4. kapituluaren egileakAitor Guisasola Yeregui
8.2.5. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiLuis Agirre Muxika
8.2.6. kapituluaren egileakAitor Guisasola Yeregui
8.2.7. kapituluaren egileakMª Nieves de la Peña Loroño
8.2.8. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiMª. Isabel García LealLuz Gómez Lastra
8.3. kapituluaren egileakMaite Gomez EchevarriaLuis Agirre Muxika
8.4. kapituluaren egileakJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García LealDiego Castro Balboa
8.5. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo Espeso
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
155
SARRERA
Gida honen aurreko zatiek ikuspegi teknikotik eta modu xehatuan deskribatu dute arran tza-modalitate desber-dinetan eta zerikusia duten jardueretan nahasita dauden langileek egiten duten lan-prozesu osoa. Analisiak, por-tuan hasi eta, nabigatu eta arran tza egin ondoren, bertan amai tzen den lana hartu du kontuan. Emai tza matrize gisa jaso da, eta lanpostuaren eta lanpostuak berekin dituen meha txuen deskripzio xehatua eskaini du. Matrize horiek modu generikoan erakusten dutenon eta nola aurkez dai-tezkeen arriskuak arran tza-mota bakoi tzean eta sektorea osa tzen duten jarduera lagungarrietan, baina Gida honetan azaldu den bezala, on tzi edo azpisektore bakoi tzak dago-kion moduan ebaluatu behar du arriskua. Zen tzu horretan adierazi behar da arriskuen ebaluazioak langileen osasu-naren zain tzari aplika dakizkiokeen osasun-protokolo eta proba espezifikoei buruz orienta tzen duela, eta zain tzaren emai tzek, ebaluazioarenekin batera, arriskuak saihesteko edo minimiza tzeko preben tzio-neurri egokienak proposa-tzeko balioko dutela.
Arriskuen hasierako ebaluazioak arriskuen ikuspegi oroko-rra eta bere garran tziaren lehen estimazioa eskain tzen ditu, preben tziozko jarduerak sailka tzeko eta lehenesteko aukera emanaz. Aldi berean, arriskuek langileen osasuna-ren gainean dituzten ondorioak ezagu tzea xede duten osa-sun-jarduera bidera tzen du. Jarduera hori, preben tziozko gainerako diziplina tekniko isolatuetatik ondorioztatua be-zala, ez da finalista, eta arriskuek langileen tzako dituzten eraginak ezagu tzea du xede, langile horiei, haien eragin-pean egoten direnean gerta tzen zaienari buruzko ulermen orokorra emanaz. Bere emai tzek, arriskuen ebaluazioaren emai tzekin batera, aukera ematen dute enpresaren preben-tziozko jarduerak bidera tzea, lehenestea, mar txan jar tzea eta, garran tzi tsuena, ebalua tzea. Kalteak desagertu edo murrizten badira soilik izango du zen tzua preben tzioak. Arriskuen ebaluazioaren ondorengo berrikuspenak emai-tza horiek lor tzearen eta ebaluazioaren ondorioz aurreikus daitezkeen kalteen arabera bideratuko dira.
Preben tzioko diziplinek egiten dituzten jardueren izae-ra ezfinalista nabarmen tzeko asmoz, eta osasunerako egon litezkeen kalteen azterketarik ez badago datuak osa-tu gabe geratuko liratekeela kontuan hartuta, Gidan ez da aurkeztu kasu honetan aplikatu beharreko preben tziozko neurri zeha tzik. Arriskuen ebaluazioekin batera doazen neurri horiek argitaratu egin daitezke xehetasun guztiekin.
Azkenik, nabarmen tzekoa da Gida egiteko prozesuan ze-har kontuan hartu dela aplikazio praktiko zuzenekoa izatea eta beraien zereginen artean langileen osasunaren zain tza egitea, arriskuen ebaluazioak egitea, preben tzio-planak ezar tzea, marinelak presta tzea dituztenen tzat eta, oro har, marinelen eta arran tza-sektoreko gainerako langileen la-neko arriskuen preben tzioan nolabaiteko eran tzukizuna
duten per tsona guztien tzat erreferen tzia gisa har tzearen komenigarritasuna.
HELBURUAK
Arran tza-sektorean osasuna zain tzeko Gidaren zati honen helburua Arriskuen Ebaluazio Eredu bat aurkeztea da, hain zuzen ere, arran tza-sektorean arriskuaren ebaluazioak egiteko eredu gisa balioko duena eta arriskuen ebalua-zio honen xede den lanpostua okupa tzen duten langileei aplika dakizkiekeen protokolo eta osasun-probei buruzko proposamen bat egiteko aukera emango duena.
METODOLOGIA
I tsaser tzeko ingurasarearekin lan egiten duen flota Kan-tauriko ipar-ekialdeko i tsaser tzean erabil tzen diren arran-tza-aparailu guztien artean garran tzi tsuenetarikoa da. Ho-rregatik erabaki da Arriskuen Ebaluazio Eredua on tzi-mota horretan egitea.
Zerradun ingurasarea i tsas espezie pelagikoak harrapa-tzeko erabil tzen da, besteak beste, sardina, txi txarroa, ber-dela, bokarta, an txoa, sardinzarra, bakalada, tunidoak eta, aldiro-aldiro, lupia eta muxar handia. Arran tza-mota hau sare angeluzuzen batek osa tzen du. Sareak arrain-sardak ingura tzen ditu. Sarea behe aldetik i txi egiten da, arrainak bizirik har tzen dituen zaku modukoa eratuz, eta gero on-tzira igo tzen da.
Arriskuak ebalua tzeko lan hori premisa hauen pean egitea proposa tzen da:
- Ergonomia-, higiene-, psikosoziologia- eta segurta-sunarriskuak identifikatu eta ebalua tzeko prozedu-ra sekuen tziatua. Ebaluazio-zati bakoi tzerako, hura egiteko erabilitako metodologia deskribatu eta horren emai tzak aurkeztuko dira.
- Perpendikularren artean 18 metrotik gorako luzera duen i tsaser tzeko inguraketa-on tzia (arran tza-on-tzietako laneko segurtasun- eta osasun-arloko gu-txieneko xedapenei buruzko 1216/97 EDren aplika-zio-eremuan sartuta dagoen arran tza-on tzia).
- Lanpostua: marinela
- Ebaluatu beharreko laneko elementuak: azpizereginak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
156
Lanpostuaren azterketa, premia praktiko eta logistikoak medio, hainbat on tzitan egin da, ebaluazioa arlo eta es-pezialitatetan azpibanatuz eta Kantauriko erlai tzeko lane-ko segurtasun- eta osasun-institutuen artean lana bana-tuz. Horretarako, at arran tza-on tzi aztertu dira i tsaser tz osoko hainbat portutan. Bakoi tzean arlo desberdinak az-tertu dira, aztertutako on tzi guztiak oso an tzekoak badira ere on tzi-motari dagokionez eta erabil tzen dituzten laneko aparailu eta ekipamendu, arran tzako prozedura eta tripu-lazioei dagokienez.
Lanaren konplexutasunak nahitaezkoa egin du inplika-tutako institutuen lurralde-zentroetako teknikari eta me-dikuen lagun tzaz gain, erakunde espezializatuen lagun tza ere, oso baliagarria izan baita. Kredituen atalean, parte-har tzaile horien erreferen tziak adierazten dira.
Ebaluazioa egitean aurreko faseetan kontuan hartu ez zi-ren arriskuak identifikatu dira eta bere garaian Gida egiteko erabili zirenak osa tzen dituzte. Ebaluazioan ugalketarako arriskuen ebaluazioa ere sartu da, amatasunari buruzkoak barne. Enpresariak, Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. agindua betez, arrisku horiek hasierako ebaluaziotik hartu behar ditu kontuan eta haurdun dagoen, erditu be-rria den edo edoski tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik gabeko lanpostuen zerrenda bat egin behar du, lanpostua bete tzen emakume bat badago eta ez badago.
Arestian aipatu den bezala, lan honetan ez da gara-tu preben tzioko neurri zuzen tzaileen plangin tza-fasea, proposa tzen den ereduzko arrisku-ebaluazioa osatuko lukeena. Dena den, aurretiko urra ts gisa, arriskuen eba-
luazioen garapenak langileen zain tzaren emai tzak barne hartu beharko lituzke eta, horrela, bere osotasunean hartu.
Preben tziozko plangin tzak, bestalde, kontuan hartu behar ditu ebaluatutako arrisku bakoi tzaren aurrean hartu be-har diren neurri zuzen tzaileak, zuzenketei nolako urgen-tzia eta lehentasuna eman behar zaien eta zuzenketak inplementa tzeko ardura hartuko duten per tsonak.
ON TZI-MOTA
Arriskuen ebaluazioaren xede den on tzia i tsaser tzeko arran tza-on tzia da. Giza Bizi tzaren I tsasoko Segurta-sunerako Nazioarteko Hi tzarmenaren Arau Osagarriek (SEVIMAR) xedatutakoaren arabera, i tsaser tzaren eta 60 miliako lerro paraleloaren artean egiten den arran tzarako on tzia da. Sailkapen bera erabil tzen du (badira haiek sistematiza tzeko beste modu ba tzuk ere) 1216/97 EDko Gida Teknikoak arran tza-on tzietan arriskuak ebaluatu eta prebeni tzeko. Halaber, “arran tza-on tzi berria” dela eta perpendikularren artean 18 metro baino gehiagoko luzera duela kontuan hartuta, ED berean ikusten den bezala, bere I. eranskinean aurreikusitako gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenak bete beharko ditu.
Azterketaren xede diren on tziek honako ezaugarri nagusi hauek dituzte:
Arriskuen identifikazioa baxurako ingurasarearen matrizeari dagokiona da. Matrize horretan, Laneko Segurtasun eta Hi-gienerako Institutu Nazionalak (LSHIN) garatutako laneko arriskuak ebalua tzeko metodoan Gidaren egileek egindako aldaketarekin bat datozenak dira arriskuak. Gida honen ondorioetarako forma-kode deitu zaienak dira.
OINARRIZKO PORTUAK Galizia, Asturias, Kantabria eta EAE autonomia-erkidegoetako arran tza-portuak.
ZERRENDA 3 EGT 60,41 (gu txi gorab.) TH 50,92 (gu txi
gorab.)
APARAILU-MOTA Ingurasarea ARRAN TZA-MOTA I tsaser tzekoa TRIPULA TZAILE-
KOP. 9tik 16ra
ARRAN TZA-TOKIA
Ipar-ekialdeko Kantauri i tsasoa ALTAREN DATA 2000. urtea baino
geroagokoa KROSKOA Al tzairua
LUZERA OSOA 19 m baino gehiago bp LUZERA 18 m baino
gehiago
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
157
ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA
HELBURUA
Ebaluazio horren xedea marinellanpostuko karga fisiko estatikoaren eta dinamikoaren ondoriozko arrisku ergo-nomikoak azter tzea da Kantauriko Erlai tzeko eta Galiziako baxurako on tzietan ingurasare-modalitatean.
Azterketak honako hauek aurreikusten ditu:
1- Arrisku ergonomikoaren ikuspegitik garran tzi-tsuenak diren zeregin eta azpizereginen ebaluazio ergonomikoak egitea.
2- Honako hauek eragindako osasunerako arriskuen ebaluazioa:
a. bul tza tzeak eta arrasta tzeakb. jarrera behartuakc. mugimendu errepikakorrakd. kargak eskuz manipula tzea
3- Europako eta nazioarteko metodo ergonomiko es-tandarren erabilera 4 arriskuak balora tzeko:a. Kargak eskuz manipula tzea honako hauen bidez:
NIOSH metodoab. Mugimendu errepikakorrak honako hauen bidez:
CHECK-LIST OCRA metodoac. Jarrera behartuak honako hauen bidez:
REBA metodoad. Bul tza tzea eta arrasta tzea honako hauen bidez:
Snook & Ciriello metodoa
4- Adierazitako arauetan jasota dauden eskakizunak bete tzea deskribatutako metodoak aplikatuz:• ISO 11228-2 (Manual handling – Part 2: Pushing
and pulling. 2007)• UNE 1005-3-3:2002 (Makinen segurtasuna. Gi-
zakiaren portaera fisikoa. 3. zatia: Makinak erabiltzeagatik gomendatutako indar-mugak)
• UNE EN 1005-4:2005 (Makinen segurtasuna. Gi-zakiaren portaera fisikoa. 4. zatia: Laneko jarrera eta mugimenduen ebaluazioa makinekiko)
• ISO 11226 (Ergonomics - Evaluation of static wor-king postures. 2000), jarrera estatikoetarako
• UNE 1005-5:2007 (Makinen segurtasuna. Giza-kiaren portaera fisikoa. 5. zatia: Maiztasun handiko manipulazio errepikakorragatiko arriskuaren eba-luazioa)
• ISO 11228-3 (Ergonomics - Manual handling - Part 3: Handling of low loads at high frequency. 2007)
• UNE EN 1005-2: 2004+A1:2009 (Makinen segurta-suna. Gizakiaren portaera fisikoa. 2. zatia: Makinen eta horien osagaien maneiua)
• ISO 11228-1 (Ergonomics – Manual handling – Part 1: Lifting and carrying. 2003)
METODOLOGIA ERAGINKORRA
Ebaluazioaren faseak
Ebaluazioa 3 FASETAN egin da:
• Azterketarako metodo ergonomiko egokienen hautake-ta
Fase honetan arriskuen ebaluaziorako egungo metodo er-gonomiko estandarren balorazioa egin da. Zeregin bakoi-tza Europako eta nazioarteko metodo ergonomiko estan-darren bidez ebaluatu da. Arrisku-faktore bakoi tzerako bi metodo ergonomiko aztertu dira eta baxurako on tzien in-gurasare-modalitatean marinel-lanpostura ongien egoki-tzen den metodoa hautatu da arrisku-faktore bakoi tzerako.
• Landalana. Datubilketa (In situ)
Fase honetan in situ egin dira neurketa ergonomikoak baxurako on tzien ingurasare-modalitateko marinel-lan-postuaren jarduera errealetan eta lehorrean egindako ze-reginetan.
• Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lanpostuetan
Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lehen fasean hautatu-tako metodoen bidez egin da.
8.1ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
158
FASEAK
1 Azterketarako metodo ergonomiko egokienen hau-taketa
Arrisku-faktore beraren azterketari aplika dakizkiokeen metodoek eskainitako emai tzen analisia egin ondoren iku-si da metodo horiek desberdinak izan daitezkeela (NIOSH eta SNOOK kargak manipula tzeko; CHECK‐LIST OCRA eta STRAIN mugimendu errepikakorretarako; REBA eta OWAS jarrera behartuetarako; eta SNOOK eta ISO‐11228‐2 bultza tzeko eta arrasta tzeko). Zeregin berean faktore baten larritasuna 2 metodo desberdinen bidez azter tzean sor-tzen den desadostasuna 4 gertakariren ondoriozkoa da batik bat:
(1) metodo bakoi tzak sarrerako parametro desberdinetatik egiten ditu kalkuluak
(2) metodo bakoi tzak kalkulua egiteko bere algoritmoak ditu, sarrerako parametro horiek modu desberdinean kon-binatu, operatu eta hazta tzen dituztenak.
(3) metodo bakoi tzak bere balorazio-eskala du, eskala bakoi tza bere mailekin, eta eskala horiek ez dira beti bat etor tzen metodo desberdinen artean (ez maila-kopuruan eta ez arriskuaren/larritasunaren definizioan), eta
(4) metodo bakoi tza egokiagoa da (edo ez hain egokia) aplikazio-kasu bakoi tzerako, beraien araudietan isla tzen diren kon tsiderazioen arabera.
Horregatik, desadostasunak edo interpretazio okerrak bazter tzeko helburuarekin eta azken emai tzen interpreta-zioa errazteko, arrisku-faktore bakoi tzerako metodo ego-kiena hautatu da ondoren azalduko diren irizpideen arabera
a. Metodo ergonomikoak
a.1. NIOSH metodoaren bidez kargak eskuz manipulatzearen kalkulua eta ebaluazioa
Kargak eskuz manipula tzearekin loturako TME arris-kuen azken balorazioa egiteko NIOSH metodoa hautatu da. SNOOK & CIRIELLO metodoa aplika tzeko araudiek beraiek aitor tzen dute NIOSH ekuazioaren nagusita-suna kargak manipula tzeko zereginak ebalua tzeko or-duan (kargak al txa tzea eta jaistea barne).
Horrenbestez, NIOSH metodoa egokiena da kargak manipula tzeari lotutako arrisku-mailen azken balora-ziorako.
NIOSH metodoa National Institute for Occupational Safety and Health-ek (NIOSH) garatu zuen 1981ean kargak eskuz manipula tzearen ondoriozko osasun-arriskuak ebalua tzeko metodo gisa. Karga simetrikoak bi eskurekin al txa tzeko zereginetarako gomendatutako pisua kalkula tzeko ekuazioa ere badago metodo horre-tan. 1991n ekuazioa berrikusi zen eta faktore berriak sartu ziren: kargen maneiu asimetrikoa, zereginaren iraupena, al txaldien maiztasuna eta heldulekuaren ka-litatea.
Hiru irizpide kontuan hartuta egin zen ekuazioa: bio-mekanikoa, gerrialdean eta sakro eskualdean estresa muga tzen duena, gu txitan egiten diren baina aparteko esfor tzua eska tzen duten al txaldietan garran tzi tsuago dena; irizpide fisiologikoa, estres metabolikoa eta ze-regin errepikakorrei lotutako nekea muga tzen dituena; eta irizpide psikofisikoa, karga muga tzen duena langi-leak bere ahalmenari buruz duen per tzepzioan oinarri-tuta, era guztietako zereginei aplika tzeko modukoa, al-txaldien maiztasun handia dutenetan izan ezik.
Zeregin bati lotutako arrisku-mailaren estimazio er-latiboa ematen duen Al txa tze Indizea (AI) kalkula-tzen du metodoak. AI hori honela kalkula tzen da: AI = al txatutako karga / pisu-muga gomendatua. Pisu-muga gomendatua NIOSH metodoko behaketa- eta kalkulu-protokoloaren arabera lortutako parametroa da. Gainera, metodo horrek aukera ematen du Al txa tze Indize Konposatuaren (AIK) kalkuluaren bidez kargak manipula tzeko zeregin anizkoi tzak azter tzeko.
Azterlan honetan NIOSH ekuazioaren 1994ko berrikus-pena erabili da eta, horregatik, Al txa tze Indizearen (AI) haren irizpideak deskribatu eta aplika tzen dira. Hala ere, UNE-EN 1005-2 arauan xedatutako irizpide murriztai-leagoetan eta apirilaren 14ko 487/1997 EDk garatu-tako Gida Teknikoaren irizpideetan oinarrituta, NIOSH ekuazioa aplika tzearen ondoriozko AI balioak muga ja-kin ba tzuekin hartu behar dira kontuan. Hala, 25 kg-tik gorako pisu errealeko egoera guztiak onartezin tzat jo behar dira AI balioak definitutako arriskueremua kon-tuan izan gabe.
Honako hauek dira Al txa tze Indizearen (AI) araberako emai tzak:
- Arrisku mugatua (Al txa tze Indizea ≤1): Zeregin horiek egiten dituzten langile gehienek ez lukete arazorik izan behar.
- Arrisku moderatua (1 < Al txa tze Indizea ≤ 3): Langi-le ba tzuek ajeak edo lesioak izan di tzakete zeregin horiek eginez gero. Horrelako zereginak birdiseinatu egin behar dira edo kontrolpean egongo diren langile hautatuei esleituko zaizkie.
- Muturreko arriskua (Al txa tze Indizea > 3): Zeregin ho-riek onartezinak dira ikuspegi ergonomikotik eta alda-tu egin behar dira.
a.2. Mugimendu errepikakorren kalkulua eta ebalua-zioa honako hauen bidez: CHECKLIST OCRA meto-doa
Mugimendu errepikakorrei lotutako TME arriskuen azken balorazioa egiteko CHECK-LIST OCRA meto-doa aukeratu da, ISO 11228-3:2007 eta UNE EN 1005-5:2007 arauek zeregin errepikakorren ondoriozko TME arriskua ebalua tzeko erreferen tziazko metodo tzat jo duelako.
CHECK-LIST OCRA (Occupational Repetitive Action) metodoak, Unità di Ricerca Ergonomia della Postura e Movimento (EPM) erakundeko Occhipinti eta Colom-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
159
bini egileek 1998an argitaratutakoak, goiko gorpu tz-adarraren lan errepikakorraren arriskua ebalua tzen du, arrisku-maila nahasmendu bat denbora jakin batean azalduko dela aurreikusteko ahalmenarekin lotuz.
Lanpostu bateko karga fisikoa ebalua tzeak, zereginak eta hura gara tzen den inguruneak ezarritako eskakizun fisikoen maila muga fisiologiko eta biomekaniko onar-garrien barruan dauden zehazteko edo per tsonaren ahalmen fisikoak gainditu eta bere osasunerako arris-kua sor dezaketen zehazteko balio du.
Honako hauek dira CHECK-LIST OCRA metodoak mu-gimendu errepikakorrak dituen zeregin bakoi tzerako azter tzen dituen arrisku-faktoreak:
- Mugimendu errepikakorraren iraupen garbia
- Susperraldi edo a tsedenaldiak
- Burututako egin tzen maiztasuna
- Egindako indarraren iraupena eta mota
- Mugimendua egitean sorbalda, ukondo, eskumutur eta eskuek hartutako jarrera
- Arrisku-faktore gehigarriak egotea, hala nola, eskula-rruak erabil tzea, bibrazioak egotea, doitasun-zeregi-nak, laneko erritmoa, etab.
Faktore horietatik abiatuta, CHECK‐LIST OCRA me-todoak aukera ematen du langile bakoi tzak ezkerreko eta eskuineko gorpu tz-adarrerako duen Arrisku Indizea lor tzeko.
Honako hauek dira Al txa tze Indizearen (AI) araberako emai tzak:
- Arrisku onargarria (Arrisku Indizea ≤ 7.5): Lanpostuak ez du ekin tza zuzen tzailerik behar
- Arrisku arina (7.5 < Arrisku Indizea ≤ 11): Beste azter-keta bat egitea edo lanpostua hobe tzea gomenda tzen da
- Arrisku moderatua (11 < Arrisku Indizea ≤ 14): Lan-postua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena tzea gomenda tzen da
- Arrisku handia (14 < Arrisku Indizea < 22.5): Lanpos-tua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena-tzea gomenda tzen da
- Muturreko arriskua (22.5 ≤ Arrisku Indizea): Lanpos-tua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena-tzea gomenda tzen da.
CHECK-LIST OCRA metodoak nabarmendu beharreko hainbat muga ditu:
- Soilik goiko gorpu tz-adarren jarrera behartuen arris-kua ebalua tzen du, azterketatik kanpo u tziz buruaren, lepoaren, enborraren, zangoen eta abarren jarrera be-hartuak azterketatik kanpo u tziz.
- Metodoa gehienez 8 orduz (480 minutu) okupatutako lanpostuen ebaluaziora bideratuta dago.
Okupazioa 8 ordutik gorakoa bada, emai tzaren “fida-garritasuna” aldatu egingo da, arriskua propor tzio be-rean alda tzen delako 9 lanordurako, 12 lanordurako, 13 lanordurako, etab.
- Metodoak susperraldietarako planteatutako aukerek 6 eta 8 ordu arteko mugimenduak aipa tzen dituzte.
- Faktore gehigarrien ebaluazioetan (eskularruak, bi-brazioak, konpresioa, doitasuna...) aukera ematen du faktore bakarra hauta tzeko, esangura tsuena. In-guruabar horietako ba tzuk bat etor tzean, arriskuaren informazioa eta zehaztapena gal tzen dira.
- Metodoak ez du sailka tzen faktore desberdinei eman-dako tarteko puntuazioetarako arriskua. Faktore bakoi tzaren azterketa osagarria emai tza par tzialen elkarren arteko eta azken indizearekiko konparazio subjektibora murrizten da.
- Metodoak indarra balora tzen du ziklo gu txitik behin egiten bada eta mugimendu errepikakor osoan zehar baldin badago. Modu horretan, lanpostu batek behar duen kargen unean uneko maneiuari lotutako arris-kua ez li tzateke ondo islatuta geratuko arriskuaren azken balorazioan.
- Azter tzen ari den jakineko egoera deskribatuta ez du-ten faktoreei tarteko puntuazioak eslei tzeko aukera iradoki tzen du metodoak. Puntuazio horiek subjekti-boak dira eta ebalua tzailearen irizpidearen mende-koak.
- Metodoak ez ditu “mikropausak” susperraldi tzat jo-tzen eta, ondorioz, ez ditu arriskua gu txi tze gisa har-tzen, langileak gorpu tzeko arrisku-guneei a tseden eman diezaiekeelako, segundo gu txi ba tzuetan bada ere.
- Ez du uzten indar-faktorea ebalua tzen indarra arina bada.
- Jarrera guztiei larritasun bera egozten zaie eta gehia-go irauteak soilik eragiten dio arriskuari.
- Helduleku-mota guztiak arrisku berarekin balora tzen ditu metodoak. Iraupenak soilik areago tzen du arris-kua, baina “ma txarda” gisako heldulekuek errazago eragiten dituzte hezur eta muskuluetako nahasmen-duak esku-ahurreko edo kako gisako heldulekuek baino.
a.3. Jarrera behartuen kalkulua eta ebaluazioa ho-nako hauen bidez: REBA metodoa
Jarrera behartuei lotutako TME arriskuen azken balora-zioa egiteko REBA metodoa hautatu da.
Zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarreren identi-fikazioa eta sailkapena in situ egitean aipatu zen beza-la, lanaldi desberdinetan marinelen artean haiek bana-tzeko orduan zegoen ausazkotasuna egiaztatu zen. Horrek eragin zuen baxurako on tzietako ingurasare-modalitatean marinel “lanpostua” defini tzeko ezintasu-na. Izan ere, marinel berak egindako zereginak guztiz
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
160
alda daitezke lanaldi batetik bestera eta ezinezkoa da bere lanaldiaren balorazio ergonomiko orokorra egitea.
Horregatik, zeregin, azpizeregin eta mugimendu/ja-rrera bakoi tzaren karga fisikoaren eta arrisku ergono-mikoaren azterketa xehatua modu independentean egin da, haietako bakoi tzaren arrisku-mailei buruzko informazio zeha tza lortuz.
Baina ikuspegi horrek (posible den bakarrak) ezinezkoa egiten du OWAS metodoa aplika tzea. Bere metodologia bateraezina da zeregin, azpizeregin eta mugimendu/ja-rreren azterketa indibidualarekin. Izan ere, jarduera-aldi luzeak azter tzen ditu eta jarduera-aldi horietan langi-learen jarrerak kodetu egiten dira beraien artean 30-60 segundoko aldi sekuen tziatuetan. Ondoren, haietako bakoi tzaren ager tze-maiztasuna eta aldi horri lotutako karga fisikoa eta arrisku ergonomikoa azter tzen dira. Marinelen jarduerak azpizeregin eta mugimendu/jarre-ra txikietan bereizi izanak ezinezkoa egiten du OWAS metodoa orokorrean aplika tzea. Horregatik baztertu da OWAS metodoa REBA metodoaren mesedetan.
REBA (Rapid Entire Body Assessment) metodoa Higne-tt eta McAtamney-k (No ttingham, 2000) garatu zuten, lanean jarrera behartuak har tzearekin lotutako gorpu-tz-nahasmenduak jasateko arriskua kalkula tzeko.
Metodoak aukera ematen du enborrak, lepoak, zangoek eta goiko gorpu tz-adarrek (besoa, besaurrea eta esku-muturra) hartutako jarrerak elkarrekin azter tzeko. Gai-nera, jarreraren azken baloraziorako erabakigarri tzat jo tzen dituen beste faktore ba tzuk defini tzen ditu, hala nola, maneiatutako karga edo indarra, heldulekua edo langileak egindako muskulu-jardueraren mota.
REBA metodoa ustekabeko jarrera aldaketak ekar tzen dituzten zereginak modu berezian azter tzen dituen tresna bat da. Jarrera aldaketa horiek, gehienetan, kar-ga ezegonkor edo aurreikusi ezin direnak manipula tzen ondorioa izaten da.
REBA koefizientea jarreren azterketatik abiatuta ateratzen da, eta jarrera behartu bati lotutako lesioak izateko arriskua adierazten du, batez ere muskulu eta hezurre-tako lesioak izateko arriskua. Honako hauek dira REBA Koefizientearen (AI) araberako emai tzak:
- Arrisku hu tsala (REBA Koefizientea=1): Jarrerak ez du ekin tza zuzen tzailerik behar (ekin tza-maila=0)
- Arrisku txikia (REBA Koefizientea=23): Baliteke ja-rrerak ekin tza zuzen tzaile bat behar izatea (ekin tza-maila=1)
- Arrisku moderatua (REBA Koefizientea=47): Jarrerak ekin tza zuzen tzailea behar du (ekin tza-maila=2)
- Arrisku handia (REBA Koefizientea=810): Jarrerak ekin tza zuzen tzailea behar du lehenbailehen (ekin tza-maila=3)
- Arrisku handia (REBA Koefizientea=1115): Jarre-rak ekin tza zuzen tzailea behar du berehala (ekin tza-maila=4).
Metodoak aukera ematen du zeregin bat egiten ari diren langileek hartutako jakineko jarrera behartuak ebalua-tzeko. Lanpostua azter tzeko bereizita aztertu behar da jarrera bakoi tza.
a.4. Bul tza tze eta arrasta tzeen kalkulua eta ebalua-zioa honako hauen bidez: Snook & Ciriello metodoa
Kargak bul tza tzeari eta arrasta tzeari lotutako TME arriskuen azken balorazioa egiteko Snook & Ciriello metodoa aukeratu da, ISO 11228‐2 araudiko balora-zio-eskalak (Manual handling – Part 2) 2 maila soilik identifika tzen dituelako (onargarria/ezonargarria), eta Snook & Ciriello eskalak, aldiz, 3 maila dituelako (arris-kuko zeregina/zeregin hobegarria/zeregin onargarria) eta doitasun-maila handiagoa eskain tzen duelako az-tertutako azpizereginen karga fisikoaren balorazio er-gonomikoa egiteko.
Metodoa Snook eta Ciriellok garatu zuten 1978an kar-gak al txatu, gordailutu, garraiatu, bul tzatu eta tira tzeko zereginetako arriskuak ebalua tzeko. Azterketa honetan bul tzatu eta arrasta tzeko arriskuak ebalua tzeko soilik erabil tzen da metodoa. Snook eta Ciriellok taula ba-tzuk sortu zituzten langileen muga eta gaitasunekiko sentikorrak diren kargak eskuz manipula tzea eska tzen duten zereginen ebaluazio eta diseinurako jarraibideak emateko helburuarekin eta, modu horretan, gerrialdeko lesioak murrizten lagun tzeko. Egileek 1991n argitaratu zituzten taulak berrikusita.
Taula horiek gara tzeko erabilitako metodologia hainbat motatako irizpidetan oinarrituta dago: biomekanikoak, karga mekanikoen maneiuari lotutako mugak ezar-tzen dituztenak; psikofisikoak, karga errepikakorrak manipula tzeko zereginei lotutako kon tsumo metabo-likoa eta nekea muga tzen dituztenak; eta fisiologikoak, lan-karga muga tzen dutenak langileek egiten duten al-txa tzeko ahaleginaren per tzepzioan oinarrituta.
Zereginaren aldagaien araberako baldin tzetan popula-zio-ehuneko jakin baterako pisu eta indarren Gehiene-ko Balio Onargarriak ezar tzean da tza metodoa.
Lortutako emai tzen arabera esan daiteke:
- Zeregin bat onargarri tzat jo tzen da gu txienez langi-leen % 90 zeregin hori bete tzeko gai denean.
- Populazioaren % 90 eta % 75 arteko kopuruak egin dezakeenean, zeregina hobetu egin behar da, treba-tutako langile ba tzuek osasunerako arrisku handirik gabe egin badezakete ere.
- Populazioaren % 75 baino gu txiagok egin di tzakeen zereginak arrisku tsu tzat jo tzen dira eta birdiseinatu egin behar dira.
- Gehieneko pisu onargarria per tsona batek maiztasun jakin batean eta denbora jakin batean gehiegi estre-satu edo nekatu gabe maneia dezakeen gehieneko pisuari dagokio.
Gehieneko pisu onargarriak bost ehunekotarako ze-hazten dira (10, 25, 50, 75 eta 90). Horiek adierazten
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
161
dituzte baimendutako gehieneko pisuak ekin tza segu-rua izan dadin gizonezkoen edo emakumezkoen % 10, % 25, % 50, % 75 eta % 90aren tzat.
Snook eta Ciriello metodoari buruzko oharrak:
- Snook eta Cirielloren tauletako sarrerek ez dituzte au-rreikusten ekin tza-egoera posible guztiak eta, horre-gatik, gu txi gorabehera egin behar da.
- Taula guztietako gehieneko pisu onargarriak bat da-toz heldulekuak dituzten eta gorpu tzetik hurbil dau-den kaxen manipulazioarekin.
- Gehieneko pisu onargarrietako ba tzuk ez dira lortu modu esperimentalean.
- Taulan onargarri gisa ageri diren gehieneko pisuetako ba tzuek gainditu egiten dute gomendatutako irizpi-de fisiologikoa (NIOSH 1981) 8 ordu edo gehiagotan jarraian egiten direnean. Baldin tza horietarako 1000 ml/min-ko oxigeno-kon tsumoaren muga ezarri da gi-zonezkoetan eta 700 ml/min-koa emakumezkoetan. Taula berrikusietan (Snook eta Ciriello 1991) muga horiek gaindi tzen dituzten balioak letra e tzanez ageri dira.
- Tauletako balioak bat datoz karga sinpleak eskuz manipula tzeko zereginekin.
Egileek zeregin anizkoi tzaren osagai bakoi tza banaka azter tzea gomenda tzen dute zeregin konbinatuaren maiztasuna erabiliz. Populazio-ehuneko txikiena duen osagaiaren pisua zeregin konposaturako gehieneko pisu onargarri gisa hartuko da. Hala ere, azpimarra-tzekoa da zeregin konposatuen kostu fisiologikoa osagai indibidualen tzako kostua baino, eta gerta liteke zeregin konposatuak aldi luzeetarako gomendatutako muga fisiologikoak gaindi tzea.
2 Landalana. Datubilketa (In situ)
a. Zeregin, azpizeregin eta mugimendu edo jarreretan bana tzea
Landa-laneko fasearen garapenean. Datu-bilketa (In situ). Marinelen lana osa tzen duten eta proiektuan az-tergai izan diren fase, zeregin, azpizeregin eta mugi-mendu/jarreren mul tzoa ezarri da.
Gidaren aurreko zatietan aurkeztutako ingurasarearen matrizeko faseak/zereginak/azpizereginak eskematik abiatuta eta marinelek in situ egindako jardueren az-terlanaren bitartez, aztergai diren zeregin eta azpize-reginen behin betiko eskema lortu da. Eskema horrek matrizeari buruzko hainbat aldaketa jaso tzen ditu, az-pizeregin ba tzuen deitura zeha tzagoak aurkezten ditu eta matrizean ez dauden hainbat zeregin eta azpizere-gin jaso tzen ditu.
Arrainsarda finka tzeko maniobra ( txalupa erabiliz) ez da aztertu, ez delako ia batere erabil tzen arran tza-flotan.
Azken batean, identifikatutako laneko FASEAK ZERE-GIN, AZPIZEREGIN eta MUGIMENDU/JARRERETAN xehatu ziren eta modu honetan definitu ziren:
ZEREGINAK ETA AZPIZEREGINAK: Baxurako ingurasa-reko on tzi barruan egiten den lanak dituen fase bakoi-tzean tripulazioak egiten dituen jarduerak. Zeregin edo azpizeregin bakoi tza mugimendu edo jarrera batek edo gehiagok osa tzen dute.
MUGIMENDUA: Zeregin edo azpizeregin batek osa tzen duten ekin tza edo ekin tza-mul tzoa. Mugimenduak lan-gile batek edo gehiagok egin di tzakete. Mugimendutan zati tzea beharrezkoa da honako hauek kalkulatu eta ebalua tzeko:
- NIOSH metodoaren bidez kargak eskuz manipula tzea.
- Mugimendu errepikakorrak CHECK-LIST OCRA me-todoaren bidez.
- Snook & Ciriello metodoaren bidezko bulkadak eta arrasta tzeak.
JARRERA: PLanak egiten ari direnean langileek har tzen duten posizioa edo jarrera. Hartutako jarrerak REBA metodoaren bidez jarrera behartuen kalkulua eta eba-luazioa egindakoan aztertuko dira.
Azpimarra tzekoa da zeregin, azpizeregin eta mugimen-du/jarreren identifikazioa eta sailkapena in situ egitean, lanaldi desberdinetan marinelen artean haiek bana-tzeko orduan zegoen ausazkotasuna egiaztatu zela. Horrek eragin zuen baxurako on tzietako ingurasare-modalitatean marinel “lanpostua” defini tzeko ezintasu-na. Izan ere, marinel berak egindako zereginak guztiz alda daitezke lanaldi batetik bestera. Hau da, lantegi eta industrietan (adibidez) gerta tzen denaren kontra, langi-le batek (ingurasareko marinela) lanaldi batean egiten dituen zereginak oso aldakorrak eta ausazkoak dira, eta ezinezkoa da bere lanaldiaren balorazio ergonomiko orokorra egitea. Baina bestalde, posible da zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzaren karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoaren azterketa xeha-tua modu independentean egitea, haietako bakoi tzaren arrisku-mailei buruzko eta dauden arrisku-faktoreei buruzko informazio zeha tza lortuz. Horrek aukera emango luke marinel guztiei mesede egingo liekeen preben tziozko neurriak har tzeko.
Honako hau da azterketaren muina eta xedea osa tzen duten FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA MUGIMEN-DU/JARREREN xehakapen osoa:
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
162
ZEREGINEN | METODOEN MATRIZEA
FASEA
KOD
EA
ZEREGINA
KOD
EA
AZPIZEREGINA MUGIMENDU / JARRERA
KOD
EA
Karg
ak
man
ipul
atze
a
Erre
pika
kort
asun
a
Jarr
era
beha
rtua
k
Bultz
atze
a et
a ar
rast
atze
a
NIO
SH
CHEC
K-LI
ST O
CRA
REBA
SNO
OK
Hornitzea eta ontziratzea
1Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea
1.1 Kaxak eskuz kargatzea
Kaxa-blokeak lurrera eraitsi | 04 marinela | 05 marinela 1.1.1Kaxak mugitzea | 04 marinela 1.1.2Kaxak mugitzea | 01 marinela 1.1.3Kaxak mugitzea eta pilaratzea | 08 marinela 1.1.4
1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzeaPaletak mugitzea | 05 marinela 1.2.1Paletak mugitzea | 08 marinela 1.2.2Paletak garraiatu eta pilaratu | 08 marinela 1.2.3
1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekinPoltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 04 marinela | 05 marinela 1.3.1Poltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.2Poltsak arrastaka eraman soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.3
1.4 Salabardoak kargatzeaSalabardoak mugitzea | 05 marinela 1.4.1Salabardoak mugitzea | 01 marinela | 08 marinela 1.4.2Salabardoak garraiatu eta biltegiratu | 01 marinela | 08 marinela 1.4.3
1.5 Uztaiak kargatzea
Uztaiak mugitzea | 03 marinela 1.5.1Uztaiak mugitzea | 05 marinela | 06 marinela 1.5.2Uztaiak arrastaka eramatea | 06 marinela 1.5.3Uztaiak biltegiratu | 06 marinela 1.5.4
1.6 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea Tiroa danborrean biltegiratzea | 02 marinela 1.6.11.7 Zerra troilan kargatzea eta biltegiratzea_1 Zerra troilan biltegiratzea | 01 marinela 1.7.11.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2 Troilan soka laguntzailea biltegiratzea | 07 marinela 1.8.1
1.9 Izotza kargatzeaIzotzaren mahukari heltzea | 04 marinela | 05 marinela 1.9.1Izotza palaz zabaltzea | 05 marinela 1.9.2
2 Aparailua ontzian estibatzea
2.1 Aparailua ontzitik ateratzea Aparailua ontzitik ateratzea | Marinel guztiak 2.1.12.2 Ontzian aparailua kargatzea Ontzian aparailua kargatzea | Marinel guztiak 2.2.1
Harrapaketa
3 Askatzea3.1 Gida-buia askatzea Gida-buia askatzea | 01 marinela 3.1.13.2 Aparailua luzatzea (sarea) Tiroa botatzea | 01 marinela 3.2.1
Zerra botatzea | 02 marinela 3.2.2
4 Aparailua jasotzea (biratzea)
4.1 Gida-buia jasotzea Gida-buia jasotzea | 01 marinela 4.1.1
4,2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)
Zerra besotik pasatzea | 03 marinela | 05 marinela 4.2.1Zerra lurrean jasotzea | 03 marinela 4.2.2Zerra troilan jasotzea | 02 marinela 4.2.3Zerra aingura-jiragoratik pasatzea | 05 marinela | 06 marinela 4.2.4Besoa jasotzea | 01 marinela 4.2.5
4.3 Aparailua estibatzea
Berunen arlinga eskuz jasotzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.1Sarea polipastotik eskuz ateratzea | Marinel guztiak 4.3.2Eraztunak askatu / lotu polipastotik pasatzeko | 06 marinela 4.3.3Brankako luma manipulatzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.4Brankako danborretik sarea eskuz ateratzea | 02 marinela 4.3.5Itsasotik sarea eskuz estibatzea | Marinel guztiak 4.3.6
5 Estibatzea
5.1 Arraina estibatzeaSalabardoz estibatzea | 01 marinela 5.1.1Salabardorik gabe zakutik estibatzea | 01 marinela | 04 marinela 5.1.2
5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzeaKaxa hutsen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.1Kaxa beteen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.2Izotza kaxetara palaz zabaltzea | 06 marinela 5.2.3
6Nabigatzean botaldia prestatzea
6.1 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzeaZerraren bigarren erdia troilan jasotzea | 02 marinela 6.1.1
Uztai-multzoa kokatzea | 01 marinela | 02 marinela 6.1.2
Portuko lanak
7 Deskargatzea7.1 Arrain-kaxak deskargatzea
Kaxak metalezko paletaren gainean eskuz jartzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.1Kaxak eskuz manipulatzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.2Kaxak eskuz arrastan eramatea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.3Arrainak kaxetan palaz zabaldu | 02 marinela | 08 marinela 7.1.4Kaxak garraiatzeko enbalatzea | 05 marinela 7.1.5
7.2 Aparailua deskargatzea Ontzitik aparailua ateratzea | Marinel guztiak 7.2.1
8 Garbiketa
8.1 Lurzorua kentzeaLurzorua desmontatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.1Lurzorua garraiatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.2
8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea Arrain-hondakinak palaz jasotzea | 01 marinela 8.2.18.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin Garbiketa bertikalean eskuilarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.3.18.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin Garbiketa horizontalean eskuilarekin | 01 marinela | 08 marinela 8.4.18.5 Garbiketa mahukarekin Garbiketa mahukarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.5.1
9 Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea
Kaxa hutsakmetalezko paletaren gainean jartzea | 01 marinela | 05 marinela 9.1.1Kaxa hutsakmetalezko paletetatik deskargatzea | 02 marinela | 08 marinela 9.1.2Kaxa hutsak arrastan eramatea | 04 marinela | 08 marinela 9.1.3Kaxa hutsak pilaratu | 04 marinela | 08 marinela 9.1.4
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
163
b. Aztertutako azpizereginen deskripzio operatiboa-FASEA: HORNI TZEA ETA ON TZIRA TZEA
Fase horrek i tsasora arran tzara irten aurretik portuan egiten diren zereginak har tzen ditu..
1. On tzian eskuz eta mekanikoki karga tzea
1.1. Kaxak eskuz karga tzea
Kaxa hu tsak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Lau marinelen artean egiten dute: bi kaian, hirugarren bat on tzian izo tz-ku txaren gainean bizkar-mailatik 1,5 m-ko altueran eta laugarren mari-nela bizkar gainean. Kaian kokatutako bi marinelek lu-rrera eraisten dute kaxa-bloke bat (2,5 metro inguruko garaiera eta 25 kg-ko pisua dituena); lurretik kaxa-mul-tzoak har tzen dituzte (4 eta 6 unitate artekoak, 3,5 kg-ko gehieneko pisuarekin) eta katean pasa tzen dizkiote elkarri azken marinelak hartu eta bizkarrean behar be-zala pila tzen dituen arte.
Egunero 600 eta 700 kaxa artean igo tzen dira on tzira eta azpizereginak 4 minutu inguru irauten du.
Gerrialdeari eragiten dioten kargak manipula tzea eta blokeak eraisteko mugimenduan nahiz marinel ba-tzuetatik beste ba tzuetara pasa tzen ari direnean, lepoa bira tzeko, sorbaldaren kanpoaldea eta barrualdea ab-duzitu, flexionatu eta bira tzeko eta gerrialdea eta zan-goak flexiona tzeko jarrera behartuak har tzea ezaugarri-tzat dituen azpizeregina da. 700 kaxa karga tzean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.
1.2. Metalezko paletak eskuz karga tzea
Metalezko paletak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Bi marinelek egiten dute. Marineletako bat kaian egoten da eta bizkarrean ego-ten den marinelari pasa tzen dio metalezko paleta. bi-zkarreko marinelak paleta har tzen du eta bizkarrean pila tzen den gunera eramaten du (12 metroko ibilbidea du gu txi gorabehera).
Egunero 15 kg inguruko metalezko 4 paleta mugi tzen dira, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehera.
Ezaugarri hauek dituen zeregina da: gerrialdeari era-giten dion karga bat mugi tzea; lepoaren jarrera behar-tuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak eta eskumu-turra flexiona tzekoak paleta laga tzen duenaren aldetik eta biltegira tze-zonarako garraioan eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua kaitik paleta laga tzen duenaren aldetik.
1.3. Zakuak eskuz karga tzea soka lagun tzaileekin
Soka lagun tzailez betetako zaku bat kaitik on tziko bi-zkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Lau mari-nelek egiten dute. Bi marinel kaian egoten dira eta bi-zkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen diete zakua eta bizkarrean biltegira tzen den gunera erama-ten dute (12 metroko ibilbidea du gu txi gorabehera).
Egunero 15 kg inguruko 4 zaku handi mugi tzen dira, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehe-ra.
Gerrialdeari eragiten dion karga bat manipula tzea eta arrasta tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, eskumuturra flexionatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartuak har tzen dituzte kaian zakuak pasa tzen di-harduten marinelek.
1.4. Salabardoak karga tzea
Salabardoak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Hiru marinelek egiten dute. Marinel bat kaian egoten da eta bizkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen dizkie salabardoak. Horiek, sala-bardoak hartu eta bizkarrean biltegira tzen diren gunera eramaten dituzte (12 metroko ibilbidea gu txi gorabe-hera).
Egunero 15 kg inguruko 4 salabardo handi mugi tzen dira on tzian, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehera.
Bizkarrari eragiten dion karga bat manipula tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, esku-muturra flexionatu eta kubituran tz desbidera tzekoak har tzen dira salabardoak garraia tzen direnean eta ge-rrialdearen eta zangoen jarrera behartuak har tzen ditu kaian salabardoak pasa tzen diharduen marinelak.
1.5. Uztaiak karga tzea
Soka batez lotutako uztai-mul tzo bat kaitik on tziko bi-zkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Hiru mari-nelek egiten dute. Marinel bat kaian egoten da eta bi-zkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen diote uztai-mul tzoa. Horiek uztaiak har tzen dituzte eta batek bizkarrean u tzi behar diren gunera eramaten ditu arras-tan (12 metroko ibilbidea gu txi gorabehera).
Egunero 30 kg inguruko uztai-mul tzoa sar tzen da on-tzian, eta azpizereginak 60 segundo irauten du gu txi gorabehera.
Gerrialdeari eragiten dion karga bat manipula tzea eta arrasta tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; le-poaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta bira-tzekoak, eskumuturra flexiona tzekoak, gerrialdea flexiona tzekoak eta zangoen jarrera behartuak har tzen ditu kaian lanean diharduen marinelak.
1.6. Tiroa danborrean karga tzea eta biltegira tzea
Marinel bakarrak egiten duen zeregina. Tiroari eus-teaz ardura tzen da, hura, automatikoki eta abiadura iraunkorrean, danborrean sar tzen den bitartean. Mari-nela zutik egoten da, bizkarra flexionatuta.
Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 17 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
164
Azpizereginaren ezaugarria da lepoan, sorbaldan, ukondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan jarrera estatikoa eta behartua har tzea.
1.7. Zerra troilan karga tzea eta biltegira tzea_1
Marinel bakarrak egiten duen zeregina. Zerrari eus-teaz ardura tzen da, hura, automatikoki eta abiadura iraunkorrean, troilan sar tzen den bitartean. Troilaren al-tuera kontuan hartuta, marinelak piko txean bete behar du zeregina.
Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 9 minutu irauten du, gu-txi gorabehera.
Azpizereginaren ezaugarria da lepoan, sorbaldan, ukondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan jarrera estatikoa eta behartua har tzea. Ma-rinelak 3 kg inguruko pisuari eusten dio soka tenkatuta eduki tzeko troilan bil tzen ari den bitartean.
1.8. Troilan soka lagun tzailea karga tzea eta biltegira -tzea_2
Zeregina marinel bakarrak egiten du. Marinelak eskuz birarazten du troila bat, bertan bilduz soka lagun tzaile bat. Marinelak zutik egiten du zeregina, eta esku baka-rrarekin manipula tzen du troila.
Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 8 minutu irauten du, gu-txi gorabehera.
Zereginaren ezaugarri nagusietako bat da lepoak eta gerrialdeak har tzen duten jarrera estatikoa; le-poak eta sorbaldak, abdukzio-, flexio- eta luza tze-mugimenduetan har tzen duten jarrera behartua eta bizkarraren albo-flexioa. Marinelak 1 kg inguruko in-darra egiten du soka troilan bil tzeko. Azpizereginaren ezaugarria da sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduen errepikakortasuna troi-la manipula tzean.
1.9. Izo tza karga tzea
On tziko ku txa izo tzez karga tzeko azpizeregina. Bi mari-nelek egiten dute. Ku txara igota, izo tza horni tzen duen mahukari eusten diote. Mahukak izo tz guztia deskarga-tzen duenean, marinel batek ku txa barruan zabal tzen du pala baten lagun tzarekin.
Izo tza karga tzeko prozesuak 6 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
Mahukari eustean eta izo tza palaz bota tzean lepoaren jarrera behartuak, sorbaldaren abdukzio, flexio eta luza tzekoak, eskumuturra luza tzekoak eta zangoen ja-rrera behartua har tzea eta gerrialdea flexiona tzea dira zereginaren ezaugarri nagusiak. Pala manipula tzen duenean, marinelak 10 kg inguruko indarra egiten du.
2. Aparailua on tzian estiba tzea
2.1. Aparailua on tzitik atera tzea
SIngurasarea on tzitik kaira eskuz atera tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute par-
te. Marinelak zutik egoten dira kaian, on tziaren ondoan, eta sarea atera tzen duten heinean, besakadaz besaka-da, gora igo tzen dira on tzitik sare osoa atera arte.
Azpizereginak 15 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta eskumuturra-ren mugimenduen errepikakortasuna 1,5 segundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera be-hartuak har tzea; eta lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea besoekin indarka ari denean.
2.2. On tzian aparailua karga tzea
Ingurasarea kaitik on tzira polipastoaren bidez es-kuz sar tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute parte. Zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Sarea sar tzen doazen heinean, besakadaz besakada, gora igo tzen dira on tziaren bizkarraren albo batean erabat zabalduta gera tzen den arte.
Azpizereginak 15 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagu-siak: sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta esku-muturraren mugimenduen errepikakortasuna 1,5 se-gundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu, eskua eta eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona-tzeko jarrera behartuak har tzea; eta lepoaren eta ge-rrialdearen jarrera estatikoak har tzea besoekin indarka ari denean.
FASEA: HARRAPAKETA
I tsasoan arran tzan ari direnean on tzian egiten diren ze-reginak har tzen ditu fase honek.
3. Aska tzea
3.1. Gida-buia aska tzea
Gida-buia uretara bota tzeko azpizeregina, aparailua aska tzeko maniobrako lehen mugimendua. Marinel bakarrak egiten du. Buia bizkarretik hartu eta i tsasora bota tzen du kapitainak agindua ematen duenean arra-in-sarda kokatu duelako.
