Download - Latín lingua flexiva 2.2 (outubro 2013)
O Latín, Lingua FlexivaCategorías gramaticais
LATÍN I BACHARELATO
Álvaro P. Vilariñov.2.2 (outubro-2013)
1
INDEXConcepto de lingua flexivaCategorías latinasLinguas sintéticas versus analíticasRecapitulacionFlexión nominal: xénero e númeroFlexión nominal: o casoAs declinacións
Flexión pronominal: os pronomes persoaisFlexión verbal: categoríasEnunciado dos verbos: as conxugaciónsA orde das palabrasA concordanciaBibliografía
☞☜
☝
2
Concepto de lingua flexiva
Palabras con flexión:
Lexemas: parte invariable, aporta significado básico
Morfemas: modificación do lexema, aportan significado gramatical
Palabras variables(con flexión)
Palabras invariables (sen flexión)
substantivo, adxectivo, pronome, artigo, verbo
adverbio, preposición, conxunción, interxección
rein arouan
asendon o
aosas ☞☜
☝
3
Categorías latinas
LATÍN Categorías funcionais Categorías gramaticais
substantivo/adxectivo xénero, número e caso
VARIABLES pronome xénero, número, caso e *persoa
verbo número, persoa, tempo, modo, voz
INVARIABLES adverbio, preposición, conxunción, interxección *só afecta aos pronomes persoais
☞☜
☝
4
Categorías latinas: o casoCategorías funcionais: clasificación baseada na función que exercen na oraciónCategorías gramaticais: clasificación baseada nas nocións gramaticais que aportanO latín non ten categoría funcional de artigoA categoría de “caso” < latín “casus”
O latín ten unha categoría gramatical, o caso, non presente nas linguas romances. O caso afecta ás categorías funcionais do:
SubstantivoAdxectivoPronome
O caso expresa a función sintáctica da palabra na oración.Caso: cada unha das formas que pode adoptar unha palabraDeclinación: conxunto ordeado dos casos (κλινω= “caer”)Desinencias: morfemas casuais (cada unha das diferentes terminacións das palabras) ☞☜
☝
5
Linguas sintéticas versus analíticasLingua sintética
significado función sintáctica significadofunción sintáctica
Tarquinius Superbus Romam non amat
Roma Tarquinium Superbum non amat
Nominativo suxeito
Nominativo suxeito
Acusativo O.D.
Acusativo Obxecto Directo
adverbio
adverbio
verbo tr.
verbo tr.
Tarquini-um “a Tarquinio”Lingua analítica
☞☜
☝
6
Recapitulación
FLEXIÓN
• nominal• pronominal• verbal
CATEGORÍA FUNCIONAL
• substantivos/adxectivos• pronomes• verbos
PROCEDEMENTO
• declinación• declinación• conxugación
afecta apor medio
de
☞☜
☝
7
Flexión nominal: xénero e número
Xénero: Indoeuropeo: criterio vitalista
AnimadasInanimadas
Latín: criterio sexualistaMasculinoFemininoNeutro (ne + utrum)
Linguas romances: isto, iso, aquilo, lo, eso, etc.Número:
Singular e PluralAntigo dual en indoeuropeo: restos latinos (ambo, duo)
☞☜
☝
8
Flexión nominal: o casoCasos Función Ex. Tradución
Nominativo (nom.) Suxeito e atributo Rosa (a, unha) rosa
Vocativo (voc.) Chamada, interpelación Rosa rosa!
Acusativo (Ac.) Obxecto Directo Rosam (a, unha) rosa
Xenitivo (Xen.) Complemento do nome Rosae (da, dunha) rosa
Dativo (Dat.) Obxecto Indirecto Rosae á, para (a, unha) rosa
Ablativo (Abl) Complemento Circunstancial Rosā Con, por, na, nunha… rosa
☞☜
☝
9
Flexión nominal: o caso IIO latín non ten artigoVocativo > elemento externo á oración: “terra!”, “amigo!”Acusativo:
tradución (levará prep. “a” + nome persoa ou ente personificado)Quero “un libro””unha rosa” /”ao meu pai” “á miña nai” “á patria”
Prep. + acusativo > complemento Circustancial
Per montes (a través dos montes, polos montes)Ablativo
Instrumental (con) > gladiō necatLocativo (en) > insulā vivitSeparativo (dende) > oppidō exit
Aposición: no mesmo caso que o termo ao que explica
Roma, caput mundi, (Roma/caput = nominativos)Predicativo:
Predicativo do suxeito (Nominativo): Theseus solus minotaurum necavit
Predicativo do obxecto directo (Acusativo): eam solam relinquit
☞☜
☝
10
Flexión nominal: a declinaciónDeclinación: conxunto ordenado dos casos (das variantes que admite un substantivo, adxectivo ou pronome)5 modelos de declinación en latínTema:
Terminación do lexemaClasifica as distintas declinaciónsTema + morfemas casuais > alterado por modificacións fonéticas
Resulta máis evidente no xenitivo de plural
Declinación 1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
TEMA -a -o -cons/-i -u -e
xen. plural terra-rum populo-rum reg-um civi-um exercitu-um die-rum
☞☜
Tarquinio + s Tarquinius=
☝
11
As 5 declinaciónsDeclinación Tema Xen.sing. Enunciado
nom.sing + xen. sing
1ª -a -ae Rosa, rosae
2ª -o -i Populus, populi
3ª -cons/-i -is Rex, regisPiscis, piscis
4ª -u -us Manus, manus
5ª -e -ei Dies, diei
Substantivos(nom + xen.)
Rosa, -ae Nomen, -inis (nominis)
Castra, -orum Latus, -eris (lateris)
☞☜ Bonus -a -um Omnis -e Audax, -acisAdxetivos
(nominativos 3/2/1 term.)
