Izenlagunak
● Izenlagunak: NOREN eta NONGO
● Izenlagunen egitura
Hurrengo adibidea eskuinetik ezkerretarantz osatua dago: Adlag (puntan),horren barnean IS (punta) eta horren ezkerretara izenlagun bat (adarraren)eta horren ezkerretara beste bat (sagarraren) eta ezkerrerago beste bat(Aldapeko).
Aldapeko sagarraren adarraren puntan
Euskaraz nahi adina luza daitezke sintagmak ezkerretarantz, izenlagunakpilatuaz. Baina zelako egitura dute?
Bada, izenlagunen iruzkina landuko dugu atal honetan.
HIZKUNTZ IRUZKINA
30
Izenlagunak beti ere izen sintagma bati loturikegituratzen dira. Sakoneko egituran beti daudeISren ezkerretara. Bereiz itzazu alboko perpausetakoak.
1. Non daude gauzak? . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. ondoan egon da lehen. . . . . . . . . ❍ ❍3. Gaur ez dut ikusi Aitor. . . . ❍ ❍4. museoa ikusi genuen atzo . . . . . ❍ ❍5. kolorea ederra da.. ❍ ❍belarrarenZelaiko
Bilboko
Goierriko
Unairen
gure
IzenlagunaNongo
Noren
oinarria erl
Izlag (Noren/Zeren) IS + enIzlag (Nongo/Noizko) Adlag + ko
Izenlagunak
Zein da izenlagun horien azaleko egitura? Eta sakonekoa?
Gu en ................................
1. Unai Ø en ................................
2. Goierri Ø n ko ................................
3. Bilbo Ø n ko ................................
4. Zelai a n ko ................................
5. Belar a en ................................
Teilatuetako ....................................
6. Diskoen ....................................
7. Hiztegiko ....................................
8. Adiskidearen ....................................
9. Loreetako ....................................
10. Abestien ....................................
Gure Teilatu ak n ko
Nongo erako izenlagunaren zatiketak arraroa ematen du,baina sakonean non egitura du: Donostian + ko
Non + ko
Izenlagunekin sintagmak luzeago bihurtzen dira. Hori dela-eta, adierazpen grafikoak egiteko garrantzizkoa iza-ten da urratsak behar bezala betetzea. Gogora ditzagun.
3. Zatiketa2. Giltza1. Gezia eta sintagma
Behetik gorantz
IMIzlag Det
aa n ko gelaikastetxe {
➔ ikastetxeko gela
aa n ko gelaikastetxe {
➔ ikastetxeko gela
aa n ko gelaikastetxe {
➔ ikastetxeko gela
• Aplikatu atalei dagozkienformulak
IS
➧ ➧mug
IMIzlag Det
IS
mug• Goitik behera hasi• Eskuinetik ezkerrera
1 2 3
Ikus zuhaitzak edo formulak eta erantzun:
1. Izlag Izenaren Multzotik (IM) ateratzen al da? . . . . . . . . . ❍ ❍2. IS batetik irten al daiteke Izlag bat baino gehiago? . . . . . ❍ ❍3. Izlag gunetik irten al daiteke Adlag bat? . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Determinatzailea IM gunetik irten al daiteke? . . . . . . . . . ❍ ❍
Bai Ez
HIZKUNTZ IRUZKINA
31
•• Jarri hurrengo adierazpen
grafikoetan falta diren loturak. IS → IM + Det→ Izlag + IM + Det
Adlag → IS + erl→ adond + (grad)→ postp + (erl)
Izlag (en) IS + erl(ko) Adlag + erl
Ø n ko udal a en erabaki aDonostia
➔ Donostiako udalaren erabakia
IMIzlag Det
IS
mugiz
Izlag
Izlag
IM
mug
Det
IS erl
Adlag erl iz
IS erl
IM Det
iz
{Ø n koAldape
➔ Aldapeko
Adlag erl
IS erl
IM Det
iz
{emakume a en egun a
➔ Emakumearen eguna
IMIzlag Det
IS
mugiz
mug
IS erl
IM Det
iz
{sagar a en
➔ sagarraren
Izlag
mug
IS erl
IM Det
iz
{adar a en
➔ adarraren
{punta a n
➔ puntan
Formulak
HIZKUNTZ IRUZKINA
32
1. Nekazarien lana gogorra izan ohi da. . . . . . . . . ❍ ❍ ❍
2. Puntaren puntan txoria zegoen kantari. . . . . . . ❍ ❍ ❍
3. Puntaren puntan txoria zegoen kantari. . . . . . . . ❍ ❍ ❍
4. Babesleku egokiak dira txori batzuentzat. . . . . ❍ ❍ ❍
5. Akitaniako lurraldean agertu ziren. . . . . . . . . ❍ ❍ ❍
6. Sagardiaren inguruan ibili dira. . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍
7. Itsasoko haizeak gogor jotzen zuen. . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍
8. Itsasoko haizeak gogor jotzen zuen. . . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍
9. Euskal Herriko lurretan zehar hedatu da. . . . . ❍ ❍ ❍
10. Euskal Herriko lurretan zehar hedatu da. . . . . . ❍ ❍ ❍
Adlag
IS Izlag
•• Bereiz itzazu koloretan markaturiko atalak.
•• Ondoren, egizu denaren iruzkina. Ez ahaztu eskuinetik eta goitik hastea, bestela ez zaizu irtengo.
➔ Aldapeko sagarrar en adarrar en puntan
HIZKUNTZ IRUZKINA
33
➔ Nekazar i en lana ➔ Babe s l eku egokiak
➔ Txor i batzuentzat ➔ Akitaniako lurraldean
Egitzazu hurrengo esaldi zatien adierazpen grafikoak edo zuhaitzak.
➔ Sagardiar en inguruan ➔ I t sa s oko haiz eak
HIZKUNTZ IRUZKINA
34
➔ Euskal Herr iko lurr e tan z ehar
➔ Gast e izko ja i e tako g i r o a la iar en ondor i oz
➔ Gure i t sa s oko urar en ko l o r e i luna