Mugimenduak 5 segundo baino ez du irauten.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalon-doa supina tzeko, eskumuturra luzatu eta kubituran-tz desbidera tzeko jarrera behartuak, zangoen jarrera behartua eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoa har-tzea.
3.2. Aparailua luza tzea
Gida-buia uretara bota eta berehala egiten den azpize-regina da eta aparailua uretara bota tzean da tza. Alde batetik, marinel batek bizkarrean jasota dagoen tiroa bota tzen du i tsasora eta sarea kareletik atera tzen has-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
165
ten da. Bestetik, bigarren marinel batek zerra biltegira-tuta dagoen troila kontrola tzen du. Zerra ere kareletik atera tzen hasten da.
Tiroa aska tzeko mugimenduak 5 segundo baino ez du irauten eta zerrak 5 minutu behar izaten ditu irteteko.
Tiroa aska tzeko prozesuak lepoak, sorbaldak, eskuak, eskumuturrak, zangoek eta gerrialdeak jarrera behar-tuak har tzea eska tzen du eta gerrialdeari eragiten dion 10 kg-ko karga manipula tzea.
4. Aparailua jaso tzea. Aparailua bira tzea
4.1. Gida-buia jaso tzea
Gida-buia uretara bota tzeko azpizeregina da, eta aparailua jaso tzeko maniobrako lehen mugimendua. Marinel bakarrak egiten du. Kizki-makila baten lagun-tzarekin gida-buia jaso tzen du on tziaren brankatik eta bizkarrera igo tzen du.
Mugimenduak 10 segundo irauten du.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalon-doa supina tzeko, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko jarrera behartuak, zangoak flexiona-tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrerak har tzea.
4.2. Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua bira tzea)
Aparailua bira tzeko azpizeregina aparailua behe aldetik ixtea da, eta hainbat marinelen artean egindako hainbat mugimendutan gauza tzen da. Lehenik eta behin, bi marinelek zerraren mutur bat atera tzen dute uretatik eta bizkarraren aldamenetako batean dagoen besotik pasa tzen dute. Ondoren hiru mugimendu egiten dira aldi berean; bi marinelek zerra pasa tzen dute aingura-jiragoran zehar, beste marinel batek bizkarraren zoruan aingura-jiragoratik atera tzen den zerraren muturretako bat jaso tzen du eta beste marinel batek zerraren bes-te muturra jaso tzen du troilan, sarea behe aldetik i txiz. Modu horretan zerraren erdia troilan jasota gera tzen da eta zerraren beste erdia bizkarraren zoruan. Zerra osoa on tziratu ondoren, beste marinel batek besoa jaso tzen du.
Zereginak 10 bat minutu irauten du. Zerra besotik pasa tzeko 5 segundo baino ez dira behar eta beste 8 segundo maniobra amai tzean besoa jaso tzeko.
Azpizeregineko mugimendu kritikoak zerra besotik pasa tzea eta besoa jaso tzea dira. Hauek dira zerra be-sotik pasa tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, es-kumuturra luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea. Hauek dira besoa jaso tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa eta sorbalda flexiona tzeko, eskumu-turra luza tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea.
Zerra lurrean eta danborrean jaso tzeko eta zerra ain-gura-jiragoratik pasa tzeko zereginek mugimendu erre-pikakorrak eragiten dituzte goiko gorpu tz-adarretan.
Besoa jaso tzeko zereginak 20 kg-ko indarra eragiten du.
4.3. Aparailua estiba tzea
La subtarea de estibar el aparejo se lleva a cabo en di-fAparailua estiba tzeko azpizeregina hainbat marinelen artean egindako hainbat mugimendutan gauza tzen da. Lehenik eta behin, bi marinelek eskuz jaso tzen dute berunen arlinga uretatik bizkarrera, besakadaz besaka-da. 5 minutu behar izaten dira berunezko arlinga atera-tzeko. Ondoren, marinel guztiek, batek izan ezik, eskuz atera tzen dute sarea uretatik polipastoan zehar, besa-kadaz besakada, eta bizkarrean jar tzen dute. Marine-lak zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Marinel ge-hienek sarea uretatik atera tzen duten bitartean, beste batek zerra igo tzen du uretatik eta eraztunak aska tzen ditu banan-banan, zerra polipastoan zehar pasatu ahal izateko, eta eraztunak berriro lo tzen dizkio polipasto-tik pasatutako zerrari on tzian biltegira tzeko. Sare osoa polipastoan zehar pasatu ondoren, bi marinelen artean aparailuaren azken zatia igoko dute uretatik, bizkarrean dagoen beso baten lagun tzarekin. Ondoren, marinel batek eskuz aterako du brankako danborrarekin jaso-tako sarearen zati bat bizkarrean zabal tzeko.
Mugimendu horietako bakoi tzak minutu bat irauten du, gu txi gorabehera.
Sarearen azken zatia marinelek estiba tzen dute ure-tatik, besakadaz besakada, polipastotik pasatu gabe. Aparailuaren azken zati hori igo tzeko 3 minutu behar izaten dituzte.
Azpizereginak 21 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
Azpizereginaren ezaugarri nagusia sorbaldaren, uka-londoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimen-duen errepikakortasuna da, 1,6 segundoko maizta-sunarekin, aparailua jaso tzeko besoekin indarka ari direnean. Lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalondoa supinatu eta prona tzeko, es-kua eta eskumuturra flexionatu, luzatu eta kubituran-tz eta erradioran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzeagatik berunen arlingak eskuz jaso tzeko, brankako besoa manipula-tzeko eta brankako danborreko aparailua eskuz jaso-tzeko mugimenduetan. Lepoaren jarrera estatikoak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzeagatik aparailua jaso tzeko besoekin indarka ari direnean. Eta azkenik, 20 kg arterainoko indar-kargei eustea berunen arlinga eskuz jaso tzen ari direnean.
5. Estiba tzea
5.1. Arraina estiba tzea
Aparailua jaso eta harrapaketa zakuan dagoenean, ma-rinel batek harrapaketa zakutik atera tzeko azpizeregina bete tzen du bizkarretik salabardo baten lagun tzarekin eta on tzian uzten du kaxatan. Salabardoarekin harra-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
166
paketaren zatirik handiena kendu duenean, bi marine-lek eskuz jaso tzen dute zakua, eta kaxetara iraul tzen dute harrapaketaren azken zatia atera tzeko.
Azpizereginak 3 minutu irauten du, gu txi gorabehera.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 15 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez zakua eskuz igo-tzen dutenean; lepoa flexionatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza tzeko, eta gerrialdea flexio-natu eta bira tzeko jarrerak har tzea.
5.2. Harrapaketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea
Zakuko arrain guztia kaxetara deskargatu denean, bi marinelek harrapaketa antolatu eta uniformeki bana-tzen dute kaxa bakoi tzean. Marinelak zutik egoten dira, hasiera batean zoru gainean, baina kaxak bete tzen eta pila tzen doazen heinean, oinak kaxa er tzetan dituzte-la jarri behar dira ez eror tzeko eta salgaia ez honda-tzeko arreta berezia jarriz. Zakua hustu eta kaxak bete tzearekin batera, ku txa barruan dagoen marinel batek izo tza bota tzen du arrainaren gainean pala baten lagun tzarekin.
Azpizereginak 7 minutuko iraupena izaten du batez beste.
Hauek dira kaxak manipula tzeko mugimenduen ezau-garriak: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea; lepoa luza tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzeko, zangoak flexiona tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea. Gainera, kaxak beteta daudenean, marinelek gerrialdeari eragiten dio-ten 13 kg arterainoko kargak jasaten dituzte.
6. Nabiga tzean botaldia presta tzea
6.1. Hurrengo botaldirako aparailuak presta tzea
Hurrengo botaldia egin aurretik, marinel batek zerraren bigarren erdia jaso behar du troilan, aparailua bira tzean bizkarreko zoruan jasota geratu zena. Troilak automa-tikoki bil tzen du zerra eta lurrean belauniko dagoen ma-rinelak tenkatuta eusten dio sokari, biltegira tzea behar den bezala egiten dela berma tzeko. Halaber, bi marine-len artean aparailua bira tzean jasotako uztai-mul tzoa jaso eta karelean koka tzen dute hurrengo botaldirako dena prest u tziz.
Zerraren erdia jaso tzeko 3 minutu eta erdi behar dira, gu txi gorabehera eta uztaiak koka tzeko maniobran 30 segundo baino ez.
Zerra manipula tzen ari denean, marinelak 3 kg ingu-ruko kargari eusten dio soka tenkatuta eduki tzeko, eta uztaiak mugi tzen dituzten marinelek gerrialdeari eragi-ten dioten 20 kg karga tzen dituzte.
Zerra jaso tzeko mugimenduan lepoaren, sorbaldaren, ukondoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har-tzen dira.
Hauek dira uztaiak manipula tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta
flexiona tzeko, eskumuturra luza tzeko eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzea.
FASEA: PORTUKO LANAK
I tsasoan arran tzan egitetik i tzul tzen direnean on tzian egiten diren zereginak har tzen ditu fase honek.
7. Deskarga tzea
7.1. Arrain-kaxak deskarga tzea
On tzia portura iristen denean, lehenik eta behin arra-in-kaxak deskarga tzen dira on tziko garabiaren lagun-tzarekin. Bizkarrean dauden bi marinelek garabiak al txatuko duen metalezko paletaren gainean jar tzen dituzte kaxak. Kaxak deskarga tzen ari diren bitartean, bizkarreko bi marinel horiek arrastan eraman behar di-tuzte kaxa-blokeak garabiak al txatuko dituen tokiraino; eskuz manipulatu behar dituzte kaxak mul tzoka tzeko eta paleta gainean jarriko diren k era tzeko; azkenik, palaz jaso behar dute kaxetatik eror tzen den arraina. Kaian, kaxaz kargatutako paletak jaso tzen dira, eta marinel bat ardura tzen da kaxa-blokeak enbala tzeaz errazago garraia tzeko.
Kaxak deskarga tzeko azpizereginak 4 minutu irauten du.
Hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: 13 kg arterainoko pisua har tzen duten arrainez betetako kaxak manipula tzea eta 5 kg arterainoko arrainez kar-gatutako pala bat manipula tzea, gerrialdeari eragi-nez; 32,5 kg arterainoko pisua har tzen duten arrainez betetako kaxak arrasta tzea, gerrialdeari eraginez; eta lepoaren, sorbalden, ukondoen, eskuaren eta eskumu-turraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea.
7.2. Aparailua deskarga tzea
Ingurasarea on tzitik kaira polipastoaren bidez eskuz atera tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute parte. Zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Sarea sar tzen doazen heinean, besakadaz besakada, gora igo tzen dira on tziaren bizkarraren albo batean erabat zabalduta gera tzen den arte.
Azpizereginak 40 minutu irauten du.
Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: sorbaldaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimen-duen errepikakortasuna 2 segundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu, es-kua eta eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera-tzeko eta zangoak flexiona tzeko jarrera behartuak har-tzea.
8. Garbiketa
8.1. Lurzorua ken tzea
On tziaren zorua eskuz desmuntatu eta ken tzeko zere-gina, bizkarra garbitu ahal izateko. Bi marinelen artean egiten duten zeregina da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
167
Azpizereginak 24 minutu soilik irauten du.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zan-goak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea.
8.2. Arrain-hondakinak palaz jaso tzea
On tziaren bizkarrean geratutako arrain-hondakinak ken tzeko zeregina. Zutik dagoen marinel batek egiten du pala baten lagun tzarekin.
Azpizereginak 4 minutu irauten du.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 10 kg-ko kar-ga manipula tzea, gerrialdeari eraginez; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zan-goak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea.
8.3. Garbiketa bertikalean eskuilarekin
Marinel batek egiten du eta on tziko horma bertikalak eskuilaz garbi tzean da tza.
Azpizereginak 5 minutu irauten du. Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea garbi tzen ari den bitartean; sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko jarrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea. Eskui-la manipula tzen den bitartean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.
8.4. Garbiketa horizontalean eskuilarekin
Marinel batek egiten duen azpizeregina da, eta on-tziaren zorua eskuila batez garbi tzean da tza.
Azpizereginak 5 minutu irauten du.
Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea garbi tzen ari den bitartean; sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko ja-rrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea. Eskuila manipula tzen den bitartean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.
8.5. Garbiketa mahukarekin
Marinel batek egiten duen azpizeregina da eta mahuka-rekin on tziko hainbat gune (hormak eta zorua lankideak eskuilarekin garbi tzen dituen bitartean, bizkarraren al-damenak, ku txa, etab.) garbi tzean da tza.
Mahukarekin garbi tzeko azpizereginak 20 minutu iraun dezake.
Zereginaren ezaugarria: sorbaldan, ukalondoan eta eskumuturrean jarrera behartuak har tzea eskuan ma-hukari eusten zaion bitartean.
9. Karga
9.1. Kaxa hu tsak on tzira tzea
Lonjara arrainez beteta joan ziren kaxa hu tsak berriro on tzian karga tzean da tza azpizeregina. Kaian dauden bi marinelek garabiak al txatuko duen metalezko pale-taren gainean jar tzen dituzte kaxak. Bizkarrean dau-den bi marinel ardura tzen dira kaitik garabiaren lagun-tzarekin on tzira igotako metalezko paletetatik kaxa hu tsak deskarga tzeaz, eta kaxa hu tsen bloke horiek lurrean arrasta tzeaz kaxak eskuz pilatuko dituzten bi-zkarreko tokiraino.
Azpizereginak 2 minutu baino ez du irauten.
Azpizereginaren ezaugarriak dira: 10 kg arterainoko pi-sua duten kaxa hu tsen blokeak arrasta tzea gerrialdeari eraginez; Lepo, sorbalda, ukalondo, esku eta eskumu-turraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea kaxa hu tsak manipula tzean.
c. Matrizea Zereginak | Metodoak
Laneko FASEAK ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA MUGI-MENDU/JARREREN banaketan eta azaldutako arris-kuak ebalua tzeko metodoetan oinarrituta, zeregin, az-pizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzari zer metodo aplika tzen zaion xeha tzen duen Matrizea Zereginak | Metodoak izenekoa eraiki da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
168
ZEREGINEN | METODOEN MATRIZEA
FASEA
KOD
EA
ZEREGINA
KOD
EA
AZPIZEREGINA MUGIMENDU / JARRERA
KOD
EA
Karg
ak
man
ipul
atze
a
Erre
pika
kort
asun
a
Jarr
era
beha
rtua
k
Bultz
atze
a et
a ar
rast
atze
a
NIO
SH
CHEC
K-LI
ST O
CRA
REBA
SNO
OK
Hornitzea eta ontziratzea
1Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea
1.1 Kaxak eskuz kargatzea
Kaxa-blokeak lurrera eraitsi | 04 marinela | 05 marinela 1.1.1Kaxak mugitzea | 04 marinela 1.1.2Kaxak mugitzea | 01 marinela 1.1.3Kaxak mugitzea eta pilaratzea | 08 marinela 1.1.4
1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzeaPaletak mugitzea | 05 marinela 1.2.1Paletak mugitzea | 08 marinela 1.2.2Paletak garraiatu eta pilaratu | 08 marinela 1.2.3
1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekinPoltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 04 marinela | 05 marinela 1.3.1Poltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.2Poltsak arrastaka eraman soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.3
1.4 Salabardoak kargatzeaSalabardoak mugitzea | 05 marinela 1.4.1Salabardoak mugitzea | 01 marinela | 08 marinela 1.4.2Salabardoak garraiatu eta biltegiratu | 01 marinela | 08 marinela 1.4.3
1.5 Uztaiak kargatzea
Uztaiak mugitzea | 03 marinela 1.5.1Uztaiak mugitzea | 05 marinela | 06 marinela 1.5.2Uztaiak arrastaka eramatea | 06 marinela 1.5.3Uztaiak biltegiratu | 06 marinela 1.5.4
1.6 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea Tiroa danborrean biltegiratzea | 02 marinela 1.6.11.7 Zerra troilan kargatzea eta biltegiratzea_1 Zerra troilan biltegiratzea | 01 marinela 1.7.11.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2 Troilan soka laguntzailea biltegiratzea | 07 marinela 1.8.1
1.9 Izotza kargatzeaIzotzaren mahukari heltzea | 04 marinela | 05 marinela 1.9.1Izotza palaz zabaltzea | 05 marinela 1.9.2
2 Aparailua ontzian estibatzea
2.1 Aparailua ontzitik ateratzea Aparailua ontzitik ateratzea | Marinel guztiak 2.1.12.2 Ontzian aparailua kargatzea Ontzian aparailua kargatzea | Marinel guztiak 2.2.1
Harrapaketa
3 Askatzea3.1 Gida-buia askatzea Gida-buia askatzea | 01 marinela 3.1.13.2 Aparailua luzatzea (sarea) Tiroa botatzea | 01 marinela 3.2.1
Zerra botatzea | 02 marinela 3.2.2
4 Aparailua jasotzea (biratzea)
4.1 Gida-buia jasotzea Gida-buia jasotzea | 01 marinela 4.1.1
4,2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)
Zerra besotik pasatzea | 03 marinela | 05 marinela 4.2.1Zerra lurrean jasotzea | 03 marinela 4.2.2Zerra troilan jasotzea | 02 marinela 4.2.3Zerra aingura-jiragoratik pasatzea | 05 marinela | 06 marinela 4.2.4Besoa jasotzea | 01 marinela 4.2.5
4.3 Aparailua estibatzea
Berunen arlinga eskuz jasotzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.1Sarea polipastotik eskuz ateratzea | Marinel guztiak 4.3.2Eraztunak askatu / lotu polipastotik pasatzeko | 06 marinela 4.3.3Brankako luma manipulatzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.4Brankako danborretik sarea eskuz ateratzea | 02 marinela 4.3.5Itsasotik sarea eskuz estibatzea | Marinel guztiak 4.3.6
5 Estibatzea
5.1 Arraina estibatzeaSalabardoz estibatzea | 01 marinela 5.1.1Salabardorik gabe zakutik estibatzea | 01 marinela | 04 marinela 5.1.2
5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzeaKaxa hutsen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.1Kaxa beteen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.2Izotza kaxetara palaz zabaltzea | 06 marinela 5.2.3
6Nabigatzean botaldia prestatzea
6.1 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzeaZerraren bigarren erdia troilan jasotzea | 02 marinela 6.1.1
Uztai-multzoa kokatzea | 01 marinela | 02 marinela 6.1.2
Portuko lanak
7 Deskargatzea7.1 Arrain-kaxak deskargatzea
Kaxak metalezko paletaren gainean eskuz jartzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.1Kaxak eskuz manipulatzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.2Kaxak eskuz arrastan eramatea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.3Arrainak kaxetan palaz zabaldu | 02 marinela | 08 marinela 7.1.4Kaxak garraiatzeko enbalatzea | 05 marinela 7.1.5
7.2 Aparailua deskargatzea Ontzitik aparailua ateratzea | Marinel guztiak 7.2.1
8 Garbiketa
8.1 Lurzorua kentzeaLurzorua desmontatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.1Lurzorua garraiatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.2
8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea Arrain-hondakinak palaz jasotzea | 01 marinela 8.2.18.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin Garbiketa bertikalean eskuilarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.3.18.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin Garbiketa horizontalean eskuilarekin | 01 marinela | 08 marinela 8.4.18.5 Garbiketa mahukarekin Garbiketa mahukarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.5.1
9 Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea
Kaxa hutsakmetalezko paletaren gainean jartzea | 01 marinela | 05 marinela 9.1.1Kaxa hutsakmetalezko paletetatik deskargatzea | 02 marinela | 08 marinela 9.1.2Kaxa hutsak arrastan eramatea | 04 marinela | 08 marinela 9.1.3Kaxa hutsak pilaratu | 04 marinela | 08 marinela 9.1.4
3 Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lanpostuetan
a. Fi txa teknikoak
Proiektuaren emai tzak aurkezteko eta interpreta tzeko, langileen jardueraren behaketatik lortutako datuak labur-tzen dituzten Fi txa Teknikoak garatu dira. Bai eta aztertutako azpizeregin bakoi tzeko mugimendu guztien arriskuak ebalua tzeko metodo bakoi tza aplika tzetik ondorioztatutako emai tzak ere. Mugimendu horiek kodetu egiten dira eta zer langilek egiten dituzten zehazten da.
Metodo bakoi tzaren Fi txa Teknikoek goiburua, bete tzeko irizpide bat eta emai tzak balora tzeko eskala orokor erkide bat dituzte. Horrela, erraz ulertu, aztertu eta konpara daitezke.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
169
Goiburua: Arriskuaren kausa eta aplikatutako anali-siaren metodoa adierazten dira.
- Lanpostua: Lanpostuari buruzko datuak jaso tzen dira eta aztertutako Zeregina eta Azpizeregina identifikatzen dira.
Mugimenduak: Zeregin bakoi tzeko mugimenduei buruzko datuak jaso tzen dira. Azterketa-metodo bakoi tzak datu jakin ba tzuk behar ditu taulan sar-tzeko (adibidez, maiztasuna, indarra, iraupena, etab.). Azterketa-metodo bakoi tzaren arabera, zeregineko mugimenduak fi txa tekniko berean edo fi txa indepen-denteetan azter tzen dira.
Mugimendu bakoi tzaren irudi identifika tzailea: Ma-rinelaren mugimendu edo jarrera bakoi tzarekin irudi argi tzaile bat erakusten da, zereginaren ikusmen-identifikazio bizkor baterako soilik balio duena. Espe-ro bezala, zaila da aztertutako mugimenduan langi-
leak egiten dituen ekin tza guztiak edo har tzen dituen jarrera guztiak argazkian jaso tzea; horregatik, mugi-menduak hobeto uler tzeko, zereginen bideoak eran tsi dira.
Emai tzak: Emai tzek aukera ematen dute zeregin bakoi tzean dagoen karga fisikoaren eta arriskuaren maila balora tzeko, metodo desberdinak erabiliz egin-dako azterketaren arabera. Gauza jakina da meto-do bakoi tzak balorazio-eskala desberdina duela, bai eskalako maila-kopuruari dagokionez (2, 3 edo 5) eta bai maila horien izenari dagokionez. Horregatik, guztien tzat 5 koloreko eskala bera erabil tzea adostu da (3 mailako eskaletan 2. eta 4. mailak alde batera u tzita), konparazioa ikusmen bidez, bizkor eta erraz egin ahal izateko. Hurrengo taulak erakusten du eba-luazio ergonomikoko metodo bakoi tzari esleitutako kolore-eskala eta haietako bakoi tzak maila horietan duen larritasun-/arrisku-irizpidea ere adierazten du
Kargen manipulazioa
Mugimendu errepikakorrak
Jarrera behartuak
Bul tza tzea eta arrasta tzea
NIOSH CHECK-LIST OCRA REBA SNOOK
Muturreko arriskua
Muturreko arriskua
Arrisku oso handia
Arriskuko zeregina
Arrisku handia
Arrisku handia
Arrisku moderatua
Arrisku moderatua
Arrisku moderatua
Hobe tzeko moduko zeregina
Arrisku arina Arrisku txikia
Arrisku mugatua
Arrisku onargarria
Arrisku hu tsala Zeregin onargarria
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
170
NIOSH metodoa
NIOSH metodoaren bidez azter tzen dira karga manipula tzea eska tzen duten azpizereginak. Mugimendu bakoi tzerako Al txa tze Indizea kalkula tzen da eta, azkenik, azpizereginaren Al txa tze Indize Kritiko globala aurkezten da
Azterketametodoa
Mugimendu bakoi tzaren al txa tzeindizea
NMugimendu bakoi tzaren arriskumaila
Zereginaren arriskumailaAl txa tzeindize kritikoa
Sarrerako datuak
Lanpostuari buruzko datuak
IL > 3 Muturreko arriskua1 < IL ≤ 3 Arrisku moderatua
IL ≤ 1 Arrisku mugatua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
171
CHECKLIST OCRA metodoa
CHECK-LIST OCRA metodoaren bidez azter tzen dira mugimendu errepikakorrak egitea eska tzen duten azpizereginak.
Azpizeregin bakoi tzeko mugimendu bakoi tzerako Analisien Fi txa Tekniko bat eginda; hau da, mugimendu errepikakorren analisiaren kasuan, mugimendu errepikakor motak adina fi txa izango ditu azpizereginak.
22.5 ≤ Arrisku indizea Muturreko arriskua14 < Arrisku indizea < 22.5 Arrisku handia11 < Arrisku indizea ≤ 14 Arrisku moderatua7.5 < Arrisku indizea ≤ 11 Arrisku arina
Arrisku indizea ≤ 7.5 Arrisku mugatua
Azterketametodoa
Aparte aztertutako faktore bakoi tzaren indizea
Eskuineko gorpu tz adarraren arrisku indizea
Ezkerreko gorpu tz adarraren arrisku indizea
Lanpostuari buruzko
datuak
Sarrerako datuak
Ezke
rrek
o go
rpu t
zad
arra
ren
azte
rket
a
Esku
inek
o go
rpu t
zad
arra
ren
azte
rket
a
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
172
REBA metodoa
REBA metodoaren bidez azter tzen dira karga manipula tzea eska tzen duten azpizereginak. Langile batek jarrera behartu bat edo gehiago hartu behar dituen azpizeregin bakoi tzerako REBA metodoaren bidezko Analisien Fi txa Tekniko bat egin da. Jarrera desberdinak bereizita azter tzen dira eta REBA Koefiziente bat lor tzen da horietako bakoi tzaren tzat. Gainera, azpizereginaren azterketa globalaren ondorioz, REBA Koefiziente kritiko bat lortuko da.
Azterketametodoa
Lanpostuari buruzko datuak
Jarrera bakoi tzaren REBA koefizien-tea
Jarrera bakoi tzari aplika tzeko moduko ekin tzamaila
Jarrera bakoi tzaren arriskumaila
Jarrera bakoi tzerako jardueragomendioa
Zereginaren REBA koefiziente kritikoa
Sarrerako datuak
1. mailako koefizienteak
2. mailako koefizienteak
3. mailako koefizienteak
11 ≤ REBA koefizientea Arrisku oso handia8 ≤ REBA koefizientea < 11 Arrisku handia4 ≤ REBA koefizientea < 8 Arrisku moderatua2 ≤ REBA koefizientea < 4 Arrisku txikia
REBA koefizientea < 2 Arrisku hu tsala
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
173
Método Snook y Ciriello
Se analizan por el método Snook y Ciriello las subtareas que que presentan empuje o arrastre de cargas.
En la ficha se analizan independientemente los diferentes movimientos que componen la subtarea; se obtienen por tanto resultados individuales para cada movimiento para finalmente presentar el resultado del análisis global de la subtarea.
Balio kritikoa < 75% Arriskuko zeregina
75% ≤ Balio kritikoa ≤ 90% Hobe tzeko moduko zeregina
90% < Balio kritikoa Zeregin onargarria
Azterketametodoa
Diseinukarga (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)Lanpostuari
buruzko datuak
Sarrerako datuak
Mugimendu hori egitean karga onargarria duen populazioaren % (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)
Gehieneko karga (hasierakoa eta eu tsia) onargarria adierazitako populazioaren %en tzako
Mugimendu hori egitean zeregin onargarria duen
populazioaren % (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
174
b. Sektorearen alderdi partikularrak: lanaren anto-laketa
Baxurako on tzietako ingurasare-modalitateko mari-nelen lanbidejarduerei lotutako karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoen edozein balorazio egin aurretik, ezinbestekoa da lanaren antolaketari buruzko zenbait alderdi aipa tzea, garran tzi berezikoak direnak eta eba-luazio ergonomikoko metodoek erabat edo par tzialki bazter tzen dituztenak.
Lanpostu edo jarduera profesional jakin baten TME arrisku-maila ez dago soilik arrisku-faktore biome-kanikoen baitan (jarrera behartuak, mugimendu erre-pikakorrak, kargen manipulazioa, bul tza tzeak eta arrasta tzeak, bibrazioak,...), zenbait antolaketa-fakto-reren baitan ere badago (lanaldiaren iraupena, etenal-diak, lanaren inten tsitatea, eskakizun psikologikoa...).
Baxurako on tzietako ingurasare modalitateko arran-tzaren kasuan, zaila da antolaketa-faktore horiek ze-haztasunez balora tzea zereginen garapenean dagoen ausazkotasunagatik eta lanaldien aldakortasunagatik, betiere botaldien baitan eta aurreikusi ezin den arran-tzaren arrakastaren baitan.
Dena den, lanaldien iraupena aldakorra den arren (inoiz ez 12 ordutik beherakoa) bada orokortu daitekeen faktore bat, hain zuzen ere, a tsedenaldi luzeak izaten direla. Benetako lan-denbora % 50 inguru izaten da, ze-regin, azpizeregin eta mugimendu/jarreren artean ete-naldi luze eta ugariak egiten baitira.
Horregatik, arrisku ergonomikoari buruzko datuen in-terpretazioa ikuspegi moderatu batetik egin behar da, ebaluazio ergonomikoko metodoek ez dituztelako kontuan har tzen aipaturiko “etenaldiak” zeregin, azpi-zeregin eta mugimendu/jarreren azterketa indibidua-lizatuak egiteko orduan. Beraz, arrisku ergonomikoen benetako mailak emai tzen taulan lortutakoak baino apalagoak dira
EMAI TZAK
Emai tzen matrizea eta laburpentaula
Emai tzen matrizean zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzerako arrisku-faktore bakoi tzaren analisi-rako metodo egokienaren bidez lortutako karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoaren balorazioak erakusten dira.
Informazio hori osatu eta egindako azterketaren ondo-rioak argi eta zeha tz labur tzeko, emai tzak taula laburtu batean ere jaso tzen dira. Taula horretan, zeregin, azpize-regin eta mugimendu/jarrera bakoi tzerako arrisku ergo-nomikoaren mailak, gorpu tzeko arriskuko eskualde edo zonak eta arrisku-faktore nagusiak erakusten dira. Laneko medikuaren tzat oso informazio baliagarria da hau, arrisku ergonomikoen eraginpean egotearen ondorioz kalteak izan di tzaketen zona anatomikoak balora di tzan.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
175
ZEREGINEN | METODOEN MATRIZEA
FASEA
KOD
EA
ZEREGINA
KOD
EA
AZPIZEREGINA MUGIMENDU / JARRERA
KOD
EA
Karg
ak
man
ipul
atze
a
Erre
pika
kort
asun
a
Jarr
era
beha
rtua
k
Bultz
atze
a et
a ar
rast
atze
a
NIO
SH
CHEC
K-LI
ST O
CRA
REBA
SNO
OK
Hornitzea eta ontziratzea
1Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea
1.1 Kaxak eskuz kargatzea
Kaxa-blokeak lurrera eraitsi | 04 marinela | 05 marinela 1.1.1Kaxak mugitzea | 04 marinela 1.1.2Kaxak mugitzea | 01 marinela 1.1.3Kaxak mugitzea eta pilaratzea | 08 marinela 1.1.4
1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzeaPaletak mugitzea | 05 marinela 1.2.1Paletak mugitzea | 08 marinela 1.2.2Paletak garraiatu eta pilaratu | 08 marinela 1.2.3
1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekinPoltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 04 marinela | 05 marinela 1.3.1Poltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.2Poltsak arrastaka eraman soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.3
1.4 Salabardoak kargatzeaSalabardoak mugitzea | 05 marinela 1.4.1Salabardoak mugitzea | 01 marinela | 08 marinela 1.4.2Salabardoak garraiatu eta biltegiratu | 01 marinela | 08 marinela 1.4.3
1.5 Uztaiak kargatzea
Uztaiak mugitzea | 03 marinela 1.5.1Uztaiak mugitzea | 05 marinela | 06 marinela 1.5.2Uztaiak arrastaka eramatea | 06 marinela 1.5.3Uztaiak biltegiratu | 06 marinela 1.5.4
1.6 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea Tiroa danborrean biltegiratzea | 02 marinela 1.6.11.7 Zerra troilan kargatzea eta biltegiratzea_1 Zerra troilan biltegiratzea | 01 marinela 1.7.11.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2 Troilan soka laguntzailea biltegiratzea | 07 marinela 1.8.1
1.9 Izotza kargatzeaIzotzaren mahukari heltzea | 04 marinela | 05 marinela 1.9.1Izotza palaz zabaltzea | 05 marinela 1.9.2
2 Aparailua ontzian estibatzea
2.1 Aparailua ontzitik ateratzea Aparailua ontzitik ateratzea | Marinel guztiak 2.1.12.2 Ontzian aparailua kargatzea Ontzian aparailua kargatzea | Marinel guztiak 2.2.1
Harrapaketa
3 Askatzea3.1 Gida-buia askatzea Gida-buia askatzea | 01 marinela 3.1.13.2 Aparailua luzatzea (sarea) Tiroa botatzea | 01 marinela 3.2.1
Zerra botatzea | 02 marinela 3.2.2
4 Aparailua jasotzea (biratzea)
4.1 Gida-buia jasotzea Gida-buia jasotzea | 01 marinela 4.1.1
4,2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)
Zerra besotik pasatzea | 03 marinela | 05 marinela 4.2.1Zerra lurrean jasotzea | 03 marinela 4.2.2Zerra troilan jasotzea | 02 marinela 4.2.3Zerra aingura-jiragoratik pasatzea | 05 marinela | 06 marinela 4.2.4Besoa jasotzea | 01 marinela 4.2.5
4.3 Aparailua estibatzea
Berunen arlinga eskuz jasotzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.1Sarea polipastotik eskuz ateratzea | Marinel guztiak 4.3.2Eraztunak askatu / lotu polipastotik pasatzeko | 06 marinela 4.3.3Brankako luma manipulatzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.4Brankako danborretik sarea eskuz ateratzea | 02 marinela 4.3.5Itsasotik sarea eskuz estibatzea | Marinel guztiak 4.3.6
5 Estibatzea
5.1 Arraina estibatzeaSalabardoz estibatzea | 01 marinela 5.1.1Salabardorik gabe zakutik estibatzea | 01 marinela | 04 marinela 5.1.2
5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzeaKaxa hutsen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.1Kaxa beteen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.2Izotza kaxetara palaz zabaltzea | 06 marinela 5.2.3
6Nabigatzean botaldia prestatzea
6.1 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzeaZerraren bigarren erdia troilan jasotzea | 02 marinela 6.1.1
Uztai-multzoa kokatzea | 01 marinela | 02 marinela 6.1.2
Portuko lanak.
7 Deskargatzea7.1 Arrain-kaxak deskargatzea
Kaxak metalezko paletaren gainean eskuz jartzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.1Kaxak eskuz manipulatzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.2Kaxak eskuz arrastan eramatea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.3Arrainak kaxetan palaz zabaldu | 02 marinela | 08 marinela 7.1.4Kaxak garraiatzeko enbalatzea | 05 marinela 7.1.5
7.2 Aparailua deskargatzea Ontzitik aparailua ateratzea | Marinel guztiak 7.2.1
8 Garbiketa
8.1 Lurzorua kentzeaLurzorua desmontatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.1Lurzorua garraiatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.2
8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea Arrain-hondakinak palaz jasotzea | 01 marinela 8.2.18.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin Garbiketa bertikalean eskuilarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.3.18.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin Garbiketa horizontalean eskuilarekin | 01 marinela | 08 marinela 8.4.18.5 Garbiketa mahukarekin Garbiketa mahukarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.5.1
9 Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea
Kaxa hutsakmetalezko paletaren gainean jartzea | 01 marinela | 05 marinela 9.1.1Kaxa hutsakmetalezko paletetatik deskargatzea | 02 marinela | 08 marinela 9.1.2Kaxa hutsak arrastan eramatea | 04 marinela | 08 marinela 9.1.3Kaxa hutsak pilaratu | 04 marinela | 08 marinela 9.1.4
Muturreko arriskua Muturreko arriskua Arrisku oso handia Arriskuko zereginaArrisku handia Arrisku handia
Arrisku moderatua Arrisku moderatua Arrisku moderatua Hobe tzeko moduko zeregina
Arrisku arina Arrisku txikiaArrisku mugatua Arrisku onargarria Arrisku hu tsala Zeregin onargarria
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
176
EMAITZEN MATRIZEA
FASEA ZEREGINA AZPIZEREGINA
ARRISKU-FAKTOREA ARRISKU-ESKUALDEA
ARRISKUAREN DESKRIBAPENAizena intentsitatea lepoa
goiko gorputz-adarrak
gerrialdea zangoak
Hor
nitz
ea e
ta o
ntzi
ratz
ea
Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea
1.1 Kaxak eskuz kargatzea
Kargak manipulatzea x - 2,5 m inguruko altuera eta 25 kg-ko pisua duten kaxa-blokeak 2 pertsonaren artean manipulatzea
- Gerrialdean eragina duten 3,5 kg-ko kaxa-blokeak manipulatzea- 700 kaxa kargatzeko mugimenduak errepikatzea- Blokeak eraisteko mugimenduan nahiz garaiera desberdinetan kokatutako pertsona
batzuetatik beste batzuetara pasatzen ari direnean, lepoa biratzeko, sorbaldaren kanpoaldea eta barrualdea abduzitu eta flexionatzeko eta gerrialdea eta zangoak flexionatzeko jarrera behartuak hartzea
- Zereginaren iraupena: 4 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzea
Kargak manipulatzea x
- Gerrialdeari eragiten dioten 15kg-ko metalezko paletak manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra
flexionatzekoak paleta lagatzen duenaren aldetik eta biltegiratze-zonarako garraioan eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua kaitik paleta lagatzen duenaren aldetik
- Zereginaren iraupena: 120 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekin
Kargak manipulatzea x - Gerrialdeari eragiten dioten 50 kg-ko zakuak manipulatzea - Gerrialdeari eragiten dioten 50 kg-ko zakuak 12 metrotan arrastatzea - Zakuak kaitik ontzira pasatzeko mugimenduan sorbaldaren jarrera behartuak hartzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra
flexionatu eta kubiturantz desbideratzekoak zakuak arrastan eramatean - Kaian zakuak pasatzen ari diren langileek gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua
hartzea- Zereginaren iraupena: 120 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
1.4 Salabardoak kargatzea
Kargak manipulatzea x- Bizkarrari eregiten dioten 15 kg inguruko salabardo handiak manipulatzea - Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra
flexionatu eta kubiturantz desbideratzekoak hartzea salabardoak garraiatzean- Kaitik salabardoak lagatzen dituenak gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua
hartzea- Zereginaren iraupena: 120 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.5 Uztaiak kargatzea
Kargak manipulatzea x- Gerrialdeari eragiten dioten 30 kg-ko uztai-multzoak manipulatzea- Gerrialdeari eragiten dioten uztai-multzoak 12 metrotan arrastatzea- Nahasita dauden langile guztiek lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta
luzatzekoak eta eskumuturra flexionatzekoak hartzea, eta kaian dagoen marinelak gerrialdea flexionatzeko jarrera eta zangoen jarrera behartua hartzea
- Zereginaren iraupena: 60 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
1.6 Uztaiak kargatzea
Kargak manipulatzea
- Danborrean sartzen ari den tiroari eusten zaion bitartean jarrera estatikoa eta behartua hartzea lepoan, sorbaldan, ukalondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan.
- Zereginaren iraupena: 17 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.7 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea
Kargak manipulatzea
- Troilan biltzen ari den zerrari eusten zaion bitartean jarrera estatikoa eta behartua hartzea lepoan, sorbaldan, ukalondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan.
- Zereginaren iraupena: 9 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2
Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren
mugimenduetan troila manipulatzean- Abdukzio-, flexionatze- eta luzatze-mugimenduetan jarrera behartua hartzea lepoan
eta sorbaldan, eta bizkarrean alboko flexionatzearekin.- 1 kg inguruko indarra soka troilan biltzeko- Zereginaren iraupena: 8 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
1.9 Izotza kargatzea
Kargak manipulatzea
- Mahukari eustean eta izotza palaz botatzean lepoaren jarrera behartuak, sorbaldaren abdukzio, flexionatze eta luzatzekoak, eskumuturra luzatzekoak eta zangoen jarrera behartua hartzea eta gerrialdea flexionatzea
- Pala manipulatzen duenean, marinelak 10 kg inguruko indarra egiten du- Zereginaren iraupena: 6 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Aparailua ontzira estibatzea
2.1 Aparailua ontzitik ateratzea
Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren
mugimenduetan 1,5 segundoko maiztasunarekin - Lepoa flexionatzeko, eskua eta eskumuturra flexionatzeko, luzatzeko eta kubiturantz
desbideratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea besoekin indarka aritzean.
- Zereginaren iraupena: 15 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
2.2 Ontzian aparailua kargatzea
Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren
mugimenduetan 2 segundoko maiztasunarekin- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskua eta eskumuturra
flexionatzeko, luzatzeko eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea besoekin indarka aritzean.
- Zereginaren iraupena: 15 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Muturreko arriskuaArrisku handia
Arrisku moderatuaArrisku arina
Arrisku mugatua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
177
EMAITZEN MATRIZEA
FASEA ZEREGINA AZPIZEREGINA
ARRISKU-FAKTOREA ARRISKU-ESKUALDEA
ARRISKUAREN DESKRIBAPENAizena intentsitatea lepoa
goiko gorputz-adarrak
gerrialdea zangoak
Har
rapa
keta
Askatzea
3.1 Gida-buia askatzea
Kargak manipulatzea x- Bizkarrari eregiten dioten 5 kg inguruko buia bat manipulatzea- Lepoa luzatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa
supinatzeko, eskumuturra kubiturantz luzatu eta desbideratzeko jarrera behartuak, zangoen jarrera behartua eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoa hartzea buia jaurtitzeko mugimenduan
- Zereginaren iraupena: 5 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
3.2 Aparailua (sarea) askatzea
Kargak manipulatzea x
- Tiroa manipulatzea uretara jaurtitzeko, 10 kg-ko pisuarekin eta gerrialdeari eraginez- Lepoaren, sorbaldaren, eskuaren, eskumuturraren, zangoen eta gerrialdearen jarrera
behartuak tiroa uretara askatzen denean- Zereginaren iraupena: 5 minutu (horietatik 5 segundo behar dira tiroa askatzeko)
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Aparailua jasotzea (biratzea)
4.1 Gida-buia jasotzea
Kargak manipulatzea x
- Bizkarrari eregiten dioten 5 kg inguruko gida-buia manipulatzea- Lepoa luzatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa
supinatzeko, eskumuturra kubiturantz luzatu eta desbideratzeko, zangoak flexionatzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea
- Zereginaren iraupena: 10 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
4.2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)
Kargak manipulatzea x - 20 kg arterainoko bulkada besoa jasotzean, gerrialdeari eraginez- Mugimendu errepikakorrak goiko gorputz-adarretan zerra lurrean eta danborrean
jasotzean, eta zerra aingura-jiragoratik pasatzean- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko
eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak hartzea zerra besotik pasatzean.
- Lepoa eta sorbalda flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko eta gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak hartzea besoa jasotzean.
- Zereginaren iraupena: 10 minutu (5 seg. zerra besotik pasatzen eta 8 seg. besoa jasotzen)
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
4.3 Aparailua estibatzea
Kargak manipulatzea x - 20 kg arterainoko indar-kargak berunezko arlinga eskuz jasotzen ari direnean. - Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren
mugimenduetan 1,6 segundoko maiztasunarekin, aparailua jasotzeko besoekin indarka ari direnean
- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa supinatu eta pronatzeko, eskua eta eskumuturra kubiturantz eta erradiorantz luzatzeko eta desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea berunezko arlingak eskuz jasotzeko, brankako besoa manipulatzeko eta brankako danborreko aparailua eskuz jasotzeko mugimenduetan
- Zereginaren iraupena: 21 minutu (5 min berunezko arlinga eskuz jasotzeko, 60 seg. brankako besoa manipulatzeko eta 60 seg. brankako besoko aparailua ateratzeko)
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
Estibatzea
5.1 Arraina estibatzea
Kargak manipulatzea x- Gerrialdeari eragiten dion 15 kg-ko karga bat manipulatzea, zakua eskuz igotzen
dutenean- Polipastoari lotutako 5 kg-ko salabardoa manipulatzea - Lepoa flexionatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luzatzeko eta
gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak salabardoa eta harrapaketa duen zakua jasotzean
- Zereginaren iraupena: 3 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzea
Kargak manipulatzea x
- Gerrialdean eragina duten 13 kg-raino betetako kaxak manipulatzea- Lepoa luzatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, zangoak flexionatzeko eta
gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak kaxak manipulatzen diren bitartean.
- Zereginaren iraupena: 7 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Nabi-gatzean botaldia prestatzea
5.3 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzea
Kargak manipulatzea x
- Gerrialdean eragina duten 20 kg-ko uztai-multzoak manipulatzea- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko,
zangoak flexionatzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea uztaiak manipulatzen diren bitartean.
- Zereginaren iraupena: 3,5 minutu (30 seg, uztaiak manipulatzen)
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Muturreko arriskuaArrisku handia
Arrisku moderatuaArrisku arina
Arrisku mugatua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
178
EMAITZEN MATRIZEA
FASEA ZEREGINA AZPIZEREGINA
ARRISKU-FAKTOREA ARRISKU-ESKUALDEA
ARRISKUAREN DESKRIBAPENAizena intentsitatea lepoa
goiko gorputz-adarrak
gerrialdea zangoak
Port
uko
lana
k
Deskarga-tzea
7.1 Arrain-kaxak deskargatzea
Kargak manipulatzea x- Arrainez beteriko 13 kg arterainoko kaxak manipulatzea, kaxetan 6 kg arrain
kargatzeko pala bat manipulatzea, eta gerrialdeari eragiten dioten 32,5 kg arte betetako kaxa-blokeak arrastatzea.
- Lepoaren, sorbalden, ukalondoen, eskuaren, eskumuturraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexionatzeko jarrerak hartzea
- Zereginaren iraupena: 4 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
7.2 Aparailua deskargatzea
Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduetan 2
segundoko maiztasunarekin, besoekin indarka ari direnean- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskua eta eskumuturra
luzatzeko eta kubiturantz desbideratzeko eta zangoak flexionatzeko jarrera behartuak hartzea.
- Zereginaren iraupena: 40 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
Garbiketa
8.1 Lurzorua kentzea
Kargak manipulatzea x
- Bizkarrari eregiten dioten 10 kg inguruko lurzoruko plakak manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexionatzekoak, zangoak
flexionatzekoak eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoak hartzea.- Zereginaren iraupena: 24 segundo
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea
Kargak manipulatzea x
- Gerrialdean eragina duten 5 kg-raino kargatutako pala manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexionatzekoak, zangoak
flexionatzekoak eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoak hartzea.- Zereginaren iraupena: 4 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea
8.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin
Kargak manipulatzea
- Mugimenduen errepikakortasuna goiko gorputz-adarretan eskuilarekin garbitzen den bitartean
- Sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatu eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea.
- Zereginaren iraupena: 5 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x
Bultzatzea eta arrastatzea
8.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin
Kargak manipulatzea
- Mugimenduen errepikakortasuna goiko gorputz-adarretan eskuilarekin garbitzen den bitartean
- Sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatu eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea.
- Zereginaren iraupena: 5 minutu
Errepikakortasuna x
Jarrera behartuak x x
Bultzatzea eta arrastatzea
8.5 Garbiketa mahukarekin
Kargak manipulatzea
- Sorbaldan, ukalondoan eta eskumuturrean jarrera behartuak hartzea eskuan mahukari eusten zaion bitartean
- Zereginaren iraupena: 20 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x
Bultzatzea eta arrastatzea
Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea
Kargak manipulatzea x
- Gerrialdean eragina duten 10 kg-ko kaxa-blokeak arrastatzea- Lepoaren, sorbalden, ukalondoen, eskuaren, eskumuturraren jarrera behartuak eta
zangoak eta gerrialdea flexionatzekoak hartzea kaxa hutsak manipulatzen direnean- Zereginaren iraupena: 2 minutu
Errepikakortasuna
Jarrera behartuak x x x x
Bultzatzea eta arrastatzea x
Muturreko arriskuaArrisku handia
Arrisku moderatuaArrisku arina
Arrisku mugatua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
179
ONDORIOAK
Kaxak eskuz karga tzea
Azpizeregin horretan, muturreko arrisku-faktoreak dira kargak manipula tzea (25 kg-tik gorako blokeak eta 3,5 kg-ko kaxa-mul tzoak) eta jarrera behartuak har tzea (lepoa bira tzea, sorbalda abduzitu, flexionatu eta kanpoaldera eta barrualdera bira tzea eta gerrialdea eta zangoak flexiona-tzea). Gainera, arrisku-faktore handia da kaitik on tzira 700 kaxa pasa tzeko behar diren mugimenduak errepika tzea.
Metalezkopaletak, zaku laguntzaileak, salabardoaketauztaiak eskuz karga tzea
Kargak manipula tzeko muturreko arriskuko azpizereginak dira (15 kg-ko paletak, 50 kg-ko zakuak, 15 kg-ko salabar-doak eta 30 kg-ko uztai-mul tzoak) eta lepoaren jarrera be-hartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, eskumuturra kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdearen eta zan-goen jarrera behartuak har tzekoak. Gainera, bizkarreko zo-ruan objektuak arrastan eramaten diren azpizereginetan, gerrialdeari eragiten dion kargak arrasta tzearen arrisku arin edo mugatua dago.
Danborretan eta troiletan sokak karga tzea eta biltegira tzea
Azpizeregin-mul tzo horretan arrisku-faktore handia da le-poaren, sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren, eskumuturra-ren, gerrialdearen eta zangoen jarrera estatikoak eta be-hartuak har tzea motordun danbor edo troiletan bil tzen edo zabal tzen ari diren sokei eusten zaienean. Biradera bati era-ginez marinel batek soka eskuz karga tzen duenean, lepo, sorbalda, eskumutur eta gerrialdeko jarrera behartuak har-tzeak arrisku moderatua du; hala ere, kasu honetan arrisku-faktore handia dago sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduak errepika tzeagatik, 8 minutu inguru egon daitezkeelako biraderari eragiten.
Izotzakargatzea
Mahukari eustean eta izo tza palaz bota tzean lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza-tzekoak, eskumuturra luza tzekoak eta zangoak eta gerrial-dea flexiona tzekoak har tzea arrisku handiko faktorea da izo tza karga tzeko lanean.
Aparailua estiba tzea (on tzitik aparailua atera tzea, on tzian aparailua karga tzea, i tsasotik aparailua estiba tzea, on tzitik aparailua deskarga tzea)
Zeregin horiek arrisku handia dute sorbaldaren, ukon-doaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduen errepikakortasunagatik. Gainera, arrisku moderatua dago besoekin indarka ari tzean lepoa flexiona tzeko, sorbal-da abduzitu eta flexiona tzeko, eskua eta eskumuturra flexiona tzeko, luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzeagatik.
Gida-buiaetaaparailuaaskatzea
Muturreko arriskua duten azpizereginak dira lepoa luza-tzeko eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko,
ukalondoa supina tzeko, eskumuturra kubituran tz luza-tu eta desbidera tzeko, eta gerrialdea eta beheko gorpu-tz-adarrak flexiona tzeko eta bira tzeko jarrera behartuak har tzen direlako. Azpizeregin horiek, bestalde, kargak manipula tzearen ondoriozko arriskua dute (5 kg buiaren kasuan eta 10 kg tiroaren kasuan), batik bat gerrialdeari eragiten diotenak.
Gida-buiajasotzea
Muturreko arrisku-faktoreak dira: kargak manipula tzea (5 kg-ko buia) eta lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda ab-duzitu eta flexiona tzeko, ukalondoa supina tzeko, esku-muturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko, zangoak flexiona tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea.
Aparailuabiratzea(aparailuabehealdetikixtea)
Besoa jaso tzeko zereginak muturreko arriskua du kargak manipula tzen direlako. Marinelak 20 kg arterainoko bul-tzada egiten du, gerrialdeari eragiten diona. Zerra lurrean eta troilan jaso tzeko eta zerra aingura-jiragoratik pasa-tzeko zereginek 10 bat minutu irauten dute eta arrisku handia dute goiko gorpu tz-adarren mugimendu erre-pikakorrengatik.
Zerra besotik pasa tzeko zereginak, bestalde, muturre-ko arriskua du lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, eskumuturra luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko ja-rrera behartuak har tzen direlako. Besoa jaso tzeko zere-ginak muturreko arriskua du lepoa eta sorbalda flexiona-tzeko, eskumuturra luza tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.