☝
12
Flexión pronominalCategorías funcionais con flexión:
Substantivos, adxectivos > flexión nominalVerbos > flexión verbalPronomes > flexión pronominal
Categorías gramaticais da flexión pronominal:“xénero”, “número” e “caso”*pronomes persoais > “número”, “caso” e “persoa”
Pervivencia da categoría gramatical “caso” noutras linguas:Pronomes persoais:
Eu, me, min (galego)Yo, me, mi (castelán)I, me (inglés)Je, me, moi (francés)Ich, mich, mir (alemán) ☞☜
☝
13
Os pronomes persoais en latín
Casos 1ª persoa 2ª persoa
Nominativo Ego Tu
Vocativo --- Tu
“SINGULAR”Acusativo Me Te
“SINGULAR”Xenitivo Mei TuiDativo Mihi Tibi
Ablativo Me (mecum) Te (tecum)Nominativo Nos Vos
Vocativo --- Vos
“PLURAL”Acusativo Nos Vos
“PLURAL”Xenitivo Nostrum / i Vestrum / iDativo Nobis Vobis
Ablativo Nobis/Nobiscum Vobis/Vobiscum
☞☜ Categorías gramaticais de Número, Caso e Persoa.
☝
14
A Flexion VerbalFlexión verbal > conxugación5 Categorías gramaticais:
Persoa, número, tempo, modo e voz
Tema Morfema temporal modal Desinencia
voca ba nt
Significado léxico Tempo / modo Persoa/número/voz
☞☜
☝
15
Categorías gramaticais no verbo
Formas persoais: tempos verbais en voz activa e pasiva
Formas persoais: tempos verbais en voz activa e pasiva
Formas persoais: tempos verbais en voz activa e pasiva
INDICATIVO SUBXUNTIVO IMPERATIVO
• Presente• Pretérito imperfecto• Futuro imperfecto
• Presente• Pretérito Imperfecto
• Presente• Futuro
• Pretérito Perfecto• Pretérito Pluscuamp.• Futuro Perfecto
• Pretérito Perfecto• Pretérito Pluscuamp.
Tema de presente
Tema de perfecto
☞☜
☝
16
Categorías gramaticais no verbo (II)Formas non persoais do verbo: Formas non persoais do verbo:
SUBSTATIVOSVERBAIS
ADXECTIVOSVERBAIS
• Infinitivo• Xerundio• Supino
• Xerundivo• Participio
Categoría gramatical “Persoa”Formas persoais / non persoais
Categoría gramaticais “Número”Substantivos verbais carecen de “número”
Linguas romances e latínNon hai total coincidencia nos sistemas verbais.Polo xeral teñen máis tempos e modos:
Castelán: pretérito perfecto simple / compostoGalego e castelán: modo condicional ou hipotético
Carecen dalgún tempo latino (futuro de imperativo) ☞☜
☝
17
Enunciado dos verbos
Tema de presenteTema de presenteTema de presente Tema deperfecto Supino
1ª pers. Sing.Presente IndicativoVoz Activa
2ª pers. Sing.Presente IndicativoVoz Activa
Infinitivo1ª pers. Sing.Pretérito Perf.
IndicativoVoz Activa
Supino
Voc-o Voca-s Vocā-re Vocav-i Vocat-um
Chamo Chamas Chamar Chamei Chamado
☞☜
☝
18
As 4 conxugaciónsConx. Tema
Temapresente
Temaperfecto Supino
1ª -a Voco, vocās, vocāre Vocāv-i Vocāt-um
2ª -e Video, vides, vidēre Vid-i Vis-um
3ª conson. Mitto, mittis, mittĕre Mis-i Miss-um
4ª -i Audio, audis, audīre Audīv-i Audīt-um
☞☜
☝
19
A orde de palabrasDesinencias casuais > permite unha orde + libre
Romulus amat Romam, Romam Romulus amat, Romam amat RomulusEstrutura ascendente (= inglés)
Verbo ou substantivo ao final: Servius Tullius exercitum instituitISIC: International Student Identity Card
Complementos verbais antes do verbo (OD, OI, etc)Tarquinius Superbus Servium Tullium succedit.
Complementación nominal (adxectivos e comp. do nome en xenitivo) > antes do substantivo
Horatius Cocles magna virtute pontem defendit = (inglés) Black carRomae reges
Galego, castelán (estrutura descendente) Carnet de identidade internacional de estudanteCoche negroReis de Roma
☞☜
☝
20
A concordanciaEn latín En galego e castelán
Substantivo e
adxectivo
Xénero, número e casoAlba rosa (feminino / Singular / Nominativo)
Xénero e númeroRosa branca (feminino / singular)
Suxeito eatributo
Xenero, núm. e caso (se o Atrib. é un Adx.)Tarquinius superbus erat Masc. sing. Masc. sing. Nom. Sux. Nom. Atrib. Caso (cando o Atrib. é un Substantivo)Tuscorum tumuli gloria sua erant Masc. Plur. Femin. sing. Nom. Sux. Nom. Atrib.
Xénero e número (se o Atrib. e un Adx.)Tarquinio era soberbioMasc. sing. Masc. sing.
Non concordancia (cando o Atrib. é un Subs)As tumbas dos etruscos eran o seu orgulloFem. Plur. Masc. sing.Sux. Atrib.
Suxeito e verbo
Número e persoaRomulus primus rex fuit3ª persoa sing. (el) 3ª persoa singularNom. Sux. Verbo.
Número e persoaRómulo foi o primeiro rei3ª persoa sing. (el) 3ª persoa singularNom. Sux. Verbo. ☞☜
☝
21
Bibliografía
LATIN I – AKAL – Grupo FalernoDe onte a Hoxe – Colectivo Trasancos
☞☜
☝
22