Aparailua estiba tzea
Berunen arlinga eskuz jaso tzeko zereginak muturreko arriskua du kargak manipula tzen direlako. Marinelek 20 kg arterainoko indarra egiten dute. Gainera, berunen ar-linga eskuz jaso tzea, brankako besoa manipula tzea eta brankako danborreko aparailua eskuz jaso tzea muturre-ko arriskua duten azpizereginak dira, lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukondoa supinatu eta prona tzeko, eskua eta eskumuturra flexionatu, luzatu eta kubituran tz eta radioran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.
Arraina estiba tzea
Arraina zakutik zuzenean, salabardorik gabe, estiba tzeko zereginak arrisku moderatua du, arraina saretik eskuz igo tzen denean gerrialdeari eragiten dion 15 kg-ko karga manipula tzen delako. Bestalde, bai salabardoa manipula-tzeko zereginak eta bai zakua harrapaketarekin manipula-tzekoak muturreko arriskua dute, lepoa flexionatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza tzeko, eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har-tzen direlako
Arrain-kaxak manipula tzea portuan estiba tzean eta za-malanak egitean
13 kg arterainoko arrain-kaxak manipula tzeak arrisku mo-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
180
deratua sor tzen du gerrialdeari eragiten diolako. Gaine-ra, muturreko arriskua da 10 kg arterainoko pisua duten arrainez betetako kaxa-blokeak arrasta tzea gerrialdeari eraginez, eta baita lepo, sorbalda, ukalondo, esku eta es-kumuturraren jarrera behartuak eta zangoak, bizkarra eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea ere.
Arraina palaz botatzea, kaxak betetzeko edo bizkarragarbi tzeko
5 edo 6 kg-raino arrainez kargatutako pala manipula tzea muturreko arriskua da, gerrialdeari eragiten diona. Le-poaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzekoak, zangoak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea ere muturreko arriskua da.
Hurrengo botaldirako aparailuak presta tzea
20 kg-ko uztai-mul tzoa manipula tzea arrisku moderatua da, gerrialdeari eragiten diona. Muturreko arriskua ere bada, lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzeko, eskumuturra luza tzeko eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.
Zorua ken tzea garbi tzeko
10 kg-ko zoru-plakak manipula tzea arrisku moderatua da, gerrialdeari eragiten diona. Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zangoak flexiona-tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea muturreko arriskua da kasu honetan.
Eskuilaz garbi tzea
Arrisku handiko azpizeregina da, goiko gorpu tz-adarren mugimenduak errepika tzen direlako, eta arrisku modera-tuko azpizeregina da, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko jarrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzen direlako.
Mahukarekingarbitzea
Arrisku moderatuko azpizeregina da, sorbaldan, ukalon-doan eta eskumuturrean jarrera behartuak har tzen dire-lako eskuan mahukari eusten zaion bitartean.
8.2.1 - Zarata
ZARATAREN ERAGINPEAN EGOTEKO ARRISKUA-REN EBALUAZIOA
HELBURUA
Azterlan honen xedea baxurako ingurasare-modalitatea-ren sektorean zarataren eraginpean egoteko arriskuaren balorazio eta ebaluaziorako lehen hurbilketa izatea da eta, horretarako, marinel-lanak egiten dituena har tzen da se-ktorearen langile ordezkari gisa.
SARRERA
DArran tza-sektoreko arrisku higienikoen artean, zarataren eraginpean egotea dago.
Tripula tzaileek on tzian ematen dute ia lanaldi osoa. On-tzian askotariko zaratafokuak identifika daitezke, bes-teak besta: makina eta sistema lagun tzaileak, ihes-hodiak eta maniobra-ekipamenduak. Baina ezin da alde batera u tzi zenbait lanetan sor tzen den zarata, esaterako, izo tza karga tzean edo arraina estiba tzeko lanetan.
LANPOSTUAREN DESKRIPZIOA
Laginketa-estrategia egoki bat diseina tzeko xedez, ezinbestekoa da baloratu nahi den lanpostuaren berezita-sunak ahalik eta xehetasun handienarekin ezagu tzea.Baxurako ingurasare-modalitateko arran tzaleek lanaldi luzeak egiten dituzte, 11 bat ordukoak. 20:00 eta 21:00 bi-tartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitar-tean i tzul tzen dira.Jarraian laburbilduko dira marinelaren ohiko egitekoak:I tsasoratu aurretik, izo tza kargatu eta on tziko gauzak an-tolatu behar dituzte- Nabigazioan, marinelek kabinan edo sukaldean ematen dute denbora gehiena, arrain-sarda aurkitu ondoren bi-zkarrera dei tzen dieten arte. Bizkarrean izaten da hurrengo lan-sekuen tzia:
1- aparailua aska tzeko maniobrak.2- sarea bira tzea
8.2ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
181
3- salabardoarekin lan egitea eta aparailua igo tzea.4- arraina sailkatu eta estiba tzea (izo tzez betetako
kaxetan)
aurreko lanak portura iri tsi baino lehen amai tzen badi-ra, marinelak a tsedenlekuetara i tzul tzen dira (kabina edo sukaldea) lanaldiari gera tzen zaion denboran.
Portura iristen direnean harrapaketak eta aparailuak deskarga tzeaz eta on tziaren garbiketa orokorrez ardura-tzen dira
METODOLOGIA
On tzia neurri txiki samarreko lantokia dela, aurreko atalean ikusi den bezala, zereginak nahiko ondo zehaztuta daude-la, eta lanaldien artean aldakortasun handirik ezin dela es-pero kontuan hartuta, zen tzuzkoa da zarataren eraginpean egotearen ebaluazioa lantoki bakoi tzeko soinu-mailen arabera eta leku horietako berezko zereginak egiten eman-dako denboren arabera plantea tzea.
Inguraketa-on tzi moderno batean egin ziren neurketak, udan eta eguraldi onarekin, astebetean i tsasora egindako irteeretan eta fun tzionamendu normaleko tzat jo tzen diren baldin tzetan.
Arazo akustikoaren ikuspegitik, gogoan izan behar da i tsasoratu aurreko portuko eragiketak motorra ralentian jarrita egiten direla, eta deskargako zereginak motor nagu-sia i tzalita egiten direla.
Brüel&Kjaer e txeko sonometro bat erabili zen, 2236 mode-loa. Bosna minutuko hainbat sonometria egin ziren hauta-tutako leku bakoi tzean, eta presio akustiko jarraitu balioki-dearen mailak finkatu zituen: LAeq,Ti dB(A)-n.
Emai tza horietatik abiatuta, leku eta zeregin bakoi tzaren berezko LAeq,Ti batez besteko balioa kalkulatu zen, 5. ata-lean jasota daudenak.
Bestalde, tripulazioko marinelek jakineko zona/zeregine-tan zarataren eraginpean ematen zituzten batez besteko
denborak identifikatu ziren 11 orduko batez besteko lanaldi baterako.
Eragiketen iraupena langileek eta patroiak emandako in-formazioa alderatuz erabaki zen, behaketa zuzenarekin eta jardueraren neurketarekin. Horren emai tzak ere 5. atalean daude.
Ez dira identifikatu higieneikuspegitik arazoa sor tzen du-ten muturreko mailak. Lanpostua ebalua tzeko presio ja-rraitu baliokidearen mailak soilik hartu dira kontuan.
Erreferen tziabalioak
286/2006 Errege Dekretuak, mar txoaren 10ekoak, zara-taren eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, presio jarraitu baliokidearen mailei eta mutu-rreko mailei buruzko honako balio hauek finka tzen ditu:
a) Ekin tza bat eragiten duten eraginpeko balio txikiak:
LAeq,d = 80 dB(A) eta Lmuturrekoa = 135 dB(C)
b) Ekin tza bat eragiten duten eraginpeko balio handiak:
LAeq,d = 85 dB(A) eta Lmuturrekoa = 137 dB(C)
c) Esposizioaren muga-balioak:
LAeq,d = 87 dB(A) eta Lmuturrekoa = 140 dB(C)
ED berak, 7. 8. eta 10. artikuluetan, kontuan izan beharreko hainbat ekin tza xeda tzen ditu, mugak gaindi tzearen edo ez gaindi tzearen baitan.
EMAI TZAK
Hurrengo taulak jaso tzen ditu, zona eta zereginen arabera, neurketetan lortutako eraginpean emandako denborak (Ti) eta zeregin bakoi tzaren berezko presio jarraitu baliokidea-ren maila (LAeq,Ti) :
Zona / Zeregina Ti (ordutan) L Aeq,Ti (dB(A))Bizkarra, izo tza karga tzea (ralentia) 0,2 79Sukaldea 1,6 77Kabina 3 72Bizkarra, maniobra aparailua – jiragora 0,8 79Bizkarra, maniobra aparailua – danborra 0,8 79Bizkarra, maniobra aparailua – polipastoa 1 79Bizkarra, hautaketa eta sailkapena 1,5 84Arraina estiba tzea 0,8 79Arraina deskarga tzea 0,8 78Kaiko operazioak 0,5 78
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
182
Kasu guztietan ± 2 dB-ko ziurgabetasuna onar tzen da eta azpimarratu egin behar dugu ez dela gainditu muturreko mailaren 135 dB(C) balioa.
Emai tza horietan oinarrituta, eguneko esposizio-maila ba-liokidea (LAeq,d) kalkula daiteke honako adierazpen honen bidez:
LAeq, d = 10 log Ti · 100,1·LAeq,Tii=m
i=l
1
8
Gure kasuan, eguneko esposizio-maila baliokide hau daukagu marinel-lanposturako:
LAeq,d = 80 ± 2 dB(A)
Horrenbestez, ziurgabetasuna kontuan hartuta atera tzen den tartean koka tzen den erreferen tzia-mailan gaude ( le-hen ekin tza-maila 286/2006 EDren arabera).
Langileak zarataren eraginpean egotearekin zerikusia du-ten arriskuen ebaluazio eta preben tziorako KSHINen Gida Teknikoko 5. eranskineko irizpideak aplikatuz, ezin da on-dorio bat atera erreferen tzia-balioa gaindi tzeari dagokio-nez; baina preben tzioaren ondorioetarako gaindi tzen dela esan daiteke.
Neurketak eguraldi-baldin tza onetan eta on tzi moderno batean egin izanak irizpide hori babesten dute. Eguraldi txarrarekin eta on tzi zaharrago batean, seguruenik, lortuko li tzatekeen eguneko esposizio baliokidearen balioa ez li-tzateke hori baino baxuagoa izango.
ONDORIOAK
Zarataren eraginpean egotearekin zerikusia duten arris-kuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babes-teari buruzko mar txoaren 10eko 286/2006 Errege De-kretuaren arabera, ingurasare-modalitateko marinelaren lanpostua 80 dB(A) baino zarata-maila handiagoen era-ginpean dago, ekin tza bat eragiten duena baino esposizio-balio txikiagoa dena.
Beraz, agente horren eraginpean egoteko arriskua dago eta, Errege Dekretu horren arabera, hurrengo atalean aipa-tuko diren hainbat betebehar daude. Preben tziozko neurri posible ba tzuk ere iradokiko dira.
11 orduko lanaldiak egitearen ondoriozko esposizio-den-bora maila hori gaindi tzen lagun tzen duten faktore nagu-sietako bat da.
Aurreko taulako emai tzei erreparatuta, esposizio-maila al-tuenak arraina hautatu eta sailka tzeko zereginean izaten direla ikusten da, harrapaketak kaxetan jar tzeko unean palarekin izo tza bota tzen denean zarata handia egiten de-lako eta, batik bat, lana popan egiten den kasuetan, presio akustikoaren mailak altuak baitira motorraren ihes-hodiak hurbil daudelako.
Izo tza karga tzea eta arraina estiba tzea ere zeregin oso zarata tsuak dira.
Bestalde, ebaluatu den on tziaren gisako modernoek a tsedenaldirako guneak dituzte, esaterako, sukaldea eta tripulazioaren eta patroiaren kabinak. Gune horietan, za-rata-mailak “onargarriak” dira, eta lanaldi osoko esposizio haztatua horrelako instalazioak ez dituztenena baino de-zentez hobea da
.
8.2.2 - Bibrazioak
BIBRAZIOEN ERAGINPEAN EGOTEKO ARRISKUAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Azterlan honen xedea baxurako ingurasare-modalitatearen sektorean bibrazioen eraginpean egoteko arriskua balora-tzea eta ebalua tzea da eta, horretarako, marinel-lanak egi-ten dituena har tzen da sektorearen langile ordezkari gisa.
SARRERA
On tzia da tripula tzaileek ia lanaldi osoa igaro tzen duten lantokia. Makina eta bere sistema lagungarriak dira on-tziaren egituran zehar zabaldu eta transmiti tzen diren bi-brazio mekanikoen iturri nagusia.
I tsaso txarrarekin nabiga tzen denean, aldaketak izaten dira motor nagusiaren erregimenean eta pon tzakadek bibrazioak eragin di tzakete on tziaren egituran, maizta-sun-osagaiekin kontuan hartutako tartean. Hala ere, be-hin-behinekotasuna dela eta, egoera hori ez da kontuan hartu azterlan honetan eta, nolanahi ere, lortutako emai-tzak pixka bat handi tzen lagunduko luke.
Bestalde, on tziaren berezko mugimenduek, batez ere ku-lunka eta balan tza egitekoek, bibrazioak eragiten dituzte eta, horiek organismoan eragina izan dezaketen arren, es-aterako zinetosi edo bidaiariaren zorabioa, horien maizta-suna aplikazioko araudiak xedatutako mailaren azpitik dago (1Hz-tik 80 Hz-ra) eta, horregatik, ez dira lan honen xede.
LANPOSTUAREN DESKRIPZIOA
Deskripzioa zaratarekiko esposizioaren ebaluazioaren ka-suan egindako bera da.Baxurako ingurasare-modalitateko arran tzaleek lanaldi luzeak egiten dituzte, 11 bat ordukoak. 20:00 eta 21:00 bi-tartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitar-tean i tzul tzen dira.Jarraian laburbilduko dira marinelaren ohiko egitekoak:
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
183
I tsasoratu aurretik, izo tza kargatu eta on tziko gauzak an-tolatu behar dituzte- Nabigazioan, marinelek kabinan edo sukaldean ematen dute denbora gehiena, arrain-sarda aurkitu ondoren bi-zkarrera dei tzen dieten arte. Bizkarrean izaten da hurrengo lan-sekuen tzia:
1- aparailua aska tzeko maniobrak.2- sarea bira tzea.3- salabardoarekin lan egitea eta aparailua igo tzea.4- arraina sailkatu eta estiba tzea (izo tzez betetako
kaxetan).
aurreko lanak portura iri tsi baino lehen amai tzen badi-ra, marinelak a tsedenlekuetara i tzul tzen dira (kabina edo sukaldea) lanaldiari gera tzen zaion denboran.
Portura iristen direnean harrapaketak eta aparailuak deskarga tzeaz eta on tziaren garbiketa orokorrez ardura-tzen dira.
Laginketa-estrategia baloratu nahi den lanpostuaren be-rezitasunei erreparatuta ezarri da, hurrengo atalean aipa-tuko diren kon tsiderazio gehigarri ba tzuekin.
METODOLOGIA
Neurketak zarataren ebaluazioari dagozkionarekin batera egin ziren ingurasare-modalitateko on tzi moderno batean, udan, eguraldi onarekin eta fun tzionamendu normaleko-tzat jo tzen diren baldin tzetan astebetean i tsasora egin-dako irteeretan.
Garran tzi tsua da adieraztea on tzian ez direla erabil tzen eskuz gidatutako tresna motordunak, eta aparailuen ma-niobrak egiteko makina lagun tzaileek (jiragorak, danbo-rrak, polipastoak, etab.) palanka eta botoi bidezko eragin-gailuak dituztela. Horregatik, eskuen eta eskumuturren bibrazioekiko esposizioa hu tsala da.
1311/2005 EDk, azaroaren 4koak, bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langi-leen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, ISO-2631-1 (1997) araua har tzen du kontuan gorpu tz osoko bibrazioen ebaluaziorako.
Arau horrek xeda tzen du neurketak arda tz ortogonalen arabera egin behar direla. Z arda tzak bat etorri behar du beti langilearen burutik oinetara doan lerroarekin. Hasiera batean, jarrera estatikoetan lan egiten duten langileei zu-zenduta dauden balorazio-irizpideak proposa tzen ditu, es-aterako, gidariei edo makina-operadoreei zuzendutakoak.
Hortik dator neurketak egiteko lehen zailtasuna. Lan ho-netan langileak etengabe ibili eta mugi tzen dira gainazal bibra tzaile baten gainean, eta maila desberdinekin, sukal-dean eserita edo kabinetan e tzanda egoten diren a tseden-uneetan izan ezik.
Zarataren tzako egindakoaren an tzera, bibrazioekiko espo-sizioaren ebaluazioa lantoki bakoi tzeko azelerazio-mailen zehaztapenaren bidez planteatu da, marinelek lana egiten duten bizkarren gainazalaren gainean azelerometroa jarriz,
aztertutako on tziaren kasuan egurrezko gainazalaren gai-nean.
Kaiko zereginak, motorra geldian dela egiten direnak, ez dira kontuan hartu, ez eta a tsedeneko hiru orduak ere, ka-binetan eta jangelan neurtutako mailak ez direlako garran-tzi tsuak. Hori guztia kontuan hartuta, egunean 7,5 orduko bibrazio mekanikoekiko esposizio-denbora kalkulatu da, emai tzen atalean xehatu den bezala banatuta.
Laginketarako Larson Davis bibrometro bat erabili zen, HVM-100 modeloa, SEN-027 azelerometroarekin hornitu-takoa. Maiztasunean haztatutako azelerazioaren benetako mailen zor tzi minutuko iraupeneko laginak hartu ziren hiru arda tzetan (awx, awy, awz) eta hautatutako hiru lan-ere-muetako bakoi tzean.
Arda tz bakoi tzean eguneko esposizio-balio handiena bila-tzeko irizpidearekin, azelerazio-maila handiena Z arda-tzean izaten dela ikusi da. Arda tz horretarako emai tzak 5. atalean daude jasota.
Erreferen tziabalioak
1311/2005 EDk, mar txoaren 10ekoak, gorpu tz osoari transmititutako bibrazioen tzako honako azelerazio-balio hauek ezar tzen ditu zor tzi orduko (A(8)) aldirako normali-zatutako eguneko esposizio-mailei dagokienez:
d) Ekin tza bat eragiten duen esposizio-balioa:
A(8) = 0,5 m/s2
e) Esposizioaren muga-balioa:
A(8) = 1,15 m/s2
ED berak, 5. artikuluan xeda tzen ditu ekin tza-balioa gaindi-tzen denean kontuan hartu beharreko ekin tzak, eta inoiz ezin duela egon muga-balioa gaindi tzen duen esposizio-mailarik.
Dena den, i tsas- eta aire-nabigazioen sektoreen tzako sal-buespena har tzen du kontuan gorpu tz osoari transmiti-tutako bibrazioei dagokienez, teknikaren egungo egoera kontuan hartuta muga hori errespetatu ezin denean.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
184
Emai tza horietan oinarrituta, eguneko esposizio-maila (A(8)) kalkula daiteke honako adierazpen honen bidez:
n
i=lA(8)= Ai (8)2
Gure kasuan, eguneko esposizio-maila hau daukagu ma-rinel-lanposturako:
A(8) = 0,246 m/s2
Ekin tza bat eragiten duen balioaren % 50, gu txi gorabehe-ra. Hala ere, kontuan izan behar da neurketak eguraldi ona-rekin, egurrezko bizkarra zuen on tzi moderno batean egin zirela. Eta horri neurketa-mota horiek berezkoak dituzten errore-iturriak gehituta, kalkulatutakoa baino eguneko es-posizio-balio zerbait handiagoak aurreikusten dira.
ONDORIOAK
Bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna ba-besteari buruzko azaroaren 4ko 1311/2005 EDren arabera, ingurasare-modalitateko marinelaren lanpostua 0,3 m/s2; inguruko azelerazio-mailen eraginpean dago, ekin tza bat eragiten duena baino esposizio-balio txikiagoa dena.
Beraz, ez du ematen arriskurik dagoenik, ez zuzena eta ez zeharkakoa, bibrazio mekanikoen eraginpean egoteagatik, eta ez da beharrezkoa preben tzioneurri espezifikoak hartzea.
8.2.3 - Agente kimikoak
AGENTE KIMIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Baxurako ingurasare-modalitateko on tzi batean marinel lanpostua duen langile bat agente kimikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen gu txi gorabeherako eba-luazioa lor tzea da helburua.
OROKORRAK
374/2001 Errege Dekretuak, lanean eragile kimikoen era-ginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka lan-gileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, agente kimikoek sortutako arriskuak ebalua tzeko, arrisku horiek ezaba tzea ezinezkoa bada, enpresariak duen be-tebeharra xeda tzen du, preben tziozko ekin tzen plan bat gauza tzeko helburuarekin. Ebaluazioa aldiro-aldiro egon behar da eta lan-baldin tzetan aldaketak izaten diren bakoi-tzean berrikusi behar da.
Arrisku kimikoaren ebaluazioan, lantokian egon daitezkeen agente kimikoak identifika tzea da lehen etapa, eta langile bakoi tzak garatutako jarduera guztien erabilera-baldin-tza eta preben tzio-neurriak eta langileen egoera bereziak identifika tzea.
Agente kimiko batekin kontaktua izateak ondorio lokalak eragin di tzake (lesioak, narriadurak, sen tsibilizazioa, etab.) edo, agentea larruazal kaltetuaren bidez xurgatu edo barnera tzen bada, baita ondorio sistemikoak ere. Agente kimikoak organismoan sar tzeko bide ohikoenak arnasa eta azala dira, baina kontaktua digestio-aparatuaren bi-dezkoa, begi bidezkoa edo parenterala ere izan daiteke.
EMAI TZAK
Ondorengo taulak zona eta zereginen arabera jaso tzen ditu neurketetan lortutako esposizio-denborak (Ti), zeregin bakoi-tzeko Z arda tzerako maiztasunean haztatutako benetako azelerazio balioa (awzi), xeta eguneko esposizio-balioa Ai (8):
Zona / Zeregina Ti (ordutan) awzi (m/s2) Ai(8) (m/s2)Popako bizkarra (nabigazioa) 3,9 0,2288 0,16Popako bizkarra (ralentia) 1 0,1356 0,05Harrapaketa 2,6 0,3232 0,18
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
185
METODOLOGIA
1. Inhala tzearen ondoriozko arriskuaren ebaluazioa (edo arnasa bidezkoa)
Inhala tzearen ondoriozko arriskua ebalua tzeko esposizio-maila zehaztu behar da langileak arnasa har tzen duen in-guruan aireko agente-kon tzentrazioak neurtuta, baldin eta ebalua tzeko beste bide ba tzuen bidez ezin bada argi frogatu preben tzio eta babes egokiak lor daitezkeela. Egoera horie-tan, neurketak saihestu daitezke lantokian dauden ku tsa-tzaileen identitatea ezagu tzen denean, horiek sen tsibiliza-tzaileak, kar tzinogenoak, mutagenikoak eta toxikoak ez direnean eta teknikari espezialistaren ikuspegi profesiona-lak, une horretako lan-baldin tzetan eta dauden agente ki-mikoen kantitatea eta hartutako preben tzio-neurrien era-ginkortasuna kontuan hartuta, haien giroko kon tzentrazioak beraien esposizio-mugak lor tzetik urrun daudela¬.
Inhala tzearen ondoriozko arrisku kimikoa ebalua tzeko tresna gisa metodo sinplifi katu edo kualitatiboak erabil
daitezke. Horiekin, egoera onargarriak, hau da, arrisku arina dutenak eta ebaluazio xehatuagoa eta/edo neurri zuzen-tzaileak har tzea eska tzen dutenak bereiz daitezke. Arrisku arineko kasuetan etapa honetako ebaluazioa¬ amaitu tzat eman daiteke eta txosten higienikoa egiten hasi. Bestal-de, esposizioa zuzen tzeko premia azalduko bali tz, neurri zuzen tzaileak aplikatu beharko lirateke, behin inplementa-tuta, ebaluazioa errepikaraziko luketenak.
1.1. Inhalazio bidezko esposizioaren ondoriozko Arriskua Ebalua tzeko Metodologia Sinplifi katua
Inhalazio bidezko agente kimikoekiko esposizioa kalkulatu ahal izateko, COSHH ESSENTIALS Eredua erabili da (Control of Substances Hazardous to Health).
Ebalua tzen ari den operaziorako kontrol-neurri egokia den zehazteko metodologia da, eta ez dagoen arrisku-maila zehazteko. Arrisku “poten tzialeko” mailak izango dira, me-todoaren sarrerako aldagai gisako kontrol-neurriek ez du-telako esku har tzen.
COSHH ESSENTIALS Eredua (Control of Substances Hazardous to Health)
R edo H esaldien araberako arriskugarritasuna
Arrisku poten tzialaren maila
Kontrol-neurriak
Operazio-mota
Esposizio poten tziala
A. Begiak/larruazala narria tzen dituztenak, narkotikoak
B. KaltegarriakC. ToxikoakD. Oso toxikoak: Kar tz.: 2. kat.... E. Kar tz.: 1A eta 1B kat., Muta, Sen ts…
BaxuaErtainaAltua
txikia (g edo ml)Ertaina (kg edo l) Handia (t edo m3)
Lurruntasuna edo hau ts bihur-tzeko gaitasuna
Erabilitako kantitatea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
186
1. aldagaia Arriskua H esaldien edo R esaldien arabera
2. aldagaia Airera pasa tzeko joera
Azala edo begiak ukituz gero arrisku tsuak diren agente kimikoak
R21R20/21R20/21/22R21/22R24R23/24R23/24/25R24/25
R27R27/28R26/27/28R26/27R34R35R36R36/37R36/38R36/37/38
R38R37/38R41R43R42/43R48/21R48/20/21R48/20/21/22R48/21/22
R48/24R48/23/24R48/23/24/25R48/24/25R66
* Lau zutabeak arriskugarritasun gorakorrari dagozkie, arrisku poten tzialaren identifikazioa soilik den arren, arriskuaren ebalua-zioarekin jarraitu gabe.
Arriskua H esaldien edo R esaldien arabera
AR36, R38, R65, R67B eta E arteko taldeetan dagoen R esaldirik gabeko edozein substan tzia
B R20/21/22, R68/20/21/22
C R23/24/25, R34, R35, R37, R37/38, R39/23/24/25, R41, R43, R48/20/21/22, R68/23/24/25
D R26/27/28, R39/26/27/28, R40, R48/23/24/24/25, R48/23/25, R48/24, R60, R61, R62, R63, R64
E Mut. Cat. 3 R40*, R42, R45, R46, R49, R68** 1997 baino lehen R40 esaldia 363/1995 EDren ara-
bera 3. kategoriakoak ziren mutagenoak identifikatzeko erabil tzen zen. 1997tik aurrera, R68 esaldiarekin identifika tzen ziren horiek eta R40 esaldia 3. katego-riako kar tzinogenoei esleitu zi tzaien. Taulan mantendu egin da sarrera hori, oraindik egon daitezkeelako 1997 baino lehen eskuratutako agente kimikoak.
A
H303, H304, H305, H313, H315, H316, H318, H319, H320, H333, H336B eta E arteko taldeetan dagoen H esaldirik gabe-ko edozein substan tzia
B H302, H312, H332, H371
C H301, H311, H314, H317, H318, H331, H335, H370, H373
D H300, H310, H330, H351, H360, H361, H362, H372E H334, H340, H341, H350
Likidoen lurrunkortasunmailak
Laneko tenperatura ºC
Irak
ite-p
untu
a ºC
Lurrunkortasun altua
Lurrunkortasun ertaina
Lurrunkortasun baxua
350
300
250
200
150
100
50
20 50 80 110 140
0
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
187
3. aldagaia Erabilitako substan tziaren kantitatea
Baxua Ertaina AltuaGalau ts formako (pellet) substan-tziak, hausteko joerarik ez dutenak. Manipula tzean ez da hau tsik ikusten.Adibideak: PVC galau tsak, ezkatak, pipitak, etab.
Pikor-formako solidoak edo solido kristalinoak. Manipula tzean hau tsa sor tzen da. Hau tsa azkar jalki tzen da eta inguruko gainazaletan ikus daiteke.Adibidez: detergente-hau tsa
Hau ts xeheak eta den tsitate txikikoak. Erabil tzean hau ts-lainoak ikusten dira. Esekita egoten dira hainbat minutuz. Adibideak: zementua, kearen bel tza, igel tsua, etab.
Solidoen joera hau tsak era tzeko
(*) Zalan tzarik izanez gero, aukeratu maila altuena.
ARRISKUGARRI-TASUN-MAILA
LURRUNTASUNA / HAU TS BIHUR TZEKO GAITASUNA
Erabilitako kantitatea
Lurrunkortasun edo hau ts bihur tzeko
gaitasun txikia
Lurrunkortasun ertaina
Hau ts bihur tzeko gaitasun ertaina
Lurrunkortasun edo hau ts bihur tzeko
gaitasun handia
A txikia 1 1 1 1Ertaina 1 1 1 2Handia 1 1 2 2
B txikia 1 1 1 1Ertaina 1 2 2 2Handia 1 2 3 3
C txikia 1 2 1 2Ertaina 2 3 3 3Handia 2 4 4 4
D txikia 2 3 2 3Ertaina 3 4 4 4Handia 3 4 4 4
E Arriskugarritasunmaila horretako substan tziak dauden egoera guztietan, arriskumaila 4koa izango da.
Agente kimikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskumaila zehaztea
Substan tziakantitatea Operazio bakoi tzean erabilitako kantitatea txikia Gramoak edo mililitroak
Ertaina Kilogramoak edo litroakHandia Tonak edo metro kubikoak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
188
Arrisku poten tzialaren maila / Behar den kontrolmaila* Neurrimota** Aurreikusitako esposiziorako
lor tzen duen murrizketa1 Diluzio bidezko aireztapen orokorra --
2Erauzketa lokalizatua (eta pixkanaka-pixkanaka beste neurri ba tzuk par tzialki i txi arte)
% 10ean 1eko kontrol-maila duen neurri baten aplikazioarekiko
3 Prozesua ixtea % 1ean 1eko kontrol-maila duen neu-rri baten aplikazioarekiko
4
Azterketa indibidualizatua irizpide teknikoarekin. Azkenean aplikatuko den neurria, oro har, 2. eta 3. mailako edozein izan daiteke. Agente kimiko arrisku tsua alda tzeko aukera seriotasunez planteatu behar da.
Ezin da zehaztu
*Arrisku poten tzialaren maila bakoi tza behar den kontrol-maila berari dagokio.**Maila guztietan preben tzioko prin tzipio orokorrak aplikatuko direla aurrsuposa tzen da.
Kontrolmailak eredu kualitatiboetan (COSHH Essentials eredua)
1. arriskumaila:
Egoera horietan, oro har, esposizioa aireztapen orokorra-ren bidez kontrola daiteke.
Arrisku-maila hori arrisku arinarena dela onar daiteke, 374/2001 Errege Dekretuaren ildotik.
374/2001 EDko Gida Teknikoan irizpide bat ematen da agente kimikoen arriskuaren arabera arriskua arina den zehazteko. COSHH Essentials eredua pixka bat haratago doa, eta erabili edo manipulatutako kantitatea eta agente kimikoaren airera pasa tzeko joera sar tzen ditu kontu berari buruzko judizioa lor tzeko. Azpimarra tzekoa da arrisku ari-na kantitatearen baitan adierazten bada (374/2001 EDko 3.3 artikuluan aipa tzen den bezala), arrisku-maila poten-tzialaren taulatik ondoriozta tzen da erabili edo manipula-tutako agente kimikoaren kantitatea txikia denean arriskua beti arina dela A eta B arrisku-mailako agenteen tzat, eta baita C arrisku-mailako agenteen tzat ere airera pasa tzeko joera txikia adierazten dutenean. Ez gara inoiz aurki tzen arrisku arineko egoeran D edo E arrisku-mailako agenteekin.
2. arriskumaila:
Gisa horretako egoeretan preben tzioneurri espezifikoeta-ra jo beharko da arriskua kontrola tzeko (374/2001 EDko 5. artikulua). Agente kimikoekiko esposizioa kontrola-tzeko instalazio-mota ohikoena erauzketa lokalizatua da. Erauzketa lokalizatua diseinatu eta eraiki tzeko, oro har, horni tzaile espezializatuetara jo behar da. Garran tzi tsua da, batetik, horni tzailea gisa horretako instalazioetan fro-gatutako eskarmentuari erreparatuta aukera tzea eta, bes-tetik, argi eta garbi adieraztea, lanpostuetan, gai kimikoen kon tzentrazioa adierazten zaion kon tzentrazio-balioaren azpitik egotea lor tzea dela instalazioaren helburua.
3. arriskumaila:
Gisa horretako egoeretan, konfinamendua edo sistema i txiak erabili beharko dira, operazio arruntetan gai kimikoa atmosferara igaro tzeko aukerarik egon ez dadin. Ahal den
guztietan, prozesua atmosferakoa baino presio baxua-goan egin beharko da substan tziek ihes egitea zail tzeko.
2. eta 3. arrisku-mailetan, kontrol-instalazio egokiak eza-rri ondoren, edo lehendik zeudenak behar den diseinu eta fun tzionamendura egoki tzeko zuzendu ondoren, esposi-zioaren ebaluazio kuantitatiboa egingo da. Esposizioak muga-balioak baino baxuagoak direla susma tzen denean, emai tza hori berrestea ebaluazio-prozedura kuantitati-boekin egin daiteke, exhaustiboak izan behar ez dutenak (UNE-EN 689:1996 arauko “oinarrizko azterketa” egokia izan daiteke). Azterlan horren emai tzetatik ondorioztatuko da preben tzio-neurri gehigarriak har tzeko edo ez har tzeko eta esposizioaren aldizkako neurketak egiteko programa baten premia. Nolanahi ere, ezinbestekoa izango da kon-trol-instalazioen fun tzionamenduko parametroak aldiro-aldiro egiazta tzea denborak aurrera egin ahala eraginko-rrak izaten jarrai tzen dutela berma tzeko.
4. arriskumaila:
Mota horretako egoerak substan tzia oso toxikoak edo to-xikotasun moderatuko substan tziak kantitate handietan erabil tzen direnak eta atmosferara erraz aska daitezkee-nak dira. 665/1997 EDk eta horren aldaketek araututako substan tzia kar tzinogenoak eta/edo mutagenoak erabil-tzen diren zehaztu behar da. Kasu horietan ezinbestekoa da prozesurako berariaz diseinatutako neurriak har tzea, aditu baten aholkulari tzarekin. Arrisku-maila horrek es-posizioaren ebaluazio kuantitatiboa egitea eska tzen du, eta kontrol-instalazioen eraginkortasunaren aldizkako egiaztapenaren maiztasuna areago tzea.
Dena den, ezarritako neurriak aldiro-aldiro mantendu eta egiaztatu behar dira.
2. Azala uki tzearen ondoriozko arriskuaren ebaluazioa (edo azalaren bidezkoa)
Azalaren esposizioaren bidezko arriskua ebalua tzearen arazoetako bat ondorio lokal eta sistemikoetarako aza-laren esposizioaren erreferen tziazko balio gu txi izatea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
189
da. Horregatik, metodologia sinplifi katu bat aplika tzeak garran tzi berezia du azala gai kimikoen eraginpean izatea-ren ondoriozko arriskuaren ebaluazioan.
Hainbat metodologia daude arriskua kalkulatu ahal izateko, eta hainbat kategoria ezarri dira substan tziek azalerako du-ten arriskuaren arabera eta langileen esposizioaren arabera.
2.1. Azala uki tzearen eta/edo azaletik xurga tzearen ondoriozko Arriskua Ebalua tzeko Metodologia Sinplifi katua.
Azala uki tzearen ondoriozko arrisku kimikoa kalkula tzeko, INRS ereduan (Institut National de Recherche et de Sécurité) oinarritu gara. Eredu horrek aukera ematen du arris-kuaren hasierako estimazioa egiteko.
SUBSTAN TZIAK BA AL DU 1.
TAULAN AGER-TZEN DEN R ESALDIREN
BAT?
BA AL DU “AZAL BIDEZKO”
NOTAZIOA? (1)
BA AL DU “AZAL BIDEZKO”
NOTAZIOA? (1)
BA AL DU “AZAL BIDEZKO”
NOTAZIOA? (1)
KONTAKTUA AZALAREKIN / BEGIEKIN
BAI
BAI
BAI
BAI
EZ
EZ
EZ
EZ
EBALUATU: INRS METODOA
AZAL BIDEZ XURGA TZEA
(1) Kon tsultatu “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espainian” dokumentua
ARRISKU TXIKIA
ARRISKU MODERATUA
ARRISKU PROBABLE OSO HANDIA
AZAL BIDEZ XURGA TZEA
RISKODERM
TXOSTENA
NEURRIAK HAR TZEA
TXOSTENA
Eraginpeko gainazalak
Azaleko arriskua
Esposizioaren maiztasunaArriskua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
190
ArriskumotaArriskumota R esaldiak H esaldiak VLA mg/m3
1Baditu R esaldiak, baina ondoren aipa tzen direnetako batere ez
Baditu H esaldiak, baina ondoren aipa tzen direnetako batere ez
> 100
2
R36**R38R36/37, R36/38R36/37/38R37/38R66
H315H319**EUHO66
> 10≤ 100
3
R21R20/21, R21/22R20/21/22R33R34R48/21, R48/20/21R48/21/22R48/20/21/22R62*, R63*, R64**R68/21, R68/20/21/22
H312H314 (Corr. Cut. 1B y 1C)H361H361f, H361d, H361fdH362H371H373
> 1≤ 10
4
R15/29R24R23/24, R24/25R23/24/25R29, R31R35R39/24R39/23/24, R39/24/25R39/23/24/25R40*R41**R43R42/43R48/24, R48/23/24R48/24/25R48/23/24/25R60*, R61*R68*
H311H314 (Corr. Cut. 1A)H317H318**H341H351H360, H360F, H360FDH360D, H360Df, H360FdH370H372EUH029EUH031EUH202**
> 0,1≤ 1
5
R27R26/27, R27/28R26/27/28R32R39R39/27, R39/26/27R39/26/27/28R45*R46*
H310H340H350EUH032EUH070
≤ 0,1
(1) Materia bereizia denean, balioa zati 10 egiten da(2) “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espainian” dokumentuan “azal bidezko”
notazioa duen substan tzia ageri denean * Ez dira aplikatuko azalean zuzenean xurga tzen ez badira edo azalari zuzenean eragiten ez badie ** Gomendio espezifiko ba tzuk emateko bakarrik hartuko dira kontuan
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
191
Kantitatemotak Kantitate-
motak Eguneko
kantitatea1 < 100 g2 ≥ 100 g y < 1 kg3 ≥ 1 kg y < 10 kg4 ≥ 10 kg y < 100 kg5 ≥ 100 kg
Arriskumota poten tzialakArriskumotak
5 4 4 5 5 54 3 3 4 4 53 2 2 3 3 42 1 1 2 2 31 1 1 1 1 2
1 2 3 4 5 Kantitatemotak
Arrisku poten tzialaren ondoriozko puntuazioa zehazteaArriskumota poten tzialak Arrisku poten tzialaren puntuazioa
5 10.0004 1.0003 1002 101 1
Eraginpeko gainazalak
Eraginpeko gainazalak Gainazaleko puntuazioa
Esku bat 1Bi eskuEsku bat + besaurrea 2
Bi esku + besaurreaBeso osoa 3
Goiko gorpu tz-adarrak eta gorpu-tz-enborra eta/edo pelbisa eta/edo zangoak har tzen dituen gainazala
10
Ukipen eta/edo xurgapen bidezko arriskuaren karakterizazioaArriskuaren puntuazioa (Meha txua x Gainazala
x Maiztasuna)
Ekin tzalehentasuna Arriskuaren karakterizazioa
> 1000 1 Arrisku probable oso handia (berehalako neurri zuzen tzaileak)
100 - 1000 2Arrisku moderatua. Baliteke neurri zuzen tzaileak eta ebaluazio xehatua-goa behar izatea
< 100 3 A priori, arrisku txikia (aldaketarik egin gabe)
Esposizioaren maiztasuna
Esposizioaren maiztasuna Maiztasunaren puntuazioa
Aldizkakoa: < 30 min/egunean 1Etenkakoa: 30 min – 2 h/egunean 2Ohikoa: 2-6 h/egunean 5Iraunkorra: 6 h/egunean 10
Azalaren arriskua= meha txua x eraginpean dauden gainazalak x esposizioaren maiztasuna
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
192
Beste aukera bat RISKOFDERM proiektuan oinarritutako metodologia aplika tzea da. Tresna informatiko baten bi-dez, informazio xeheagoa lor tzeko aukera ematen du eta neurri zuzen tzaileak har tzeko premia dagoen zehazten du. Dauden substan tziek “azal bidezko notazioa” izango ba-lute, larruazalaren bidezko xurgapen-arriskuaren ebalua-zioarekin jarraitu beharko li tzateke, eta tresna hori erabiliko li tzateke INRS Ereduaren ordez.
“Azal bidezko notazioa” duten substan tziak ezagu tzeko “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espai-nian” dokumentua kon tsulta daiteke.
Metodologia horiek egoteaz gain, nabarmen tzekoa da REACH Erregelamenduak ezarritako betebeharrarekin, hain zuzen ere, segurtasundatuen fi txei esposizio-egoerak eranstekoarekin, esposizio-egoera horiek izateari a txikitako substan tzia bakoi tza (10 t/urtean baino ge-hiagoko merkatura tzea) bere ebaluazio sinplifikatu erantsiarekin merkaturatuko da, hau da, bere arriskugarritasu-na eta erabilera-baldin tzak kontuan hartuta behar diren preben tzio-neurriak gomenda tzeko. Beraz, egoera ho-riek agente kimikoen esposizioaren ondoriozko arriskuen ebaluazio on bat egin ahal izateko kon tsultatu beharreko preben tzio-tresna onenetako bat izango dira.
EMAI TZAK
Esku artean daukagun kasuan, marinelak egiten dituen garbiketa-zereginetarako behar diren produktuak iden-tifikatu dira agente kimiko bakar gisa. Beraz, agente ki-mikoak erabiliz egiten diren zereginak ondo definituta daude, agenteen berezko arriskugarritasuna ezagu tzen da eta esposizioaren iraupena txikia da eta, horren ondo-rioz, zen tzuzkoa da arrisku kimikoaren kudeaketarako es-posizioaren ebaluazioa metodologia sinplifikatuen bidez plantea tzea.
Garbiketa-zereginekin zerikusia duten honako produktu hauek identifikatu dira:
- A agente garbi tzailea. Sotoa, trenkadak, kanpoko bi-zkarra eta abar garbi tzeko erabil tzen da. Astean behin edo bitan egiten da zeregin hori, eta ez du irauten 90 minutu baino gehiago. Uretan dilui tzen da eta erra-tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gainaza-la igur tziz. Azkenik, urarekin garbi tzen dira gainazal guztiak mahuka baten lagun tzarekin.
- E eta F garbi tzaile desoxida tzailea. Burdinazko eta al-tzairu herdoilgai tzezko gainazaletan oxido-orbanak ezaba tzeko eta hainbat gainazaletan metatutako ka-rea aska tzeko erabil tzen da. Erabilera-maiztasuna: hilean behin 30 minutu baino gu txiago. Bi garbi tzaile desoxida tzaile desberdin identifikatu dira. Produktua ihinztagailu batekin aplika tzen da oxido-orbanean, 15 bat minutuz uzten da bere lana egiten eta urarekin ken tzen da gera tzen den produktua.
- Lixiba komunak, komun-askak, zoruak eta abar garbi-tzeko desinfekta tzaile gisa. Erabilera-maiztasuna: astean 2-3 aldiz 5 minutuz. Uretan dilui tzen da eta erra tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gaina-zala igur tziz. Ondoren urarekin garbi tzen da, mahuka bidez.
- L desinfekta tzailea eta/edo koipegabe tzailea (sotoa garbi tzeko). Egunero erabil tzen da 30 minutuz, ge-hienez. Uretan dilui tzen da eta erra tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gainazala igur tziz. Azkenik, ura-rekin garbi tzen dira gainazal guztiak mahuka baten lagun tzarekin.
- B garbi tzaile kon tzentratua. Lehen aipatutako pro-duktu guztien ordez agente garbi tzaile bakar hau erabil tzeko ahaleginak egiten ari direla egiaztatu da. Gainazal guztiak garbi tzeko erabil tzen da, batez ere sotoa. Egunero erabil tzen da, eta astean behin gar-biketa sakonagoa egiten da. Uretan dilui tzen da (eza-batu beharreko zikinaren arabera diluzio desberdinak onar tzen ditu, baina uretan produktuaren % 2 bota-tzea gomenda tzen da), ihinzta tzeko ekipamendua-rekin aplika tzen da, 10 bat minutuz uzten da, erra-tzarekin igurzten da gainazala eta presioan botatako ur ugarirekin garbi tzen da.
Ondorengo taulan jaso dira erabil tzen diren garbiketa-produktuak, zer substan tzia dituzten azalduz meha txu-adierazpenekin edo H esaldiekin (CLP Araudiaren arabera) eta baita arrisku-esaldiekin edo R esaldiekin ere.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
193
PRODUKTUA DITUZTEN SUBSTAN TZIAK H ESALDIAK R ESALDIAK
A agente garbi tzailea
Sodium Laureth Sulfate 5-10%Sulfuric acid 5-10%Sodium Lauryl Sulphate 5-10%Lauramine Oxide 5-10%
Lixiba Sodio hipokloritoa 12%Sodio hidroxidoa <=2%
EUH031H314
R31R34
E desoxida tzailea
Ten tsoaktibo anionikoak <5%Ten tsoaktibo ez-ionikoak <5%Propilen glikol monometil éter >5%Bifluoruro amonikoa >5%
H314H315H318H319H335
R35R36/37/38
R41
F desoxida tzailea Azido fosforikoa <25% H319H315 R36/38
L desinfekta tzailea (espektro zabaleko bakterio-detergentea)
Glutaraldehidoa 2,5%
H330H331H335H315H334H317
R22/23R37/38
R41R42/43
B garbi tzaile kon-tzentratua
Sodio metasilikato pentahidratatua 2,5- <10%2-butoxietanol 2,5- <10%Azido ben tzenosulfonikoa, 4-C10-13-sec-alquil deribatuak 1 - <2,5%Sodio hidroxidoa <1%
H314H317 R34
Garbiketako zeregin guztiak giro-tenperaturan egiten dira. Operazio bakoi tzean erabil tzen den produktu kimikoaren kantitatea txikia izaten da, hainbat mililitrokoa.
Marinelak ez ditu ezagu tzen eta ez ditu eskueran maneia-tzen dituen produktu kimikoen Segurtasuneko Datuen Fi-txak.
Ez dute NBErik erabil tzen. L desinfekta tzailea eta B garbi-tzaile kon tzentratua maneia tzeko soilik erabil tzen dituzte markatu gabeko gomazko eskularruak.
On tzian ez dira biltegira tzen garbiketako produktuen kan-titate handiak.
Produkturen bat on tzi batetik bestera alda dezakete. Hain zuzen ere, desoxida tzailea eta B garbi tzaile kon-tzentratua, hurrenez hurren 5 litroko eta 60 litroko bidoie-
tan merkatura tzen direnak, ihinztagailu batera pasa tzen dira. Ihinztagailua ez dago ondo etiketatua, ez delako adie-razten zer produktu duen barruan.
On tziko garbiketak egiten diren zona guztietan aireztapen ona egiten da. Aireztapen eskasena sotoan egoten da.
Garbiketako zereginetan erabilitako produktu kimikoak soi-lik hartu dira kontuan. Ez dira kontuan hartu manten tzean, pintaketan eta beste hainbat zereginetan erabil daitezkeen agente kimikoak. Ingurasare-on tziko marinelak zeregin-mota horiek egingo balitu, agente kimikoekiko esposizioa arriskuen ebaluazioan gehitu beharko li tzateke.
Ondorengo taulak jaso tzen ditu agente kimikoekiko espo-sizioaren ondoriozko arriskuari buruzko datuen laburpena eta arrisku horren balorazioa:
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
194
ARN
ASA
BID
EZ A
GEN
TE K
IMIK
OEN
ERA
GIN
PEAN
EG
OTE
KO A
RRIS
KUAR
EN E
BALU
AZIO
A.M
ETO
DO
LOG
IA S
INPL
IFIK
ATU
A (C
OSH
H E
SSEN
TIAL
S Er
edua
C
ontr
ol o
f Sub
stan
ces
Haz
ardo
us to
Hea
lth)
OPE
RAZI
OA
ZERE
GIN
AAG
ENTE
AH
ESAL
DIAK
R ES
ALDI
AKAR
RISK
UG
ARRI
-TA
SUN
ALU
RRU
NKO
R-TA
SUN
AKO
PURU
AAR
RISK
U-M
AILA
ING
URA
KETA
-O
N TZ
IARE
N
GAR
BIKE
TA
(MAR
INEL
A)
GU
ZTIA
REN
GAR
BIKE
TAB
GAR
BI TZ
AILE
KO
N-
TZEN
TRAT
UA
H31
4H
317
R34
C( S
KIN
)ER
TAIN
A(A
dib.
: 10
7ºC)
BAXU
A2
SOTO
AREN
, TRE
NKA
DEN
, KAN
POKO
BI
ZKAR
RARE
N G
ARBI
KETA
,A
AGEN
TE G
ARBI
-TZ
AILE
AA
BAXU
ABA
XUA
1
KOM
UN
EN E
TA Z
ORU
EN G
ARBI
KETA
LIXI
BAEU
H03
1H
314
R31
R34
C( S
KIN
)ER
TAIN
A(A
dib.
: ±10
0ºC)
BAXU
A2
ON
tzIK
O M
ETAL
EZKO
EL
EMEN
TUET
AN O
XID
OAK
EZA
BA-
TZEA
E D
ESO
XID
A TZA
ILEA
H31
4H
315
H31
8H
319
H33
5
R35
R36/
37/3
8R4
1C(
SKI
N)
ERTA
INA
(Adi
b.:±
100º
C)BA
XUA
2
F D
ESO
XID
A TZA
ILEA
H31
9H
315
R36/
38C(
SKI
N)
ERTA
INA
(Adi
b.: ±
172º
C)BA
XUA
1
SOTO
AREN
GAR
BIKE
TAL
DES
INFE
KTA T
ZAIL
EA
H33
0H
331
H33
5H
315
H33
4H
317
R22/
23R3
7/38
R41
R42/
43
E( S
KIN
)BA
XUA
4
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
195
1. Emai tzen azterketa (inhalazio bidezkoa):
Metodo honek adierazten du:
- L desinfekta tzailearen tzat (beste substan tzia ba tzuen artean glutaraldehidoa du, nahasketak R42/43 arris-ku-esaldia esleituta izateko adinako kon tzentrazioan: arnasa bidez eta azala ukituta sentikortasuna izateko posibilitatea), 4ko arrisku-maila ezarri da, erabil tzen den kantitatea kontuan izan gabe. Egoera horren aurrean, aipaturiko produktu arrisku tsuaren ordez arrisku tsua ez den edo hain arrisku tsua ez den beste bat erabil tzea da lehentasunezko prin tzipioa. Agente kar tzinogeno, mutageno, ugalketarako toxiko, sen-tsibiliza tzaile eta bioakumulatiboekin, egingarriak di-ren preben tzioneurri espezifikoak hartu behar dira beti arriskua ahalik eta gehien murrizteko, agente ho-riekin ez dagoelako esposizio segururik.
- Lanpostu horretan 2ko arrisku-maila lor tzen da li-xibarekin egiten den garbiketarako. Metodo horrek xeda tzen du 2ko arrisku-maila baten aurrean agente kimiko horiekiko esposizioa kontrola tzeko lehenta-sunezko neurria erauzketa lokalizatua dela. Produktu horrekin, ordea, egunero erabil tzen ez denez eta zere-ginaren iraupena oso laburra denez, hain zuzen ere 5 minutukoa, honela lor daiteke arriskua kontrola tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segurtasuneko
Datuen Fi txan aipaturiko babes-ekipamendu egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz.
- E desoxida tzailea hilean behin erabil tzen da 30 mi-nutu baino gu txiagoan, eta ereduak 2ko arrisku-maila adierazten du. Egoera horren aurrean ere modu ho-netan lortuko da arriskua kontrola tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segurtasuneko Datuen Fi-txan aipaturiko babes-ekipamendu egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz.
- Hala ere, F desoxida tzaileak (1eko arrisku-maila) E desoxida tzaileak (2ko arrisku-maila) baino arrisku-maila txikiagoa duela ikusten da. Horregatik, bigarre-na baztertu eta F desoxida tzailea erabil liteke meta-lezko elementuetako oxidoa ezaba tzeko, biek fun tzio bera bete tzen baitute.
- B garbi tzaile kon tzentratuak ere 2ko arrisku-maila duenez, modu honetan lortuko da arriskua kontrola-tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segur-tasuneko Datuen Fi txan aipaturiko babes-ekipamen-du egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz. Horregatik, espero diren garbiketa- eta desinfekzio-emai tzak eskain tzen baditu, komenigarria izango da erabil tzen diren gainerako produktu kimikoen ordez garbi tzaile bakar hori erabil tzea.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
196
AZAL
A ER
AGIN
PEAN
EG
OTE
KO A
RRIS
KUAR
EN E
BALU
AZIO
A.
MET
OD
OLO
GIA
SIN
PLIF
IKAT
UA
(INST
ITU
T N
ATIO
NAL
DE
RECH
ERCH
E ET
DE
SÉCU
RITÉ
IN
RS E
RED
UA)
.
ZERE
GIN
AAG
ENTE
AR
ES
ALD
IAK
H
ESAL
DIA
K
Uki
pen
/ xu
rgap
en
bide
zko
ARRI
SKU
-M
OTA
ARRI
SKU
-M
OTA
PO
TEN
-TZ
IALA
(1 K
g ba
ino
gu tx
iago
)
ARRI
S-KU
AREN
PU
NTU
A-ZI
OA
(P)
ERAG
IN-
PEAN
EG
ON
DAKO
G
ORP
U TZ
-AZ
ALER
A (A
)
ESPO
. M
AIZT
A-SU
NA
(M)
EXPO
. Px
SxF
EKIN
-TZ
A LE
-H
EN-
TA -
SUN
A
UKI
PEN
ETA
/ED
O
XURG
APEN
BI-
DEZ
KO A
RRIS
KUA-
REN
KAR
AKTE
RIZA
-ZI
OA
GAR
BIKE
TA
GU
ZTIE
TA-
RAKO
B G
ARBI
TZAI
LE
KON
TZEN
TRAT
UA
(Ph=
13,5
±0,
5)R3
4H
314
H31
73
210
BI E
SKU
, ESK
U
BAT+
BESA
URR
EA:
2
ALD
IZKA
KOA<
30´/
EG
UN
EAN
1
203
A PR
IORI
AR
RISK
U B
AXU
A AL
DAK
ETAR
IK E
GIN
G
ABE
SOTO
AREN
, TR
ENKA
-D
EN,
KAN
POKO
BI
ZKAR
RA-
REN
GAR
-BI
KETA
AGEN
TE G
ARBI
-TZ
AILE
A1
11
13
A PR
IORI
AR
RISK
U B
AXU
A AL
DAK
ETAR
IK E
GIN
G
ABE
KOM
UNEN
ET
A ZO
RUEN
G
ARBI
KETA
LIXI
BA(P
h=12
,5)
R31
R34
EUH
031
H31
44
310
0
200
2
ARRI
SKU
M
OD
ERAT
UA
BALI
TEKE
NEU
RRI
ZUZE
N TZ
AILE
AK
ETA
EBAL
UAZ
IO
XEH
ATU
AGO
A BE
HAR
IZAT
EA
ON
TZIK
O
MET
ALEZ
KO
ELEM
EN-
TUET
AN
OXI
DO
AK
EZAB
A tzE
A
E D
ESO
XID
A-TZ
AILE
A
R35
R36/
37/3
8R4
1
H31
4H
315
H31
8H
319
H33
5
43
100
SOTO
AREN
G
ARBI
KETA
L D
ESIN
FEKT
A -TZ
AILE
A
R22/
23R3
7/38
R41
R42/
43
H33
0H
331
H33
5H
315
H33
4H
317
43
100
ON
TZIK
O
MET
ALEZ
KO
ELEM
EN-
TUET
AN
OXI
DO
AK
EZAB
A tzE
A
F D
ESO
XID
A-TZ
AILE
A(P
h=0,
75)
R36/
38H
319
H31
52
11
23
A PR
IORI
AR
RISK
U B
AXU
A AL
DAK
ETAR
IK E
GIN
G
ABE
Azal
eko
babe
sa a
zale
rako
arr
isku
a du
ten
prod
uktu
ei lo
tuta
ko R
edo
H e
sald
iak
izat
eak
bere
izte
n du
.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
197
2. Emai tzen azterketa (inhalazio bidezkoa)
Ingurasare-modalitateko on tziko garbiketa-zeregin horre-tako kontaktua zuzenekoa dela uler tzen da, eta lurrunak arnasteko arriskua, a priori, baxua dela, substan tzien lu-rrunkortasuna eta erabilitako kantitateak kontuan hartuta. Aurreko taulan jaso den proposatutako metodoaren ara-bera, honako hauek izango lirateke puntuazioak:
- 4. arrisku-motarako (R43, R31, R35 eta/edo R 41) eta 1 kantitateko (100 gramo baino gu txiago edo baita 1 Kg baino gu txiago ere) 3ko arrisku poten tziala dago-kio eta, horren ondorioz, 100eko arrisku poten tzialeko puntuazioa.
- Eraginpean egondako azaleraren puntuazioari dago-kionez, 2koa izango li tzateke, kontaktuak eskuei eta noizean behin besaurreari eragin diezaiekeelako. Es-posizioaren maiztasunari dagokionez, aldizkako tzat jo daiteke <30 minutu/egunean eta, horregatik, 1eko puntuazioa du.
- Horrenbestez, kantitatea izan ezik, metodoaren bes-te zuzenketarik kontuan hartu gabe, puntuazioaren emai tza 100x2x1=200 izango li tzateke. Horrek arris-ku moderatua adieraziko luke (100-1000), seguruenik neurri zuzen tzaileak eta ebaluazio xeheagoa beharko lituzkeena.
- Frogatuta dago baldin tza egokiak bete tzen dituzten eskularruak erabil tzea substan tzia kimikoak sar tzea murrizteko neurri eraginkorra eta behar adinakoa dela. Horrela, 0,1eko azken zuzenketa egin daiteke, puntuazioa 20an u tziko lukeena, hau da, a priori, arris-ku txikia, eta aldaketarik gabea.
- Desoxida tzailearen erabilerari dagokionez, F desoxida tzailearekin ebaluazioaren emai tza arrisku txikia da eta E desoxida tzailearekin, berriz, emai tza arrisku moderatua da. Egoera horren aurrean, meta-lezko elementuetan oxidoak ezaba tzeko, bigarrena baztertu eta F desoxida tzailea erabil tzea izango li-tzateke aukerarik onena.
- B garbi tzaile kon tzentratuarekin, ebaluazioak adieraz-ten du arriskua, a priori, txikia dela. Horregatik, espero diren garbiketa- eta desinfekzio-emai tzak eskain-tzen baditu, komenigarria izango da erabil tzen diren
gainerako produktu kimikoen ordez garbi tzaile bakar hori erabil tzea, NBEen erabilera eta etiketaren eta Se-gurtasuneko Datuen Fi txaren gomendioak kontuan hartuta.
3. Norbera babesteko ekipamenduen erabilera
Erabil tzen diren produktu kimikoek R36 arrisku-esaldiak (begiak narria tzen ditu) eta R41 (begiko lesio larrien arris-kua) arrisku-esaldiak, eta/edo H314 (azaleko erredura la-rriak eta begiko lesio larriak eragiten ditu), H318 (begiko lesio larriak edo begiko narriadura) eta H319 (begiko na-rriadura larria eragiten du) arrisku-oharrak dituztela ikus-ten da. Begiak uki tzeko arriskua dagoenean, NBEak behar bezala erabiliz ekidin behar da.
Nabarmendu beharra dago, on tziaren arabera, sotoaren barrualdea garbi tzean garran tzi handiagoko arriskuak egon daitezkeela, sarbide zailagatik, neurriengatik edo aireztapen kaskarragatik eta, horregatik, kontuan hartu behar direla eta ondo baloratuta eta identifikatuta egon behar dutela arrisku-faktore posibleak. Zen tzu horretan, on tzietako sotoek arreta berezia merezi dute, eta gune konfinatu den zehaztu behar da.
Horregatik guztiagatik, enpresariak zereginerako norbera babesteko ekipamendu (NBE) egokiak eman behar ditu. EE markatua eta jarraibide-liburuxka izan behar dituzte. Arrisku kimikoen aurka babesten duten NBEek III. katego-riakoak izan behar dute, hain zuzen ere:
- Eskuak babesteko material egokiko eskularruak erabiliko dira, esaterako, neoprenozkoak edo kau-txuzkoak. PVA materiala (polibinilo estaldura du-ten eskularruak), aldiz, ez da gomendagarria sodio hidroxidoa edo azido fosforikoa duten produktue-tan. Fabrika tzaileak adierazitako igaro tze-denborak (Breakthroght Time) produktuaren erabilerarena bai-no handiagoa izan behar du.
- Begiak babesteko (produktuek S 39 esaldia dutenean: erabili begietarako/aurpegirako babesa). Esaterako, lixibaren, E desoxida tzailearen eta B garbi tzaile kon-tzentratuaren kasuan, eustoin integraleko babes-betaurrekoak erabiliko dira eta, zipriztin-arriskua da-goenean, babes-pantailak langilearen aurpegi osoa babestu behar du.
Piktograma NBE Markatua ENB arauak Oharrak
Aurpegia nahitaez babestea
Aurpegiko pantaila
CAT B
EN 166:2001EN 167:2001EN 168:2001
EN 172: 1994/A1:2000EN 172: 1994/A2:2001
EN ISO 4007:2012
Egunero garbitu eta aldiro-aldiro desinfektatu fabrika tzailearen jarraibideen arabera. Zipriztin-arriskua dagoenean erabil tzea
gomenda tzen da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
198
P motako iragazkia: partikula eta aerosolen aurkakoa (kolore zuria)
E motako iragazkia: sufre dioxidoaren eta lurrun azi-doen aurkakoa (kolore horia)
A motako iragazkia: IP>65 ºC duten gas eta lurrun or-ganikoen aurkakoa (kolore marroia)
Arestian aipaturiko lau agente kimiko horien aurka aldi be-rean babesteko, AEP iragazki konbinatu bat erabili beharko da (irakite-puntu altuko lurrunen tzako, azido eta partikulen aurrean)
B garbi tzaile kon tzentratua soilik erabil tzen bada, gaine-rako produktuak baztertuz, kon tzentrazio handietan erabil-tzen den kasuetan AP iragazki konbinatua izango li tzateke babes-ekipamendu egokia.
- Aireztapena behar adinakoa ez bada, manipula tzen diren substan tziei aurre egiteko egokiak diren arnasa babesteko ekipamenduak erabili. Beraz:
PRODUKTUA SUBSTAN TZIA CAS ZK. IRAGAZKI GOMENDATUALixiba Sodio hipokloritoa
Sodio hidroxidoa7681-52-91310-73-2
E/PP
F desoxida tzailea Azido fosforikoa 7664-38-2 PL desinfekta tzailea Glutaraldehidoa 111-30-8 A/PB garbi tzaile kon tzentratua 2-butoxietanol
Sodio hidroxidoa111-76-21310-73-2
AP
8.2.4 - Beroa
BEROAREKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Baxurako ingurasare-on tzi batean beroaren eraginpean egotearen ondoriozko osasunerako arriskuaren estima-zioa, sen tsazio termikoko balioak erabiliz.
OROKORTASUNAK
Beroa
Zereginak aire zabalean egiten dituzten langileek beroarekin zerikusia duten gaixotasunak jasateko arriskua dute, bero- eta hezetasun-baldin tzetan lan egiten dutelako. Arrisku hori areagotu egiten da tenperatura eta hezetasuna ere handi-tzen diren heinean. Faktore horiek bereziki garran tzi tsuak dira eguraldi-baldin tzak salbuespenezkoak direnean. Alda-gai horiez gain, kontuan hartu behar dira irizpide fisiko eta indibidualak eta lana egiteari lotutako gastu energetikoa.
Egun bat oso bero tzat jo tzen da giroko tenperaturak 30 ºC gaindi tzen dituenean egunean zehar. Arriskua areagotu egi-ten da gaueko tenperaturak 25 ºC-tik gorakoak direnean, organismoari ez diotelako uzten erabat susper tzen desero-sotasun termikoa eta kalitate txarreko loa izaten direlako, eta baita aireko hezetasun erlatiboa % 70etik gorakoa denean ere.
Eguraldi-baldin tzak dira aire zabaleko langileen tzako mutu-rreko beroaren iturri nagusia. Hala ere, kontuan izan behar da, batetik, lanari lotutako gastu energetikoa eta, bestetik, beroari ematen zaion eran tzunean eragiten duten faktore indibidualak. Hala, girora moldatuta ez dauden langile be-rriek beroarekin zerikusia duten gaixotasunak jasateko arris-ku handiagoa izan dezakete. An tzeko zerbait gerta daiteke denboraldi-hasieran beroa bat-batean ager tzen denean, langileak eguraldi berora egoki tzeko aukera izan baino lehen.
Langileek 2 bero-iturri nagusi izaten dituzte:
- Ingurumen-baldin tzak
Ahalegin fisikoak sortutako barneko beroa
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
199
Beroaren ondoriozko alterazioak gorpu tza nahikoa bero gal tzeko gai ez denean izaten dira. Galera hori beharrezkoa da lan fisikoak eta kanpoko beroiturriek sortutako beroa oreka tzeko. Horregatik, eguraldi beroarekin garran tzi tsua izaten da lan-karga pixkanaka handi tzea edo a tsedenaldi sarriagoak egiten uztea langileak ohi tzen joan daitezen.
Baldin tza horien ondorioak askotarikoak izan daitezke: deserosotasuna, arreta gal tzea eta baita ondorio espezi-fikoagoak ere, esaterako, muskuluetako arranpak eta berokolpea. Udan baldin tza termiko gogorrak izaten direnean, laneko ohiko arriskuei beste espezifikoago ba tzuk gehi tzen zaizkie. Hala, baldin tza horien zain tza murrizteak lan-istri-puak izateko arriskua handitu dezake.
Sen tsazio termikoa
Sen tsazio termikoa terminoa erabil tzen da neguan ten-peratura eta haizea konbina tzearen ondorioz eta udan tenperatura, hezetasuna eta haizea konbina tzearen on-dorioz, gizaki batek senti tzen duen deserosotasun-maila deskriba tzeko.
Aire zabaleko lanetan, tenperatura altuaren eraginpean egoteak sortutako arriskua areagotu egiten da giroko he-zetasun erlatiboarekin. Bi faktoreen efektu konbinatuak “sen tsazio termikoa” izeneko bero-sen tsazioa eragiten du, aldi berean haizearen abiadurak alda dezakeena. Ten-peratura 32 ºC (azalaren tenperatura) baino baxuagoa denean, haizeak txikiagotu egiten du sen tsazio termikoa. Tenperatura 32 ºC baino handiagoa bada, aldiz, areagotu egiten du.
Udan, hezetasunak sargori-sen tsazioa areago tzen du. R.G. Stedman-ek (EE.UU. 1979) sen tsazio termikoaren pa-rametroa garatu zuen beroaren eta hezetasunaren efektu konbinatu gisa, giza fisiologiari eta gorpu tzaren, jan tzien eta ingurunearen arteko bero-transferen tziari buruzko azterketetan oinarrituta. Hezetasuna handia denean, sen-tsazio termikoaren balioak aireko tenperaturarena gaindi-tzen du. Kasu honetan, sen tsazio termikoak kuantifikatu egiten du barneko metabolismoak sortutako beroa eta gehiegizko beroarekin lotutako deserosotasuna arin tzeko organismoak aurki tzen duen zailtasuna. Hezetasuna txikia denean, sen tsazio termikoaren balioa aireko tenperatu-rarena baino baxuagoa da. Kasu honetan, parametroak ongizate-sen tsazioaren gehikun tza neur tzen du, aireko hezetasun txikiak lagunduta izerdia gehiago lurrun tzearen ondorioz azala gehiago hozten delako.
Egun beroetan, hezetasun erlatibo altuak bero sen tsazioa areago tzen du, izerdia lurrun tzea, gorpu tzeko beroa mu-rrizteko bitarteko nagusia dena, zailago delako airean da-goen gehiegizko hezetasunagatik.
Udan, 20 ºC-tik gorako balioetarako kalkula tzen da sen-tsazio termikoa.
METODOLOGIA
Airearen hezetasun erlatiboa kontuan hartuta, “Heat index” edo bero-indizeak aukera ematen du giroko bero-iturrien arriskua hobeto kalkula tzeko aireko tenperatura modu iso-latuan neur tzeak baino. Hezetasun-maila altuak gorputza berez hozteko gaitasuna murriztu egiten duela kontuan hartuta, baldin tza horietan izaten den sen tsazio termikoa handiagoa da tenperatura modu isolatuan neur tzeak adie-razten duena baino, eta horrela adierazten da bero-indizean.
“Heat index” edo bero-indizea erabil tzeak aukera ematen du ingurumen-faktoreen edo faktore meteorologikoen arriskua erraz kalkula tzeko giroko tenperatura eta airearen hezetasuna neurtuta. AEBetako meteorologia departa-menduak udako bero-boladetan gerta daitezkeen istripuak eta herio tzak prebeni tzeko 1985ean garatu zuen tresna bat da, eta gaur egun xede horrekin gehien erabil tzen den tresnetako bat da.
Hodeiak eta haize leunak zeudenerako ezarri zen indize hori (i tzalean neurtutako tenperaturak). Gainera, indize hori aldatuko luketen beste faktore ba tzuk hartu behar dira kontuan, esaterako:
- Eguzkitan lan egitea
- Lan luzea edo nekagarria
- Jan tzi babesle astunak edo iragazgai tzak janztea. Horregatik, indizea 15ean gehitu behar da lana eguz-kitan egiten denean
Lan nekagarriak eta arropa babesle espezializatua edo as-tuna erabil tzeak ere eragin gehigarria izan dezake. Horren ondorioz, bero-indize jakin bateko arriskua handiagoa izan liteke aurreko taulan erakusten dena baino lana eguzkitan eta haizerik gabe egiten bada, lan nekagarriak egiten badi-ra edo babes-arropa astuna edo espezializatua erabili be-har bada. Baldin tza horietan neurri gehigarriak hartu behar dira, hurrengo arrisku-mailako neurriak barne.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
200
Eguzkitan egoteak 8 ºC-tan handitu di tzake bero-indizearen balioak
Tenperatura 32 ºC (azalaren tenperatura) baino baxuagoa denean, haizeak txikiagotu egiten du sen tsazio termikoa. 32 ºC baino handiagoa bada, handitu egiten du.
Sen tsazio termikoaren balioa lortutakoan, lortutako balioa zuzendu egin daiteke, airearen tenperaturaren eta haizearen abiaduraren arabera kalkulatuz gehikun tza.
BeroindizeaTenperatura ºC-tan
27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44
Hez
etas
un e
rlatib
oa %
45 27 28 29 30 32 33 35 37 39 41 43 46 49 51 54 57 61 6450 27 28 30 31 33 34 36 38 40 43 46 48 52 55 58 6255 28 29 30 32 34 36 38 40 43 46 48 52 55 59 6260 28 29 31 33 35 37 40 42 45 48 51 55 59 6365 28 30 32 34 36 39 41 44 48 51 55 59 6370 29 31 33 35 38 40 43 47 50 54 58 6375 29 31 34 36 39 42 46 49 53 58 6280 30 32 35 38 41 44 48 52 57 6185 30 33 36 39 43 47 51 55 60 6590 31 34 37 41 45 49 54 58 6495 31 35 38 42 47 51 57 62100 32 36 40 44 49 54 60
Iturria AEMET
Beroindizea Arazo fisiologiko posibleak beroaren eraginpean denbora asko igaro tzeagatik
Zuhur tzia 27-32 Nekea eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik
Muturreko zuhur tzia 33-40 In tsolazioa, bero-kolpea, arranpak. Posibleak eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik
Arriskua 41-53 In tsolazioa, bero-kolpea, arranpak. Oso posibleak eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik
Muturreko arriskua 54 edo gehiago Bero-kolpea, berehalako in tsolazioa.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
201
Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea kalkula tzeko, 2014ko eguneko tenperatura maximoen hileko batez bes-tekoaren balio baxuenak hartu dira, beroaren inguruko balio txarrenetara hurbil daitezkeen heinean eta arran tza-denboraldiko tenperatura handien aldian egoera ohikoagoa irudika dezaketelako. Egoera txarrena kalkula tzeko erregis-troak egiten direnetik izan den tenperatura minimo absolutuaren balioa hartu da. Horrela, egoera txarrenaren eta ohiko egoera txarrenaren arteko arriskua koka litekeen tartea ematen da.
Ez dago i tsasoan egindako neurketarik. Datuak ezagu tzeko AEMETek bere web-orrian ematen duen informaziora jo da, hain zuzen ere, Donostiako, Santanderko, Asturiasko aireportuko (Castrillón), Coruñako, Pontevedrako eta Vigoko estazio meteorologikoetan jasotako 2014ko balio klimatologiko normalak kon tsultatu dira. Estazio meteorologiko bakoi tzean jasotako muturreko balio absolutuak ere kon tsultatu dira. Balio horiek aldatu egiten dira estazio bakoi tzean erregistroak egiten hasi ziren urtearen arabera.
Tenperatura ºC-tan
Haizearen abiadura 12,5
km/h baino txikiagoa
Haizearen abiadura 12,5 eta 21,5 km/h
artekoa
Haizearen abiadura
21,5 eta 36 km/h artekoa
Haizearen abiadura 3
6 eta 50 km/h artekoa
Haizearen abiadura
50 km/h baino handiagoa
20 0 -1 -3 -4 -421 0 -1 -3 -4 -422 0 -1 -2 -3 -423 0 -1 -2 -3 -424 0 -1 -2 -3 -425 0 -1 -2 -3 -426 0 -1 -2 -3 -327 0 -1 -2 -3 -328 0 -1 -2 -3 -329 0 0 -1 -2 -330 0 0 -1 -2 -231 0 0 -1 -2 -232 0 0 -1 -1 -133 0 0 0 -1 -134 0 0 0 0 035 0 0 0 0 +136 0 0 0 +1 +137 0 0 0 +1 +238 0 0 0 +1 +239 0 0 +1 +2 +240 0 0 +1 +2 +341 0 0 +1 +2 +342 0 0 +1 +2 +343 0 0 +1 +2 +344 0 0 +1 +2 +345 0 0 +1 +2 +346 0 0 +1 +2 +347 0 0 +1 +2 +348 0 0 +1 +2 +349 0 0 +1 +2 +350 0 0 0 +2 +3
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
202
EMAI TZAK
Batez besteko tenperatura maximoak oso an tzekoak dira Galiziatik EAEraino. 2014ko eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoaren balio altuenak 19,6 eta 23,8 ºC arteko tartean kokatu zen, hain zuzen ere ekaineko balioekin bat datorrena. Gero, tenperatura maximoak hazi egiten dira irailera arte eta berriro jai tsi abendura arte. Baina hil horietan ez da baxurako ingurasarearekin lanik egiten.
AEMETen datuetatik aterata
Tenperatura maximo altuenen batez bestekoen artean, 1920an Pontevedran datuak jaso tzen hasi zirenetik 2015eko o tsailaren amaiera arte erregistratu den balio altuena estazio meteorologiko horretan txe 1981ean jaso-takoa da, uztailean 29,6 ºC-koa izan bai tzen. Urte horretan bertan, tenperatura maximo absolutua abuztuan erregis-tratu zen: 40 ºC. Ohikoak ez diren muturreko egoerak dira.
- Beroagatiko sen tsazio termikoaren balioen taula oinarri tzat hartuta, eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoa % 100erainoko hezetasun er-latiboekin konbinatuta, ohiko egoera ez bada ere, he-zetasun erlatiboa % 70 eta % 80 artekoa izaten baita, arriskua baxua dela adierazten digu, hau da, beroa-ren eraginpean egotearen ondoriozko alterazioak izateko posibilitate gu txi dago (nekea).
- Tenperatura maximo altuenen batez bestekoaren ba-lioak oinarri tzat hartuz gero, hau da, 29.6 ºC balioa, % 100 arterainoko hezetasun erlatiboekin konbina-tuta, egoerarik txarrena hartuz gero, arriskumailak neurriak har tzera edo muturreko neurriak har tzera behartuko lukeela adierazten digu. Beraz, baldin tza horien eraginpean luzaroan egotearen ondorioz edo jarduera fisikoa egitearen ondorioz, neke, in tsolazio, bero-kolpe edo arranpa-arriskua dago.
- 1981ean erregistratutako tenperatura maximo abso-lutua (40 ºC) hartuz gero, bero-kolpea edo in tsolazioa berehala jasateko muturreko arriskumailara hel zi-tekeen.
ONDORIOAK
Baxurako ingurasareko lana gauez egiten da batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, tenperatura baxuena denean. Nolanahi ere, lau egunetik behin, lanaldia egunez egin daiteke, eta hori kontuan hartu behar da.
Oro har, beroaren eraginpean egotearen ondorioz altera-zioak izateko arriskua txikia da. Baina unean-unean, mutu-rreko egoerekin bat etorriz, arriskua handiagoa izan daite-ke. Baldin tza horietan babes-neurri zorro tzak hartu behar dira. Lehorrean ere bero-boladen kasuan izaten diren an-tzeko egoerak dira. Egoera horietan preben tzio neurriak areagotu egin behar dira.
Eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoa
20
15
10
5
0
Urtarril
a
O tsaila
Mar txoa
Apirila
Maia tza
Ekaina
Urria
Azaroa
Abendua
Donostia-SS
Sanatander
Asturias
A Coruña
Pontevedra
Vigo
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
203
8.2.5 - Ho tza
HO TZAREKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Baxurako ingurasare-on tzi batean ho tzaren eraginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskua-ren estimazioa.
OROKORTASUNAK
Ho tza
Ezin da definitu laninguruneko tenperatura “ho tzaren” atalase-balio bat. Horretaz hi tz egiteko, kontuan hartu behar dira irizpide fisiko eta indibidualak eta lana egiteari lotutako gastu energetikoa.
Sen tsazio termikoa
Tenperatura baxuen eraginpean egoteak sortutako arris-kua areagotu egiten da haizearen eraginpean egonda. Bi faktoreen efektu konbinatuak “sen tsazio termikoa” izeneko hozte-sen tsazioa sor tzen du.
Girotenperatura eta haizea
15 ° C baino gu txiagoko tenperaturek deserosotasun ter-mikoko egoerak sor di tzakete, batez ere lan sedentario edo arinetan. Ez dute inpaktu zuzen handirik izaten giza osa-sunean, baina trebezia gal tzeak, nekeak edo muskulu eta hezurretako nahasmenduak areago tzeak eragindako istri-puen ondoriozko zeharkako inpaktua izan dezakete.
Tenperatura 5° C baino baxuagoa denean, ho tzaren era-ginpean egotea, luzaroan edo ez, eragin zuzena du giza osasunean.
Hala ere, airearen tenperatura ez da beti adierazle segurua eta konfian tzazkoa per tsona batek senti dezakeen ho tza zehazteko. Per tsona baten sen tsazio termikoa zehazteko, ematen dion haizearen abiadura ere ezagutu behar da.
Organismoaren etengabeko galera handiagoa da azalaren tenperaturaren eta ingurumeneko tenperaturaren arteko aldea handiagoa denean. Bada gorpu tz osoa ingura tzen duen geruza bat, milimetro gu txiko lodiera duena eta “muga geruza” deri tzona. Geruza horretan egiten da gorpu tzaren eta ingurumenaren arteko tenperatura-trukea. Haizeak murriztu egiten du “muga geruzaren” lodiera, eta bizkortu egiten du giza gorpu tzak beroa gal tzea. Zenbat eta gehia-go murriztu geruza horren lodiera haizearen eraginez, bero gehiago gal tzen da denbora-unitateko.
METODOLOGIA
Ho tzaren eraginpean egoteak osasunaren tzako sor tzen duen arriskua kalkula tzeko, bi egoera desberdin hartu dira
kontuan. Lehenengoa on tziko sotoan kaxak estiba tzean gerta tzen dena da, eta bigarrena, berriz, arran tzako denbo-ran kanpoko ho tzaren eraginpean egotearen ondoriozkoa.
Sotoa:
Ebaluazioa Laneko Segurtasun eta Higienerako Insti-tutu Nazionalaren (LSHIN) “EVALFRIO” tresnaren bidez egiten da. Gorpu tzak bero gehiegi gal tzearen ondorio-zko arriskuak eta eragozpenak ebalua tzea errazten duen aplikazio informatikoa da. Egileen esanetan, indarre-ko legearaudi espezifikoa kontuan hartuta prestatu da aplikazioa, hain zuzen ere, lanaldi bereziei buruzko iraila-ren 21eko 1.561/1995 Errege Dekretua eta Ho tz Indus-trialeko Industrien tzako Estatuko Hi tzarmen Kolektiboa. Ikuspuntu teknikotik begiratuta, ho tzak eragindako estres termikoaren ondoriozko arriskuak ebalua tzeko metodoe-tan oinarrituta dago “EVALFRÍO”, UNE-ENV ISO 11079 Giro ho tzen ebaluazioa izeneko Espainiako arau esperimenta-lean jasotako metodoetan. Arropak behar duen isolamen-dua zehazteko, Ingvar Holmer eta Hakan Nilssonek (1990) garatu eta egile beraiek aldatutako (1992) programa infor-matikoa dago. Ebaluazioan erabilitako balorazio-irizpidea gaindi tzen ez duen arrisku edo eragozpena izenda tzeko, arrisku onargarri edo eragozpen onargarri kalifikazioa erabil tzen da “EVALFRÍO” tresnan, eta arrisku edo eragoz-pen onartezina gaindi tzen duena izenda tzeko.
“EVALFRÍO” tresnarekin arroparen isolamendu termikoa kalkula daiteke. Langileek arropa egokia janzten badute, hipotermia-arriskua eta ho tzagatiko eragozpenak onarga-rriak izango dira.
“EVALFRÍO” tresnak erabil tzen duen hipotermia-arriskua ebalua tzeko metodoa indize termiko baten kalkuluan oinarri tzen da, hain zuzen ere, IREQ (arropak behar duen isolamendua) edo azter tzen ari den egoeran langilearen arropak eman beharko lukeen isolamendua, gorpu tzaren oreka termikoa hausten duten gorpu tzeko bero-galera onartezinak gerta ez daitezen.
Arriskuaren balorazioan erabilitako erreferen tzia-balioak bi irizpide fisiologikotan oinarri tzen dira:
Gainkarga fisiologiko altuaren irizpidea. Irizpide ho-rren arabera, azaleko eta gorpu tz-adarretako hodiak uzkur tzeari esker eusten zaio oreka termikoari. Be-ro-galera onar tzen du, norbanakoarengan ho tzaren sen tsazio termikoa eragiten duena. Irizpide horrekin kalkula tzen da IREQmin, arropak behar duen gu-txieneko isolamendua, ohikoa baino erdiko tenperatu-ra-balio pixka bat baxuago baterako oreka termikoari eu tsiko diona eta, ondorioz, ho tz-sen tsazio desero-soa eragingo duena. Hipotermiaarriskuaren onar-garritasunaren muga marka tzen du.
Gainkarga fisiologiko baxuaren irizpidea. Irizpide ho-rri esker, oreka termikoa tenperatura zentralaren ba-lio normalean egoten da, gorpu tzaren bero-galera txikiarekin eta eskuhar tze termoerregula tzaile fi-siologiko minimoarekin. Norbanakoaren sen tsazioa neutraltasun termikoarena da. Irizpide hori aplikatuta kalkula tzen da IREQneutral, arropak behar duen iso-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
204
lamendu neutroa, ho tzagatiko ondoeza edo eragoz-penak onar tzearen muga marka tzen duena.
Hipotermia-arriskuaren balorazioa (edo ho tzagatiko on-doezarena, nahi bada), langileak soinean daraman arro-paren isolamendu termikoa Iclr (arroparen ondoriozko isolamendua) eta oreka termikoari eusteko behar den iso-lamendua konparatuta:
- Langilearen arroparen Iclr IREQmin baino txikiagoa bada, hipotermia-arriskua onartezin tzat jo tzen da.
- Langilearen arroparen Iclr IREQmin-en berdina edo handiagoa bada, hipotermia-arriskua onargarri tzat jo tzen da.
Baina horrez gain:
- Iclr IREQmin baino txikiagoa bada, ondoez onartezina sortuko da ho tz-sen tsazioagatik.
- Iclr IREQmin-en berdina edo handiagoa bada, gorpu-tza gehiegi berotu daiteke eta, ondorioz, izerdi gehia-go atera, arropa busti eta hipotermia-arriskua handi-tzen joango li tzateke, onartezina izatera iristeraino.
Iclr < IREQmin 3Hipotermia arriskua onartezina
HozteonartezinaprebenitzekonahikoaarroparikezeKalkulatu Dlim min
IREQmin ≤ Iclr < IREQneutral 3
Hipotermia arriskua onargarriaHozteonartezinaprebenitzekonahikoaarropa
Ho tzagatiko ondoez onartezinaHotz-sentsazioaprebenitzekonahikoaarroparikez
Iclr ≥ IREQneutral
Hipotermia arrisku onargarria eta ho tzagatiko ondoez onargarriaNahikoaarropa
Gainbero tzearriskua4
Arropa izerdituta izateak areagotu egingo luke hipotermiaarriskua
Hipotermia-arrisku onartezina edo, bere kasuan, ho tz-sen tsazioagatiko eragozpen onartezinak, onargarriak bihur litezke langileari IREQmin edo IREQneutral-en Iclr berdina duen arropa emanez gero, hurrenez hurren. Hori posible izango ez bali tz, ho tzaren eraginpean egoten den denbora mugatu beharko li tzateke maila onargarrira iri tsi arte. Horretarako, espo-sizioaren gehieneko iraupena kalkulatuko da, Dlim min edo Dlim neutral, hurrenez hurren. Gainera, RT susper tze-denbora kalkulatu behar da, langileak leku epel batean egon behar duen denbora Dlim denboran galdutako beroa berreskura tzeko. RTren iraupena susper tze-lekuaren giro-baldin tzen baitan (zenbat eta epelago lekua laburrago izango da denbora, baina lokaleko tenperaturak ez du izan behar 27 ºC baino handiagoa), susperraldiko jarduera fisikoaren baitan eta langileak soinean duen arroparen baitan dago.
Kalkuluak egiteko, “lokal i txiari” dagokion “EVALFRIO” tresnaren atala erabili da, sotoko tenperaturak 0ºC-tik gorakoak direlako.
Kon tsumo metabolikoa egiteko, “EVALFRIO”k eskain tzen duen okupazioagatiko tasa metabolikoa kalkula tzeko aukera erabili da.
Sarea biratu ondoren, sotoan, arraina sailkatu eta izo tzez betetako kaxetan estiba tzen dutenean, baxurako ingurasare-on tzietako hozkailuetan marinelek lan egiten duten tenperaturari buruzko datuak jaso tzeko xedez, ingurasare-on tzi mo-derno bateko sotoan neurketa bat egiten da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
205
Operazioa egiten den on tziko sotoak edo hozkailuak 55,2 m3-ko bolumena du (1,95 m-ko altuera, 6 m-ko luzera eta 4,80 m-ko zabalera, gu txi gorabehera). 1.700 kaxa har-tzeko edukiera du
Testo 177-T3 tenperatura erregistra tzeko bi gailurekin egin zen neurketa (ez ziren erabili zunden tzako konexioak). Ho-rrenbestez, sotoko bi puntutako tenperaturak lortu ziren. Tenperaturaren erregistroa bost minututik behin errepikatu zen neurketak iraun zuen hamabi orduetan.
Soto barruko operazioen iraupenari buruzko informazioa eta operazio horietan nahasitako marinel-kopurua on tziko patroiak eman zuen.
Neurketa egin zen gauean, on tziko tripulazioak hiru arran-tza-operazio edo -botaldi egin zituen. An txoa-harrapaketak on tziko sotoan biltegiratutako 570 kaxatan jaso ziren.
Sotoan harrapaketak sailkatu eta estiba tzeko egindako la-nen aldiak honako hauek izan ziren:
Lehen botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak))Hasierako ordua 21:25 hAmaierako ordua: 21:40 hHozkailuko marinel-kopurua: 8
Bigarren botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak)Hasierako ordua: 00:30 hAmaierako ordua: 00:45 hHozkailuko marinel-kopurua: 8
Hirugarren botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak)Hasierako ordua: 01:50 hAmaierako ordua: 02:00 hHozkailuko marinel-kopurua: 8
Lanean erabil tzen dela eta kalkuluak egiteko erabili dela ain tzat hartutako arropak honako hauek dira:
• Azpiko arropa luzea, bi pieza: beheko gorpu tz-adarretan nahiz enborrean.
• txandal gisako gal tzak.• Kotoizko alkandora edo kamiseta, beso luzea.• Jer tsea edo kirol-jer tsea. • Lumazko txalekoa.• Artilezko txanoa.• Neguko gal tzerdi lodiak.• Uretako arropa.• Zoru lodiko uretako segurtasuneko botak.• Laneko eskularruak.
Aire zabalean:
Urte-sasoiaren arabera eta lanaldiko uneen arabera ere eguraldi-baldin tzak aldatu egiten direla kontuan hartuta, Kantauriko ipar-ekialdeko baxurako ingurasare-arran-tzako marinel batek jasaten dituen eguraldi-baldin tzetara erraz eta bizkor hurbil tzeko ahalegina egin da. Horretarako, Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea erabili da, ten-peraturaren eta haizearen abiaduraren arabera kalkulatu-ta. Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea (Wind Chill Temperature Index) ez da tenperatura bat zeha tz-meha tz, airearekin kontaktuan dagoen gizakiaren azalaren gainean haizeak sor tzen duen hozte-efektu gehigarria kalkula tzen lagun tzen duen unitaterik gabeko kantitate bat baizik. “Haizerik gabe aurpegiko azalean ho tz-efektu beraiek era-gingo lituzkeen tenperaturaren” balioa dela esan daiteke.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
206
Taulan nabarmendu dira populazioaren % 5 sentikorrenari 30 minutuan edo gu txiagoan giroko tenperaturan egondako azalean izozteak eragin diezazkioketen balioak. Eguzki-erradiaziorako egoera okerrena onar tzen da, hodeirik gabeko gauko baldin tzak.
Garran tzi tsua da gogora tzea haizeak ezin duela eragin azalaren tenperatura giroko tenperatura baino baxuagoa izatea. Ez da izozterik izango airearen tenperatura zerotik gorakoa bada.
Erabil tzen den indizea aurpegiaren, hau da, ho tzaren eragina gehien jasaten duen gorpu tzeko zatiaren bero-galeran oinarri tzen da, neguko arropa egokia jan tzita duten per tsona helduen kasuan.
Ho tzagatiko sen tsazio termikoaren balioen taula (wind chill)Tenperatura ºC-tan
Hai
zear
en a
biad
ura
km/h
0 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40 -45 -50
5 4 -2 -7 -13 -19 -24 -30 -36 -41 -47 -53 -5810 3 -3 -9 -15 -21 -27 -33 -39 -45 -51 -57 -6315 2 -4 -11 -17 -23 -29 -35 -41 -48 -54 -60 -6620 1 -5 -12 -18 -24 -31 -37 -43 -49 -56 -62 -6825 1 -6 -12 -19 -25 -32 -38 -45 -51 -57 -64 -7030 0 -7 -13 -20 -26 -33 -39 -46 -52 -59 -65 -7235 0 -7 -14 -20 -27 -33 -40 -47 -53 -60 -66 -7340 -1 -7 -14 -21 -27 -34 -41 -48 -54 -61 -68 -7445 -1 -8 -15 -21 -28 -35 -42 -48 -55 -62 -69 -7550 -1 -8 -15 -22 -29 -35 -42 -49 -56 -63 -70 -7655 -2 -9 -15 -22 -29 -36 -43 -50 -57 -63 -70 -7760 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -43 -50 -57 -64 -71 -7865 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -44 -51 -58 -65 -72 -7970 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -44 -51 -59 -66 -73 -8075 -3 -10 -17 -24 -31 -38 -45 -52 -59 -66 -73 -8080 -3 -10 -17 -24 -31 -38 -45 -52 -60 -67 -74 -81
Iturria: AEMETetik eta Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS) erakundearen Documen ts pour le Médecin du Travail N° 97 (2004ko 3. hiruhilekoa), del Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS)
Arrisku txikia- Arrisku txikia azal lehorrarekin egiten diren ordu bat baino gu txiagoko esposizioetarako.- Izozte-arrisku txikia Deserosotasuna.- Hipotermia-arriskua babes egokirik gabe egiten diren iraupen handiko esposizioetarako.
Arrisku moderatua
- Arrisku gorakorra -25 eta -40 ºC arteko tenperatura baliokideetarako: azala izoztu egin daiteke 10 eta 30 minutuko tartean. Aurpegiaren eta gorpu tz-adarren sorgor tze edo zuri tze oro zaindu egin behar da.
- Hipotermia-arriskua babes egokirik gabe egiten diren iraupen handiko esposizioetarako.
Arrisku handia
- Arrisku handia -40 eta -55 ºC arteko tenperaturetarako: 10 minutu baino gu txiagoan izozte la-rriak izateko arriskua. Aurpegiaren eta gorpu tz-adarren sorgor tze edo zuri tze oro zaindu egin behar da.
- Hipotermia-arrisku larria iraupen handiko esposizioetarako.
Muturreko arriskua- -55 ºC baino gu txiagoko tenperatura baliokideetan, eraginpean dagoen azala 2 minutu baino gu-
txiagoan izoztu daiteke.- Kanpoko baldin tzak muturrekoak dira.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
207
Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea kalkula tzeko, 2014ko eguneko tenperatura minimoen hileko batez bes-tekoaren balio baxuenak hartu dira, ho tzaren inguruko balio txarrenetara hurbil daitezkeen heinean eta arran tza-denboraldiko tenperatura ho tzen aldian egoera ohikoa-goa irudika dezaketelako. Egoera txarrena kalkula tzeko erregistroak egiten direnetik izan den tenperatura minimo absolutuaren balioa hartu da. Horrela, egoera txarrenaren eta ohiko egoera txarrenaren arteko arriskua koka litekeen tartea ematen da.
Ez dago i tsasoan egindako neurketarik. Datuak ezagu tzeko AEMETek bere web-orrian ematen duen informaziora jo da, hain zuzen ere, Donostiako, Santanderko, Asturiasko aireportuko (Castrillón), Coruñako, Pontevedrako eta Vi-goko estazio meteorologikoetan jasotako 2014ko balio klimatologiko normalak kon tsultatu dira. Estazio meteo-
rologiko bakoi tzean jasotako muturreko balio absolutuak ere kon tsultatu dira. Balio horiek aldatu egiten dira estazio bakoi tzean erregistroak egiten hasi ziren urtearen arabera.
Modu horretan egindako estimazioa ez da arriskuen eba-luazio bat, ez duelako kontuan har tzen gastu energe-tikoaren ebaluazioa, ez delako egiten beroaren balan tze espezifikoa eta ez delako kontuan har tzen arropak behar duen isolamendua.
EMAI TZAK
Sotoa:
1. eta 2. erregistragailuek on tziko hozkailuan aldi horie-tan markatutako tenperaturak ondoren adieraziko direnak dira:
Neurketa zk. Ordua Tenperatura (1. erregistragailua) Tenperatura (2. erregistragailua)114 21:25:00 9,8 9,7115 21:30:00 9,8 9,7116 21:35:00 9,8 9,4117 21:40:00 9,8 8,7118 21:45:00 9,8 8,4151 0:30:00 8,2 8,1152 0:35:00 8,1 8,1153 0:40:00 8,2 8,1154 0:45:00 8,2 8,2155 0:50:00 8,2 8,3167 1:50:00 7,7 8,6168 1:55:00 7,7 8,6169 2:00:00 7,8 8,6170 2:05:00 7,9 8,6
1. erregistragailuak on tziko hozkailuan 12 orduz lortutako tenperaturak
2. erregistragailuak on tziko hozkailuan 12 orduz lortutako tenperaturak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
208
Kalkulua egiteko, zereginean eta botaldien artean aldakun-tzak oso txikiak direla kontuan hartuta, tenperatura baxue-na hartu da: 7,7 ºC
Tasa metabolikoa: altua, besoaren eta eta gorpu tz-enborraren lan handiari dagokiolako, material astuna garraia tzeko eta pala maneia tzeko.
Zereginaren denbora: 15 minutu botaldiko
Kon tsumo metabolikoa: 230 W/m2
Hezetasun erlatiboa: % 90
Airearen abiadura: 0,4 m/s
IREQneutral: 0,4 (clo)
Iclneutral: 0,5 (clo) (ISO 9920)
IREQmin: 0,3 (clo)
Iclmin: 0,4 (clo) (ISO 9920)
Hortik ondoriozta tzen da:
- Gorpu tz osoko ho tzaren ondoriozko hipotermia eta eragozpenarriskua, onargarria egungo baldin tzetan.
- Arroparen isolamendu termikoa nahikoa.
- Arnasbideetako ho tzaren ondoriozko hozte eta eragozpenarriskua, onargarria egungo baldin tzetan.
Arroparen isolamendua behar dena baino handiagoa bada, gehiegi bero tzeko arriskua egon liteke (beroagatiko estres termikoa), batez ere masa metabolikoa handi tzen bada. Izerdiarekin bustitako arroparekin jarrai tzen bada, gero eta bero gehiago galduko li tzateke eta hipotermia izateko arrisku-egoera onartezinera edo gorpu tz osoan ho tzaren ondoriozko eragozpenak izateko egoera onartezinera iri ts liteke.
Aire zabalean:
Batez besteko tenperatura minimoak oso an tzekoak dira Galiziatik EAEraino. 2014ko eguneko tenperatura mini-moen hileko batez bestekoaren balio baxuenak 5.4 eta 8.1 ºC arteko tartean kokatu ziren, hain zuzen ere urtarrileko eta o tsaileko balioekin bat zetozenen artean. Gero, tenpe-ratura minimoak hazi egiten dira ekainera arte eta berriro jai tsi urritik abendura arte.
Tenperatura minimo baxuenen batez bestekoen ar-tean, 1920an Pontevedran datuak jaso tzen hasi zirenetik
AEMETen datuetatik aterata
Eguneko tenperatura minimoen hileko batez bestekoa
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Urtarril
a
O tsaila
Mar txoa
Apirila
Maia tza
Ekaina
Urria
Azaroa
Abendua
Donostia-SS
Sanatander
Asturias
A Coruña
Pontevedra
Vigo
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
209
2015eko o tsailaren amaiera arte erregistratu den balio baxuena Donostian 1956an jasotakoa da, -2,7 ºC-koa izan bai tzen. Urte horretan bertan, tenperatura minimo absolu-tua -12,1 ºC izan zen. Ohikoak ez diren muturreko egoerak dira.
- Ho tzagatiko sen tsazio termikoaren (wind chill) ba-lioen taula oinarri tzat hartuta, eguneko tenperatura minimoen hileko batez bestekoa 80 km/h arterai-noko haizeekin konbinatuta, egoerarik okerrena izan-go li tzatekeena, honako hau adierazten digu: neguko arropa egokia janzten duten per tsona helduen tzako arriskua txikia da, hau da, aire zabalean luzaroan egotearen ondoriozko hipotermiaarriskua txikia da.
- Tenperatura minimo baxuenen batez bestekoen se-gidako balioak oinarri gisa hartuz gero, hau da, -2,7 ºC balioa hartuz gero, balio hori 80 km/h arterai-noko haizeekin konbina tzeak honako hau adierazten digu: neguko arropa egokia janzten duten per tsona helduen tzako arriskua txikia da, hau da, aire zaba-lean luzaroan egotearen ondoriozko hipotermiaarriskua txikia da.
- 1956an erregistratutako tenperatura minimo abso-lutua (-12,1ºC) hartuz gero, -10 eta -15 balioen ar-tean dagoelako, eta 80 km/h arterainoko haizeekin, orduan soilik iri ts zitekeen esposizio luzearen, 10 eta 30 minutu arteko esposizioen ondoriozko izozteen arrisku-mailara. Dena den, 50 km/h-tik gorako haize jarraituekin, izozte horiek lehenago gerta litezke. Kasu horretan, arriskua moderatua izango li tzateke.
ONDORIOAK
Hipotermia-arriskua eta gorpu tz osoko ho tzaren ondoriozko eragozpenen arriskua onargarriak dira sotoan egiten den la-nean eta arroparen isolamendu termikoa egoera horretan nahikoa dela uste da. Halaber, sotoan hozteko arriskua eta arnasbideak hozteagatik eregozpenak izatea onargarria da.
Aire zabaleko lanari dagokionez, esan beharra dago baxu-rako ingurasareko lana gauez egiten dela batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, tenperatura baxuena de-nean. Dena den, hipotermia- eta izozte-arriskua txikia da, batez ere marinelek erabili ohi duten laneko arropak nahikoa babesten dituztelako ho tzaren aurka. Hezetasun-baldin tzek eta euriak arroparen babes-efektuari eragin diezaiokete, baina arran tzaleak gorabehera horren jakitun izaten dira eta azkar alda tzen dute arropa bustia ez hozteko.
Unean-unean, muturreko egoerekin bat etorriz, arriskua handiagoa izan daiteke. Baldin tza horietan babes-neurri zorro tzak hartu behar dira.
8.2.6 - Erradiazio ultramorea
EGUZKIAN JATORRIA DUTEN ERRADIAZIO ULTRAMOREEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Marinel bat baxurako ingurasare-on tzi batean eguzki-jato-rriko erradiazio ultramorearen (UV) eraginpean egotearen ondoriozko osasunerako arriskuaren estimazioa, indize ul-tramorearen (IUV) balioak erabiliz.
OROKORTASUNAK
Erradiazio ultramorea
Lurreko eguzki-espektroaren osagai ultramorea har tzen dugun erradiazio-energiaren % 5 da, baina osagai hori da eguzkiarekiko esposizioak gizakian dituen efektuen eran-tzule nagusia.
Lurreko UV erradiazioak UV-A eta UV-B erradiazioak ditu osagai nagusiak. Erradiazio-energia igor tzen duten iturri artifizialek soilik igor tzen dute UVC erradiazioen espektrozerrendan..
Lurreko erradiazioaren kalitatea (espektroa) nahiz kantita-tea (irradian tzia) aldatu egiten dira eguzkiak hodeier tzean era tzen duen angelua handi tzen denean, eguzki-zenitaren angelu edo zenit azpiko angeluaren osagarria dena. Ange-lu horiek latitude geografikoaren, urtaroaren, egunaren eta eguneko orduaren baitan daude. Langileak egiten dituen zereginak eta lanaldiak gehitu behar zaizkio horri. Arran-tzale ba tzuek egunaren hasierako orduetan edo amaierako orduetan egin di tzakete kanpoko lanak, eta beste ba tzuek eguzkiarekiko esposizioa handiena denean. Kasu horretan, zereginen iraupenak eta otorduen ordutegiek eragina izan dezakete UV izpiekiko esposizioan.
Atmosferan zehar egiten duen ibilbidean, UV izpien kali-tatea eta kantitatea asko alda tzen da. Hodeiek birbanatu eta, gehienetan, murriztu egiten dute lurrazalera iristen den erradiazioa, baina ba tzuetan ez dute murrizten es-pero adina eta, horregatik, erredurak eragin di tzake lan-gileen azalean egun hodei tsuetan ere. Hau da fenomeno horren kausa: ur-lurrunak erradiazio ultramorea baino askoz erradiazio infragorri gehiago xurga tzen du, langi-leak ez du eguzkiaren berotasuna suma tzen eta errazago egoten da UV erradiazioen eraginpean. Hodeiek, oro har, gu txi murrizten dute UV erradiazioa, % 10 baino ez hodei-estaldura % 50ekoa bada, baina estaldura handiagoekin efektua asko handi tzen da: zerua estaldura osoko kumu-loninboek estal tzen dutenean, UV erradiazioa erabat eza-ba daiteke.
UV izpien islapena langileek har tzen duten erradiazioan eragiten duten faktoreetako bat da. Urak UV izpien % 20 inguru isla tzen dute eta i tsasoko uraren aparrak % 25 edo % 30. Lainotuta badago % 5 isla dezake, baina oskarbi da-goenean % 20 ere isla dezake. Beste gainazal ba tzuek ere
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
210
erradiazio ultramorearen kantitate handiak isla di tzakete, esaterako, metalek, hareak eta beste hainbat materialek.
UV erradiazioarekiko sentikortasuna
Per tsona guztiek ez dute modu berean jasaten UV erra-diazioekiko esposizioa. Norbanakoen eguzkiarekiko sen-tikortasuna aldatu egiten da azalaren konposizioaren eta kolorearen arabera, eta per tsona batek eguzkiaren era-ginpean egotearen lehen ondorioak azal tzeko behar duen
denboran isla tzen dira. Per tsona ba tzuen eta besteen ar-teko aldakortasun handia melanozitoek sor tzen duten bi melanina-moten arteko erlazioaren baitan dago hein handi batean: eumelanina (marroi iluna-bel tza) eta feomelanina (horia-gorria). Bi melanina-mota horiek propor tzio desber-dinean dauden gizakiengan.
Hala, per tsonek melanina sor tzeko duten gaitasunaren arabera, fototipotan sailka tzen dira:
Fototipoa Eguzkiarekiko sentikortasuna
Eguzkiaren erredurak jasateko erraztasuna
Lor tzen den bel tzaran-kolorea Norbanako-motak
I Oso sentikorra Beti erre tzen da: < 2 SED Ez da belzten Melanokonprometitua
II Sentikor samarra Altua: 2-3 SED Bel tzaran-kolore arina Melanokonprometitua
III Ez oso sentikorra Moderatua: 3-5 SED Bel tzaran-kolore ertaina Melanogaitua
IV Soraioa Baxua: 5-7 SED bel tzaran-kolore iluna Melanogaitua
V Soraioa Oso baxua: 7-10 SED Berezko azal bel tzarana Melanobabestua
VI Soraioa Izugarri baxua: < 10 SED Berezko azal bel tza Melanobabestua
Fototipoa MED indibiduala egoki tzapenik gabe MED indibiduala egoki tzapenarekinI-II (zeltikoa) 2 SED 5 SED
III-IV (mediterraneoa) 5 SED 12 SEDV (asiarra) 10 SED 60 SEDVI (bel tza) 15 SED 80 SED
ICNIRP STATEMENT ON PROTECTION OF WORKERS AGAINST ULTRAVIOLET RADIATION. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010.
Azalak UV erradiazioekiko duen sentikortasuna neur tzen duten unitateak garatu dituzte dermatologoek:
- “Eritemaren gu txieneko dosia” (MED): Norbanako batek jasandako erradiaziotik 8 – 24 ordura nabari tzen den go-rritasuna (eritema) eragiten duen UV izpiekiko esposizioa da. MED erradiazio-iturriaren espektroaren baitan, nor-banakoaren belzteko gaitasunaren baitan eta aurreko esposizioen ondoriozko beste edozein egoki tzapenen baitan dago.
- “Eritemaren dosi estandarra” (SED): MED dosiak norbanakoa har tzen du kontuan eta SED, berriz, unitate estandari-zatua da, eta iturri batek eritema sor tzeko duen gaitasuna kuantifika tzen du. Beraz: 1 SED = 100 J m-2
Gehienetan aire zabalean egiten diren lanetan kontuan hartu beharreko faktoreetako bat azala eguzkitara egoki tzea da, erredurak izateko eta melanoma bat jasateko arriskua handiagoa delako egoki tzapen hori egiten ez de kasuetan.
Hurrengo taulan erakusten da fototipoen eta egoki tzapenarekin eta egoki tzapenik gabe egindako esposizio-atalasearen arteko erlazioa:
ICNIRP STATEMENT ON PROTECTION OF WORKERS AGAINST ULTRAVIOLET RADIATION. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
211
Per tsonak UV erradiazioaren eraginpean maiz egotearen ondoriozko egoki tzapena azala ilun tzeko efektuaren baitan dago, hau da, azala belzteko efektu edo melanogenesiaren eta azala lodi tzeko efektu edo hiperpalasiaren baitan. Aza-leko geruza korneoa 3 eta 5 bider artean loditu daiteke UV erradiazioaren eraginpean 1 eta 7 aste artean egon ondo-ren. Azala lehengo egoerara i tzul tzen da UV erradiazioen eraginpean hilabete bat edo bi egon ondoren.
Azkenik, kontuan izan behar da agente fotosen tsibiliza -tzaileen presen tziak, hau da, lan-giroan edo lanetik kanpo egon daitezkeen agente kimiko edo sendagarriek, eragina dutela UV erradiazioaren esposizioarekiko norbanakoaren erreakzioan.
Esposiziodosia
UV erradiazioekiko esposizioaren dosimetriak hainbat neurri eta unitate erabil tzea eska tzen du. Erradian tzia (W m-2) esposizio-indizearen dosia da metro karratuko wa-tt-etan neurtuta, eta erradiazio-esposizioa (J m-2), berriz, metro karratuko pilatutako erradiazio-energia da.
Erradiazio Ez-ioniza tzaileen Babesari buruzko Nazioar-teko Ba tzordeak (ICNIRP) 2004an ezarri zuen erradiazio-esposizioaren gehieneko muga biologikoki eraginkorra azalerako eta begien tzako UV erradiazioen aurka 8 orduko aldirako: 30 J m-2 eraginkor.
Azalerako ondorio akutuei dagokienez, 30 J m-2 muga 1.0-1.3 SED-ren (Eritema-dosi estandarra) baliokidea da gu txi gorabehera. Aldi berean, MED baten erdia da, gu txi gora-behera (Eritema-dosi minimoa) azal argiaren tzako. SED-rekin aldera tzen den esposizio-maila CIEren (Commission Internationale de l´Eclaraige) 1998ko eritema-eraginkorta-sunaren kurbarekiko neur tzen da.
Beraz, azalerako arriskuaren magnitudea eguraldi-fakto-reen baitan eta per tsonak UV erradiazioarekiko duen sen-
tikortasunaren baitan dago. Norbanakoaren sentikorta-sunean dagoen aldakortasun handi hori ez dago begien kasuan. Horregatik, arraza desberdinetako per tsonek berdin-berdin jasan di tzakete kalteak begietan UV erradia-zioaren eraginpean egotearen ondorioz.
METODOLOGIA
Indize ultramorea (IUV)
ICNIRP gidan aire zabaleko esposizioaren inguruan jaso-tako dosi-atalaseen erabilerak arazo ugari sor tzen ditu aplika tzeko orduan. Orain arte ikusi dugun bezala, badira anatomia- eta jarrera-faktore ba tzuk eguzki-argiarekiko esposizioaren larritasuna murrizten dutenak; gainera, aire zabalean egindako neurketek muga asko dituzte. Horrega-tik, UV indizea (IUV) baliagarria izan liteke oinarrizko espo-sizioen balioak ezar tzeko.
Indize hori eguzkiaren UV erradiazioak lurrazalean duen inten tsitatearen adierazle sinplea da. Aldi berean, UVB erradiazioak giza osasunean dituen arriskuen adierazlea da.
UV indizea lurzoruak erradiazio handieneko orduan hurren-go 24 orduetarako finkatutako leku batean hartuko duen erradiazio ultramorearen kantitate probablearen eguneko iragarpena da. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME), Nazio Batuen Ingurumen Programaren (NBIP) eta Mun-duko Meteorologia Erakundearen (MME) arteko baterako lanaren emai tza da.
UV indizea zenbaki adimen tsionala da, eremu-unitate bakoi tzeko mW m-2 edo MED h-1 gisa adierazten den Dosi Tasatik atera tzen dena.
IUV 1-2 3-5 6-7 8-10 11 edo gehiagoEsposizio-arriskua Baxua Moderatua Handia Oso handia Ikaragarria
Erradiazio ultramorearen indizea kalkula tzeko AEMETek bere “Erradiazioultramorearen(UVI)etaozono-geruzarenhi-leko laburpenean” emandako balioak erabili dira, hain zuzen ere, 2012tik 2014ra bitartean Donostia eta Santanderko IUVen gehieneko balioak. Gehieneko balioak direla kontuan hartuta, marinelak aurre egin diezaiokeen egoera txarrena irudika tzen dute.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
212
EMAI TZAK
IUV-k portaera erregularra erakusten du. Honela labur tzen da:
IUV 1-2 3-5 6-7 8-10 11 edo gehiagoEsposizio-arriskua Baxua Moderatua Handia Oso handia Ikaragarria
Hila UrtarrilaAbendua
O tsailaMar txoa
IrailaUrria
Mar txoaUrria
ApirilaMaia tzaEkaina
Ekaina
AEMETen datuetatik aterata
UVB INDIZEAREN GEHIENEKO BALIOAK (IUV) 2012
12
10
8
6
4
2
0
Donostia-SS
Santander
Urtarri
la
O tsaila
Mar txo
a
Apirila
Maia tza
Ekaina
Urria
Azaro
a
Abendua
Mar txoa eta urria tran tsizioko hil gisa porta tzen dira eta, urteen arabera, muga moderatuaren eta altuaren arteko gehie-neko balioak izan dituzte. Ekainak, oro har, oso balio altuak izaten ditu, baina muga hori gainditu eta balio ikaragarri altuak ere eman di tzake.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
213
AEMETen datuetatik aterata. h ttp://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/vigilancia_clima/radiacion_ozono
UVB INDIZEAREN GEHIENEKO BALIOAK (IUV) 2013
UVB INDIZEAREN GEHIENEKO BALIOAK (IUV) 2014
12
10
8
6
4
2
0
Donostia-SS
Santander
Urtarri
la
O tsaila
Mar txo
a
Apirila
Maia tza
Ekaina
Urria
Azaro
a
Abendua
12
10
8
6
4
2
0
Donostia-SS
Santander
Urtarri
la
O tsaila
Mar txo
a
Apirila
Maia tza
Ekaina
Urria
Azaro
a
Abendua
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
214
ONDORIOAK
Baxurako ingurasareko lana gauez egiten da batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, UV erradiazioa baxuena denean. Dena den, izpi ultramoreekiko esposizio-arriskua egunez lan egiten denean oso kontuan hartu beharreko errealitatea da, are gehiago agente kar tzinogenoa dela kontuan hartuta. Kontuan hartu behar da urak UV izpien ia % 20 isla tzen duela eta horrek kalkulatu den eta marinelak har tzen duen erradiazio-dosia handitu dezakeela.
8.2.7 - Eremu elektromagnetikoak
EREMU ELEKTROMAGNETIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Baxurako ingurasare-on tzi batean erradiazio elektromag-netikoen eraginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskuaren ebaluazioa.
OROKORTASUNAK
Arran tza-on tziek hainbat komunikazio- eta detekzio-eki-pamendu dituzte. Ekipamendu ba tzuek, esaterako, on-tziaren ingurunean arrainak detekta tzen dituen sonarrak, ultrasoinuak eragin eta i tsas-hondora zuzen tzen dituzte. Beste ekipamendu ba tzuek, batik bat komunikazio-ekipa-menduek, erradiazio elektromagnetikoak erabil tzen dituz-te. On tzian instalatutako antenetatik abiatuta, i tsas inguru-nean hedatuko dira on tzia erdigune tzat hartuta. Erradiazio elektromagnetikoek eremu elektromagnetikoak eragin di-tzakete on tziaren bizkarrean.
Irrati-maiztasuneko eremuen tzako esposizio-mugak na-zioarteko erakundeek garatuta daude, besteak beste, Erra-diazio Ez-ioniza tzaileen Babesari buruzko Nazioarteko Ba-tzordeak (ICNIRP). ICNIRP gobernuz kanpoko erakundea da, OMEk formalki aitortutakoa. Ba tzordeak osasunaren arrisku-ebaluazioak erabil tzen ditu, minbizia eta efektu ez-termikoak barne esposizio-mugei buruzko gomendioak proiekta tzeko.
Irrati-maiztasuneko eremuek ehuneko molekulek bibra-tzea eta beroa sor tzea eragiten dute. Osasunaren aurkako edozein efektu eragiteko, atalase-mailaren gaineko irrati-maiztasunarekiko esposizio bat egon behar du. Atalase ezagunaren maila ehunaren tenperatura gu txienez 1 ºC igo tzeko behar den esposizioa da. Orain arte, iker tzaileek ez dute ebiden tziarik aurkitu atalase-maila azpitik irrati-maiztasuneko eremuekiko askotariko esposizioek osasu-naren aurkako efektuak eragiten dituela froga tzeko, eta ez du ematen irrati-maiztasunaren maila baxuen eraginpean behin eta berriz egon diren ehunetan kaltea meta tzen de-nik.
METODOLOGIA
CBaxurako on tzi baten bizkarreko eremu elektromagne-tikoen kalkulua egiteko xedez, neurketak egiten dira bizka-rrean.
Neurketak egiteko erabil tzen den on tziak komunikazio-eki-pamendu bat du, Scanti. Ekipamendu horretan maiztasun-tarte handi batean opera daiteke (uhin metrikoa, uhin labu-rra eta uhin ertaina), egin behar den komunikazio-motaren baitan. 16. kanalean (156,80 MHz) eta 6,5 MHz-ko maizta-sunarekin egin ziren neurketak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
215
On tziak Kelvin Hughes Nucleus 5000A radar bat ere badu, 9 GHz-ko maiztasunean lan egiten duena. Baina gailu-mota eta instalazioeskuliburuan definitutako segurtasunneurriak kontuan hartuta, on tziaren bizkar osoa radarrak igorritako seinalearen eragin-eremutik kanpo dagoela uste da.
Neurketak egiteko, Narda Safety Test Solutions-en SRM-3000 Selective Radiation Meter erabili da, neurketak egite-ko hiru zunda dituena: zunda triaxiala 75 MHz eta 3 GHZ arteko eremu elektrikoetarako, 16. kanalaren seinalea neur tzeko erabili dena (VHF DSC CONTROLLER-RECEI-VER DSC 3000. MARCA SKANTI), eta eremu elektriko 100 KHz eta 300 MHz arteko eremu elektriko eta eremu mag-netikoetarako zunda uniaxialak, 6,5 MHz-ko seinalearen-tzako (MF/HF DSC CONTROLLER-RECEIVER DSC 9000.HF-SSB RADIO SYSTEM TRP 8000).
Komunikazio-sistemak on tzian lan egiten den bitartean erabil tzea ohikoa ez denez eta erabil tzen direnean linean ahalik eta denbora gu txien egoteko joera dagoenez, pre-mia duten beste on tzi ba tzuen tzat kanalak blokeatuta ez uzteko, seinaleen muturreko balioak sartu dira fun-tzionamendualdi laburretan. Eremua finka tzeko aukera-tutako puntua branka ingurukoa izan da, aginte-zubiaren aurreko muturretik 4,5-5 m-ra, azkenean mutur horretatik hurbil ere balioak hartu ziren arren. Halaber, neurketen bi-garren egunean zubiaren goiko aldera igo zen, 6,5 Mhz-ko seinalea antenetatik hurbilago zegoela kontuan hartuta aldakun tzarik ba ote zen egiazta tzeko.
EMAI TZAK
Neurketen emai tzak taula honetan daude laburbilduta:
Maiztasuna (MHz)
E gehienekoa H gehienekoa E erreferentziabalioa (1)
H erreferentziabalioa
E erreferentziabalioa (publikoa) (2)
H erreferentziabalioa (publikoa)
156,80 < 10 V/m ---- 61 V/m --- 28 V/m ----6,5 < 1 V/m < 10 mA/m 93,85 V/m 246,15 mA/m 34,12 V/m 112,3 mA/m
(1) 2013-35-UE CEM Zuzentaraua. Efektu termikoak. Ez dira sar tzen efektu sen tsorialei buruzko balioak askoz handiagoak direlako.(2) 1066/01 ED, ingurune publikoa igorpen erradioelektrikoen aurka babesteari buruzkoa
1. irudia 16. kanalaren seinalearen eremu elektrikoaren argazkia
6
5
4
3
2
1
0
Value (V/m)
Value (V/m)
75 300200 250100 150 165
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
216
ONDORIOAK
Neurketa-egunetakoen an tzeko ekipamenduak eta erabilerak dituen baxurako on tzi baten bizkarrean erradiazio elektro-magnetikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskua arin tzat jo tzen da.
2. irudia 6.5 Mhzko seinalearen eremu elektrikoaren argazkia
3. irudia 6.5 Mhzko seinalearen eremu magnetikoaren argazkia
0,10
0,09
0,08
0,07
0,06
0,05
0,04
0,03
0,02
0,01
0
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Value (V/m)
Value (V/m)
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
2
3,5 5
6,5 8
9,5 11
12,5 14
15,5 17
18,5 20
Value (mA/m)
Value (V/m)
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
217
8.2.8 – Agente biologikoak
AGENTE BIOLOGIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA
HELBURUA
Baxurako ingurasare-on tzi batean agente biologikoen era-ginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskuaren ebaluazioa.
OROKORTASUNAK
664/1997 Errege Dekretuak, langileak lanean eragile biolo-gikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoak, honela defini tzen ditu agente horiek: “Edozein motatako infekzio, alergia edo toxikotasun sor dezaketen mikroorganismoak dira, genetikoki aldatu-takoak, hazkun tza zelularrak eta giza endoparasitoak barne”.
Hauek izan daitezke osasunerako ondorioak:
- Infekzioa: Agente biologiko baten kolonizazio- eta biderketa-prozesua izaki bizidun batean, ehun batean, gorpu-tzeko likidoan, edo azalaren edo mukien gainaza-lean, gaixotasun bat eragiteko arriskuarekin.
- Infestazioa: Infekzioa parasitoek eragindakoa denean.
- Alergia:Sistema immunitarioaren erreakzioa, alergeno edo sen tsibiliza tzaile deituriko substan tziek eraginda. Laneko esposizioaren kasuan, batez ere arnas sis-temako alterazioekin (rinitis, asma, albeolitis aler-gikoa) eta azalekoekin (dermatitis alergikoa) adie-razten dena.
- Toxikotasuna: Zenbait mikroorganismoren presen tziak sortutako toxinekin zerikusia duen efektua. Horiek, aldi be-rean, hauetako bat izan daitezke:
Exotoxinak: Molekula bioaktiboak dira, gehienetan pro-teinak eta, oro har, bakterio gram-positiboek sortu eta askatutakoak, hazten ari direnean edo lisi bakterianoak irauten duen bitartean.
Gehienetan gaixotasun infekziosoei lotuta egoten dira.
Toxina botulinikoa eta tetanospasmina dira adibide ba tzuk, Clostridium botulinum eta Clostridium tetani neurotoxinek eragin-dakoak, hurrenez hurren.
Endotoxinak: Bakterio Gram-negatiboen zelula-paretaren osagaiak dira, zelula-zatiketan zehar edo
bakterioak hil ondoren ingurunera igaro dai-tezkeenak.
Mikotoxinak: Zenbait onddok (esaterako, Aspergillus, Pe-nicillium eta Fusarium onddoek) hezetasun- eta tenperatura-baldin tza jakin ba tzuetan sortutako bigarren mailako metabolitoak dira. Garran tzi tsuenen artean daude aflatoxinak edo okratoxinak.
Agente biologikoek sortutako substan tziak agente biologiko tzat jo daitezke sor tzen dituzten mikroorga-nismoak ere bertan daudenean eta horiek heda tzea edo ugal tzea posible denean. Adibidez, onddoek sortu-tako mikotoxinen eraginpean egotea; laborategi toxiko-logiko batean garbitutako mikotoxinen erabilera, aldiz, agente kimikoen esparruan geratuko li tzateke.
Agente biologikoek beste izaki bizidun ba tzuekin duten er-lazioaren baitan, izaki bizidun horiek izango dira:
- Patogenoak: Gaixotasunak eragin di tzakete.
- Oportunistak:Baldin tza normaletan ez dira patogenoak, baina izan daitezke izaki ostalariaren (Staphylococcus epidermidis) defen tsa immunologikoak ahul tzen badira.
- Jankideak:Beste espezie bateko izaki bizidun baten kanpoan edo barruan bizi dira, haren kontura elikatuz kalte-rik egin gabe edo hari lagun tzeko (Escherichia coli gehienak).
- Parasitoak:Beste izaki bizidun baten bizkar bizi dira eta gaixo-tasunak eragiten dituzte. Endoparasitoak dira os-talariaren barruan gara tzen badira (Plasmodium falciparum).
Agente biologikoekiko esposizio-kon tzeptutik kanpo gera-tzen dira laneko jardueraren ondoriozkoak ez direnak, adibi-dez, lankideen artean arnas infekzioak ku tsa tzea (marranta, gripea). Baita ere ektoparasitoak (akaroak, zorriak, etab.), in tsektuak, goragoko mailako izaki bizidunak (animaliak edo landareak) eta horietatik sortutako produktuak, egitu-rak edo hondarrak (polena, zerrau tsa, gernuan edo listuan dauden proteinak, etab.)
Langileen esposizioa honako hauetako baten ondoriozkoa izan daiteke:
- Agente biologiko bat erabil tzeko edo manipula tzeko asmoz egindako lan-jarduera.
- Agente biologiko bat erabil tzeko edo manipula tzeko asmorik gabeko lan-jarduera, baina esposiziora era-man dezakeena.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
218
664/1997 Errege Dekretuak agente biologikoak erabil tzeko asmorik gabeko jardueren zerrenda adierazgarria jaso tzen du I eranskinean. Horien artean daude animaliekiko edo animalia-jatorriko produktuekiko kontaktua duten jardue-rak, arran tzan aplika daitekeen kasua.
Halaber, 664/1997 Errege Dekretuak agente biologikoen arrisku-talde ba tzuk ezar tzen ditu, taula honetan laburbil-duta daudenak:
1. taula. Agente biologikoen arriskutaldea
Arriskutaldeko agente biologikoa Infekzioarriskua Taldean zabal tzeko
arriskua
Profilaxi edo tratamendu eraginkorra
1 Aukera gu txi gaixotasuna eragiteko Ez Beharrik ez
2 Gaixotasuna eragin dezakete eta arrisku-tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate gu txi Oro har, litekeena
3 Gaixotasuna eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitatea Oro har, litekeena
4 Gaixotasun larria eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate handi Gaur egun ez da
ezagu tzen
Infekzio bidezko gaixotasunik eragiten ez duten agente biologikoak 1. taldeko tzat jo tzen dira. Baina gogoan izan behar da infekziorik eragiten ez badute ere, talde horretako mikroorganismo ba tzuek alergiak eragin edo substan tzia toxikoak sor di tzaketela, narriadurak, minbiziak edo beste hainbat ondorio eraginez.
METODOLOGIA
“Langileak agente biologikoen eraginpean egotearekin ze-rikusia duten arriskuen ebaluazio eta preben tziorako LS-HINen Gida Teknikoak”, proposatutako eskemari jarraituko zaio. Horren arabera, lanean agente biologikoekiko espo-sizioarekin loturiko arrisku bat edo gehiago identifikatu ondoren, saihestu ezin izan direnak ebaluatuko dira. Arris-kuen ebaluazioak esposizioaren izaera (agente biologikoa eta dagokion taldea), maila (manipulatutako kantitatea/agente biologikoen aireko kon tzentrazioa) eta iraupena (langile bat kantitate/kon tzentrazio jakin baten eraginpean dagoen denbora) zehaztu behar ditu. Hainbat kategoria-tako agente biologikoekiko esposizioa eragiten duten la-nen kasuan, dauden agente biologiko guztiek sor tzen du-ten meha txuan oinarrituta ebaluatuko dira arriskuak.
Agente biologikoak manipula tzeko edo haiekin lan egiteko asmorik ez dagoen jardueretan, baina jardueraren izaera kontuan hartuta esposizioa egon litekeenetan, sektoreari buruz eta sektoreko arrisku ohikoenei buruz dagoen infor-maziotik abiatuta lor daiteke agente biologikoen identita-tea. Horregatik, neurketak barne har tzen dituen arriskuen ebaluazioak dituen eragozpenen aurrean, ebaluazio sinpli-fikatuko metodologiak erabil tzea proposa tzen da. Horreta-rako, 2 metodo erabil daitezke:
- Askotariko lan-jardueretan arrisku biologikoa ebalua-tzeko eskuliburu praktikoa (Biogaval 2013).
- NTP 833 Preben tzioko Ohar Teknikoan proposatutako ebaluaziometodologia sinplifikatua
Biogaval metodoak arrisku-maila kalkula tzen du honako parametro hauen arabera:
- Kaltea: Infekzioaren ondorioen eta haren ondoriozko aldi baterako ezintasunaren edo herio tzaren arabera kalkulatuta. Hartutako neurri higienikoen arabera gu-txiagotuta.
- Infekzioaren aurreko urteko in tziden tzia-tasa.
- Transmisio-bidea: Zuzena, zeharkakoa edo airekoa.
- Arriskuko zereginen maiztasuna.
- txertatutako langile-kopurua.
NTP 833ren ebaluaziometodologia sinplifikatuak bi al-dagai nahasmenduaren araberako arrisku-maila poten-tziala du: esposizioa eta kausa horren eraginpean egon-dako langile batek jasan di tzakeen ondorioak. Horretarako, lehenik eta behin, lanpostuan agente biologiko bat egoteari buruzko ziurgabetasun-mailaren arabera ordena tzen dira lan-jarduerak. Horrek adierazten digu lanpostuko esposi-zioarriskua eta, hori finkatutakoan, esposizioa zehazten da hiru faktore aztertu ondoren: aerosolen sorkun tza, kon-taktu-maiztasuna eta maneiatutako kantitateak. Azkenik, ebaluatu beharreko infekzioen ondorioak balora tzen dira, agente biologikoak infekzio-arriskuaren arabera sailka-tzeko 664/1997 Errege Dekretuan definitutako lau taldee-kin bat datozenak.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
219
Metodo horren bidez, hala badagokio, agente biologikoen arrisku poten tziala edo infekziosoak ez diren baina alergia edo toxikotasuna eragin dezaketen jatorri biologikoko ku-tsa tzaileen arrisku poten tziala ere ebaluatuko da.
Agente biologiko infekziosoak
Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionala-ren Biodat datu-basea kon tsultatu ondoren, i tsas arran tza jarduera eta arran tzako peoi gisa definitutako lanpostuari dagozkion zereginak 2. taldeko bi agente infekziosorekin lotuta daudela ikusi da: Erysipelothrix rhusiopathiae eta Mycobacterium marinum.
Erysipelothrix rhusiopathiae agenteak erisipeloide eragiten du, batez ere azalari eragiten dion, eskuetan eta ha tzetan azal tzen den, bere sarbidea den zauriaren inguruan gorri-dura eta edema eragiten dituen eta azalak kolore morea hartuz areago tzen joaten den infekzioa. Ha tzetako artiku-lazioak handituta eta minberatuta egoten dira. Infekzioa berez senda daiteke zona kaltetuak lehortu eta ezkatatuta. Baina per tsona immunokonprometituek edo tratamendu-rik har tzen ez dutenek artritisa, septizemia edo endokardi-tisa izan dezakete. Ku tsapena arrain-hezurrekin, ezkatekin edo arrain eta krustazeoen er tzekin egindako zaurien bidez sor tzen da. Zauri zaharrak ku tsatuta ere sor daiteke.
Mycobacterium marinum agentea azal higatuan soilik da patogenoa eta, horregatik, traumatismoak izaten dituzten zonek dute horren arrisku handiena. Ohiko aurkezpen-for-ma klinikoak hauek dira: nodularra, azaleko lesio bakar eta minik gabeko gisa azal tzen dena gehienetan oharkabean geratutako aurretiko higadura edo traumatismo txikien inguruan, edo forma kliniko esporotrikoidea, primoinoku-lazio-lesio baten ondorioz ibilbide linfatiko bati jarrai tzen dioten antolamendu linealeko azalpeko lesio nodularrak dituena. Forma barreiatuak deskribatu dira eta beste ba-
tzuk azpiko egiturei eragiten dietenak, esaterako, artikula-zioei edo hezurrei. Ku tsapena zaurien bidez sor tzen da.
Infekzioa onddo bidez sor tzeko arriskua ere badago, esa-terako, Trichophyton mentagrophytes eta Epidermophyton floccosum onddoen bidez. Ezkania (tinea pedis) eragin de-zakete marinelaren zereginen hezetasun-baldin tzengatik.
Ebaluaziometodoaren aukeraketa
Biogaval metodoak ebalua tzen ari garen gaixotasun infe-kziosoen kalteei eta eraginari buruzko datuak behar ditu. Datu horiek jakiteko hainbat iturritara jo da: gaixotasun pro-fesionala, gaixotasun arrunta, langileen osasunaren zain-tza. Gaixotasun profesionalari dagokionez, aitortutako kasu urriek in tziden tzia oso txikia dutela ondoriozta tzera era-mango lukete eta, gainera, eskura dauden datuek ez dute aukerarik ematen in tziden tzia horiek sektoreko zer alder-diri eragiten dioten jakiteko, ez eta gida honetako arrisku-ebaluazioa aplika tzen zaion langile-motari buruzkoak direla jakiteko ere. Gaixotasun arruntari buruzko datuetara jo tzen denean, kontuan izan behar da ez direla nahitaez aitortu be-harreko gaixotasunak eta, horregatik, ezin izan da kalkulatu lanbide-okupazio jakin baten inguruko in tziden tzia. Azkenik, arran tza-sektorean osasunaren zain tza kolektibo bat ez egoteak eragiten du datu horien ezagu tza iturri horretatik ez etorri ahal izatea. Horregatik guztiagatik, zehaztugabetasun handia espero da ebaluazioa metodo horren bidez egiten bada. Horregatik erabaki da NTP 833ren ebaluazio-meto-dologia sinplifikatua erabil tzea
NTP 833ren ebaluaziometodologia sinplifikatua
Ziurgabetasunaren estimazioa
Lanpostuan agente biologiko bat egoteari buruzko ziurgabetasuna honako taula hau kontuan hartuta kalkula tzen da:
2. taula Ziurgabetasunaren kategorizazioa
AGENTE BIOLOGIKOAK MANIPULA TZEKO ASMOA DUTEN JARDUERAK
• Industria-prozesu bioteknologikoak• IAgente biologikoekin egindako ikerketa-lanak• IBerariaz ku tsatutako animaliekin egindako lanak• IDiagnostiko mikrobiologikoa egiten duten laborategiak
AGENTE BIOLOGIKOAK MANIPULA TZEKO ASMORIK GABEKO JARDUERAK
I. ERANSKINA
• Ospitale-isolamenduko zerbi tzuak• Hondakin-uren arazketa• Hondakinen ezabaketa• Animaliak eta/edo horien produktuak uki tzea• Elikagaiak ekoizteko zentroak• Nekazari tza-lanak• Osasun-lagun tza• Laborategi klinikoak eta albaitari tza-laborategiak
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
220
Esposizioaren estimazioa
Esposizioa hiru faktoreren azterketan oinarrituta zehazten da: aerosolen sorkun tza, kontaktu-maiztasuna eta ma-neiatutako kantitateak, taula honetan azalduko den bezala.
Ondorioak
Agente biologiko infekziosoak
Ondoriomailak agente biologiko desberdinen tzako deskribatutako efektuen larritasunean oinarrituta defini tzen dira, 664/1997 Errege Dekretuko arrisku-talde gisa sailkatutakoetan.
3. taula EsposiziomailakBaxua
Bioaerosolen sorkun tza • Eskasa• Moderatua baina noizbehinkakoa
• Analisi klinikoen laborategia• Ikerketa-lanak• Albaitari tza-klinikak• Elikagai-industria• Industria bioteknologikoa
Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren <% 20
Maneiatutako kantitatea txikia
Ertaina
Bioaerosolen sorkun tza • Moderatua baina etenkakoa• Handia baina noizbehinkakoa
• Aireztapen-sistemen garbiketa• Animaliak eta/edo horien produktuak
maneia tzea• Material bustiak alda tzea• Osasun-lagun tza• Industria bioteknologikoa• Nekazari tza-zereginak
Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren <% 75
Maneiatutako kantitatea Ertaina
Altua
Bioaerosolen sorkun tza • Moderatua baina jarraitua• Handia
• Hiri-hondakinen bereizketa• Hondakin-uren tratamendua• Zerealen maneiua• Osasun-lagun tza• Gizarte-lagun tzaileak – Segurtasun-indarrak
Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren >% 75
Maneiatutako kantitatea Handia
Agente biologikoak eta jatorri biologikoko ku tsa tzaile ezinfekziosoak
Infekzioagatik gaixotasunik eragiten ez duten agente biologikoak 1. taldeko tzat jo tzen dira, baina alergiak eragin di-tzakete edo substan tzia toxikoak sortu, narriadurak, minbiziak edo beste hainbat ondorio eragiten dituztenak. Agente horiekiko esposizioa eragin di tzaketen efektu poten tzialen arabera zehazten da.
Larritasunaren kategorizazioa oinarri tzeko datuen faltan (arrisku-esaldiak, muga-balioak, etab.), metodologia hone-tan, ondorio-mailak agente biologiko desberdinen tzako eta/edo jatorri biologikoko ku tsa tzaileen tzako deskribatutako
1. taula. Agente biologikoen arriskutaldea
Arriskutaldeko agente biologikoa Infekzioarriskua Taldean zabal tzeko
arriskua
Profilaxi edo tratamendu eraginkorra
1 Aukera gu txi gaixotasuna eragiteko Ez Beharrik ez
2 Gaixotasuna eragin dezakete eta arrisku-tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate gu txi Oro har, litekeena
3 Gaixotasuna eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitatea Oro har, litekeena
4 Gaixotasun larria eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate handi Gaur egun ez da
ezagu tzen
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
221
4. taula. Arrisku poten tzialaren mailakAgente infekziosoak
G1 G2 G3 G4BAXUA 1 2 3 4
ERTAINA 1 3 3 4ALTUA 1 3 4 4
5. taula. Agente ezinfekziosoen tzako arrisku poten tzialaren mailakAgente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoak
I II III IVBAXUA 1 1 2 4
ERTAINA 1 2 3 4ALTUA 2 3 4 4
efektuen larritasunean oinarrituta defini tzea aukeratu da.
I. kategoria
Efektu kaltegarri edo narritagarri tzat jo daitezkeen efektuak dituzten jatorri biologikoko substan tziak. Onddoek, hau ts organikoak edo dermatitis narrita-garriak eragiten dituzten landare- edo animalia-ja-torriko substan tziek sortutako konposatu organiko lurrunkor jakin ba tzuk izango lirateke adibide ba tzuk.
II. kategoria
Toxiko tzat eta/edo sen tsibiliza tzaile dermiko tzat jo tzen diren efektuak dituzten agenteak, adibidez, endotoxina bakterianoak eta landare-substan tzia edo -egitura jakin ba tzuk.
III. kategoria
Inhalazio bidez efektu oso toxikoak eta/edo sen-tsibiliza tzaileak dituzten agenteak. Kategoria horre-tan egongo lirateke, besteak beste, mikotoxinen zati handi bat eta hipersen tsibilitate bidezko neumonitisa eragiten duten agenteak.
IV. kategoria
Kar tzinogenoak, esaterako, mikotoxina jakin ba-tzuk, honako hauek nabarmenduz: aflatoxina B1, okratoxina, fumonisinak, etab.
Arriskumaila poten tziala
Lortutako esposizio-maila agente biologiko-mota bakoi-tzaren ondorio-mailekin lotuta dago..
EMAI TZAK
Ziurgabetasuna: Erysipelothrix rhusiopathiae eta Mycobacterium ma-rinum agenteekiko esposizio-arriskua dago agente biologikoak manipula tzeko asmorik gabeko jardue-retan, animaliekiko edo animalien produktuekiko kontaktua dagoelako. Epidermophyton floccosum eta Trichophyton mentagrophytes onddoen bidezko infekzio-arriskua ere badago, azala hezetasunarekin kontaktuan egotearen ondorioz.
Esposiziomaila:Arestian aipaturiko edozein agenterekiko esposizio-maila ertaina dela jo tzen da, kontuan hartuta lan-prozesuan ez dela aerosolik sor tzen, agente biolo-gikoarekiko kontaktuaren maiztasuna lanaldiaren % 20tik % 75era doan aldian gerta daitekeela eta maneia tzen den agente biologikoaren kantitatea eze-zaguna dela. Esposizio-maila zehazteko aitor tzen den jarduera animalien eta horien produktuen ma-neiua da.
Ondorioak:Agente infekziosoak
Erysipelothrix rhusiopathiae: 2. taldea
Mycobacterium marinum: 2. taldea
Epidermophyton floccosum: 2. taldea
Trichophyton mentagrophytes: 2. taldea
Agente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoakEpidermophyton floccosum: A oharra (efektu alergiko posibleak)
Arriskumaila poten tziala:Agente infekziosoak
Arrisku-maila ertaina eta ondorioen maila lotuta, arriskumaila poten tziala 3koa da. Arrisku-maila poten tzial horrek adierazten du a txikitako neurriak azkar hartu behar direla.
Agente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoakArriskumaila poten tziala:
Epidermophyton floccosum agentearekiko es-posizioaren ondoriozko efektu alergiko posibleek 2ko arriskumaila poten tziala dute.Arrisku-maila poten tzial horrek adierazten du a txikitako preben tziozko neurriak ahalik eta laste-rren hartu behar direla.
ONDORIOAK
Jarduera-mota horretan ezinezkoa da agente biologikoen neurketa egitea. Horregatik, arrisku-mailak estimazioetan oinarrituta daude.
Ebaluazioan erabil tzen den metodoak aukera ematen du arrisku poten tzialaren estimazio bat egiteko, baina ez da oinarri tzen datu kuantitatiboetan. Ebaluazioaren doitasuna areago tzeko, beharrezko tzat jo tzen da agente biologikoei lotutako patologien in tziden tzia ezagu tzea eta haien bene-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
222
tako efektuak balora tzea ebaluazioaren xede-populazioan. Horretarako, azter tzen ari garen esparruan osasunaren zain tza kolektiboa garatu behar dela uste da.
I tsas ingurunean bizi diren animaliak direla kontuan hartu-ta esposizioaren kausen gainean eragitea posible ez denez, langilearengan eta kontrola daitekeen lan-ingurunearen zatian zentra tzen dira preben tziozko neurriak. Horreta-rako, izaten diren gaixotasun-kasuak ezagu tzeko aukera ematen duten osasuna zain tzeko protokoloak ezarri be-har dira eta haien emai tzekin elikatu esposizioari buruzko ezagu tzak eta proposatutako neurrien eraginkortasuna. Protokolo horien artean, oro har, norbera babesteko eki-pamenduak (NBE) egoki tzea proposa tzen da, eta horien erabilera onaren, manten tzearen eta biltegira tzearen ja-rraipena egitea. Instalazioak garbi tzeko prozedurak ezarri edo hobetu ere egin behar dira, eta langileen higiene per-tsonalerako denborak ezarri eta erabili, otorduen aurretik eta lana uztean gu txienez. Zauriak ahalik eta lasterren desinfektatu eta sendatu behar dira. Azkenik, hondakin ku tsatuak edo ku tsatuta egoteko susmagarriak gaika bil-tzeko, biltegira tzeko, trata tzeko eta ezaba tzeko programak ezar tzea proposa tzen da. Nolanahi ere, neurri horiek bizkor hartu behar dira.
ANTOLAKETA-ARRISKUEN / ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA
HELBURUA
Ebaluazio honen xedea baxurako inguraketa-on tzi ba-teko antolaketa-egoera orokor bati buruzko informazioa lor tzea da arrisku psikosozialaren faktoreei dagokienez, tripula tzaileen osasunerako arrisku-iturri izan daitezkeen egoerak detektatu ahal izateko.
OROKORTASUNAK
Arrisku psikosozialen ebaluazioa egiteko orduan kontuan hartu beharreko oinarrizko definizioak.
• Arrisku psikosozialeko faktorea
Lanaren antolaketarekin, edukiarekin eta gauza tzearekin zerikusia duen lan-egoera batean dagoen baldin tza, lan-gileen ongizateari nahiz osasunari (fisikoa, psikikoa edo soziala) eta lanaren garapenari eragin diezaiokeena.
• Arrisku psikosozialen ebaluazioa
Prozedura sistematiko eta protokolizatua da, tresna es-tandarizatu, fidakor eta ondo baliozkotuen bidez, eta argi eta garbi definitutako oinarri zientifiko, enpiriko eta le-gezkoarekin, kalitate-baldin tza psikosometriko eta profe-sionalak bete tzen ditu preben tzio-arloko enpresa eta pro-fesionalei eskain tzeko langileen eta erakundeen osasunari eta segurtasunari eragiten dioten faktoreen ezagu tza eta, ondorioz, egokiak izan daitezkeen esku-har tzeei buruzko jarraibideak.
METODOLOGIA
1. Ebaluaziometodoaren aukeraketa
Arrisku psikosozialen ebaluazioa egiteko, ospe handiko erakundeek diseinatu eta erabilitako hainbat metodo az-tertu ziren, kasu honetan aplika litezkeenak. Metodo ho-rietako bakoi tzak ezaugarri espezifiko desberdinak ditu: kontuan hartutako arrisku-faktoreak, konplexutasuna, iris-garritasuna, etab.
8.3ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
223
Metodologia globalak eta jakineko alderdiak balora tzeko jakineko alderdiak daude, esaterako, laneko giroa, estresa, gizarte-babesa, gogobetetasuna, etab.
Metodologia kuantitatiboek galdetegi indibidualaren tek-nika erabil tzen dute eta aukera ematen dute lan-alderdi/-baldin tza ba tzuk hautemateari buruzko informazioa lor-tzeko, borondatea, anonimotasuna eta konfiden tzialtasuna bermatuz.
Ba tzuetan, beharrezkoa egiten da langileen esanahiak, esperien tziak eta ikuspegiak ezagu tzeko aukera ematen duten metodo kualitatiboen erabilera osagarria (elkarrizke-tak, eztabaida-taldeak, etab.) eta, modu horretan, inkestak emandako informazio kuantitatiboa testuinguruan jar tzea.
Datu kuantitatibo eta kualitatiboak elkar tzeak ebaluatu-tako zentroaren jakineko egoeraren “argazki” zeha tzagoa ematen du.
Egoera partikularraren baldin tza eta ezaugarriei buruzko metodoen azterketa konparatiboak haietako biren hau-taketa erraztu zuen. Batetik, COPSOQ-Istas 21 metodoa zen, Kopenhageko galdetegi psikosozialaren Espainiarako egoki tzapena, hain zuzen ere, 25 langile baino gu txiagoko enpresen tzako ber tsio laburra (1.5 ber tsioa) eta, bestetik, FPsico 3 metodoa, Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalarena (LSHIN), PAI formatuan (Preben-tziorako Aplikazio Informatikoa), F-Psico, Faktore Psiko-sozialak Ebalua tzeko Metodoa izenekoa. Azkeneko hori LSHINen Faktore Psikosozialak Ebalua tzeko Metodoaren ber tsio berrikusia eta eguneratua da.
Honako alderdi hauek hartu ziren kontuan hautaketa egi-teko:
• Ospe handiko erakundeek egin edo egokitutako me-todoak.
• Erabilera publiko eta doako metodoak.
• Datuen analisi estandarizatua eta bakuna.
• Inplementatuta duten beste lan-sektore ba tzuekin aldera tzeko aukera ematen duten metodoak.
ABi tresnak izaera globalekoak dira eta enpresa baten diagnostiko psikosoziala haietako bakoi tzak mugatutako faktoreen identifikazioaren eta estimazioaren bidez lor tzea dute xede.
38 galderako galdetegian oinarritutako COPSOQ-Istas 21 metodoaren ber tsio laburrak faktore hauek azter tzen ditu:
- Lanaren eskakizun psikologikoak- Presen tzia bikoi tza- Lanaren gaineko kontrola- Gizarte-babesa- Estimua- Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna
FPsico 3 metodoak 44 galderaz osatutako galdetegia du. Galdera horietako ba tzuk askotarikoak direnez guztira 89 galdera dira. Faktore psikosozial hauek azter tzen ditu:
- Lan-denbora- Laneko denbora- Lan-karga- Eskaera psikologikoak- Barietatea/edukia- Parte-har tzea/gainbegira tzea- Langileagatiko interesa/konpen tsazioa- Rola bete tzea- Erlazioak eta gizarte-babesa
Bi metodoak on tzi desberdinetan baina tamainari, langile-kopuruari, oinarrizko portuari, produkzio-antolaketari eta abarri dagokienez an tzekoak direnetan aplikatuta, arrisku psikosozialeko faktoreak ebalua tzeko eta Kantauriko Erlai-tzeko on tzietako giza baliabideak modu eraginkorrean kudea tzen lagun tzeko tresna baliagarriak direla eraku tsi zuten.
Ebaluazio horren xedeetarako COPSOQ-Istas 21 metodoa erabil tzea erabaki zen, baina horrek ez du esan nahi me-todo hori hobesten denik FPsico 3 metodoaren kaltetan, azken honen errendimendua ere lehengoaren pareko tzat jo tzen baita. Kasu bakoi tzean, metodo bakoi tzak azter-tzen dituen eta zirkunstan tziei ongien egoki tzen zaizkien faktoreak kontuan hartuta egin daiteke hautaketa.
Lehen urra tsa sektorearekin, kofradiekin eta armadoreekin harremanetan jar tzea izan zen. Hainbat elkarrizketa egin zi tzaizkien sektoreko profesional teknikoei (AZTI-Tecnalia, I tsas eta elikagaien ikerketan adituak) eta patroi/armado-reei.
Azken kasu horretan, ebaluazioaren zati gisa, gida bat egin zen “Elkarrizketa armadore-patroiari. Informaziogarrantzitsuaren bilketa”, on tzietan egiten den arran-tza-jardueraren berezitasunei eta baldin tzei buruzko eta aztertutako sektorean laneko arriskuen preben tzioaren kudeaketaren egoerari buruzko informazio esangura tsua bil tzeko helburuarekin. Horren bidez, besteak beste, hie-rarkia- eta antolaketa-egiturari, lanaren antolaketari, lan-postuei, banaketari, fun tzio eta eran tzukizunei, absentis-mo-datuei, protokoloei eta antolaketa-arriskuen inguruan dauden prozedurei buruzko informazioa bildu zen.
Egindako elkarrizketen bidez lanpostuen instalazioak, fun-tzioak, eran tzukizunak, arazoak eta eguneroko garapena ezagu tzea fun tsezkoa dela uste da, aukera ematen due-lako datuak trata tzeko fasean galdetegien azterketan lor-tutako emai tzak testuinguruan jar tzeko.
Laburbilduta, bi metodoen aplikazioan jarraitu beharreko prozeduraren xedea da:
• Talde teknikoak antolaketa-mailan dagoen errealita-teari buruz duen ezagu tza areago tzea marinelekin, patroi/armadorearekin eta gure azterketarako infor-mazio garran tzi tsua eman diguten beste eragile ba-tzuekin izandako harreman zuzenaren bidez.
• Azterketan ahalik eta langile gehienek parte har tzea, tripulazio osoari galdetegia bete tzeko aukera emanaz.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
224
2. Landalana
“Elkarrizketa armadore-patroiari. Informazio garrantzi-tsuarenbilketa” aurreko atalean azaldutako baldin tzetan egin zen.
Ebaluazioaren xede den on tziko tripulazioa 15 marinelek eta patroiak osa tzen dute. Azterketan parte-har tze handia susta tzeko eta galdetegiaren eran tzun-tasa handia susta-tzeko asmoz, galdetegiaren helburuari buruzko informa-zioa eman zi tzaien marinelei.
Ebaluazio-metodoan edo -tresnan ezarritako jarraibide edo irizpideei jarraitu zi tzaien une oro. Galdetegiak mari-nel guztiei eman zi tzaizkien, kontuan hartuta galdetegia-ren teknika anonimoa dela (ez ziren identifikatu galdeke-tari eran tzun ziotenak), konfiden tziala zela (norbanakoen informazioa enpresaren eskura ez zela egongo bermatu zen) eta borondatez eran tzutekoa zela.
Preben tzioko teknikariak arduratu ziren galdetegiak bana-tzeaz, sortutako zalan tzak argi tzeaz eta galdetegiak jaso-tzeaz.
Jasotako informazio per tsonalaren tratamendua eta kon-tserbazioa Datuak babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan (BOE 298, 99-12-14koa) xeda-tutako baldin tzen arabera egin zen.
EMAI TZAK
1. “Elkarrizketa armadorepatroiari. Informazio garrantzi tsuaren bilketa”
Armadore-patroiei egindako elkarrizketen eran tzunak oi-narri hartuta, Kantauriko Erlai tzeko ingurasare-arran tzaren ezaugarri nagusiak honako alderdi hauetan laburbildu dai-tezke:
Enpresarekin zerikusia duten alderdiak:
• Armadore patroia eta armadore marinela:on tzi asko-tan askotariko fun tzioak bete tzen dituzten armadore bat edo gehiago egoten dira: patroia, makinista, ma-rinela.
• Tripulazio balioaniztuna: on tzi bakoi tzak hainbat arran tza-aparailu erabil tzen ditu urtean zehar: ingura-sarea, beita bizia, etab.
• Preben tzioa txerta tzea: enpresek laneko arriskuen preben tzio-plan bat dute ezarrita. Hala ere, ez dago arrisku psikosozialak identifikatu eta ebalua tzeko pro-zedurarik.
• Osasunaren zain tza: enpresek uste dute osasuna-ren zain tza egiten dutela tripulazioko marinel guztiek I tsasoko Gizarte Institutuak agindutako on tzira tzeko azterketa gainditu behar dutela kontuan hartuta.
Tripulazioarekin zerikusia duten alderdiak:
• Jarduera maskulinoa: denak gizonezkoak dira.
• Lantalde zahartua: tripulazioen batez besteko adi-na altu samarra da, 40 eta 50 urte artekoa. Hala ere, gaur egun, armadore horiek ez dute arazorik lantaldea arran tzale gazteekin berri tzeko arrazoi batengatik edo besteagatik marinel bat kontrata tzea behar dutenean. Herrikoak ez badira inguruko herrietako gazteak har-tzen dituzte.
• Tripulazio kohesionatuak eta esperimentatuak dituz-ten on tziak: esperien tzia handiko tripulazioek osa tzen dituzte on tziak eta marinel gehienek urte asko egiten dituzte elkarrekin arran tzan.
• Tripulazioa osa tzen duen taldearen kohesio-faktore bat langileen artean dagoen ahaidetasunezko erla-zioen sarea da: anaiak, lehengusuak, koinatuak.
• Tripulazioen kultura aniztasuna: tripulazioaren zati handi bat a tzerritarra da (senegaldarrak, perutarrak, etab.). Horrek ez du esan nahi hizkun tza ez uler-tzearen ondoriozko komunikazio-arazoak daudenik.
• Oinarrizko prestakun tza-maila: Tripulazioko kide ge-hienen prestakun tza-maila oinarrizkoa da.
Lanaren antolakun tzarekin zerikusia duten alderdiak:
• Patroiaren aginpidea/lidergoa: patroiak du azkenen-go hi tza lanaren antolaketari dagokion guztian: noiz i tsasoratu edo noiz lehorrean geratu, lana nola anto-latu, etab. Nabigazioaren eta arran tzaren arduradun nagusia da.
• Tripulazioaren batasuna egin beharreko zeregin eta lanei dagokienez: armadore diren baina patroi ez diren on tziko tripula tzaileek, makinistaren edo 2. patroiaren eran tzukizunez gain, on tziaren premien baitan eta okupa tzen duten postua kontuan izan gabe egiten di-tuzte beraien zereginak, marinelen lan beraiek eginez.
• Zereginen eta ordutegien antolaketa: zereginen orde-na, laneko erritmoa eta laneko etenaldien banaketa eta iraupena produktibitateak marka tzen ditu, hau da, harrapaketek marka tzen dituzte. Mareetan, tripula-tzaileen bizimodua harrapaketen inguruan antola tzen da: arran tza-tokietara nabigatu, arrain-sardak bilatu eta lokalizatu, sarea askatu eta biratu, botaldiak erre-pikatu, portuetara nabigatu arraina deskarga tzera, on tzia prestatu berriro arran tzara irteteko. Oro har, ez dira errespeta tzen loaren eta otorduen ordutegiak. Laneko erritmoa altua izaten da, “piezako” eta arran-tza-premien arabera lan egiten da.
• Lan fisikoa: ingurasarearran tzako zereginek lan fisiko gogorra egitea eska tzen dute: gehiegizko esfor tzuak, mugimendu errepikakorrak, jarrera estatikoak.
• “Zatia” ordain tzeko sistema: patroiek eta marinelek ustiapen-gastu jakin ba tzuetan parte har tzen dute eta harrapaketen propor tzioan irabazten dute. Lor-tutako salmenta gordinaren % 2 Kofradiaren zerbi-tzuak ordain tzeko da eta gainerakoa bi zati berdine-tan bana tzen da: zati bat armadoreen tzat eta bestea tripulazioaren tzat.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
225
Marinelen bat laneko baja egoeran baldin badago, tripula-zioko kide gisa dagokion zatia kobratzen jarraituko du eta Gizarte Segurantzatik jasotako zenbatekoa ontziko kidee-kin partekatuko du. Elkarri laguntzeko sistema solidario hori faktore garrantzitsua izan daiteke ingurasarearekin arrantzatzen duten baxurako ontzietako absentismo-mai-la baxua azaltzeko.
Lanharremanekin zerikusia duten alderdiak:
• Patroiaren aginpidea/lidergoa: on tziko langileen arduradun-fun tzioak bete tzeaz gain, tripula tzaile guztiekiko hurbiltasunak on tziko lan-harremanen berma tzaile bihur tzen dute. Marinelen artean sor tzen diren gatazkak ebazteko erreferen tzia da. Ez dago prozedurarik ezarrita gatazka-ebazpenerako.
• Bizi tza sozial mugatua: tripula tzaileen bizi tza arran-tzaren inguruan antola tzen da. Arran tza-tokien koka-penaren arabera, on tziak egun berean i tzul daitezke portura, eta denbora gehiago edo gu txiago izan de-zakete familiekin edo lagunekin egoteko, edo astebete baino gehiago egin dezakete e txetik kanpo. Astebu-ruak (ostiral arra tsaldea, larunbata eta igandea) eta jaiegunak e txean igaro tzen dituzte normalean. Ekai tz-egunetan ere ez dira portutik atera tzen. Hala ere, egiten dituzten zereginen ezaugarriek eta lanaldien antolake-tak ez diete uzten aisialdirako denbora asko.
Portura egunero edo ia egunero i tzulita ez dituzte haus-ten familia- eta gizarte-loturak. Hala ere, gera tzen zaizkien ordu apurrak a tseden har tzeko eta afal tzeko erabil tzen di-tuzte, eta ezin izaten dute bizi tza sozial sakonagoa egin.
• Oporrak: baxurako on tzietako tripulazioek, oro har, bi lotura-mota dituzte enpresarekin. Ba tzuk, gu txienak, autonomoak dira (armadoreak) eta gainerakoak langi-le finko etendunak. Berdela arran tza tzen hasi aurreko neguko geldialdian autonomoek on tziak manten tzen eta puntuan jar tzen lan egiten dute eta tripulazioko gainerako kideen tzat jarduerarik gabeko aldia izaten da. A tzerriko tripula tzaileek jatorriko herrialdeetara i tzul tzeko eta familiakoekin eta lagunekin elkar tzeko erabil tzen dute denbora hori.
• Komunitate i txi baten barruan mugatutako gune ba-tean egiten den lana: tripula tzaileek espazio mugatu baten barruan egiten dute lana, on tziaren egitura-baldin tzei eta bertan nabiga tzen duten per tsonei lotu-ta. Beraz, murrizketa handiak dituzte intimitatearekin edo eremu per tsonalarekin zerikusia duten alderdie-tan.
2. COPSOQ-Istas 21
a- Eran tzun-tasa
Galdetegiari eran tzun dioten marinelen ehunekoa % 80 izan da.
Emai tza nagusiak aurkeztu eta marinelek galdetegiari emandako eran tzunak xeha tzen dira, haien iri tziz arazo gehien sor tzen dituzten alderdiak antolaketa-alderdiak zein diren xehetasun handiagoarekin azter tzeko.
b Esposizioa
*Etorkizunari buruzko ziurgabetasunean, langile batek ez dio eran tzun dimen tsio horretako galdera bakar bati ere. Eman zaion tratamendua dimen tsio honetan galdetegi hori kontuan ez har tzea izan da. Horregatik, 11 langileren artean eginda batez bestekoa. Tratamendu bera eman zaio Presen tzia bikoi tza dimen tsioari; bi langilek ez dute eran tzun galdera-mul tzo hori.
Osasunerako ter tzil kaltegarriagoa Tarteko ter tzila Osasunerako ter tzil onuragarriagoa
Esposizioen antolaketa prebalen tziaren araberaDimen tsioa Kaltegarriagoa Tarteko egoera Onuragarriagoa
N % N % N %ARAZO GEHIAGO SOR tzEN DITUEN
ARAZO GU txIAGO SOR tzEN
DITUENA EDO ONURAGARRIA-
GOA
*Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna 8 72.7 3 18.3
Eskakizun psikologikoak 7 58.3 4 33.3 1 8.3
Estimua 6 50 5 41.6 1 8.3*Presen tzia bikoi tza 5 50 4 40 1 10Lanaren gaineko kontrola 4 33.3 4 33.3 4 33.3
Lagun tza soziala eta lidergo-kalitatea 1 8.33 6 50 5 41.6
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
226
Talde guztietan dago marinel bat edo gehiago osasune-rako maila kaltegarriagoenean.
Esposizio problematiko nagusiak: osasunerako egoera kaltegarrienaren (gorria) eraginpean dauden langileen ehunekoa % 50 edo handiagoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira. Kasu honetan, honako hauek dira:
1. Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna (% 72,7)
2. Eskakizun psikologikoak (% 58,3)
3. Estimua (% 50)
4. Presen tzia bikoi tza (% 50)
Beste esposizio problematiko ba tzuk: osasunerako egoera kaltegarrienaren (gorria) eraginpean dauden lan-
gileen ehunekoa % 49 eta % 33,3 edo artekoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira.
lanaren gaineko kontrola esposizio problematiko gisa aur-kezten da tripulazioaren % 33,3ren tzat.
Esposizio onuragarriak: osasunerako egoera onuragarrie-naren (berdea) eraginpean dauden langileen ehunekoa % 33,3 baino handiagoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira.
Lagun tza soziala eta lidergo-kalitatea esposizio-baldin tza onuragarri gisa har tzen du tripulazioaren % 41,6k eta lana-ren gaineko kontrola, berriz, tripulazioaren % 33,3k..
c c Dimen tsioen araberako azterketa
a. Eskakizun psikologikoak
Eskakizun kuantitatiboak
Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +
Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Oso bizkor egin behar duzu lan 66.6 8 33.3 4 0 0 0 0Zereginen banaketa irregularra da eta lana pila tzea eragiten du 50 6 41.66 5 8.33 1 0
Egunean eguneko lana egiteko denbora duzu 100 12 0 0 0 0 0 0
Eskakizun kuantitatiboak
Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +
Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Kostatu egiten zaizu laneko arazoak ahanztea 16.66 2 25 3 58.33 7 0 0
Zure lanak, oro har, ahitu egiten du emozionalki 41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0
Zure lanak emozioak ezkuta tzea eska tzen du 25 3 25 3 50 6 0 0
On tziko tripula tzaile gehienek aitor tzen dute bizkor eta modu irregularrean lan egin behar dela.
Lanaren ezaugarriek beraiek, hau da, egunean bertan arran tza egin behar izateak, lanaren metaketarekiko esposizioa garran tzi tsua ez izatea eregiten du lana eguneratuta eramateko denborarik ez dagoelako.
Eskakizun emozionalak ez dira eskakizun kuantitatiboak bezain esangura tsuak baxurako ingurasare-on tzi batean. Hala ere, langileen % 41,66k adierazten du on tziko lana emozionalki ahi tzen dituen lana dela. Tripulazioaren laurden batek adierazten du lanean ezkutatu egin behar izaten dituela emozioak eta kostatu egiten zaiola laneko arazoak ahanztea. Bestalde, bi kontu horietan, marinelen % 50ek adierazten du lanean noizbait bakarrik edo inoiz ez dituela ezkutatu behar izaten emozioak. % 58,3k adierazten du noizbait edo inoiz ez zaiola kosta tzen laneko arazoak ahanztea.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
227
b. Lanaren gaineko kontrola
Eragina edo autonomia
Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +
Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Eragina duzu eslei tzen zaizun lan-kantitatearen gainean 16.66 2 58.33 7 25 3 0 0
Zure iri tzia kontuan har tzen da zereginak eslei tzen zaizkizunean 25 3 33.33 4 41.66 5 0 0
Eragina duzu zereginen ordenaren gainean 16.66 2 41.66 5 41.66 5 0 0
Trebetasunak gara tzeko aukerak
Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +
Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanak ekimena izatea eska tzen du 75 9 25 3 0 0 0 0
Zure lanak aukera ematen dizu gauza berriak ikasteko 75 9 25 3 0 0 0 0
Denboraren gaineko kontrolaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.A tseden noiz hartu erabaki dezakezu 0 0 25 3 75 9 0 0
Kontu per tsonal edo familiar bat baduzu, u tz al dezakezu lanpostua gu txienez ordubetez baimen berezirik eskatu gabe?
41.66 5 8.33 1 50 6 0 0
Eragina edo autonomia faktoreari dagokionez, eguneroko lanari buruzko erabakiak har tzeko orduan marinelek dezente-ko autonomia dutela adierazten dute. Hala, tripulazioaren % 75ek adierazten du parte har dezakeela, nolabait, eslei tzen zaion lan-kantitateari buruzko erabakian. Propor tzioa % 58,33ra iristen da zereginak eslei tzeko orduan edo zereginak egiteko orduan haien iri tzia kontuan har tzen den galde tzen zaienean.
Balorazio positiboa dago trebetasunak gara tzeko aukerei buruz. Marinelek uste dute jarduerak aukera ematen diela trebetasunak eta esperien tzia gara tzeko eta, horregatik, okupazio aktibo tzat jo tzen dute arran tza.
Denboraren gaineko kontrolari dagokionez, baxurako ingurasare-arran tzaren berezitasunek erabaki tzen dute jasotako eran tzunen zen tzua. Hala, marinelek uste dute ez dutela autonomia-marjina handirik laneko eta a tsedeneko denboraren gainean. % 75ek adierazten du noizbait bakarrik edo inoiz ezin duela erabaki noiz hartu a tseden.
Premia per tsonalei edo familiarrei dagokienez, on tziko marinelek askotariko balorazioa dutela ikus daiteke, eta an tzeko banaketak eta eduki desberdinekoak sor tzen dituzte. Ondorio argia lor tzeko helburuarekin, faktore horren azterketa zorro tzagoa egin beharko li tzateke, desadostasun horiek argi tzeko aukera emango duten beste mota bateko teknika kualitatibo ba tzuk aplikatuz.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
228
Lanaren zen tzua dimen tsioari dagokionez, tripulazioaren gehiengoa konprometituta dago bere lanbidearekin eta balio ukaezina ematen die zereginei. Horrek aukera emango du bere eskakizunei modu positiboagoan aurre egiteko.
Lanaren zen tzuaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanbidearekin konprometituta senti tzen zara 91.66 11 8.33 1 0 0 0 0
Zure zereginek zen tzua dute 91.66 11 8.33 1 0 0 0 0
Laneko segurtasunfaltaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Une honetan, kezkatuta al zaude...
...langabezian geratuko bazina beste lan bat aurki tzea zaila izango li tzatekeelako?
75 9 8.33 1 8.33 1 8.33 1
...zure gogoz kontra zereginak alda-tzen badizkizute? 0 0 25 3 66.66 8 8.33 1
...zure gogoz kontra ordutegia alda tzen badizute ( txanda, asteko egunak, sarrera eta irteerako orduak)?
16.66 2 8.33 1 66.66 8 8.33 1
...soldata alda tzen badizute (ez dizutela eguneratuko, jai tsi egingo dizutela, soldata aldakorra sartuko dutela, gauzatan ordainduko dizutela, etab.)
25 3 16.66 2 50 6 8.33 1
KonpromisoaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure enpresari buruz gogo handiz hi tz egiten diezu beste per tsona ba tzuei
50 6 33.33 4 16.66 2 0 0
Konpromiso dimen tsioan, tripula tzaile askok konpromiso egokia erakusten dute. Tripulazioaren % 50ek argi eta garbi adierazten du egiten dituen jarduerekin duen konpromisoa. % 16,6k adierazten du noizbait edo inoiz ez diela gogo handiz hi tz egiten bere enpresari buruz beste per tsona ba tzuei.
c. Laneko segurtasunfalta
Etorkizunari buruzko ziurgabetasunari dagokionez, aztertutako on tziko tripulazioak ziurgabetasuna erakusten du, osa-sunerako arrisku tsua dena. Hala ere, etorkizunari buruzko ziurgabetasun hori egungo lan-merkatuaren egoerak, ia lanik ez delako sor tzen, eragiten dien beldurrera muga tzen da. Tripula tzaileen % 75ek langabezian gera tzeko kezka azal tzen du, beste lan bat aurki tzeko arazoak izango lituzketelakoan.
Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna arindu egiten da beraien lan-baldin tzek jasan di tzaketen aldaketa posibleei buruz galde tzen zaienean (zereginak, ordutegia, soldata). % 66 oso gu txi kezka tzen da beraien zereginek edo ordutegiak jasan di tzaketen aldaketa posibleengatik. Soldatak izan di tzakeen aldaketengatik kezka tzen den tripulazioaren ehunekoa, be-rriz, % 50era iristen da.
d. Lagun tza soziala eta lidergokalitatea
On tzi horretako marinelek nahiko ondo definituta dituzte zereginak eta ezagu tzen dute haien gainean duten eran tzukizuna.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
229
On tzi honetako marinelek balorazio positiboa egin dute lankideen lagun tza sozialari buruz. Lankideen lagun tza jaso tzen duen galdetuta, % 75ek beti edo askotan eran tzun du. On tziko tripulazioak lantalde baten moduan fun tziona tzen duela ondoriozta daiteke, marinel gu txi ba tzuek lankideen arteko lagun tza hori hain segurua ez dela eran tzuten badute ere.
LidergokalitateaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure egungo buruzagiek ondo planifika tzen al dute lana? 33.33 4 33.33 4 33.33 4 0 0
Zure egungo buruzagiak ondo komunika tzen al dira langileekin? 41.66 5 33.33 4 25 3 0 0
TaldesentimenduaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanpostua lankideen lanpostutik isolatuta dago. 0 0 25 3 75 9 0 0
Lanean talde bateko kide zarela senti tzen al duzu? 100 12 0 0 0 0 0 0
GizartebabesaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lankideen lagun tza eta babesa jaso tzen duzu 75 9 16.66 2 8.33 1 0 0
Goragoko mailakoen lagun tzaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Goragoko mailakoen lagun tza eta babesa jaso tzen duzu 41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0
Goragokomailakoenlaguntzaridagokionez, marinelen eran tzunek adierazten dute goragoko mailakoarengandik jaso-tzen duten lagun tza lankideen artekoa baino txikiagoa dela. Hala ere, egoera onuragarrienean daudenen ehunekoa % 41,6koa da, eta beste % 41,6k adierazten du ba tzuetan jaso tzen duela goragoko mailakoen lagun tza eta babesa. Gu-txiengoak esaten du goragoko mailakoen lagun tza noizbait edo inoiz ez dutela jaso tzen.
Lidergo-kalitatean ikusten da buruzagiek lanaren plangin tzari buruz egindako plangin tzaren balorazioa eta haiekiko ko-munikazioa desberdina dela eta berdin bana tzen dela on tziko marinelen artean. Buruzagiek lana ondo planifika tzen duten galdetuta, iri tziak oso desberdinak izan dira. Tripulazioaren heren batek uste du plangin tza beti edo askotan izaten dela ona, beste heren batek dio ba tzuetan izaten dela ona, eta beste herenak dio noizbait edo inoiz ez dela ona. Datu hori modu xeheagoan aztertu beharko li tzateke desberdintasun horien sostengu diren zirkunstan tziak ezagu tzeko.
Tripulazioaren % 41,66ren esanetan, buruzagiak ondo komunika tzen dira tripulazioarekin. Hori bat dator goragoko mai-lakoen lagun tza jaso tzen duten marinelen propor tzioarekin. Hala ere, tripulazioaren laurden batek dio goiko mailakoen eta marinelen arteko komunikazio ona noizbait bakarrik izaten dela edo inoiz ez.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
230
Talde-sentimendua: galdera horren tzako eran tzunak lagun tza sozialaren dimen tsioen emai tzen amaiera gisa interpreta daitezke, tripula tzaile guztiek senti tzen direlako talde bateko kide. Kolektibo bateko kide izateko sentimendua adierazten duen sendotasuna tripulazioaren osasunaren preben tzioan lagunduko duen faktorea da, dudarik gabe.
Aurreikusgarritasuna Beti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Enpresa honetan nahikoa denborarekin jakinarazten zaizkizu zure etorkizunari eragin diezaioketen aldaketak
33.33 4 33.33 4 33.33 4 0 0
Zure lana ondo egiteko behar duzun informazio guztia jaso tzen duzu
66.66 8 25 3 8.33 1 0 0
Rolaren argitasunaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Zeha tz-meha tz dakizu zer autonomia-marjina duzun zure lanean
41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0
Zeha tz-meha tz dakizu zer zeregin diren zure eran tzukizunekoak 75 9 8.33 1 16.66 2 0 0
Presen tzia bikoi tza
Arduradun nagusia naiz
eta e txeko eta familiako ze-
regin gehienak egiten ditut
E txeko eta familiako
zereginen erdia egiten dut, gu-txi gorabehera
E txeko eta familiako zere-ginen laurden bat egiten dut, gu txi gorabe-
hera
Unean une-ko zereginak
bakarrik egiten ditut
Zeregin horie-tako batere ez
edo ia batere ez dut egiten
Ez du eran-tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk. % zk. % zk.Familiako eta e txeko lanaren zer zati egiten duzu zuk?
0 0 41.66 5 25 3 16.66 2 0 0 16.66 2
Aurreikusgarritasuna aipa tzen dugunean, tripulazioaren gehiengoak (% 66,6) uste du bere zeregina bete tzeko behar duen informazioa jaso tzen duela. Baina etorkizunari eragin diezaioketen aldaketei buruzko informazioa emateko aurrerapenari buruz galde tzen zaienean iri tziak askotarikoagoak dira. Galdera horren aurrean tripulazioaren heren batek dio nahikoa denborarekin ematen diotela informazioa, beste heren batek ba tzuetan eran tzuten du eta beste herenak, berriz, noizbait edo inoiz ez. Eran tzunek an tzeko banaketa dutenez hiru mailen artean, beste teknika-mota bat erabil tzea komeniko li-tzateke datu hori argi tzeko.
Rolaren argitasuna: marinel-kopuru handi batek argi du beraien lanean duten autonomia-marjina, eta beraien eran-tzukizuneko zereginez galde tzen zaienean, marinelen rolaren argitasuna are eta nabarmenagoa da, tripulazioaren hiru laurdenek beraien lanpostuko zereginak zein diren badakiela eran tzuten baitute.
e. Presen tzia bikoi tza
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
231
Ingurasare-arran tzaren jarduerak lanaldi luzeak egitera behar tzen ditu marinelak. Horrek zaildu egiten du familiako bizi-tzan ekarpenak egitea eta bizi tza sozial normalizatua eramatea. Dena den, alturako arran tzan ez bezala, marinelek aldi lu-zeak egiten baitituzte e txetik kanpo, arran tza-mota horrek egunero edo ia egunero e txera i tzul tzeko eta astero gu txienez bi egun e txean igaro tzeko aukera ematen die. Presen tzia hori marinelek galderei emandako eran tzunetan isla tzen da.
Hala, tripulazioaren % 41,6k uste du familian garran tzi tsua dela, gu txi gorabehera familiako eta e txeko zereginen erdia egiten duela eran tzuten baitu. % 25ek eran tzuten du familiako eta e txeko zereginen laurden bat egiten duela gu txi gora-behera eta % 16,6k unean uneko zereginak bakarrik egiten dituela. Bi marinelek ez diote eran tzun galdera horri.
Tripulazioko kideen kopuru handi batek e txeko lanetan parte har tzen duela uste badu ere, emandako eran tzunen arabera egiten duten ekarpena ez da ezinbestekoa, % 66,6k uste baitu zereginak ez liratekeela egin gabe geratuko egunen batean e txean egongo ez balira ere (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri). Halaber, % 66,6k eran tzun du noizbait bakarrik edo inoiz ez duela pen tsa tzen e txeko lanetan on tzian dagoenean (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri). Azkenik, % 25ek dio noizbait bakarrik edo inoiz ez lukeela beharko enpresan eta e txean aldi berean egotea eta beste % 58,3k dio ba tzuetan beharko lukeela (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri).
f. Estimua
Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +
Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Egunen batean falta bazara, zuk egin ohi dituzun e txeko lanak egin gabe gera tzen al dira?
8.3 1 16.66 2 66.66 8 8.33 1
Enpresan zaudenean, e txeko eta familiako zereginetan pen tsa tzen al duzu?
8.3 1 16.66 2 66.66 8 8.33 1
Une ba tzuetan enpresan eta e txean aldi berean egotea beharko al zenuke?
8.3 1 58.33 7 25 3 8.33 1
EstimuaBeti +
Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten
% zk. % zk. % zk. % zk.Une honetan, kezkatuta al zaude...
Goragoko mailakoek merezi dudan aitorpena ematen didate. 41.66 5 33.33 4 25 3 0 0
Laneko egoera zailetan behar dudan lagun tza jaso tzen dut 50 6 41.66 5 8.33 1 0 0
Nire lanean tratu bidegabea ematen didate 0 0 16.66 2 83.33 10 0 0
Egin dudan lan eta esfor tzu guztian pen tsa tzen badut, nire lanean jaso tzen dudan aitorpena egokia irudi tzen zait
41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0
Ez dago balorazio negatiborik profesional eta per tsona gisa ematen den tratuaren inguruan eta marinelek lanean egiten duten ahaleginarekiko jaso tzen duten aitorpenaren eta errespetuaren inguruan.
Tripula tzaile gehienek ez dute uste tratu bidegabea jaso tzen dutenik (% 83,3). Egoera zailetan behar duten lagun tza jaso-tzen duten galdetuta, tripulazioaren erdiak beti edo askotan eran tzuten du eta beste % 41,6k ba tzuetan. % 41,6k dio beti edo askotan jaso tzen duela goragoko mailakoengandik merezi duen aitorpena eta, azkenik, egiten duten lanaren ezau-garriak kontuan hartuta jaso tzen duten aitorpena egokia den galdetuta, % 41,6k beti edo askotan eran tzuten du, beste % 41,6k ba tzuetan soilik % 16,6k eran tzuten du modu negatiboagoan (noizbait edo inoiz ez).
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
232
d Dimen tsioen araberako azterketa
COPSOQIstas 21 metodoak kontuan hartutako arriskufaktore psikosozialen identifikazioan eta ebaluazioan oinarritu-tako arriskuen ebaluazio psikosozialak pen tsarazten digu dauden arrisku psikosozialen magnitudea honako hau dela probabilitate eta ondorioen metodoaren arabera laburbilduta: MODERATUA.
ONDORIOAK
Arran tzaleen lan-baldin tzei buruzko aipamenak eta ar-gitalpenak irakurri eta egindako elkarrizketak aztertu on-doren ondoriozta tzen da baxurako ingurasare-arran tzako lanaren gogortasun objektiboa.
Armadoreari-patroiari egindako elkarrizketatik ondoriozta-tzen da arran tza-jardueraren garapena i tsas zabaleko arran tzako lanaren izaerak berak zehazten duela, tripula-zioaren borondatearen baitan ez dauden baldin tzen era-ginpean dagoelako, esaterako, eguraldiaren eta i tsasoaren egoeraren eraginpean, arrain-sarden presen tziaren edo absen tziaren eta oinarrizko portutik duten hurbiltasunaren edo urruntasunaren eraginpean, armadoreek eta tripula-zioak harrapa di tzaketen arrain-kantitateei buruz duten ziurgabetasuna ahaztu gabe.
Horren ondorioz, kontrako baldin tza psikosozialen aukera dagoela pen tsatu behar da. Baina lortutako datuen azter-keta ez dator bat uste horrekin. Emai tzek erakusten dute arrisku psikosozialen magnitudea moderatua dela.
Egoera psikosoziala/antolaketa-arlokoa hobegarri tzat jo genezake marinelek problematikoeneko tzat jo tzen dituz-ten arrisku-faktoreei eta problematikoenetako tzat hartu-tako antolaketa-dimen tsioei erreparatuta.
On tzi horretan, aztertutako arrisku-faktore psikosozial gehienak modu egokian har tzen dituzte marinelek. Hala ere, marinelak bat datoz ebaluatutako faktore ba tzuen inguruko per tzepzio negatiboan, esaterako, aurre egin
ARRISKUAREN BALIOAREN ESTIMAZIOAOndorioak
BAXUA ERTAINA ALTUA
ProbabilitateaBAXUA Tribiala Onargarria Moderatua
ERTAINA Onargarria Moderatua Garran tzi tsuaALTUA Moderatua Garran tzi tsua Larria
beharreko lan-eskaeraren maila, eskakizun psikologiko kuantitatiboak, denboren presioak eta zereginen banaketa irregularra.
Aztertutako beste arrisku-faktore psikosozial batek, presen tzia bikoi tzarenak, lan-jarduerak bizi tza familiarra eta soziala uztar tzeko aukerarik ez ematearen per tzepzioa transmiti tzen du.
On tziko tripulazioak faktore problematikoenetako tzat jo-tzen duen etorkizunari buruzko ziurgabetasunari dago-kionez, nabarmendu egin behar da etorkizunari buruzko ziurgabetasun hori egungo lan-merkatuaren egoerak, ia enplegurik sor tzen ez duenak, sor tzen duen beldurrera muga tzen dela.
Estimuaren faktore psikosozialari dagokionez, balio oroko-rrek adierazten dute marinelen % 50, beheko muga-balioa, osasunerako egoera kaltegarrienaren eraginpean dagoela. Dena den, faktorea osa tzen duten elementuen azterketa espezifikoak erakusten du gehienek ez dutela uste bidega-be trata tzen dituztenik, eta tripulazioaren zati garran tzi tsu batek uste du goragoko mailakoen eta lankideen aitorpena eta lagun tza jaso tzen duela.
Hainbat faktore sozialen barruan dimen tsio espezifikoak daude, arrisku-maila banatuak isla tzen dituztenak, an-tzeko ehuneko-banaketekin baina eduki oso desberdine-kin. Horietan gomendagarria izango li tzateke desadosta-sun horiek argi tzeko aukera emango luketen beste mota bateko teknika kualitatiboak aplika tzea
233
ERANSKINA
ELKARRIZKETA ARMADORE-PATROIARI
AURKIBIDEA
• ENPRESAREN DATUAK.
• PREBEN TZIO-SISTEMAREN KUDEAKETA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.
• OSASUNAREN ZAIN TZA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.
• TRIPULAZIOAREN EZAUGARRIAK.
• LANEKO ANTOLAKETA ETA HARREMANAK.
• ELKARRIZKETATUTAKO PATROIAREN OHARRAK
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
234
1. ENPRESAREN DATUAK.
Armadorea al zara? (Patroiari galdera):
Eta, bestela, nor da armadorea?
1. Zer sektoretakoa da enpresa:
2. Ba al dago sektoreko hi tzarmenik? Lor al daiteke?
3. Enpresaren an tzinatasuna:
4. Zenbat on tziren jabea da enpresa?
5. On tziaren ezaugarriak:
- Eraikun tza-urtea:
- perpendikularren arteko luzera:
- Eraikun tza-materiala:
- Motorraren poten tzia:
- Oinarrizko portua:
6. Erabilitako aparailu-motak.
7. Lantaldeko langile-kop. (bereizi on tzikoak eta lehorrekoak)
8. Tripula tzaile-kop.
On tziaren informazio fotografikoa (desiragarria, baina on tziaren Preben tzio Plan globalean koka daiteke):• Orokorra.• Makina-aretoa.• Aparailua.• Laneko ekipamenduak.• Ordena eta garbitasun orokorra.• Lantokiak.• A tseden lekuak.
2. PREBEN TZIO-SISTEMAREN KUDEAKETA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.
9.Enpresaren preben tzio-modalitatea: Enpresaria, izendatutako teknikaria, PS (Norberarena, kanpokoa, mankomunatua)
10. Organo kolektiboren batetik kudeatutako preben tzioa, esaterako, Kofradiatik.
11. Eginda al dago on tziaren arrisku psikosozialen ebaluazioa? (Eskatu kopia).
12. Noiz egin zen ebaluazioa?
13.
Ezarri al da ebaluazioaren ondoriozko neurri zuzen tzaileen plan bat?
Neurrien zerrenda: Planaren arabera.
Kontrola:Berrikuspena:
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
235
4. TRIPULAZIOAREN EZAUGARRIAK.
Lantaldearen organigrama.
Soldaten egitura (finkoa, zatia ordainduta, etab.).
Kontratumotak (finkoak, aldizkakoak, etab.)
Erretirorako baldin tzak.
Postu bakoi tzaren baldin tzak: Espezifikoa eta konbinatua.
• Patroia.
• Makinista.
• Marinela.
• Sukaldaria.
• Beste ba tzuk.
14. Ba al dago ordezkari tza sindikalik enpresan?
15. Izendatu al Preben tzio Ordezkari bat?
16. Egiten al dira gaiari buruzko Prestakun tza eta Informazio-jarduerak?
17.
Ba al dago tripulazioan inor Laneko Arriskuen Preben tzioan prestakun tza duenik? BAI …….EZ …….
Prestakun tza-maila: Per tsona-kopurua- Oinarrizkoa: …………………..- Ertaina : …….................- Goi-mailakoa: ………………..
3. OSASUNAREN ZAIN TZA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.
18. Nor ardura tzen da osasunaren zain tza egiteaz?
19. Zenbat denboratik behin egiten da?
20. Erabilitako prozedura espezifikoak
21. Droga-kon tsumoaren kasuak detektatu al dira?
22.Egin al da absentismoari buruzko azterketarik?(Eran tzuna baiezkoa bada, eskatu azterketaren edo txostenen kopia)
23.
Bajadun istripu-kopurua2011 - 2012
ArinakLarriakOso larriakHilgarriak
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
236
Tripulazioaren ezaugarriak:
Sexua:
Nazionalitatea:
Adina: Tarteak.
Marinelen an tzinatasuna: Tarteak.
Ikasketa-maila:
Tripulazioko zenbat kidek duten ahaidetasun-erlazioa.
Zer ahaidetasun-erlazio dira (erlaziorik egonez gero)?:
Marinelen familia-unitateak:
Bakarrik bizi dira:
Bikotekidearekin bizi dira:
Bikotekidearekin eta seme-alabekin bizi dira:
Familiako beste kide ba tzuekin bizi dira:
5. LANEKO ANTOLAKETA ETA HARREMANAK.
• Ingurasare-arran tzaren urteko aldia edo aldiak?
• Zer espezie harrapa tzen dira?
• Zein dira ingurasare-arran tzan sar tzen diren operazioak eta botaldiak?
• Asteko eta hileko irteera-maiztasuna.
• Kanpaina bakoi tzean zenbat aldiz uzten da bertan behera irteera batez beste (hausturak, festak, meteorologia, merka-tuko prezioa, kuota agor tzea,...)?
• Nolakoa da eguneko lanaldi-sistema arran tza-mota horretan?
• Diru-sarreren nolako murrizketa eragiten du baja-egoerak?
• Nolakoa da laneko egun normal bat?
• Arran tza-tokietarako nabigazioa: nork egiten du lan?
• Arran tza-tokietako arran tza: nork egiten du lan?
• Zenbat irauten du botaldi bakoi tzak?
• Portura i tzul tzea: nork egiten du lan?
• Arraina deskarga tzea: nork egiten du lan?
• On tzia berriro arran tzara irteteko presta tzea: nork egiten du lan?
• Otorduak beti ordutegi berean egiten al dira?:
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
237
• Nork presta tzen ditu otorduak?
• Nolakoak dira on tziko a tsedenaldiak?
• Baliabide kolektiboak eta indibidualak denbora librerako.
• Norbanakoen komunikazioa lehorrekoekin egun bat baino gehiagorako atera tzen denean
LANAREN ANTOLAKETA.
PATROIAREN TZAKO ESPEZIFIKOAK, aurrekoen hautapen batez gain.
• Nola har tzen da ez irteteko erabakia eguraldi txarra dagoenean?
• Zer tripulazio behar da arran tza-mota hori egiteko?
• Marinelek har al dezakete egun bat libre lehorrean eginkizunen bat badute?
• Ordezka tzen al dira bajak?
• Oro har, nork har tzen du portutik ez irteteko erabakia?
• Ba al da lana bakarka egitea eska tzen duen lanposturik?
• Lanbideko alderdi orokor gogorrenak.
LANEKO HARREMANAK.
• Nork antolatu eta zuzen tzen du egin beharreko lana?
• Marinelek/makinistak har tzen al dute parte lana antola tzeko orduan?
• Patroiaren eta tripulazioko gainerakoen arteko lan-harremana.
• Marinelek/makinistak alda al di tzakete lan egiteko moduak hobetu di tzaketela uste badute?
• Marinelek/makinistak har al di tzakete a tseden txikiak?
• Denek al dakite igeri egiten?
• Zerk marka tzen du laneko erritmoa?
• Gatazkak sor tzen al dira tripula tzaileen artean? Nola konpon tzen dira?
• Nolakoak dira tripulazioko kideen arteko harremanak? Lagun tzen al diote elkarri?
• Eraso, lan-gatazka eta abarri buruzko salaketak eta kexak.
• Komunikazio-arazorik izaten al da tripulazioan hizkun tza dela eta?
• Gatazkarik izaten al da beste on tzi ba tzuetako tripulazioekin? Nola konpon tzen dira?
• Ba al dago gatazkak ebazteko prozedurarik?
• 2011 – 2012. Enpresa edo sektorea uztea per tsonei gehiegi eska tzen zaielako lanean.
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
238
ELKARRIZKETATUTAKO PATROIAREN OHARRAK:
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
239
SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA
HELBURUAK
Baxurako ingurasare-modalitateko on tzi batean marinel lanpostua duen langile baten segurtasun-arriskuen eba-luazioa egitea.
METODOLOGIA
Marinelak on tzian bete tzen dituen fase, zeregin eta azpi-zereginen ezagu tzatik eta horiei loturiko arriskuen identi-
8.4SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA
fikaziotik abiatuta, ebaluazioaren metodologia arriskuen estimazio subjektiboan oinarri tzen da.
Arriskuaren estimazioa jakineko arrisku-faktore ba tzuk kalte bihur tzeko probabilitatearen eta haien magnitudea-ren baterako ebaluaziotik atera tzen da, hau da, gertakari horren ondorioetatik.
Kaltea gerta tzeko probabilitatea baxua, ertaina edo altua izan daiteke, irizpide honen arabera:
Probabilitatearen balorazioaBaxua ( B ) Kaltea gu txitan gertatuko daErtaina (E) Kaltea ba tzuetan gertatuko daAltua (A) Kaltea beti edo gehienetan gertatuko da
Kaltearen ondorio poten tziala zehazteko kontuan hartu behar dira kaltea jasan dezaketen gorpu tzeko zatiak eta kaltearen izaera eta honela sailkatuko li tzateke: pixka bat kaltegarria, kaltegarria edo oso kaltegarria.
Larritasunaren balorazioaPixka bat kaltegarria
PK
Azaleko kalteak: ebaki eta ubeldu txikiak, begien narritadura hau tsagatik.
Eragozpenak eta narritadura, adibidez, buruko mina, deserosotasuna.
Kaltegarria
( K )
Urradurak, erredurak, kommozioak, bihurritu garran tzi tsuak, haustura txikiak.
Dermatitisa, gorreria, asma, hezur eta muskuluen nahasmenduak, ezintasun arina eragiten duen gaixotasuna.
Oso kaltegarria
( OK )
Anputazioak, haustura handiak, intoxikazioak, lesio anizkoi tzak, lesio hilgarriak.
Minbizia eta bizi tza asko mozten duten gaixotasun kronikoak.
Arriskuaren estimazioa kalte bat gerta tzeko probabilitatearen emai tza eta kalte hori gauza tzeak izango lituzkeen ondo-rioak konbinatuta lor tzen da.
ARRISKUAREN ESTIMAZIOAONDORIOAK
Zerbait kaltegarria Kaltegarria Oso kaltegarria
PROBABILITATEABaxua Tribiala (T) Onargarria (O) Moderatua (M)Ertaina Onargarria (O) Moderatua (M) Garran tzi tsua (G)Altua Moderatua (M) Garran tzi tsua (G Onartezina (OE)
OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
240
Adierazitako arriskuen estimazioek era tzen dute lehendik dauden kontrolak hobe tzea behar den edo berriak eratu behar diren erabaki tzeko oinarria eta baita ekin tzen tenporizazioa ere.
Hurrengo taulan daude jasota arrisku-maila bakoi tzaren esanahia, hura kontrola tzeko behar diren ahaleginak eta kontrol-neurriak zer urgen tziarekin hartu behar diren.
I tsasoko segurtasunaren esparruak bi alderdi garran tzi tsu har tzen ditu, nabigazioaren ondoriozkoa eta on tzian egiten den lanaren ondoriozkoa. Lehenengoaren garran tzia alde batera u tzi gabe, arran tza-sektorean osasuna zain tzeko gidak bigarrengoan jarri du arreta, langileen osasunean zuzenago eragin dezaketen arriskuak direlako. Arrisku horiek arran-tza-aparailuak askatu eta bira tzeko erabil tzen den askotariko tresneriarekin egindako lanaren, eguraldi-baldin tza txarren eraginpean egotearen eta harrapaketak manipula tzean, arran tza-tresnetatik aska tzean, bizkarrean edo sotoetan estiba-tzean edo portuan deskarga tzean egiten diren gehiegizko esfor tzuen ondoriozkoak dira gehien bat. Beraz, arriskuen eba-luazio horrek ez ditu kontuan har tzen nabigazioaren, on tziaren eskoraren, ur-zirrituen, i tsasoaren egoeraren eta abarren ondorioz on tziak dituen flotagarritasun-arazoen ondoriozko arriskuak.
Zen tzu horretan, i tsasoaren baldin tza onetarako kalkulatu dira arriskuak, i tsasoaren egoera olatuen arabera defini tzeko balio duen Douglas eskalako 0, 1. edo 2. mailekin bat etor daitezkeenak. Dena den, 3. edo 4. mailako i tsas-baldin tzak lanerako moduko tzat har litezke, egoera horietan lanaren atal desberdinetan arreta handiagoz ari tzea gomenda tzen dela kontuan izan behar bada ere. Baldin tza okerragoak espero badira, arriskuaren estimazioa handitu egin behar da.
ARRISKUA EKIN TZA ETA TENPORIZAZIOATribiala Ez da ekin tza espezifikorik eska tzen.
Onargarria
Ez da behar preben tziozko ekin tza hobe tzea. Baina kontuan hartu behar dira soluzio errentaga-rriagoak edo karga ekonomiko garran tzi tsua behar ez duten hobekun tzak.
Aldizkako egiaztapenak egitea behar da kontrol-neurrien eraginkortasunari eusten zaiola berma-tzeko.
Moderatua
Ahaleginak egin behar dira arriskua murrizteko, behar diren inber tsioak zehaztuz. Arriskua mu-rrizteko neurriak aldi jakin batean ezarri behar dira.
Arrisku moderatua ondorio oso kaltegarriekin lotuta dagoenean, ondorengo ekin tza bat beharko da zehaztasun handiagoarekin ezarri ahal izateko kalte-probabilitatea kontrol-neurriak hobe tzeko premia zehazteko oinarri gisa.
Garran tzi tsuaArriskua murriztu arte ez zaio lanari ekin behar. Arriskua kontrola tzeko baliabide asko behar izan litezke. Arriskua egiten ari den lan bati dagokionean, arrisku moderatuena baino denbora gu-txiagoan konpondu behar da arazoa.
Onartezina Arriskua murriztu arte ez zaio lanari ekin behar eta ez da lanean jarraitu behar. Arriskua murriztu ezin bada, baita baliabide mugatuekin bada ere, lana debekatu behar da.
I tsasoaren egoerari buruzko Douglas eskalaMailak Izena Olatuen altuera (m)
0 Barea edo laua 01 Kizkurra 0tik 0,1era2 I tsaskirria 0,1etik 0,5era3 I tsaskia 0,5etik 1,25era4 I tsaski handia 1,25etik 2,5era5 Zakarra 2,5etik 4ra6 Oso zakarra 4tik 6ra7 Handia 6tik 9ra8 Oso handia 9tik 14ra9 Ikaragarria 14tik gorakoa
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
241
Datubilketa eta emai tzen aurkezpena
Datu-bilketa modu sistematikoan egin da xede horrekin sortutako fi txa tekniko baten bidez. Ebaluazioaren emaitzak azal tzeko ere erabil tzen da fi txa. Xede horretarako prozedura estandarizaturik ez dagoenez, datuen balora-zioa apreziazio tekniko kalifikatuaren bidez egin da.
Datuak informazio-sarrera bikoi tzean antolatu dira:
• Alde batetik, kontuan hartutako ezaugarriak dituzten on tzietan uneren batean sor litezkeen arrisku posible guztiak hartu dira kontuan.
• Bestetik, azterketaren egileek hainbat preben tzio-kanpainaren garapenean on tzi-mota horretan ikusi-tako arriskuak aurkeztu dira.
Fi txa teknikoak honako informazio hau du:
• Goiburua: eraginpean dauden lan, zeregin, azpizere-gin eta tripulazioaren prozesuko faseari buruzko da-tuak jaso tzen dira.
• Gorpu tza: arriskuak, arrisku horien jatorria eta egin-dako estimazioa identifika tzen dira.
• Kodea: forma-kodearen zenbakia• Arriskuak: forma-kodearen literala• Meha txuaren jatorria: ingurunefisikoari eta azpi-
zereginari lotutako lan-baldin tzak• Arriskua eragiten duten faktoreak
• Aurreikusteko moduko faktoreak: kontuan hartutako arrisku posibleak
• Detektatutako faktoreak: bisitetan detektatu-tako arriskuak
• P: kaltea gerta tzeko probabilitatea• O: kaltearen ondorioak• E: arriskuaren estimazioa
Aurreikus daitezkeen arrisku-faktore ba tzuk azal tzeko hainbat kausa egon daitezke, eta horrela jaso tzen du identifika tzen dituen testuak; adibidez, zoru bustiak eta/edo olio-, koipe- edo harrapaketa-hondarrak dituztenak. Datu-bilketan gerta liteke detektatutako faktoreak testu horrekin bat ez etor tzea eta, kasu horretan, benetan iden-tifikatutakoak nabarmendu dira, eta kolore berdez adierazi dira. Hau da, adibide berarekin jarraituz, zoru bustiak eta/edo olio-, koipe- edo harrapaketa-hondarrak dituztenak.
Fi txa teknikoa
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
Fasea ---------- Zeregina ----------Azpizeregina ---------- Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
1 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontziratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskailerak / Eskalak / Pasabideak
Ontziratzeko pasabidea falta da X
M ED Garrantzitsua
Ontziratzeko eskailera falta daOntziratzeko eskala falta da
Pasabide desegokia edo gaizki egonkortuaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak X
Argiztapen egokia falta da.Oinetako desegokiak X
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Ontziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin X
Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskalak edo eskailerak irristakorrak X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabeMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egoteaKarelaren ondoan igarotzea eta egotea
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak
Oinetako desegokiak X
Ontzi laguntzailea
Eskala falta daEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak.Oinetako desegokiak
Eskuak okupatuta ontziratzean, lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzeanArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduak Eskudel eta heldulekuen faltaOntzi laguntzailearen
mugimenduaOntziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo
hornidurekin X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak XOinetako desegokiak X
Eskuak okupatuta ontziratzeko orduan X
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak, ate-palkak eta
elementuak X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Ontziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden
objektuen kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea B D Onargarria
Ontziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X
B ED Moderatua
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Ontzi laguntzailea
Eskala falta daEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak.Oinetako desegokiak
Eskuak okupatuta ontziratzean, lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzeanArgiztapen egokia falta da
242
EMAI TZAK
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Elkarren ondoan jarritako ontzien artean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Pasabideak eta/edo plantxak
Pasabide edo plantxarik ez egotea X
M ED Garrantzitsua
Plantxa edo pasabide desegokiak, babestu gabeko ertzak dituztenak, gaizki lotutakoak edo irristakorrak
Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta zirkulazioan zehar X
Mailak falta plantxa edo pasabidearen eta bizkarraren artean XArgiztapen egokia falta da
Elkarren ondoan jarritako ontzien arteko desnibela
Pasabide edo plantxarik ez egotea XPlantxa edo pasabide desegokiak, babestu gabeko ertzak
dituztenak, gaizki lotutakoak edo irristakorrakOinetako desegokiak X
Eskuak okupatuta zirkulazioan zehar XMailak falta plantxa edo pasabidearen eta/edo karel-
estalkiaren eta bizkarraren artean X
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta ontzien arteko zirkulazioan zehar X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta zirkulazioan zehar
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro
har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Ontzien aldamenak Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
243
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Berrikuspen orokorra eta mantentzea. Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen egokia falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X
Olana, mastak, ontzien aldamena
Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta X
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3Lurreratzearen edo behea jo-
tzearen ondoriozPilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxakB D Onargarria
Gaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
B ED ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak.
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
B D OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa faltaPasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden objektuen
kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo kargak
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk B D Onargarria
Karga esekiak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak, tresnak
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan. X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab.
Babesak faltatzea
10Zatiak edo partikulak jaurtitzea
Laneko ekipamenduak eta tresnak Babesik gabeko ekipamenduak eta tresnak erabiltzea X M D Moderatua
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea
15 Ukipen termikoak
MakinakLaneko ekipamenduak
Argi-ekipamenduak
Makinen gainazal beroak ukitzea, edo ekipamenduenak eta/edo argienak X B D Onargarria
16
Ukipen elektrikoen arriskuan
egotea
Laneko ekipamenduakEkipamenduek isolamendurik ez izatea X
M ED Garrantzitsua
Konexioa eta deskonexioa X
Tresna elektrikoakEkipamenduek isolamendurik ez izatea X
Konexioa eta deskonexioa X
InstalazioakErabileran edo kontserbazioan
Akatsak babes edo aparailuetan X
18Substantzia kaltegarrien
eraginpean egoteaProduktu kimikoak Olio, disolbatzaile, detergente eta pinturak manipulatzea X B LD Tribiala
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
32Agente
kimikoekiko esposizioa
Produktu kimikoakIsuriak, ihesak aldaketetan X
M LD OnargarriaManipulazioa eta/edo aplikazioa X
244
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
4 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1Pertsonak maila batetik bestera
erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen egokia falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X
Olana, mastak, ontzien aldamena
Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskalak edo eskailerak irristakorrak X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabeMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egoteaKarelaren ondoan igarotzea eta egotea
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak
Oinetako desegokiakEskuak okupatuta zereginetan X
2 Pertsonak maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3
Lurreratzearen edo behea jo tzearen
ondorioz objektuak lurrera erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Kargak eta objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak
Gaizki lotutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden
objektuen kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Tránsito junto cajas, aparejos, cabos, pertrechos, etc.B D Onargarria
Ontziko egiturazko elementuak Elementos mal señalizados o iluminados. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egiteaEquipos de trabajo y/o cargas
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk B D Onargarria
Karga esekiak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan.
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten
ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Kaitik Kaien ertzean igarotzea, egotea edo operazioak egitea X
245
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
5 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontzian estibatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X
Olana, mastak, Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M LD Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak
M D Moderatua
Gaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Kargak eta objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo kargak
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk
B D OnargarriaKarga esekiak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea X
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea, egotea eta lanak egitea X B ED Moderatua
246
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
1 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Desatrakatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera
ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe
Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea
Karelaren ondoan igarotzea eta egoteaArgiztapen egokia falta da
Zorua edo karel-gaina labainkorrakOinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M LD Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro
har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen faltaEskuak okupatuta operazioan X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak X
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta, oro har, lotzeko elementuak Soken manipulazioa X B LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak eta gainerako elementuak manipulatzea
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egoteaOntzien aldamena Zereginak aldamenen ondoan X
28 Itsasora erortzea
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Kaitik Operazioak kaiaren ertzean X
247
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Aparailuak eta ekipamenduak prestatze Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Olana, mastak, Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M LD Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro
har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta aparailuak eta ekipamenduak prestatzean X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak
M D Moderatua
Gaizki estibatutako tresnak eta aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Tresnak eta aparailuakKargak modu desegokian manipulatzea
M D ModeratuaKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe x
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak.
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo kargak
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk
B D OnargarriaKarga esekiekin egindako talkak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Tresnak, laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea. X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
15 Ukipen termikoak
MakinakLaneko ekipamenduak
Argi-ekipamenduak
Makinen gainazal beroak ukitzea, edo ekipamenduenak eta/edo argienak X B D Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
248
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Ontzian noraezean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokiaBizkarrak maila desberdinean,
olanak, mastak.Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik
gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo kargak
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk
B D OnargarriaManipulatzen ari diren kargak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Izkinak, bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea X
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
249
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
1 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Gida-buia askatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta aparailuak Sokak eta aparailuak manipulatzea X M LD Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
250
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Aparailuak askatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta aparailuak Sokak eta aparailuak manipulatzea X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
251
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Uztaietako irteera patroiari kantatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta aparailuak Sokak eta aparailuak manipulatzea X M LD Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
252
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
4 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Gida-buia jasotzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa faltaPasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, sokak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
253
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
5 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Ingurasarea eskuz ixtea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
254
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
6 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Zerra besotik pasatzea eta biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak.Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
255
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
7 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Uhalak biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
256
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
8 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailuak garabiaren yo-yoarekin biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak
Garabia Garabia erortzea behar bezala ez erabiltzeagatik B ED Moderatua
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
257
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
9 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailuak eskuz biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
258
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
10 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailua estibatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X
B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
259
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
11 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak eta/edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera maila irristakorrak edo
desegokiak.X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio, koipe, arrain-hondarrak dituztenak XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Karga esekiak X M D Moderatua
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
M ED GarrantzitsuaDesegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
260
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
12 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Kaxak estibatzeko prestatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak eta/edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera maila irristakorrak edo
desegokiak.X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Karga esekiak X M D Moderatua
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
261
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
13 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Salabardoak mekanikoki erabiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, salabardoa, etab. X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
M D ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
34Agente
biologikoekiko esposizioa
Harrapatutako espezieak, kaxak eta tresnak
Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan, dermatomikosia eta/edo larruazaleko
ultzerak eragin ditzaketenakX B D Tolerable
262
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
14 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Salabardoak eskuz erabiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera. M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, salabardoa, etab. X B LD Tribiala
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
22
Izaki biziek eragindako
istripuak (hozkadak, helduak,…)
Harrapatutako espezieak Marmokak, xabiroiak eta hainbat marrazo-espezie X M LD Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
34Agente
biologikoekiko esposizioa
Harrapatutako espezieak, kaxak eta tresnak
Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan, dermatomikosia eta/edo larruazaleko
ultzerak eragin ditzaketenakX B D Onargarria
263
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
15 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Ponparekin xurgatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, hurrupatzeko mahukak X B LD Tribiala
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
B M ModeratuaKaxak eta kaxa-pilaketak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
264
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
16 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Izotza kaxetara palaz botatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Baranda eta/edo potxerarik gabeko zonak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Kaxak edo hornidurak pilatzea Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Izotza XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Palak X B LD Tribiala
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Kaxak eta kaxa-pilaketak Kaxak manipulatzea eta pilatzea X M D Moderatua
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
265
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
17 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Kaxak estibatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Baranda eta/edo potxerarik gabeko zonak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Kaxak edo hornidurak pilatzea Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Izotza XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Kargak Manipulatzen ari diren kargak X M D Moderatua
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
M ED GarrantzitsuaDesegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
34Agente
biologikoekiko esposizioa
Harrapatutako espezieak, kaxak eta tresnak
Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan, dermatomikosia eta/edo larruazaleko
ultzerak eragin ditzaketenakX B D Onargarria
266
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
1 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Ontzian noraezean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokiaBizkarrak maila desberdinean,
olanak, mastak.Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik
gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X
M LD OnargarriaGaizki estibatutako aparailuak, hornidurak edo objektuak X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzeaDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea X
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
267
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Navegación a puerto Zeregina NavegaciónAzpizeregina Limpieza de la embarcación Eraginpeko tripulazioa Marinero (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1Caída de
personas a distinto nivel
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokiaBizkarrak maila desberdinean,
olanak, mastak.Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik
gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Olana, mastak, danborra Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D Moderatua
Gaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden
objektuen kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egiteaLaneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak,
besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea garbitze-zereginetan. X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten
ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea
M ED ImportanteLaneko ekipamenduak Babesgarririk eta/edo babesik ez egotea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
13 Gas edo lurrunen-gatiko asfixia Produktu kimikoak Arnasbideen narritaduragatik disnea puntualak eragin
ditzaketen garbiketa- eta/edo pintura-produktuen erabilera X B ED Moderatua
15 Ukipen termikoak
Desegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X B D Onargarria
17
Substantzia kaltegarrien eraginpean
egotea
Produktu kimikoak Garbiketa- eta/edo pintura-produktu narritagarriak erabiltzea X B D Onargarria
18Substantzia kaustikoak
ukitzeaProduktu kimikoak Garbiketako produktuak X B D Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
32Agente
kimikoekiko esposizioa
Produktu kimikoak Isuriak, ihesak aldaketetan X B LD Tribiala
268
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Aparailuak eta ekipamenduak berrikustea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokiaBizkarrak maila desberdinean,
olanak, mastak.Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik
gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak
Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D Moderatua
Gaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden
objektuen kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egiteaLaneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak,
besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Tresnak, laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten
ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea
15 Ukipen termikoak
MakinakLaneko ekipamenduak
Argi-ekipamenduak
Makinen gainazal beroak ukitzea, edo ekipamenduenak eta/edo argienak X B D Onargarria
28Itsasora erortzea
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
269
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
4 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Atrakatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe X
Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea
Karelaren ondoan igarotzea eta egoteaArgiztapen egokia falta da
Zorua edo karel-gaina labainkorrak XOinetako desegokiakArgiztapen desegokia
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta X
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta atrakatzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta, oro har, lotzeko elementuak Soken manipulazioa X B LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak eta gainerako elementuak manipulatzea
B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egoteaOntzien aldamena Zereginak aldamenen ondoan X
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
270
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
1 Fasea Portuko lanak Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Pasabidea jartzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskailerak / Eskalak / Pasabideak
Ontziratzeko pasabidea falta da X
M ED Garrantzitsua
Pasabide desegokia edo gaizki egonkortuaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko
nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Oinetako desegokiakArgiztapen egokia falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Ontziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarriaKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe XMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XKarelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina irristakorrak X
Oinetako desegokiakEskuak okupatuta lehorreratzean
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak, ate-palkak eta
elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
3
Lurreratzearen edo behea jo-
tzearen ondorioz objektuak lurrera
erortzea
PilatzeakBizkarretan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Pasabidea
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargaren beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD TribialaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden objektuen
kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren objektuen
kontra talka egitea
Pasabidea eta bizkarreko laneko ekipamenduak Pasabidearen mugimenduak X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta, oro har, lotzeko elementuak Soken manipulazioa X B LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
271
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Kaxak eskuz manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen egokia falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Igarotzeko pasabidea falta da XOntziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarria
Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe X
Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea X
Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XArgiztapen egokia falta da
Zorua edo karel-gaina irristakorrak XOinetako desegokiak
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar XKaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
Kaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta deskargatzean X
3
Lurreratzearen edo behea jo-
tzearen ondorioz objektuak lurrera
erortzea
PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Kargak eta objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, kateak, pilatzeak, aparailuak oro har Zereginean aldi berean presente dauden elementuak X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
eta/edo egotea X
23Ibilgailuek
harrapatzea edo kolpatzea
Transpaletak Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XModeratua
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X
272
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Arrain-kaxak garabiarekin manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Oinetako desegokiakArgiztapena falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta X
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Igarotzeko pasabidea falta da XOntziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarria
Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe X
Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea X
Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XArgiztapen egokia falta da
Zorua edo karel-gaina irristakorrak XOinetako desegokiak
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar XKaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X
Kaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta deskargatzean X
3
Lurreratzearen edo behea jo-tzearen ondo-rioz objektuak
lurrera erortzea
PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Kargak eta objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden objektuen kon-tra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea XB D Onargarria
Ontziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren objektuen
kontra talka egitea
Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan. X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten
ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, kateak, pilatzeak, aparailuak oro har Kaxak manipulatzea
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X
23Ibilgailuek
harrapatzea edo kolpatzea
TranspaletakOrgak
Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
273
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
4 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Ontziaren garbiketa Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapen desegokia
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalak
Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
X
Olana, mastak, danborra Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea XKaia Garbiketa-operazioak kaitik, eskaileretatik eta abar. X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz objektuak lurrera erortzea
PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Objektuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dau-den objektuen
kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egitea
Laneko ekipamenduak eta kargak
Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,
objektuak, oro har
Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea garbiketa-zereginetan X
M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten
ekipamenduak, aparailuak, etab. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako
objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea,
operazioak egitea eta/edo egotea X
13Gas edo
lurrunengatiko asfixia
Produktu kimikoak Arnasbideen narritaduragatik disnea puntualak eragin ditzaketen garbiketa- eta/edo pintura-produktuen erabilera X B ED Moderatua
15 Ukipen termikoak Makinak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea,
operazioak egitea eta/edo egotea X B D Onargarria
17
Substantzia kaltegarrien eraginpean
egotea
Laneko ekipamenduakLaneko ekipamenduak
Argi-ekipamenduak
Makinen gainazal beroak ukitzea, edo ekipamenduenak eta/edo argienak X B D Onargarria
18Substantzia kaustikoak
ukitzeaProduktu kimikoak Garbiketako produktuak X B D Onargarria
28 Itsasora erortzea
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea, egotea eta zereginak egitea XB ED Moderatua
Kaitik Kaiaren ertzean igarotzea edo egotea eta kaiaren ertzean, eskaileretatik eta abar zereginak egitea. X
32Agente
kimikoekiko esposizioa
Produktu kimikoak Isuriak, ihesak aldaketetan X B LD Tribiala
274
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
5 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Aparailuak deskargatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapena falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta
Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe XMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XKarelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak X
Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar X
Olana, mastak, ontzien aldamena
Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea XKaia Aparailuak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta X
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta deskargatzean X
3
Lurreratzearen edo behea jo-
tzearen ondorioz objektuak lurrera
erortzea
PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Aparailuak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7Geldirik dauden objektuen kon-tra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzeaB D Onargarria
Ontziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egitea
Igotzeko ekipamenduak eta horien kargak
Igotzeko ekipamenduen zatiak XOnargarria
Karga esekiak X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak, aparailuak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Aparailuak, oro har Aparailuen manipulazioa
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea, operazioak egitea eta/edo egotea X
23Ibilgailuek
harrapatzea edo kolpatzea
TranspaletakOrgak
Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
275
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
6 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Kaxa hutsak ontziratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskotillak eta/edo tanbutxoak
Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X
M ED Garrantzitsua
Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X
Argiztapena falta da
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Eskailerak Eskailera-falta X
Egonkortu gabeko eskailerak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe XMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XKarelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak X
Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar X
Olana, mastak, ontzien aldamena
Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Kaxa edo horniduren pilatzeakPilatzeen gainetik igarotzea
Horniduren gainetik igarotzea XKaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X
3
Lurreratzearen edo behea jo-tzearen ondo-rioz objektuak
lurrera erortzea
PilatzeakKaian, bizkarretan edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X
M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X
4Manipulatzen
diren objektuak erortzea
Kaxak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.
M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X
Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea X
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden objektuen
kontra talka egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta operazioak egitea X
B LD TribialaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8Mugitzen ari diren objektuen kontra
talka egitea
Kaxak eta igotzeko ekipamenduak Igotzeko ekipamenduen eta kargen zatiak X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak, ebakiak edo zula-
tuak egitea
Laneko ekipamenduakKaxak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Pilaketak, oro har Kaxak manipulatzea X
M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X
23Ibilgailuek
harrapatzea edo kolpatzea
TranspaletakOrgak
Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
276
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
7 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Lehorreratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
1
Pertsonak maila batetik
bestera erortzea
Eskailerak / Eskalak / Pasabideak
Pasabidea edo eskailera falta. X
M ED Garrantzitsua
Pasabide desegokia edo gaizki egonkortua.Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo lehorreratzeko
nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.
Argiztapen egokia falta da.Oinetako desegokiak. X
Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X
Desnibela kaiaren eta ontziaren artean
Lehorreratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X
Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe XMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X
Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XKarelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak X
Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta lehorreratzean X
Ontzi laguntzailea
Eskala falta daEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak.Oinetako desegokiak
Eskuak okupatuta ontziratzean, lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzeanArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakOntzi laguntzailearen
mugimendua
Eskudel eta heldulekuen falta XModeratua
Eskuak okupatuta X
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta lehorreratzean X
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak, ate-palkak eta
elementuak X
Aparailuen gainetik ibiltzea XArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta X
Eskuak okupatuta lehorreratzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak
Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea
B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua
28 Itsasora erortzea
Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X
B ED Moderatua
Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X
Ontzi laguntzailea
Eskala falta daEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa
luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak.Oinetako desegokiak
Eskuak okupatuta lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzean
Argiztapen egokia falta da
277
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
8 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Paletak enkante-lonjara eramatea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak X
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
3
Lurreratzearen edo behea jotzearen
ondorioz ob-jektuak lurrera
erortzea
Pilatzeak Kaietan gaizki pilatutako kaxak X M D Moderatua
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Kaxak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.
M D ModeratuaGarraiatzeko eta/edo igotzeko osagarri desegoki edo narriatuak erabiltzea.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Gaizki kokatutako aparailuak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaKaiko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Kaxak eta mantentzeko ekipamenduak
Mantentzeko ekipamenduen, transpaleten, orgen, paleten, kaxen zatiak. X B D Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
TranspaletakTranspaletaren edo orgen eta horma, ate eta beste elementu
finko batzuen artean harrapatzea X M ED GarrantzitsuaOrgak
Kaietako elementu finkoak
12
Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak
iraulita harrapatuta
geratzea
Transpaletak
Transpaleta edo orgak iraultzea X B ED ModeratuaOrgak
23Ibilgailuek
harrapatzea edo kolpatzea
Transpaletak Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua
Orgak
28 Itsasora erortzea Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
278
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
9 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Hautaketa, prestaketa eta salmenta Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak X
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuak
Seinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Kaxak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.
M D ModeratuaGarraiatzeko eta igotzeko osagarri desegoki edo narriatuak erabiltzea.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Gaizki kokatutako aparailuak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea
B D OnargarriaKaiko edo lonjako elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Transpaletak eta orgak kargatzea
Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako ekipamenduak eta kargak X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Laneko ekipamenduak eta kargak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M D Moderatua
34Agente
biologikoekiko esposizioa
Harrapatutako espezieak, kaxak eta tresnak
Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan X B D Onargarria
279
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
1 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Sorgailuak jartzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta X
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, erregai-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Sorgailu elektrikoaBateriakArgiak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak.Kargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea X
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaKontrolatu gabeko kargen mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD Tribiala
Gaizki kokatutako aparailuakGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Pasabideetan kokatutako elementuak X
B D OnargarriaOntziko edo txalupako egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Manipulatzen ari diren elementuak Eskegitako sorgailuak eta beste karga eta elementu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
SorgailuakKargak manipulatzeko
ekipamenduak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak X M LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X
28 Itsasora erortzea
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea eta bizkarretik txalupara igarotzea eta alderantziz X M ED Garrantzitsua
Txalupatik Zereginetan X M ED Garrantzitsua
280
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
2 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Txalupa urpetzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta X
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Sorgailu elektrikoaBateriakArgiak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea X
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaKontrolatu gabeko kargen mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD Tribiala
Gaizki kokatutako aparailuakGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduak XOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Pasabideetan kokatutako elementuak X
B D OnargarriaOntziko edo txalupako egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Manipulatzen ari diren elementuak Eskegitako sorgailuak eta beste karga eta elementu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
SorgailuakKargak manipulatzeko
ekipamenduak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak X M LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X
28 Itsasora erortzea
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea eta bizkarretik txalupara igarotzea eta alderantziz X M ED Garrantzitsua
Txalupatik Zereginetan X M ED Garrantzitsua
281
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
3 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Uztaietako irteera patroiari kantatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta
Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Biribilkatu gabeko sokak
M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak
Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Sokak eta aparailuak Sokak eta aparailuak manipulatzea X M LD Onargarria
28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua
282
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
4 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Arraun egitea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak-dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD TribialaGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Karel-gaina, arraunak, txaluparen aldamena Arraun egiteak berekin duen arriskua X
B LD TribialaDesegoki estibatutako
objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
Arraunekin emandako kolpeak Arraun egitearen ondoriozko kolpeak X M LD Onargarria
28 Itsasora erortzea Txalupatik Arraun egitean X M ED Garrantzitsua
283
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
5 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Argi-ekipamenduak piztea eta zaintzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
B D Onargarria
Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak-dituztenak X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da X
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD TribialaGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Operazio-zonetan kokatutako elementuak X
B LD TribialaTxalupako egiturazko
elementuak Karel-gainaren, arraunen eta abarren aurka talka egitea X
16
Ukipen elektrikoen arriskuan
egotea
Laneko ekipamenduak Ekipamenduek isolamendurik ez izateaKonexioa eta deskonexioa X M D Moderatua
28 Itsasora erortzea Txalupatik Azpizereginean X M ED Garrantzitsua
284
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
6 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Sorgailuak garabiarekin kentzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Sorgailu elektrikoaBateriakArgiak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea X
B D Tolerable
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD Tribiala
Gaizki kokatutako aparailuakGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Pasabideetan kokatutako elementuak X
B D OnargarriaOntziko edo txalupako egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Manipulatzen ari diren elementuak Eskegitako sorgailuak eta beste karga eta elementu batzuk X B D Onargarria
9
Objektu edo tresnekin kolpeak,
ebakiak edo zulatuak egitea
SorgailuakKargak manipulatzeko
ekipamenduak
Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak X M LD Tribiala
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea
B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X
28 Itsasora erortzea
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea zereginean zehar X M ED GarrantzitsuaTxalupatik Azpizereginean zehar X M ED Garrantzitsua
285
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
7 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Txalupa ontzira igotzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)
Kodea Arriskua
Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria
P K EstimazioaArriskuaren jatorria
Arriskua eragiten duten faktoreak
Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-
tutako faktoreak
2Pertsonak
maila berean erortzea
Zoru irristakorrak
Akabera irristagaitzen falta
M D Moderatua
Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X
Oinetako desegokiak
Oztopoak
Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X
Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da
4
Manipulatzen diren
objektuak erortzea
Sorgailu elektrikoaBateriakArgiak
Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen
erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.
Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X
5Askatutako objektuak erortzea
Besoa edo garabia
Segurtasun-kisketarik ez egotea X
B D Onargarria
Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak
Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X
Gaizki estibatutako kargak
6Objektuen gainean
zapaltzea
Pasabideetan kokatutako objektuak
Espazio-falta X
B LD Tribiala
Gaizki kokatutako aparailuakGaizki kokatutako hornidurak
Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X
7
Geldirik dauden
objektuen kontra talka
egitea
Desegoki estibatutako objektuak Pasabideetan kokatutako elementuak X
B D OnargarriaOntziko edo txalupako egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak X
8
Mugitzen ari diren
objektuen kontra talka
egitea
Manipulatzen ari diren elementuak Eskegitako sorgailuak eta beste karga eta elementu batzuk X B D Onargarria
11
Objektuek edo objektu artean
harrapatuta geratzea
Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X
B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X
28 Itsasora erortzea
Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea azpizereginean zehar X M ED GarrantzitsuaTxalupatik Azpizereginean zehar X M ED Garrantzitsua
286
OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
287
ONDORIOAK
Lortutako emai tzak ikusita, beraien arriskugarritasuna kontuan hartuta berehala zerbait egitea eska tzen duten haiek nabarmen tzen dira, haiek ezaba tzera edo gu txienez murriztera eramango duten preben tzio-neurriak ezarriz.
Arrisku garran tzi tsuak edo jasanezinak
Honako hauek dira aztertutako i tsaser tzeko ingurasare-on tzi batean on tziratutako marinel baten lanean garran tzi-tsu tzat edo jasanezin tzat jo tzen diren arriskuak:
1. Langileak maila batetik bestera eror tzea
2. I tsasora eror tzea
3. Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea
4. Ukipen elektrikoen arriskuan egotea. Arrisku horren norainokoa erlatibizatu egin behar da. Azpizeregin batean (berrikuspen orokorra edo manten tzea) soi-lik jo tzen da onartezin tzat eta aipaturiko beste hiru arriskuak marinelak bete tzen dituen azpizeregin as-kotan ageri dira.
Arrisku garran tzi tsuak edo jasanezinak identifika tzen zaizkien azpizereginak
1 Langileak maila batetik bestera eror tzeal
On tzira tzea; elkarren ondoan jarritako on tzien arteko zirkulazioa; berrikuspen orokorra eta manten tzea; on tziko eskuzko karga eta karga mekanikoa; on tzian estiba tzea; desatraka tzea; aparailuak eta ekipamen-duak presta tzea; on tzian noraezean ibil tzea; harra-paketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea; kaxak estiba tzeko presta tzea; izo tza palaz kaxetara bota-tzea; kaxak estiba tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak eta ekipamenduak berrikustea; atraka tzea; pasabi-dea jar tzea; kaxak eskuz manipula tzea; arrain-ka-xak garabiarekin manipula tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak deskarga tzea; kaxa hu tsak on tzira tzea; lehorrera tzea.
2- I tsasora eror tzea
El riesgo se consideraría siempre intolerable en el Arriskua onartezin tzat joko li tzateke tripula tzaileak salbamendu- txalekoa soinean eramango ez balu on tziaren bizkarrean dagoenean edo dabilenean. Hala ere, ebaluazioan errespetatu egin zen segurta-sun-neurri hori. Horren ondorioz, moderatu tzat jo da arriskua.
Nolanahi ere, on tziarekin zerikusia duten azpizere-ginetan arriskua beti jo tzen da garran tzi tsu tzat. Ho-nako hauek dira: txalupan sorgailuak jar tzea; txalupa uretara tzea; txalupara sar tzea; txalupan arraun egi-tea; txalupan argi-ekipamenduak piztea eta zain-tzea; txalupatik sorgailuak garabiarekin ken tzea; txalupa on tzira igo tzea.
3 Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea
Berrikuspen orokorra eta manten tzea; aparailua aska tzea; zerra besotik igaro tzea eta bira tzea; apa-railua garabiko yo-yoarekin bira tzea; aparailua es-kuz bira tzea; aparailua estiba tzea; harrapaketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea; kaxak estiba tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak eta ekipamenduak be-rrikustea; kaxak eskuz manipula tzea; arrain-kaxak eskuz manipula tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak deskarga tzea; kaxa hu tsak on tzira tzea; paletak enkante-lonjara eramatea.
4 4 Ukipen elektrikoen arriskuan egotea
Berrikuspen orokorra edo manten tzea.
Larritasunbalorazioa edo oso ondorio kaltegarriak di-tuzten arriskuak
1. Lurrera tzearen edo behea jo tzearen ondorioz obje-ktuak lurrera eror tzea
2. Gas edo lurrunengatiko asfixia
3. Ibilgailuek harrapa tzea edo kolpa tzea
4. Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak iraulita harra-patuta gera tzea
Kasu horietan, kaltea izateko probabilitatea baxu tzat jo de-nez, arriskua moderatu tzat jo da.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
288
AMATASUNERAKO (HAURDUNALDIA ETA EDOSKI TZAROA) ARRISKUEN EBALUAZIOA
HELBURUAK
Baxurako ingurasare-on tzi bateko marinel baten postuko arriskuen ebaluazioan haurdunaldi, erdi tze izan berri edo edoski tzaro egoeran dauden langileei eragin diezaieketen agenteak, prozedurak edo lan-baldin tzak, langileen edo fetuaren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen hei-nean.
OROKORTASUNAK
Amatasuna babesteko programa enpresaren laneko arris-kuak Prebeni tzeko Planeko ekin tza bat da.
Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzko 31/1995 Legeko 26. artikuluak amatasuna babestea du xede eta honako hau jaso tzen du:
1. Lege honetako 16. artikuluak aipa tzen duen arris-kuen ebaluazioak honako hauek jaso behar ditu: arrisku espezifikoa izan dezakeen edozein jardueratan, haur-dun dauden edo erditu berriak diren langileek, agente, prozedura edo lan-baldin tzekiko esposizioaren izaera, maila eta iraupena. Ebaluazioaren emai tzek adierazten badute lan-baldin tzek edo lanaldiak arriskua sor tzen dutela langile horien segurtasunerako edo osasune-rako edo ondorioren bat izan dezaketela haien haur-dunaldian edo edoski tzaroan, enpresariak behar diren neurriak hartu beharko ditu arrisku horren eraginpean egotea ekiditeko langilearen lan-baldin tzak edo lanal-dia egokituta. Neurrien artean, behar izanez gero, gaue-ko lana edo txandakako lana ez egitea sartuko da.
2. Lan-baldin tzak edo lanaldia egoki tzea ezinezkoa denean edo, egokituta ere, lanpostuaren baldin tzek haurdun dagoenaren edo haurraren osasunean eragin negatiboa izan badezakete eta Gizarte Seguran tzako erregimen aplikagarrian langilea zain tzen duen me-dikuak hala ziurta tzen badu, haurdun dagoen langileak beste lanpostu edo fun tzio bat beteko du, bere egoera-rekin bateragarria dena. Enpresariak finkatu beharko du, langileen ordezkariei kon tsulta egin ondoren, xede horietarako arriskurik ez duten lanpostuen zerrenda.
8.5ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI tzAROAN
Lanpostu edo fun tzio aldaketa mugikortasun fun-tzionaleko kasuetan aplika tzen diren arau eta irizpideen arabera egingo da eta langilearen osasun-egoerak bere aurreko lanpostura i tzul tzeko aukera ematen duen arte izango ditu ondorioak.
Aurreko paragrafoan aipatutako arauak aplikatuta ere lanpostu edo fun tzio bateragarririk ez balego, langilea bere taldeari edo kategoria baliokideari ez dagokion lanpostura bidali ahal izango da, baina bere jatorrizko lanpostuari dagozkion ordainsari-eskubideekin.
3. Artikulu honetako aurreko puntuetan xedatutakoa aplikagarria izango da edoski tzaroan ere, baldin eta lan-baldin tzek eragin negatiboa izan badezakete emakumearen edo haurraren osasunean eta Gizarte Seguran tzako erregimen aplikagarrian langilea zain-tzen duen medikuak hala ziurta tzen badu.
4. Haurdun dauden langileek eskubidea izango dute lanpostua uzteko, ordainsari-eskubidearekin, jaio au-rreko azterketak egiteko eta erdi tzerako presta tzeko teknikak ikasteko, enpresariari aurrez jakinarazita eta lanaldiaren barruan egiteko premia justifikatuta.
Enpresaria behartuta dago ugalketarako arriskua ain tzat har tzera, amatasunari buruzkoa barne, arriskuen hasierako ebaluaziotik. Enpresariak osasunerako eta segurtasune-rako arrisku guztiak ezabatu, minimizatu edo kontrola tzeko duen preben tziozko fun tsezko tresna da amatasunerako arriskuen ebaluazioa preben tzio-ekin tzaren abiapuntu gisa. Horretarako, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik gabeko lan-postuen zerrenda egin behar du, lan hori egiten emakume bat dagoen edo ez kontuan izan gabe.
Baina Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluak aipa tzen duen legezko babes espezifiko eta indibiduala ez da aktibatuko emakume langileak enpresari bere egoera-ren berri ematen ez dion arte, egoera nabarmena izan arte edo enpresa jakinaren gainean egon arte. Horregatik, oso garran tzi tsua da amatasunerako arriskua duen lanpostu-ren bat esleituta duten emakume langile guztiek enpresari euren egoeraren berri ematea, beraien eta ondorengoen osasuna babesteko preben tziozko neurri egokiak le-henbailehen mar txan jar tzeko.
Hala, ugalketarako eta amatasunerako arriskuen kasuan, gu txienez, hiru unetan egin behar da ebaluazioa:
1. Hasierako AE, arestian aipatu den bezala, oro har egin behar dena, lanpostua haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emakume batek bete tzen duen ala ez kontuan izan gabe.
2. Aldizkako eta berrikuspeneko AE, lan-baldin tzak alda tzen direnean, emakume langilearen ezaugarriak alda tzen direnean edo laneko arrisku-faktoreekin ze-rikusia duen osasunerako kalteren bat detekta tzen de-nean.
3. AE gehigarria, arriskuko lanpostuetan, haurdunaldi-egoeraren, erdi tze gertatu berrikoaren edo edoski-tzarokoaren berri jakiten denean, emakume langilea
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
289
bere osasunean, fetuarenean edo bularreko haurrare-nean modu negatiboan eragin dezaketen agente, pro-zedura edo lan-baldin tzen eraginpean egotearen izae-ra, maila eta iraupena zehazteko.
Arriskuen ebaluazioan kontuan izan beharko lirateke, gu-txienez, 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan jasotako arriskuak, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko sustatutako neurrien aplikazioari buruzko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauaren trans-posizioari dagozkionak.
Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak detekta tzen di-ren lanpostu edo zereginetan, langileek informatuta egon behar dute arrisku horiei buruz. Amatasunaren babesari buruzko informazio- eta prestakun tza-eskubideek enpre-saria behar tzen dute haurdun edo edoski tzaro naturalean dauden emakumeek izan di tzaketen arriskuei buruz eta aldi biologiko horretan langileen segurtasunari eta osasunari buruz har tzen den edozein neurriri buruz informa tzera. Ha-laber, prestakun tzari dagokionez, emakume langileek euren jardueraren ondorioz izan di tzaketen eta haurdunaldirako eta edoski tzarorako izan di tzaketen arriskuen gainean prestakun tza egokia jaso tzen dutela bermatu behar du.
Bestalde, kon tsulta eta parte-har tze eskubideari dagokio-nez, beste kontu ba tzuen artean, enpresariaren betebeha-rra dago langileen ordezkariei aurretik kon tsulta egiteko (edo langile beraiei, ordezkaririk ez badago), amatasune-rako arriskurik gabeko lanpostuak zehazteko helburuare-kin.
Azkenik, osasunaren zain tza arriskuen ebaluazioan oina-rrituta antolatu beharko dela eta Laneko Arriskuen Preben-tzio Legeko 22. artikuluan jasotako ezaugarrietara doitu beharko dela berre tsi behar da.
Horri guztiari gehitu behar zaio i tsason tzietan on tzira tzeko osasun-azterketak arau tzen dituen abenduaren 14ko 1969/2007 Errege Dekretuak II. eranskinean xeda tzen di-tuela on tzira tzeko gaitasuna balora tzeko irizpideak eta 2.15 atalean adierazten duela langile emakumeak gai izan daitezkeela, murrizketekin, espezialistaren aldeko txostena eta haurdunaldiaren jarraipen egokia egiteko aukera dituz-tenean, arrisku fisiko, kimiko edo biologikoen eraginpean ez daudenean eta ohiko zereginak egitearekin bateragarria denean. Nolanahi ere, on tzira tzeko osasun-azterketaren iraungi tze-data erdi tze-data probablearen aurreko 14 as-teak baino lehenagokoa izango da.
METODOLOGIA
Ebaluazio horren eta bere ondorioen garapenerako, La-neko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren argitalpenean jasotako “Laneko arriskuak ebalua tzeko eta lanean amatasuna babesteko jarraibideak” hartu dira kontuan. Jarraibide horietako paragrafo ba tzuk hi tzez hi tz txertatuko dira testuan.
Baxurako ingurasare-on tzi bateko marinel-lanpostu ba-teko fase, zeregin eta azpizereginen ezagu tzatik eta horiei
a txikitako arriskuen identifikaziotik abiatuta, haurdun edo edoski tzaro naturaleko aldian dauden emakume langi-leei diezaieketen agenterik eta lan-baldin tzarik badagoen egiaztatuko da lehenik eta behin, 39/1997 Errege Dekre-tuko VIII. eranskina erreferen tzia gisa hartuta.
Bigarrenik, haurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin nega-tiboa izan dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzak daudela egiaztatuko da, 39/1997 Errege Dekretuko VII- eranskina erreferen tzia tzat hartuta. Zerrendan oinarritu-ta eta egindako arrisku-ebaluazioetan agente, prozedura eta lanbaldin tza horiek identifikatuta, langileen edo fe-tuaren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen haiek nabarmen tzen dira.
Komunitate zientifikoak kaltegarri tzat jo tzen dituen lanbaldin tzak ere kontuan hartuko dira eta, zen tzu horretan, Laneko Arriskuen Preben tzioko 31/1995 Legeko ama-tasunaren babesari buruzko 26. artikuluan xedatutakoa txerta tzen da. Haurdunaldian edo edoski tzaroan izan di-tzakeen eragin posibleak prebeni tzeko neurri gisa jaso tzen du gaueko edo txandakako lanik ez egitea
EMAI TZAK
1- VII. eranskina:
Haurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski-tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agente hauek identifikatu dira:
a. Agente fisikoak
i. Talkak, bibrazioak edo mugimenduak
ii. Arriskuak sor di tzaketen karga astunak eskuz manipula tzea, batik bat bizkarrerako eta gerri-rako arriskuak sor di tzaketenak.
iii. Zarata
iv. Muturreko ho tza eta beroa.
v. Jarduerarekin lotura duten lantoki barruko na-hiz kanpoko mugimenduak, jarrerak, despla-zamenduak, buruko eta gorpu tzeko nekea eta beste karga fisiko ba tzuk.
b. Agente biologikoak
i. Erysipelothrix rhusiopathiae
ii. Mycobacterium marinum
Egin beharreko tratamendu antibiotikoren ba-tek haurdun dagoen langilearen, fetuaren edo edoski tzaro naturalean dagoen haurraren osasu-na arriskuan jar lezakeen heinean.
2- VIII. eranskina:
No se identifica ningún agente o condición de trabajo al cual no podrá haber riesgo de exposición por parte de tra-bajadoras embarazadas o en período de lactancia natural
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
290
3- Arrisku psikosozialeko agente edo faktoreak: laneko denbora eta gaueko lana. Laneko erritmoaren eta agen-te estres-sor tzaileen gaineko kontrola.
Baxurako ingurasarean batik bat gauez egiten da lana, gehienetan 11 bat orduko lanegun luzeetan. 20:00 eta 21:00 bitartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitartean i tzul tzen dira. Lau egunetik behin lanaldia egunez egin daiteke..
ONDORIOAK
Ingurasareko marinel-lanpostuak haurdun edo edoski-tze naturaleko aldian dauden langileen osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agenteen ondoriozko arriskuak ditu.
Laneko Arriskuen Preben tzioko 31/1995 Legeko amatasu-naren babesari buruzko 26. artikuluak haurdunaldian edo edoski tzaroan izan daitezkeen eragin posibleak prebeni-tzeko neurri gisa jaso tzen du gaueko edo txandakako lanik ez egitea. Lan-baldin tza hori badago ebaluatutako lanpos-tuan.
Eginda dauden eta aurreko kapituluetan aurkeztu diren arriskuen ebaluazioek preben tzio-ekin tzarako abiapuntua adierazten dute. Ebaluazio horiek, lanpostua haurdun da-goen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emaku-me batek bete tzen duen ala ez kontuan izan gabe egin dira. Hala, atal honetan aipaturiko arriskuren bat sor tzen denean, lanpostu horretan amaren tzako eta ondorengoen-tzako arrisku poten tzial bat dagoela pen tsatuko da.
Lanpostu horretan dagoen emakume batek haurdun da-goela adierazten duen unean, ebaluazio “gehigarri” bat egingo da langilearen arrisku indibidualaren profila ezarriz. garran tzi tsua da balorazio hori preben tzio-zerbi tzuko sail medikoaren eta teknikoaren arteko jarduketa koordenatu baten bidez egitea.
Ebaluazioetan kontuan izandako zereginetan eta azpizere-ginetan identifikatutako arriskua saihesteko premia dakar
horrek guztiak. Hori posible ez bali tz, emakumeak lanpos-tuan jarrai tzeko ahalegina egingo li tzateke, arriskuarekiko esposizioa saihestuz lan-baldin tzak edo laneko denbora egokituta, zereginen murrizketa barne.
Egoki tzapena egin ezin denean edo, egoki tzapena egin arren, ezinezkoa izango bali tz lanpostuan jarrai tzea eta arriskuarekiko esposizioa desagerraraztea, bere egoera-rekin bateragarria den beste lanpostu edo fun tzio batera aldatu beharko li tzateke langilea. Aurreko aldaketa ezi-nezkoa bali tz arrazoi tekniko objektiboengatik edo, arrazoi justifikatuak medio, eskatu ezingo bali tz, eraginpeko pertsona lan-kontratua etenda u tzi ahal izango da haurdu-naldiko edo edoski tzaroko arriskuagatik. Egoera horretan jarraituko da arriskuak irauten duen bitartean eta lehengo lanpostuan jarrai tzeko edo bere egoerarekin bateragarria den beste postu batean ari tzeko ezintasunak irauten duen bitartean.
Nolanahi ere, kontuan izan behar da laneko arriskuetatik haratago, badirela haurdunaldiarekin, edoski tzaroarekin edo ingurune sozialarekin lotura duten faktore indibidual ba tzuk zain tza medikoa areago tzea eska tzen dutenak, la-neko arrisku-faktore jakin batekiko sentikortasun handia-goa ekar lezaketelako edo beraiek arrisku-faktorea izan daitezkeelako.
Osasunaren zain tzaren bidez emakumearen osasuna-ren eboluzioa eta etapa horretan sor tzen diren arazo edo eragozpenak ezagutu ahal izango dira. Horrek aukera emango du, alde batetik, lan-baldin tzekin zerikusia izan le-zakeen edozein aldaketa modu goiztiarrean detekta tzeko eta horren arabera joka tzeko eta, bestetik, lan-baldin tzak langilearen egoera espezifikora doi tzea, lana modurik one-nean egitea eta denen tzako ahalik eta ongizate handiena lor tzeko.
Nolanahi ere, gogoan izan behar da 1696/2007 Errege Dekretuak, abenduaren 14koak, i tsason tzietan on tzira-tzeko osasun-azterketak arau tzen dituenak, on tzira tzeko osasun-azterketaren iraungi tze-data erdi tze-data proba-blearen aurreko 14 asteak baino lehenagokoa izango dela xeda tzen duela.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
291
GLOSARIOA
Ababorra: Popatik brankara begira jarrita, on tziaren ezke-rraldea.
Abarloatu: On tzi bat beste on tzi baten edo kai baten alda-menean jar tzea, haren aldamena uki tzen duela. Bat baino gehiago badaude, bata bestearen ondoan, lehen ilaran, bi-garren ilaran eta abar lotuta daudela esaten da.
Aginte-tokia: Bizkarraren gaineko leku garaiena, on-tzia goberna tzeko eta, egonez gero, etengabeko zain tza antola tzeko erabil tzen dena.
Ahokatu: Hornidurak eta abar leku batera bidera tzea. Ubi-de, i tsasarte edo portu batean sar tzen hastea.
Aingura: On tzia hondoari lo tzeko erabil tzen den objektu astuna. Oro har, metalezkoak izaten dira eta kako-forma izaten dute bere muturretako batean. Mutur horiei “aza-zkalak” esaten zaie eta aingura modernoetan mugikorrak izaten dira, patenteko ainguretan bezala. Horiek ez dute zeporik izaten. Aingura tzea.
Ainguratu: aingura bat edo gehiago erabiliz, on tzia hon-doari lo tzeko ekin tza da.
Aingurajiragora: Danbor-forma eta katu gisako barne-mekanismoa duen tresna mekanikoa, sokak lo tzen lagun-tzen duena.
Ai tzurra: Burdinazko lau angeluko lamina edo pala duen tresna, gehienetan 20 eta 25 cm arteko aldeak dituena. Horietako bat zorro tza da eta beste aldekoak kirten edo heldulekua ahoka tzeko balio duen eraztuna du, palarekin angelu zorro tz samarra eratuz. Oinezko i tsaski-bilketan harea-jalkinak iraul tzeko eta moluskuak atera tzeko erabil-tzen da.
Alatu: Marinelen hizkeran, arran tza-aparailu bati buruz ari garenean, jaso tzea esan nahi du.
Alga: Landare talofito, zelulabakar, plurizelularrak, ahal iza-nez gero uretan bizi direnak, ur gezatan nahiz gezitan eta, oro har, klorofila dutenak, ba tzuetan askotariko beste pig-mentu ba tzuez lagunduta. Plurizelularren taloak filamen-tu-, zinta- edo lamina-forma du eta adarkatua izan daiteke.
Altura: I tsasoan altura hi tza erabil tzen da kostatik urrun dagoen guztia izenda tzeko. Adibidez, alturako arran tza, alturako flota, alturako tre tza, etab. Hedaduraz, industrial- edo komer tzial-adiera ere badu.
Alturako arran tza: Ekin tza-erradio oso handia duen arran-tza industriala da. 60 miliako lerrotik kanpo eta 60º I eta 35º H paraleloen artean eta 52º E eta 20º M meridianoen artean kokatutako eremuraino ere iristen da bere jardue-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
292
ra. Poten tzia, luzera eta tonaje handiko on tziak erabil tzen dira, esaterako, 1.200 CVko poten tziara iristen direnak eta 30 metroko luzera gaindi tzen dutenak. Tre tza eta arrastea dira gehien erabil tzen diren arran tza-motak.
Altura handiko arran tza: I tsasoen eta kostako distan tzien mugarik gabe eta alturako arran tzan sar tzen diren ere-muetatik kanpo arran tza industrialean ari tzen diren tamai-na handiko on tziek egiten dutena da. Altura handiko flotak i tsason tzi handiek osa tzen dituzte, 100 metrotik gorako luzera eta 7.500 CV baino gehiagoko poten tzia dituztenek, botaldi bakoi tzean arrain-kantitate handiak atera tzeko gai direnek. “Lantegi-on tziak” dira, inguraketa-on tziak edo arraste-on tzi izoztaileak, arraina arran tza tzeko, eralda-tzeko eta biltegira tzeko askoz ahalmen handiagoa du-tenak, eta ekoizpen-prozesu konplexuagoak gara tzeko aukera ematen dute.
Al txatu: On tzira zerbait jaso tzea, oro har, kable edo polea bidez.
Amarra: I tsasoan erabil tzen den soka edo kablea, objektu edo piezaren bat finka tzeko balio duena.
Amua: Metalezko arpoi txiki edo kakoa da, pita edo alanbre batetik zin tzilikatu eta beita jarrita arran tzan egiteko balio duena.
Amuarran tza: Arran tzako aparailu selektiboa da. Beita ja-rrita duen amuarekin egiten da, arraina beita jaten hasten denean amuan harrapatuta gera tzen da. Amu-arran tzako hainbat aparailu daude: lerro edo txanbela, tre tza txikia, ha-rri bola, kazako edo xaxiango arran tza, etab.
Anamnesia: grekoko ana, berria, eta mnasthai, gogoratu, hi tzek osa tzen dute. Pazienteak berak edo familiakoek emandako datuak dira, gaixotasunaren hasieratik me-dikuak aztertu arterainokoak. Anamnesia historia kliniko-tik abia tzen da eta hainbat datu bil tzen ditu, esaterako, filiazioa, kon tsultaren motiboa edo aurrekari familiarrak eta per tsonalak. Horietako ba tzuei buruzko informazio zabala izango da aurrez egindako elkarrizketaren bitartez. Galdeketa sistematikoak aukera eman behar du sintoma nabarmenenak eta sintoma horiek pazientearen biografian duten bilakaera ezagu tzeko. Baiezta tzeko edo ezezta tzeko datuak bil tzeko aukera emango duen hipotesi diagnos-tikoa egitea da kontua.
Aparailua: Erabil tzen diren elementu edo tresnen mul tzoa. Arran tza-motaren arabera, ba tzuk edo besteak erabil tzen dira, ba tzuk generikoak diren arren. Aparailua esaten zaio arran tzako lerroaren azken zatiari ere.
Apnea: Arnasa falta tzea edo etetea.
Argitu: Aparailuan sokak ordenatuta biribilka tzen direnean eta i tsuta mugigarria nahasi gabe lan egiteko antola tzen denean.
Arlinga: Arran tza-aparailuaren kor txoei edo berunei eus-ten dien amarra sendoa. Aldi berean, bukaera ematen dio mailari.
Armairua: Hoztutako errezeptakulua, harrapaketez bete-tako erretiluak har tzen dituena, haiek izozteko.
Arran tza-aparailua: Arran tzaleen esanetan arran tzan egiteko asmakizuna zen arran tza-aparailua, tranpa- edo sare-motaren batek osatutakoa. Gaur egun arrainak harrapa tzeko balio duen edozer gauzari esaten zaio arran-tza-aparailua, baita edozein tre tza edo aparailuri ere.
Arran tzatokia: Arran tza egiten den plataforma kontinen-talaren barruan dagoen espazioa.
Arrastea: Lan egiteko moduagatik izen hori har tzen duen arran tza-mota da, hondoan arrastan egiten delako, alegia. On tzi batek, arraste-on tziak, atoian eramaten du eta, au-rrera doan heinean, parean jar tzen zaion arran tza harrapa-tzen du sarean. Sarea arrastan eramanda harrapa tzen da arraina, mailasarean geratu gabe. Hondoko arraste-arran-tza edo irekidura bertikal handiko arraste-arran tza izan daiteke.
Arrastelua: Helduleku luze eta mehe batek osatutako tresna, muturretako batean hor tz moduan jarritako ziriz hornitutako zeharraga batek zeharka tzen duena harea-substratua iraul tzeko eta moluskuak azalera atera tzeko helburuarekin.
Artisau-arran tza: Arran tzale batek edo gehiagok egindako jarduera. Erregistro gordineko 10 tona (EGT) baino gu-txiagoko on tziekin i tsasoan, kosta inguruko uretan, edo barruko uretan, geza nahiz gazietan, egindako arran tza da.
Askatu: Lotuta edo i tsa tsita zegoena askatu, libre u tzi. Hon-doa jotakoa libratu. Eragozpen edo arrisku batetik libratu.
Askatu: Soka bat lasa tzea, aska tzea.
Askatu: Marinelen hizkeran, zerbait uretara bota edo aska-tzea.
Atrakatu: On tzi bat kaiaren edo beste on tzi ba tzuen kontra jar tzea, geldirik uzteko asmoz.
Baliza: Leku arrisku tsuak adierazteko edo i tsasgizona orienta tzeko marka gisa jar tzen den seinale finko edo mu-gikorrari esaten zaio.
Baxurako arran tza: Kosta inguruan egiten da on tzi txikiekin, oro har, artisau-metodoekin eta egunez. Ba tzuetan gauez ere egiten da argi egokiekin. I tsaser tzeko edo baxurako flota 20 eta 100 tona bitarteko on tziek osa tzen dute eta fa-milia- edo artisau-flota 20 tona baino gu txiagoko on tziek.
Baxurako flota: Baxurako arran tza, askotan “artisau” dei-turiko arran tzarekin identifika tzen dena, arran tza egiteko aparailu tradizionalak erabil tzen dituena da, oro har, on tzi txiki edo ertainetan, eta kostaldeko uretan edo, gu txienez, plataforma kontinentalean gera tzen dena.
Beita: Arrainen tzako janaria. Amuan jar tzen den jakia.
Beitatu: Amuan beita jar tzea.
Bibikoa: Aparailua finka tzeko erabil tzen den soka edo ka-ble baten adarrak.
Biratu: Norabidea aldatu. On tziak ez dira “jira tzen”, biratu egiten dira.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
293
Biratu / Bira tze: Harrapaketak bil tzeko sare edo tre tza ure-tatik atera tzea.
Bogatu: Arraun egitea.
Botaldia: Bota tzeko (jaurti tzeko) ekin tza eta ondorioa. Sa-rea arran tza egiteko bota tzea. Aldi batean atera tzen den arran tza.
Branka: On tziaren aurreko aldea.
Brankako uhala: Amulatik (brankaren aldamenean) askatu edo jaso tzen den soka.
Buia: Objektu arin eta flota tzailea da, soka baten eta lasta edo euskarri baten bidez hondoari lo tzen zaiona. On tzi bat seinalezta tzeko edo lo tzeko erabil tzen da.
Datila: I tsasoko molusku lamelibrankioa. Maskorrak bi kusku simetriko, leun eta berdexka ditu distira zuri eta urdinxkekin, hamar eta hamabi zentimetro bitarteko lu-zerakoak eta bi zentimetroko zabalerakoak, alde handie-netako batetik bat eginda daudenak labana baten kirten-azalen gisa.
Datil handia: Molusku lamelibrankio jangarria da, datilaren oso an tzekoa, hura bezain forma kurbatua ez duen arren. Datil handia krema kolorekoa da kanpotik eta barrutik. Kuskua kolore desberdineko bi zonatan bereizten duen beta diagonal mehe bat duelako bereizten da datiletik.
Draga: I tsasbeherako zonetan oinezko i tsaski-bilketan erabil tzen den tresna. Tresnak, batetik, 40-50 cm-ko me-talezko armazoia du eta, bestetik, metalezko xafla laua eta 7-10 cm-ko zabalerakoa. Armazoi horretatik, maneia tzeko balio duen 1,5 m-ko heldulekua atera tzen da. Tresnaren ahoko aldamenetan bi zirgilo handi daude eta zirgilo ho-rietatik bi soka atera tzen dira, gerriko edo uhala era tzen dutenak. Ondoren sarezko zakua dago, 24 eta 26 iraga-naldikoa, harrapatutako i tsaskia gorde tzeko balio duena. Tresna uretara bota tzen da eta arrastaka eramaten da hondo harea tsuan. Azkenean, igo egiten da bizkor bira tzen den bitartean eta, horrela, moluskuak harrapatuta gera tzen dira burdinazko hor tzen artean.
Edukiera: Kroskoaren eta gainegituraren barruko bolume-na. Morson Tonatan neur tzen da (1 Morson Tona = 2,83 m3).
Ematea: Lor tzea, sar tzea edo baimen tzea.
Ekinodermatua: Simetria erradiatu pentagonala eta aza-lean karekizko pikor sakabanatuz edo, gehienetan, elkarren ondoan ipinitako eta ba tzuetan aran tzaz hornitutako kare-kizko plakaz osatutako dermatoeskeletoa duten i tsasoko animalia metazooak; adibidez, holoturiak eta i tsas izarrak. Dermatoeskeletoan zulo txiki asko daude eta zulo horie-tatik hodi formako apendize zutikorrak atera tzen dira, ba-tzuetan bentosatan amai tzen direnak eta serie erradiale-tan antolatuta daudenak.
Errasketa: Burdinazko plan txa, er tz zorro tzekoa eta zu-rezko heldulekuarekin, on tzietako mastak, bizkarrak eta saihe tsaldeak harraska tzeko erabil tzen dena eta oinezko i tsaski-bilketan, berriz, i tsas belarriak eta lapak atera tzeko.
Erreferen tziakoa: Ingurasarean heldulekua lo tzeko erabil-tzen den soka.
Erregistroko tonaje gordina: On tziaren tamainaren neurri fiskala. Ez da pisua. Honela kalkula tzen da: (luzera x zaba-lera x garaiera)/5. On tzi baten desplazamendua tonatan.
Erriatu: Soka bat, kate bat edo beste zerbait aska tzea.
Eskotilla: Bizkarretan on tziaren zerbi tzurako dauden ireki-durak.
Eslinga: Gakoz hornitutako soka, pisu handiak jaso tzekoa.
Estibatu: On tzi baten karga modu egokian kokatu eta jar-tzea.
Estropua: Muturretan lotutako soka-zatia, gauzak zin-tzilika tzeko erabil tzen dena.
Flota: On tzi-mul tzoa.
Gaixotasunaren maiztasunneurriak: Epidemiologia-ren helburu nagusietako bat gaixotasunen banaketa eta determina tzaileak azter tzea da. Gaixotasuna eta interese-ko beste aldagai ba tzuk kuantifika tzea eta neur tzea funtsezko elementuak dira hipotesiak formulatu eta testa tzeko eta biztanleria desberdinen artean edo jakineko biztanleria baten barruan esposizio edo ezaugarri bat duten edo ez duten per tsonen artean gaixotasun-maiztasunak aldera-tzeko aukera emateko ere.
Gan txueloa: Ai tzur txikia eta metalezko pieza bakarrekoa, kusku bikoak bil tzeko erabil tzen dena.
Garaiera: On tzi baten beheko aldetik goiko bizkarrerainoko garaiera.
Girgilua: “U” formako burdineria, on tzian hainbat eta hainbat aplikazio dituena. Hainbat motatakoak daude: bi-rakariak, okertuak, automatikoak, etab.
Girgiluz lotu: Girgilu batekin bi kate-zati, katea bat eta uztaia bat edo beste zerbait lo tzea edo segurta tzea.
Gobernatu: On tzia zuzendu, norabide bateran tz eraman.
Haga: Kanabera.
Harilkatu: Hariak, alanbrea edo beste zerbait biribildu edo bildu haril gisa, gehienetan txirrika baten inguruan.
Hiruhor tza: Gezi-puntan amai tzen den lan tza modukoa da, datila eta datil handia harrapa tzeko erabil tzen dena. Mo-luskuaren kuskuen artean sar tzen denean, moluskua i txi egiten da tresna barruan geratuz. Orduan, tresnari tiratu eta i tsaskia harrapa tzen da.
Hiru hor tzeko aingura: Hiru hor tzeko aingura.
Hornidura: Edozein operaziotarako behar den tresna.
Hornitu: On tzia eguneko biderako behar den guztiaz horni-tzea.
Igitaia: Al tzairuzko orri kurbatuak eratutako tresna da, mu-tur oso zorro tzarekin eta sorba tza alde konkaboan due-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
294
na zurezko heldu leku batean finkatuta. Oinezko i tsaskibilketan erabil tzen da txirlak eta berbere txoak atera tzeko. Orriaren muturra kusku bikoak harean ikusteko moduan uzten duen zulotik sar tzen da, biraketa bizkor baten bidez atera tzeko.
Ingurasarea: Arrain-sardak inguratuz eta harrapatuz lan egiten duen aparailua. Bi mota nagusi daude: arrainak ihes egiten ahalegin tzen direnean sarean harrapa tzen dituena eta inbutu modukoa eratuz beheko aldetik ixten dena.
Ingurasarea: Bertikalean urpera tzen den eta arrain-sarda inguratuz lan egiten duen arran tza-aparailua. Arrainak sa-rean harrapatu edo inbutua eratuz ixten ditu.
Istriborra: Popatik brankara begira jarrita, on tzi baten es-kuineko aldamena. Argi berdea.
I tsas belarria: Maskor obalatua duen molusku gastero-podoa, espira oso baxukoa, inguruaren erdian er tz mehea duena eta ezpain moduko zerbait beste erdian. Animalia hazten doan heinean ixten diren zuloak ditu ezpain mo-duko horretan. Zimurtua eta arrexka da kanpoaldetik eta nakar-i txurakoa barrualdetik. Espainiako i tsasoetan bizi da.
I tsas trikua: Animalia ekinodermoa, plaka poligonalek osa-tutako eta aran tza artikulatuz estalitako dermatoeskeleto batek babestutako gorpu tz hemisferikoa duena. Beheko aurpegiaren erdian du ahoa eta goiko aurpegiaren erdian uzkia. Ahotik uzkira pieza anbulakralez osatutako bost se-rie bikoi tz luza tzen dira.
I tsaser tza: I tsaser tzeko zona marearen eragina jaso tzen duen eta hainbat biotopo har tzen dituen kostako zerren-da da. Biotopo horietako bakoi tzak, aldi berean, izaki bizien hainbat komunitate era tzen ditu. Biotopoen ezaugarriak, fun tsean, sakoneraren araberakoak dira.
I tsaser tzeko ingurasarea: Arran tza-mota honetan, arrain-sarda baliabide elektronikoen edo artisau-baliabideen bi-tartez aurkitu ondoren, kor txozko goiko arlinga eta beru-nezko beheko arlinga dituen sarearekin ingura tzen da. Azken horrek zerra bat du, arraina harrapatuta gera tzen den zakua ixten duena. Zakua on tzira jaso tzen da baliabi-de mekaniko eta eskuzkoen bitartez eta estibatu egiten da. Arran tza-mota hau sardatan mugi tzen diren arrainak ingura tzeko erabil tzen da eta eguzkia ezkutatu ondoren egiten da gehienetan.
I tsaser tzeko on tzia: Kostatik hurbil nabiga tzeko prestatu-tako on tzia.
I tsaskia: Sukaldari tzan balio handia duten krustazeo eta moluskuak.
I tsaskitan ibili: I tsaskiak arran tzatu edo bil tzea. Jarduera profesionala da, lizen tzia espezifikoa eska tzen duena.
I tsasoratu: On tzia i tsasoran tz abia tzea.
Izo tzez estali: Arraina kaxetatik ken tzea.
Jakitokia: Jaki-tokia, janariak gorde tzeko tokia.
Jaso: Sokari tira tzea, etengabe jasoz.
Jiragora: Kanpoko bi danbor eta barruko beste bi dituen eta aparailua jaso tzeko erabil tzen den makina txikia.
Kabina: On tzi bateko espazio bizigarri eta estalia.
Kadenotea: Kate lodia.
Kaia: Portuko dikea.
Kakoa: Tresna zorro tza eta kurbatua, hainbat erabilera di-tuena.
Kaloia: Ia metro inguruko masta biribila, sareak zabalduta eduki tzeko erabil tzen dena, aldamen batetik zin tzilikatuta.
Kanabera: Arran tzarako erabil tzen den haga luzea. Modelo ugari daude, arran tza-mota guztietara egokitutakoak.
Karela: On tzi baten aldamenaren goiko er tza. Bizkarraren eta karelaren arteko zatia.
Karelgaina: Karelaren goiko aldea estal tzen duen egu-rrezko zerrenda.
Karnata: Gehienetan hilda egoten den animalia-jatorriko beitari ematen zaion izen generikoa.
Kazako arran tza: Arran tza-metodo tradizionala, xaxiango arran tza izenez ere ezagu tzen dena. Apeua arrastan era-maten da, beita lana egiten duen animalia bizi baten i txura egiteko.
Kordel ama: Arran tza-aparailua munta tzeko erabil tzen dena eta euskarri lana egiten duena.
Krustazeoa: Zaka tz-arnasketa eta bi antena-pare dituzten, kal tzifikatutako maskorrak estal tzen dituen eta apendizekopuru aldakorra duten animalia artropodoak.
Kusku bikoa: Bi kusku dituena. Molusku lamelibrankioen eta beste ornogabe ba tzuen maskorra osa tzen duten pie-za gogor eta mugikorretako bakoi tza.
Lanperna: Krustazeo zirropodoa da. Bost piezaz osatutako maskorra eta pedunkulu mami tsu bat ditu. Pedunkulu horren bidez i tsasten da i tsaser tzeko hai tzetara. Taldeak eratuz hazten da eta jangarria da.
Lasta: Harria, harea, ura edo on tziaren hondoan jar tzen den pisudun beste gauzaren bat, on tzia uretan komeni den tokiraino sar dadin.
Lehorreratu: On tzitik gauzak atera eta lehorrera eramatea. Per tsonei ere aplika dakieke.
Lerroa: Arran tzarako pita edo haria da. Hainbat materiale-takoa izan daiteke, hari bakunekoa edo kable bihurritukoa, eta hainbat kolore, loditasun, malgutasun edo erresisten-tziakoa.
Lokarria: Gauza bati lo tzen zaion soka edo alanbre luzea, goian zuzen eusteko edo alde batera segurtasunez mugi-tzeko.
Lonja: Portuan edo inguruan kokatutako teilatupeko lekua, lehorreratutako arrainaren enkantea egiteko erabil tzen dena.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
295
Lotu: On tziko gauzak soka, kable edo kateekin segurta tzea edo gogor lo tzea.
Luzera: On tziaren luzera da, flotazio-marran neurtuta.
Maila: Sare-mamia. Sarea.
Mailasarea: Bertikalean jar tzen diren sarez osatutako arran tza-aparailua. Arrainak igaro tzean sarean harrapatu-ta gera tzen dira.
Maileta: Hondoko arraste-arran tzarako diseinatutako erdi alanbratutako soka mistoa.
Marea barrukoa: I tsasgoraren eta i tsasbeheraren maila ezagunen artean kokatutako i tsaser tzeko zatia da. “Erre-tiro-zona” ere esaten zaio.
Marea eraginpekoa: Marea baxueneko lerrotik hurbil dau-den azaleko uren zona.
Matrizea: Erabilera-erakusketako matrizea, langile batek bete dituen lanpostu guztiak arriskuen eraginpean ego-teari buruzko informazio espezifikoarekin lo tzeko aukera ematen duena.
Mazia: Uretara bota tzen den janaria da, gure arran tza-aparailura arrainak erakar tzea xede duena.
Mendekoa: Po txera ere esaten zaio eta amu ani tzeko apa-railuetan, esaterako, tre tzan, kordel amatik zin tzilikatutako pita da.
Moluskua: Tegumento bigunak dituzten metazooak dira. Helduek segmentatu gabeko gorpu tza dute, biluzia edo maskor batez estalia, eta aldebiko simetria du, beti perfe-ktua ez dena.
Muskuilukumea: Muskuiluaren hazia edo “muskuilu-ku-mea”. Berezko bankuetan bilduta edo muskuilu-haziak bil-tzeko sokak txaneletan jarrita lor tzen da. Behin muskuilu-haziek 1-2 cm-ko tamaina har tzen dutenean, sokaz lo tzen dira.
Neskatila: Arraina Euskal Herriko arran tza-portuetara iris-ten denean, hura deskargatu eta garbi tzeaz ardura tzen den emakumea.
Otarrea: Tranpa edo kaiola modukoa, i tsaski-bil tzaile pro-fesionalek krustazeoak harrapa tzeko erabil tzen dutena. Arran tza pasiboko sarea da, estutu egiten den zilindro-formakoa (inbutu alderan tzikatuaren forma). Behin harra-pakina (arraina) sarean sar tzen denean, zuzenduta du no-rabidea eta irtetea galaraziko dion deposituan eroriko da. Arrain edo i tsaskiei sar tzera bul tzatuko dituen beitarekin erabil tzen da.
Paketa tzailea: Arran tza-portuetan, gero saldu egingo den arraina kaxetan jar tzen duen emakumea.
Paleta: Salgaiak biltegira tzeko eta garraia tzeko erabil tzen den oholez egindako plataforma.
Panga: I tsason tzi txikia.
Pasabidea: Zubi txikia, askotan behin-behinekoa, material
arinez egindakoa eta on tziaren eta kaiaren arteko espazioa gaindi tzeko erabil tzen dena.
Pasteka: Polea ferratuaren gisakoa, bere kaxaren aldame-netako batean irekidura bat duena, lanerako erabiliko den soka pasa tzeko.
Patina: Bizkarrean errail finko baten gainean ibil tzen den eta polea baten euskarri mugikor lana egiten duen burdi-neria, gehienetan eskota baten polearena.
Polea: Soka baten norabidea alda tzeko erabil tzen den bur-dineria.
Poliketoa: Uretako animalia da, ia i tsasoan soilik izaten dena. Segmentu bakoi tzean bi parapodo ditu, bizkarralde-ko adarrarekin eta sabelaldekoarekin, eta keta (zurdaren an tzekoa) ugarirekin. Batez ere hondo harea tsuetako ha-ragijalea da, baina badira jalkina jate espezializatutako for-mak, lur-zizareek egiten duten moduan, edo ura iragazten espezializatutakoak.
Polipastoa: Arran tza-aparailua jaso tzeko polea berezia.
Popa: On tziaren a tzeko aldea.
Popako uhala: Hegaletik (poparen aldamenean) askatu edo jaso tzen den soka.
Po txerak: Ikus mendekoak. Batik bat tre tzakoak.
Sakela: Arran tza-aparailuaren a tzeko partea. Sareak bere alde sakonenean eta arlingatik urrunen dagoenean sareak era tzen duen pol tsa edo zakua da.
Salabardoa: Markoan sartutako eta makila edo kirten bati lotutako sare txikia. Sarexka baino tamaina handiagokoa.
Sarda: Oro har, espezie bereko arrain-sarda. Ba tzuetan mi-laka ale izaten ditu, taldeko diziplina sendoa izaten dutenak eta formazioan bizi eta aurrera egiten dutenak. Harrapa-tzaileei aurre egiteko teknikak dituzte eta denak batera mugi tzen dira, egungo ezagu tzen arabera, guztiz ezagu-nak ez diren estimuluek gidatuta.
Sardea: I tsason tzi baten aparailua osa tzen duen masta oro.
Sardea: Ababorretik eta istriborretik, on tziaren bi aldame-netan jar tzen den haga luzea da. Kazako arran tza egiten denean kanaberen pitak kroskotik bereizteko eta lerroen artean nahasmendua ekiditeko balio dute. Ingelesezko izenez ere oso ezagunak dira: “outriggers”.
Saregilea: Arran tza-mota desberdinetarako (ingurasarea, tre tza, arrastea edo aparailu txikiak) sareak egitea edo konpon tzea lanbide duen per tsona, gehienetan emaku-mea.
Sareratu: Arraina arran tzako sarean preso gera tzea.
Sargazoa: Kolore gorri arrexkako alga, i tsasoko zenbait tokitan ugaria dena, sargazoen i tsasoa deiturikoa eratuz.
Soka: On tziak eramaten dituen soka edo amarrak.
Sokaz lotu: “Hazi-lokarriak” era tzeko fasea. Muskuilu-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
296
kumea sokan bil tzen da, i tsasoan jarri eta egun gu txi ba-rru desegiten den kotoizko edo azetatozko sare fin baten lagun tzarekin.
Sotoa: On tzi barneko konpartimentua da, bizkar azpian egoten dena eta salgaiak edo hornidurak estiba tzeko erabil tzen dena.
Takoa: Janari arina eta erraz presta tzekoa.
Tonaje gordina: Bolumen-neurria da, ez pisu-neurria. EGT edo Erregistro Gordineko Tona esaten zaio eta ingelesez GRT (Gross Register Tonnage). Gaur egun GT (Gross Ton-nage) esaten zaio. On tziaren bolumen i txi osoa da. Hor sar-tzen dira sotoak, deposituak, makina-gelak, egoki tzapena, zubia, biltegia eta i txita dagoen guztia, hau da, on tzi osoa, tximiniaren hodia izan ezik.
Tresmaila: Elkarren gainean jarritako hiru sare-mami dituen arran tza-aparailua da. Sare-mami horietan kan-pokoenak barrualdekoek baino maila zabalagoa du. Ba-rrualdekoak trinkoagoak dira, argi gu txiagokoak. Horrela, arraina sartu eta sarean harrapatuta gera tzen da.
Tre tza: Arran tza-aparailu bat da, kordel ama batek eta kor-del ama horretatik zin tzilikatutako eta amuan amaitutako hainbat mendeko edo po txerak osatutakoa. Hainbat mota eta tamainatakoa izan daiteke. Lan egiten den zonaren arabera, hondokoa edo azalekoa esango zaio, baina baita alturakoa edo baxurakoa ere. Gaur egun badira amurik ez baina beste amarru-mota ba tzuk dituzten tre tzak ere, es-aterako, kaiola- edo otarre-tre tza, i tsaskiak arran tza tzeko erabil tzen dena.
Tre tzaon tzia: Arran tza-aparailu tzat tre tza erabil tzen duen on tzia.
Truela: Salabardoa. Markoan sartutako eta makila edo kir-ten bati lotutako sare txikia. Sarexka baino tamaina han-diagokoa.
Tunikatua: Gorpu tz biguna eta gelatina i txura duten eta zelulosaren gisako substan tzia batez eratutako min tz edo tunika batez inguratutako animalia prokordatuez esaten da. Jaio tzean apaburu baten forma dute. Isa tsak notokor-da du eta animalia heldutasunera hel tzen denean desager-tu egiten da.
txalupa: Arraundun on tzi txikia. Ba tzuetan motorra jar tzen zaio, oro har, karelez kanpokoa.
txanberga: Hainbat erabileretarako komeni denean, i tsason tziaren kanpoalderan tz atera tzen den masta luzea.
txanela: Gu txi gorabehera 27 x 20 metroko artefaktu flota-tzailea da, habe eta langetez osatutakoa. Horietatik 12 me-tro luzeko sokak zin tzilika tzen dira, 500 gehienez, eta soka horietan i tsasten da moluskua merkaturatu arte gizen-tzeko.
txaneleko akuikultura: Uretako landare- eta animalia-es-pezieak hazteko jarduera, teknika eta ezagu tzen mul tzoa da. Hazkun tzak marea arteko eremuetako hondo harea-tsuen gainean, hondoan bermatutako egituren gainean, esaterako, hazkun tza-hesola eta -mahaien gainean, edo
flota tzen dauden egituren gainean, esaterako, txanel le-rroen gainean egiten dira, merkatura tzeko moduko tamai-na har tzeraino gizenduz. Jarduera horretarako bi elemen-tu nagusiak txanela eta lagun tzako on tzi edo txanel-on tzia dira. txaneletara iri tsi ahal izateko, lagun tzako on tziak (4. zerrenda) erabili behar dira. On tzian gauza tzen dira lo-tzea, zabal tzea, zakuan sar tzea eta beste hainbat zeregin; 20 bat metro luzeko eta garabiaz hornitutako on tziak dira. Garabiarekin egiten dira produktua txaneletik on tzira tzeko lan guztiak, gero manipulatu ahal izateko.
Txikota: On tziaren puntu finko batean dagoen muturrak finko bihur tzen duen sokazatia, lanean ari den kalabrotea-ri, kateari edo beste zerbaiti emandako biren bitartez irrist egitea galarazten duena.
Uhala: Soka baten zatia, polea batetik igarota, horizonta-lean luza tzen dena, i tsasgizonek hari helduta tira ahal iza-teko.
Ur gaineko i tsaskibilketa, (atoian eramandako arran tzatresnak) .- On tziaren motorraren lagun tzarekin arrastan eramaten da hondoko espezieak, esaterako, txirla, bieira, zanburiña edo i tsas belarria harrapa tzeko aukera ematen duen draga. Dragari lotuta doan mailazko zakuan bilduta gera tzen dira.. Harrapaketak on tzira igo tzeko jiragoraren erroak erabili behar dira eta, ba tzuetan, besoak edo lumak.
Ur gaineko i tsaskibilketa (eskuzkoa): On tzia ainguratuta i tsaskiak atera tzeko jarduera, batik bat txirla eta berbere-txoa. Haga sorbaldan edo aldakan jarrita eta gorpu tza mugituz arran tza-aparailua hondoan arrastan eramanaz, marinelek eskuz maneiatutako artisau-baliabideen bitar-tez ( txardangoa, kakoa, etab.) egiten da.
Urkila: Muturretako batean bi puntatan amai tzen den ma-kila. Y formako mekanismoa duen pieza, beste pieza ba-tzuei eusteko edo pieza horiek birarazteko erabil tzen dena.
Urtegia: Arran tza-parkeko errezeptakulua, goiko bizkarre-tik harrapaketak jaso tzen dituena.
Zerra: Ingurasare baten beheko soka, jaso tzen denean aparailua i txi eta arraina sare barruan uzten duena.
Zumi tzez eu tsi: Zumi tzak jar tzea fardelak segurta tzeko.
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
297
BIBLIOGRAFIA
ARAUDIA
LANEREN HI TZARMEN ETA GOMENDIOAK
• Osasuna babesteari eta osasun-lagun tza emateari (i tsasoko jendeari) buruzko 164. hi tzarmena, 1987. La-naren Nazioarteko Erakundea. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convds.pl?C164
• C188 Arran tzako lanari buruzko hi tzarmena, 2007. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=012007188@ref&chspec=01
• R199 Arran tzako lanari buruzko gomendioa, 2007. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=022007199@ref&chspec=02
IMO HI TZARMENAK
• I tsasoan giza bizi tza segurta tzeko nazioarteko hi-tzarmena, 1974 (SOLAS 1974). Nazioarteko I tsas Erakundea. h ttp://www.imo.org/KnowledgeCentre/ReferencesAn-dArchives/HistoryofSOLAS/Documen ts/SOLAS%201974%20-%20Brief%20History%20-%20List%20of%20amendmen ts%20to%20date%20and%20how%20to%20find%20them.html#Chapter_IV_–_Radiocommunica-tions
• I tsasoan Giza Bizi tza Segurta tzeko Nazioarteko Hi-tzarmenari, 1974koari, 2011n egindako zuzenketak, MSC 317(89) Ebazpenaren bitartez 2011ko maia tzaren 20an Londresen erabakitako zuzenketak. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/12/05/pdfs/BOE-A-2012-14814.pdf
ERKIDEGOKO ARAUDIA
• Ba tzordearen 498/2007 Erregelamendua (CE), 2007ko mar txoaren 26koa, Arran tzaren Europako Fun tsari buruzko Kon tseiluaren 1198/2006 Erregelamendua aplika tzeko xedapenak ezar tzen dituena. h ttp://europa.eu/legislation_summaries/maritime_affairs_and_fisheries/fisheries_sector_organisation_and_financing/l66041_es.htm
• 1272/2008 (EE) Erregelamendua, Europako Parlamen-tuarena eta Kon tseiluarena, 2008ko abenduaren 16koa, substan tzien eta nahasketen sailkapenari, etiketa-
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
298
tzeari eta on tzira tzeari buruzkoa, eta 67/548/EEE eta 1999/45/EE zuzentarauak aldatu eta indargabetu eta (EE) 1907/2006 Erregelamendua alda tzen duena (Testu egokia EEEren ondorioetarako). L 353 Aldizkari Ofiziala, 2008/12/31koa 0001 – 1355 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008R1272:ES:HTML
• 92/29/EEE zuzentaraua, Europako Kon tseiluarena, 1992ko mar txoaren 31koa, on tzietan osasun-lagun tza hobea susta tzeko gu txieneko segurta-sun- eta osasun-xedapenei buruzkoa. L 113 Al-dizkari Ofiziala, 1992/04/31koa 0019 – 0036 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0029:es:HTML
• Kon tseiluaren 94/33/EE zuzentaraua, 1994ko ekainaren 22koa, lanean gazteak babesteari buruzkoa. L 216 Aldizkari Ofiziala, 1994/08/20koa, 0012 – 0020 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31994L0033:ES:HTML
• 2007/30/EE zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kon tseiluarena, 2007ko uztailaren 20koa, Kon-tseiluaren 89/391/EEE zuzentaraua, bere zuzentarau espezifikoak eta Kon tseiluaren 83/477/EEE, 91/383/EEE, 92/29/EEE eta 94/33/EE zuzentarauak alda tzen dituena, bere aplikazio praktikoari buruzko txostenak sinplifikatu eta arrazionalizatu ahal izateko. L 165 AO, 2007/6/27koa, 21/24 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:165:0021:01:ES:HTML
• 92/85/EEE zuzentaraua, Europako Kon tseiluarena, 1992ko urriaren 19koa, haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen laneko segur-tasuna eta osasuna hobe tzeko neurriak aplika tzeari buruzkoa (89/391/EEE zuzentarauko 16. artikuluko 1. ida tz-zatiaren araberako hamargarren zuzentarau espezifikoa). L 348 Aldizkari Ofiziala, 1992/11/28koa, 0001 – 0008 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0085:ES:HTML
• 2013/35/EE zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kon tseiluarena, 2013ko ekainaren 26koa, langileak agente fisikoen (eremu elektromagnetikoak) ondoriozko arriskuen eraginpean egoteari buruzko gu txieneko osa-sun- eta segurtasun-xedapenei buruzkoa (89/391/EEE zuzentarauko 1. ida tz-zatiko 16. artikuluaren araberako hogeigarren zuzentarau espezifikoa), eta 2004/40/EE zuzentaraua indargabe tzen duena. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:179:0001:0021:ES:PDF
ESTATUKO ETA AUTONOMIA-ERKIDEGOETAKO ARAUDIA
• 15/1999 Lege Organikoa, abenduaren 13koa, Datu Per-tsonalak Babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/12/14/pdfs/A43088-43099.pdf
• 3/2007 Lege Organikoa, mar txoaren 22koa, emakume eta gizonezkoen arteko berdintasun eraginkorrerakoa, emakumeak lanean berdintasun eraginkorra izateko es-kubidearen zati gisa esparru horretan neurriak har tzeko premia aurreikusten duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/03/23/pdfs/A12611-12645.pdf
• 14/1986 Legea, apirilaren 25ekoa, Osasunari buruzko Lege Orokorra. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1986-10499
• 27/1992 Legea, azaroaren 24koa, Estatuko Portuei eta Merkatari tzako On tzidiari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1992/11/25/pdfs/A39953-39984.pdf
• 31/1995 Legea, azaroaren 8koa, Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1995-24292
• 39/1999 Legea, azaroaren 5ekoa, langileen familiako eta laneko bizi tza batera tzea susta tzekoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/11/06/pdfs/A38934-38942.pdf
• 3/2001 Legea, mar txoaren 26koa, Estatuko I tsas Arran-tzari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2001/03/28/pdfs/A11509-11532.pdf
• 33/2011 Legea, urriaren 4koa, Osasun Publikoari buruzko Lege Orokorra. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/10/05/pdfs/BOE-A-2011-15623.pdf
• 1/1994 Legegin tzako Errege Dekretua, ekainaren 20koa, Gizarte Seguran tzaren Lege Orokorraren Testu Bategina onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1994/06/29/pdfs/A20658-20708.pdf
• 1/1995 Legegin tzako Errege Dekretua, mar txoaren 24koa, Langileen Estatutuaren Legearen testu bategina onar tzen duena h ttp://www.boe.es/boe/dias/1995/03/29/pdfs/A09654-09688.pdf
• 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duena. 27. BOE, urtarrilaren 31koa. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1997-1853
• 485/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, laneko segurtasun eta osasuneko seinaleztapen arloko gu-txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/04/23/pdfs/A12911-12918.pdf
• 486/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, langileek bizkarreko eta gerriko lesioak izateko arriskua eragiten duen kargak eskuz manipula tzeari buruzko segurtasun
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
299
eta osasuneko gu txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/04/23/pdfs/A12926-12928.pdf
• 664/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile biologikoen eraginpean egotearekin ze-rikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/05/24/pdfs/A16100-16111.pdf
• 665/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/05/24/pdfs/A16111-16115.pdf
• 773/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 30ekoa, langileek norbera babesteko ekipamenduak erabil tzeari buruzko segurtasun eta osasuneko gu txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/06/12/pdfs/A18000-18017.pdf
• 1215/1997 Errege Dekretua, uztailaren 18koa, langileek laneko ekipamenduak erabil tzeko segurtasun eta osasu-neko gu txieneko xedapenak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/08/07/pdfs/A24063-24070.pdf
• 1216/1997 Errege Dekretua, uztailaren 18koa, arran tza-on tzietan laneko segurtasun eta osasunaren inguruko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/08/07/pdfs/A24070-24078.pdf
• 930/1998 Errege Dekretua, maia tzaren 14koa, Merkatari tzako On tzidiko eta arran tza-sektoreko zenbait lanbideren egokitasun- eta titulazio-baldin tza orokorrei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1998/05/26/pdfs/A17313-17317.pdf
• 439/1998 Errege Dekretua, mar txoaren 20koa, urpekari-tza profesionalaren arloan Estatuko Administrazioaren fun tzioak eta zerbi tzuak Kantabriako Autonomia Erkide-goari eskualda tzeari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1998/04/01/pdfs/A11045-11046.pdf
• 258/1999 Errege Dekretua, o tsailaren 12koa, i tsasoko langileen osasunaren babesari eta osasun-lagun tzari buruzko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/02/24/pdfs/A07614-07680.pdf
• 809/1999 Errege Dekretua, maia tzaren 14koa, 98/85/EE Zuzentarauak aldatutako 96/98/EE Zuzentaraua aplikatuta, on tziratu beharreko i tsas ekipamenduek bete beharreko baldin tzak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/05/29/pdfs/A20396-20425.pdf
• 1032/1999 Errege Dekretua, ekainaren 18koa, 24 metro edo gehiagoko luzera duten arran tza-on tziek bete beha-rreko segurtasun-arauak xeda tzen dituena.
h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/07/01/pdfs/A24971-24984.pdf
• 1837/2000 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa, i tsason-tzi zibilak ikuskatu eta ziurta tzeko Erregelamendua onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2000/11/28/pdfs/A41142-41164.pdf
• 374/2001 Errege Dekretua, apirilaren 6koa, lanean eragile kimikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2001/05/01/pdfs/A15893-15899.pdf
• 285/2002 Errege Dekretua, mar txoaren 22koa, i tsasoko lanaldi bereziei buruzko irailaren 21eko 1561/1995 Erre-ge Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2002/04/05/pdfs/A13007-13015.pdf
• 1422/2002 Errege Dekretua, abenduaren 27koa, 24 metro edo gehiagoko luzera duten arran tza-on tziek bete beharreko segurtasun-arauak xeda tzen dituen ekainaren 18ko 1032/1999 Errege Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2002/12/28/pdfs/A45758-45768.pdf
• 1277/2003 Errege Dekretua, urriaren 10ekoa, osasun-zentro, -zerbi tzu eta -establezimenduen baimenari buruzko oinarri orokorrak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2003/10/23/pdfs/A37893-37902.pdf
• 171/2004 Errege Dekretua, urtarrilaren 30ekoa, Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzko azaroaren 8ko 31/1995 Legeko 24. artikulua gara tzen duena, enpresa-jardueren koordinazioari dagokionez. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2004-1848
• 2390/2004 Errege Dekretua, abenduaren 30ekoa, I tsasoko Langileen Gizarte Seguran tzako Erregimen Berezian erretiroko pen tsioa eragiteko gu txieneko adina murrizteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/01/20/pdfs/A02172-02174.pdf
• 1311/2005 Errege Dekretua, azaroaren 4koa, bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/11/05/pdfs/A36385-36390.pdf
• 286/2006 Errege Dekretua, mar txoaren 10ekoa, zara-taren eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/03/11/pdfs/A09842-09848.pdf
• 1185/2006 Errege Dekretua, urriaren 16koa, Espainiako on tzi zibiletako i tsasoko irrati-komunikazioak arau tzen
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
300
dituen Erregelamendua onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/11/01/pdfs/A37906-37944.pdf
• 1299/2006 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa, Gizarte Seguran tzaren sisteman gaixotasun profesionalen taula onar tzen duena eta hura jakinarazteko eta erregistra-tzeko irizpideak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/12/19/pdfs/A44487-44546.pdf
• 543/2007 EDk, apirilaren 27koak, 24 metro baino gu-txiagoko luzerako (L) i tsason tziek ku tsaduraren ingu-ruan bete beharreko segurtasun- eta preben tzio-arauak finka tzen dituenak, honako arran tzaon tzi hauek definitzen ditu, hain zuzen ere, “Arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenei” buruzko uztailaren 18ko 1216/97 EDri aplikatu beharreko Laneko Arriskuen Ebaluazio eta Preben tziorako Gida Teknikoak jaso tzen dituenak. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/06/01/pdfs/A23806-23891.pdf
• 1311/2007 Errege Dekretua, urriaren 5ekoa, I tsasoko Langileen Gizarte Seguran tzaren Erregimen Bereziko erretiro pen tsioa finka tzeko irizpide berriak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/10/24/pdfs/A43260-43262.pdf
• 1519/2007 Errege Dekretua, azaroaren 16koa, arran-tza-on tzietan marinel jarduera profesionalean jarduteko gu txieneko ezagu tzak eta baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/12/04/pdfs/A49936-49939.pdf
• 1696/2007 Errege Dekretua, i tsasoratu aurreko osasun-azterketak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/12/31/pdfs/A53975-53985.pdf
• 644/2008 Errege Dekretua, urriaren 10ekoa, makinak merkatura tzeko eta mar txan jar tzeko arauak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2008/10/11/pdfs/A40995-41030.pdf
• 298/2009 Errege Dekretua, mar txoaren 6koa, Preben-tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duen urtarrilaren 17ko 39/1997 Errege Dekretua alda tzen duena, haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilea-ren laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko neurriak aplika tzeari dagokionez. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2009/03/07/pdfs/BOE-A-2009-3905.pdf
• 973/2009 Errege Dekretua, ekainaren 12koa, Merkatari-tzako On tzidiko titulazio profesionalak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2009/07/02/pdfs/BOE-A-2009-10900.pdf
• 337/2010 Errege Dekretua, mar txoaren 19koa, honako hauek alda tzen dituena: 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar-
tzen duena; 32/2006 Legea, urriaren 18koa, eraikun tza-sektorean azpikontratazioa arau tzen duen abuztuaren 24ko 1109/2007 Errege Dekretua gara tzen duena; eta 1627/1997 Errege Dekretua, urriaren 24koa, eraikun-tza-obretan segurtasuneko eta osasuneko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2010-4765
• Bestalde, I tsasoko Gizarte Institutuaren egitura eta fun-tzioei buruzko apirilaren 8ko 504/2011 Errege Dekre-tuak i tsasoko langileen osasun-lagun tza eslei tzen dio erakunde horri, on tzian nahiz a tzerrian. Baita on tziko botika-ku txen ikuskapena eta kontrola eta i tsasoko lan-gileen osasun-prestakun tza ere. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/05/12/pdfs/BOE-A-2011-8282.pdf
• 843/2011 Errege Dekretua, ekainaren 17koa, preben-tzio-zerbi tzuen osasun-jarduera gara tzeko baliabideen antolamenduari buruzko oinarrizko irizpideak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/07/04/pdfs/BOE-A-2011-11428.pdf
• 884/2011 Errege Dekretua, ekainaren 24koa, arran tza-on tzietan marinel jarduera profesionalean jarduteko gu txieneko ezagu tzak eta baldin tzak xeda tzen dituen azaroaren 16ko 1519/2007 Errege Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/06/30/pdfs/BOE-A-2011-11219.pdf
• 885/2011 Errege Dekretua, ekainaren 24koa, Lanbi-de Kualifikazioen Katalogo Nazionala osa tzen duena, I tsas Arran tzako Lanbide Arloko sei lanbidekualifikazio ezarrita, eta o tsailaren 20ko 295/2004 Errege Dekre-tuan, uztailaren 11ko 1179/2008 Errege Dekretuan, eta o tsailaren 6ko 101/2009 Errege Dekretuan xedatutako zenbait lanbidekualifikazio egunera tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/07/13/pdfs/BOE-A-2011-12070.pdf
• 1033/2011 Errege Dekretua, uztailaren 15ekoa, Lanbi-de Kualifikazioen Katalogo Nazionala osa tzen duena, I tsas Arran tzako Lanbide Arloko sei lanbidekualifikazio ezarrita. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/08/04/pdfs/BOE-A-2011-13390.pdf
• 1696/2012 Errege Dekretua, abenduaren 21ekoa, arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenak xeda tzen dituen uztailaren 18ko 1216/1997 Errege Dekretuko 2. artikuluko 6. ida tz-zatian jasotako definizioa alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/12/22/pdfs/BOE-A-2012-15472.pdf
• 598/2015 Errege Dekretua, uztailaren 3koa, honako hauek alda tzen dituena: 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duena; 485/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, laneko segurtasun eta osasuneko seinaleztapen arloko gu txieneko xedapenei buruzkoa; 665/1997 Errege
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
301
Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa eta 374/2001 Errege Dekretua, apirilaren 6koa, lanean eragile kimikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2015/07/04/pdfs/BOE-A-2015-7458.pdf
• SCO/1526/2005 Agindua, maia tzaren 5ekoa, Laneko Medikun tza espezialitatearen prestakun tza-programa onartu eta argitara tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/05/28/pdfs/A18091-18100.pdf
• TAS/1/2007 Agindua, urtarrilaren 2koa, gaixotasun pro-fesionaleko parte-eredua ezar tzen duena, parte-eredua egiteko eta transmiti tzeko arauak xeda tzen dituena eta datu per tsonalen fi txategia sor tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/01/04/pdfs/A00482-00487.pdf
• TIN/2504/2010 Agindua, irailaren 20koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duen urtarrilaren 17ko 39/1997 Errege Dekretua gara tzen duena, preben tzio-zerbi tzu gisa, preben tzio-jardueren memoria gisa eta en-presen preben tzio-sistemaren auditoria-jarduera egiteko baimen gisa espezializatutako erakundeak akredita tzeari dagokionez. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2010/09/28/pdfs/BOE-A-2010-14843.pdf
• ARM/1753/2011 Agindua, ekainaren 22koa, ekialdeko Atlantikoko eta Mediterraneoko hegalaburraren arran tza arau tzen duena arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenetan. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/06/25/pdfs/BOE-A-2011-11007.pdf
• ESS/229/2012 Agindua, o tsailaren 9koa, I tsasoko Erre-gimen Bereziko bigarren eta hirugarren taldeetako langi-leen Gizarte Seguran tzako 2012rako kotizazio-oinarriak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/02/13/pdfs/BOE-A-2012-2149.pdf
• 1991ko urtarrilaren 15eko ebazpena, Idazkari tza Nagusi Teknikoarena, Estatuko Administrazioak Nazioarteko Itunen arloan duen jardueraren antolamenduari buruzko 801/1972 Dekretuko 32. artikulua aplika tzeari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/diario_boe/ txt.php?id=BOE-A-1991-1613
BIBLIOGRAFIA
• 10 arrazoi genero-ikuspegia kontuan har tzen duen laneko osasunerako eta segurtasunerako. Kataluniako Generalitatea, Lan Saila Bar tzelona, 2010eko urria. h ttp://www.redunidadesdeigualdad.udl.cat/fileadmin/Recursos/PRL/10XQ_Genere_cast.pdf
• Abril I, Delgado P, Porcel J. Azalaren esposizioa substan-tzia kimikoekiko: neurketa-metodoak. NTP 895 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/895w.pdf
• Abril I, Delgado P. Azalaren esposizioa substan tzia kimikoekiko: zehazteko metodologia sinplifikatua. NTP 896 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/896w.pdf
• Abril I, Delgado P, Guardino X, Van der Haar R. Azalaren esposizioa substan tzia kimikoekiko: arriskuaren ebalua-zioa eta kudeaketa. NTP 897 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/897w.pdf
• Alfonso P, Ortega M, Pérez AI, Rivas T. Estudo das condicións de traballo das redeiras galegas. Federación Galega de Redeiras Artesás O Peirao. h ttp://issga.xunta.es/export/sites/default/recursos/descargas/documentacion/publicacions/estudio-condi-ciones-trabajo-riberas-gallegas.pdf
• Benavides FG, Ruiz Frutos C, García García AM. Laneko osasuna. Laneko arriskuen preben tziorako kon tzeptuak eta teknikak. Masson 1997.
• Beranola M. Agente kimikoen kontaktua azalarekin eta begiekin: ebaluazioa eta ekiditeko moduak. Laneko se-gurtasuna eta osasuna. 2014; 76, 6-15.
• Blasco, A. Laneko Segurtasun eta Osasun Eskubidearen kon tzeptua, iturriak eta norainokoa. Santander, 1998. Argitara tzaile: Kantabriako Gobernua, Industria, Turismo, Lan eta Komunikazio Saila.
• Cavallé N. Agente kimikoak: preben tzio-neurrien aplika-zioa arnas bideen esposizioagatiko ebaluazio sinplifika-tua egitean. NTP 872 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/856a890/872w.pdf
• Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskuaren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (I). Alderdi oroko-rrak. . NTP 935. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/935w.pdf
• Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskua-ren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (II). COSHH Essentials eredua. POT 936. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/936w.pdf
• COSHH Essentials: Health and Safety Executive, 2003. h ttp://www.coshh-essentials.org.uk
• Cristóbal, J.L. Lanerako gaitasunaren osasun-azterketen antolaketa urpekari profesionaletan. I tsas Medikun tzako Nazioarteko II Kongresu Hispano Frankofonoa. Cartage-na, 2008ko urriak 3-4 h ttp://www.semm.org/cihf/pdf/M1rtosbuzosprofjose-luiscristobal.pdf
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
302
• Eiroa del Río F. Arran tza profesionala eta bere teknika. Galiziako Xunta. 2002.
• Eklöf B, Rutherford RB, Bergan JJ, Carpentier PH, Glo-viczki P, Kistner RL, for the American Venous Forum In-ternational Ad Hoc Commi ttee for Revision of the CEAP Classification, et al. Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders: consensus statement. J Vasc Surg. 2004;40: 1248.-52.
• LANEren en tziklopedia. h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/menuite-m.1f1a3bc79ab34c578c2e8884060961ca/?vgnextoid=a981ceffc39a5110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD&vgnextchannel=9f164a7f8a651110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD
• EstebanBuedo V, GarcíaGómez M, GalloFernández M, GuzmánFernández A. Laneko arriskuen preben tziorako Osasunaren Zain tzaren Liburu Zuria. Madril: Osasun eta Kon tsumo Ministerioa; 2004. h ttp://www.msc.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/docs/portadaLibroBlanco.pdf
• Esteban Buedo V, Santolaria Bartolomé E, de Mo tta Mar-tinez, MJ, Escolano Puig M (Koord). Osasuna Sor tzen duten Enpresak. Valen tzia: Valen tziako Generalitatea, 2005, 90. or. h ttp://biblioteca.sp.san.gva.es/biblioteca/publicacio-nes/MATERIAL/PUBLICACIONES/SER_SL/ASE/EGS/EGS_CASTELLANO.PDF
• Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Espainiako Estrategia. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/ESTRATEGIA%20SST%2015_20.pdf
• Agente kimikoekiko esposizioa. Ebaluazio kualitatiboa. LSHIN kalkulagailuak. h ttp://riskquim.insht.es:86/ris-kquim/cb/
• Falagan MJ. Higiene industrial aplikatua. “Zabaldua”. Luis Fernández Velasco fundazioa. Oviedo 2005.
• Fariña Castro M. Artes e aparellos de pesca empregados en Galicia. h ttp://www.cetmar.org/DOCUMENTACION/dyp/Artes-DePesca.pdf
• FDN-26. Arran tza-on tziak. Segurtasunari eta osasunari buruzko araudi nazionala – LSHIN. 2011. urtea. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documen-tacion/Publicaciones%20y%20documentacion/Divulga-cion_Normativa/fdn_26.pdf
• FDN-27. Arran tza-on tziak. Segurtasunari eta osasunari buruzko nazioarteko araudia – LSHIN. 2013. urtea. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/TEXTOS%20LEGALES/FDN/Ficheros/FDN%2027.pdf
• García Gómez M, Esteban Buedo V, Gallo Fernández M, Guzmán Fernández A. Hamar urte osasuna zain tzen. Rev La Mutua. h ttp://www.fraternidad.com/descargas/FM-RE-
VLM-14-2_4_Diez_años_de_vigilancia_de_la_salud_de_los_trabajadores.pdf
• Gil Hernández F. Laneko Medikun tzari buruzko Ituna. Masson 2005.
• González LM, Garcia NE. Arrisku Biologikoak i tsas arrantzan. NTP 625. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_625.pdf
• Guia de bona praxi per a la vigilància de la salut mental relacionada amb els factors de risc psicosocial. Kata-luniako Generalitatea. Departament de Salut. Direcció General de Salut Pública. h ttp://www.gencat.cat/salut/depsalut/html/ca/dir2143/riscpsicocompl2010.pdf
• Ostalari tzako langileen osasuna zain tzeko gida. Valen-tziako Generalitatea Conselleria de Sanitat.. Valen tzia 2010 h ttp://publicaciones.san.gva.es/publicaciones/docu-mentos/V1546-2010.pdf
• Nekazari tza Sektoreko langileen osasuna zain tzeko gida. Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioa. Madril 2013. h ttp://www.msssi.gob.es/ciudadanos/saludAmbLabo-ral/docs/guiaAgrario.pdf
• On tziko osasun-gida. Lan eta Gizarte Gaietako Ministe-rioa. 1995. h ttp://www.seg-social.es/Internet_1/Lanzadera/index.htm?URL=70
• Agente biologikoekiko esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben tziorako gida tek-nikoa (2. edizioa). Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2013. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/agen_bio.pdf
• Lantokietan dauden agente kimikoekiko esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben-tziorako gida teknikoa (2. edizioa). Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2014. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/g_AQ.pdf
• Langileek zaratarekiko duten esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben tziorako gida teknikoa. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2008. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/gu%C3%ADa_t%C3%A9cnica_ruido.pdf
• Bibrazio mekanikoekin zerikusia duten arriskuen eba-luaziorako eta preben tziorako gida teknikoa. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2008. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/Vibraciones.pdf
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
303
• Hernandez A. Agente biologikoak. Ebaluazio sinplifika-tua. NTP 833 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/821a921/833%20web.pdf
• ICNIRP Statement on protection of workers against Ultraviolet Radiation. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010. h ttp://www.icnirp.org/cms/upload/publications/ICNIR-PUVWorkersHP.pdf
• Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS). Documen ts pour le Médecin du Travail N° 97. Paris 2004. h ttp://www.inrs.fr/media.html?refINRS=TC%2097
• Juarez Y, Hernandez J, Rodriguez MJ, Rodriguez J, Soler E, Islas D. Mycobacterium marinum-aran on-doriozko azaleko infekzioa. Hiru kasuren deskripzioa eta literaturaren berrikuspena. Actas Dermosifiliogr. 2001;92(6):277-82. h ttp://www.actasdermo.org/es/infeccion-cutanea-por-mycobacterium-marinum-/articulo/13014801/
• Kortum E. Gender, work and health. World Health Organi-zation. Geneve 2011. h ttp://whqlibdoc.who.int/publica-tions/2011/9789241501729_eng.pdf
• LaDou J. Diagnostikoa eta tratamendua laneko eta ingu-rumeneko medikun tzan. El Manual Moderno. 2005.
• Lorenzo N, Gil M., Santiago I. Oinezko i tsaski-bilketaren azterketa epidemiologikoa. Instituto Galego de Seguri-dade e Saúde Laboral (ISSGA) eta Galiziako Xunta. 2012. h ttp://issga.xunta.es/export/sites/default/recursos/descargas/documentacion/publicacions/Estudo_epide-miolxxico_marisqueo_a_px_CASTELLANO.pdf
• Llorca JL, Soto P, Laborda R, Benavent S. “Askotariko lan-jardueretan arrisku biologikoa ebalua tzeko eskulibu-ru praktikoa. BIOGAVAL. 2013”. Institut Valencià de Se-guretat i Salut en el Treball (INVASSAT). Valen tzia 2013 h ttp://www.prevencioncec.es/UserFiles/File/Otros/bio-gaval2013.pdf
• Arran tza-on tzietan bizi tza- eta lan-baldin tzak hobe tzeko eskuliburua. Lanaren Nazioarteko Erakundea, 2011. h ttp://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documen ts/publication/wcms_162324.pdf
• Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioa. Langileen osasunzain tza espezifikorako protokoloak. h ttp://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/sa-ludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm
• Lan eta Immigrazio Ministerioa. Gizarte Seguran tza. Amatasuna, Aitatasuna, Haurdunaldiko arriskua eta Edoski tze naturaleko arriskua. h ttp://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documen ts/binario/100442.pdf
• Morales-Cuenca G, Moreno-Egea A, Aguayo-Albasini JL. Zirujau orokorrak barizeen zirujiaren aurrean. Cir Esp.
2009 ;85( 4 ) : 205– 213. h ttp://www.aecirujanos.es/revisiones_cirugia/2009/Abril2_2009.pdf
• UNE-EN 689:1996 Araua. Lantokiko atmosferak. Agente kimikoak arnasteko esposizioaren ebaluaziorako ja-rraibideak muga-balioekin aldera tzeko eta neurketaren estrategia. AENOR 1996.
• Esparru arau tzaile berria arran tza-sektorerako. Baxurako Arran tzaleen Kolektiboan Laneko Arriskuen Preben tzioa Arau tzeko Iradokizunak, 2007. h ttp://www.mapfre.com/documentacion/publico/i18n/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1062380
• OHSAS 18001 (Occupational Health and Safety As-sessment Series): Specifications for OH&S Management Systems.
• OHSAS 18002 Guidance for OH&S Management Systems.
• Piña JE et al. Eguzkian jatorria duen erradiazio ultramo-rearen gida teknikoa. Osasun Publikoaren Idazkariorde-tza. Osasun Ministerioa. Politika Publiko Osasungarrien eta Sustapenaren Dibisioa. Osasun Okupazionalaren Saila. txileko Gobernua. Santiago, 2011. h ttp://www.udec.cl/dirper/sites/default/files/guia_tecni-ca_radiacion_uv_minsal%20.pdf
• Pita S, Vila MT, Carpente J. Ikerketa: Arrisku-faktoreak zehaztea. Cad Aten Primaria 1997; 4: 75.-78. Egunera-tzea 2002/10/19. h ttp://www.fisterra.com/mbe/investiga/3f_de_riesgo/3f_de_riesgo2.pdf
• Euskal Autonomia Erkidegoko Arran tza Sektorean Lane-ko Arriskuen Preben tziorako Plan Integrala. Arriskuen Identifikazioak eta Ebaluazioak. h ttp://www.i tsaspreben.com/index.php?idioma=es&seccion=5&ctipo=2&contenido=210
• Porter JM, Moneta GL, Gaixotasun benoso kronikoari buruzko adostasunaren nazioarteko ba tzordea. Repor-ting standards in venous disease: an update. J Vasc Surg. 1995;21:634–45.
• Laneko osasunaren sustapena eta kalitatearen ebalua-zioa. h ttp://www.enwhp.org/
• Arran tza Sektoreko 15 metro baino gu txiagoko on tzietan ikuskapen-jarduketak egiteko protokoloa. h ttp://www.mtin.es/i tss/web/Atencion_al_Ciudadano/normativa_y_Documentacion/Documentacion_Riesgos_Laborales/008/002/columna2/8.1a_PROTOCOLO_bu-ques_menos_de_15.pdf
• RISKOFDERM. Toolkit for Assessment and Management of Risks from Occupational Dermal Exposure to Hazar-dous Substances. h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/menuitem.1f1a3bc7-9ab34c578c2e8884060961ca/?vgnextoid=2e00125ceb036310VgnVCM1000008130110aRCRD&vgnextchannel=25d44a7f8a651110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
304
• Rodríguez Arribe JA. Vixía Plana. I tsasoko Gizarte Insti-tutuaren MAR aldizkariaren 457. zk.; 32, 33.
• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioa berdin on tziko segur-tasuna. Industrias Pesqueras aldizkariaren 1942 zk., 37. orrialdea.
• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioaren kon tzien tzia. Pon-tevedrako Arran tzale Kofradien Federazioa. Area e Mar aldizkaria, 2007ko iraila. 34.-37.
• Rodríguez Arribe JA. Arraina uretan bezala. Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundearen aldi-zkariaren 14. zk.; 16-22.
• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioaren kudeaketa arran-tza-on tzietan. Etapa baten hasiera. AETINAPE aldizkaria. 2007ko mar txoa.
• Rodríguez Arribe JA. Vixía plana, Galiziako administra-zioak arran tza-sektorean LAPren alde egin duen apustu sendoa. Riesgo Laboral aldizkariaren 27. zk.; 22-25.
• Serra C, Garcia-Gomez M. Osasunaren zain tza indibi-duala. Hemen: Benavides FG, Ruiz C, Garcia AM. Laneko osasuna. Laneko arriskuen preben tziorako kon tzeptuak eta teknikak. Bar tzelona: Masson; 2000. 237-249 or.
• Solé Gómez MD. Laneko osasunaren sustapena: kalita-tea ebalua tzeko galdetegia. NTP 639. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_639.pdf
• Solé Gómez MD. Lanean osasuna susta tzea: utopia ala premia? h ttp://www.estrucplan.com.ar/Articulos/verarticulo.asp?IDArticulo=816
• Solé Gómez MD et al. Directrices para la evaluación de riesgos y protección de la maternidad en el trabajo. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala. Madril 2011. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Instituto/Noticias/Noticias_INSHT/2011/ficheros/2011_11_23_DIR_MATER.pdf
• Solé Gómez MD. Haurdunaldia, edoski tzea eta lana: osasunaren zain tza. POT 915. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/915w.pdf
• Soriano, G. Guillén, P. Carbonell E. PSICOVS.2012 lantaldea. Arrisku psikosozialeko faktoreen eraginpean dauden langileen osasunaren zain tza espezifikorako gomendioen gida. PSICOVS2012 protokoloa. OSALANek finan tzatutako ikerketaproiektua. 2012ko azaroaren 23ko EBAZPENA, Osalan-Laneko Segurtasun eta Osa-sunerako Euskal Erakundeko Zuzendari Nagusiarena, Laneko arriskuen preben tzio-arloko ikerketa-proiektue-tarako diru-lagun tzak ematea ebazten duena. (EHAA 243. zk., 2012ko abenduaren 17koa) 2014. h ttp://www.aeemt.com/contenidos/Recursos/Guia_PSI-COVS2012/guia_PSICOVS2012.pdf
• Sousa ME, Tejedor JN. Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskuaren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (III). INRS ereduan oinarritutako metodoa. NTP 937. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/937w.pdf
• Vecchia P, Hietanen M, Stuck BE, van Deventer E, Niu S. Protecting Workers from Ultraviolet Radiation. ICNIRP 14/2007. Oberschleißheim, 2007. h ttp://www.who.int/uv/publications/Protecting_Wor-kers_UV_pub.pdf
• Vicente MT, Ramírez MV, Murcia JJ. Laneko Medikun tza. Jarduteko protokoloak eta modua. Le ttera Publicacio-nes. 2008.
• Vincent R, Bonthoux F, Mallet G., IparraguireJF , Rio S. Méthodologie d’évaluation simplifiée du risque chimique : un outil d’aide à la décision. INRS, ND 2233, Paris, 2005. h ttp://www.inrs.fr/media.html?refINRS=ND%202233
• Vogel L. Europako emakume langilearen osasuna. Aitor-tu gabeko desberdintasunak. Bureau Technique Syndical Européen pour la Santé et la Sécurité. Bruxelles 2003. h ttp://www.istas.net/web/abreenlace.asp?idenlace=2597
OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA
305
KON TSULTATUTAKO BESTE ITURRI BA TZUK
• h ttp://www.seg-social.es/prdi00/idcplg?IdcService=GET_FILE&dID=83672&Rendition=Web
• h ttp://www.marm.es/es/estadistica/temas/estadisticas-pesqueras/2009_04_Caracteristicas_tecnicas_tcm7-51486.xls
• h ttp://www.seg-social.es/Internet_1/Estadistica/Est/Observatorio_de_las_Enfermedades_Profesionales/index.htm
• h ttp://www.mtin.es/es/estadisticas/index.htm
• h ttp://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documen ts/binario/141887.pdf
• h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/;VAPCOOKIE=ycQmTRJfSnZn4lsD9YJZP1VWgJmGY3J5pnJLLH1Tm9X4z1Tr9kh5!995412821!-2063770658
• h ttp://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm
• h ttp://www.issga.es/html/public/campanas_detalle.php?campana=16
• h ttp://www.osalan.euskadi.net/s94-osalan/es/
• h ttp://iaprl.asturias.es/es/
• h ttp://icasst.es/
• h ttp://www.i tsaspreben.com/
• h ttp://www.portalreach.info/clp/
• h ttp://www.granpesca.com/diccionario/z.htm
• h ttp://www.aemet.es/es/portada
• h ttp://www.ginasthma.org/
• h ttp://biodat.insht.es:86/
• h ttp://www.fisterra.com/
• h ttp://www.ilo.org/global/lang--es/index.htm
• h ttp://www.cdc.gov/spanish/niosh/
• h ttp://www.pesca2.com/productos/escaparate.cfm?id_emp=1071306763
• h ttp://www.arvi.org/index.html
• h ttp://www.worldfishing.net/news101/industrynews/opagacagacandissfsigndealtocollaborateonbe tterfishingpractices
• h ttp://www.magrama.gob.es/es/pesca/temas/la-pesca-en-espana/mapa-de-zonas-de-pesca/
• h ttp://www.fncp.eu/
• h ttp://www.anabac.org/index.php/es/asociados/inpesca
• h ttp://www.segsocial.es/Internet_1/Trabajadores/Afiliacion/RegimenesQuieneslos10548/RegimenEspecialde-Tr32840/index.htm
• h ttp://www.fao.org/docrep/004/X9656S/x9656s05.htm#bm05.2
• h ttp://eur-lex.europa.eu/es/consleg/latest/chap04.htm
• h ttp://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documen ts/publication/wcms_162324.pdf