Download - Himno Galego, proposta didáctica
-
O Himno Galego Proposta didctica (msica)
Pascual Veiga
Teodosio Ramrez Jorquera
Javier Cabana Casas
Miguel Brotns Prez
Pilar Beiro Crespo
Luis Rodrguez Rey
Oscar Martnez Iglesias
Px. 2 Presentacin Px. 3 Unidade didctica para 2 curso da E.S.O.
Px. 9 Materiais de traballo.
Px. 16 Bibliografa.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
1
http://inicia.es/de/teo_ramirez/recursos.htm
-
PRESENTACIN
Como moitas outras ideas, dunha xuntanza de amigos que nalgn momento das
sas vidas profesionais coincidimos en Ferrol, xurdiu o proxecto que agora
presentamos: unha proposta didctica en torno himno galego.
No labor docente do da a da, non un obstculo a busca de informacin, hoxe
en da mais accesible que nunca, senn reunila, depurala e darlle forma, de xeito que a
transmisin de coecementos e valores s alumnos sexa o mis efectiva e grata posible.
Pois ben, ns quixemos aportar o noso grao de area nesta tarefa proporcionando,
non unha obra rematada e pechada, senn un punto de partida para a aplicacin
flexible en distintos contextos educativos. Nas vindeiras pxinas amsase un exemplo
de unidade didctica para un nivel concreto, o 2 curso da E.S.O. , pero tamn
atoparedes moitas mis propostas didcticas que cada quen poder desenvolver no
seu mbito docente.
Nos integrantes do grupo hai mestres de educacin musical, profesores de
ensino secundario e de linguaxe musical, de centros de Ferrol, Narn, Pontevedra e
Vigo; e xa podedes imaxinar que a diversidade de puntos de vista e o calendario fixeron
que a coordinacin e toma de decisins resultaran mis complexas e laboriosas do que
inicialmente pensamos; pero mesmo tempo foi unha experiencia enormemente
enriquecedora que esperamos repetir no futuro.
Finalmente, queremos expresar a nosa gratitude pola sa colaboracin a Manolo
Rei (I.E.S. Concepcin Arenal), a Pedro Sanz (Real Coro Toxos e Frores) e Excmo.
Concello de Ferrol pola sa publicacin.
Desexando que vos sexa de utilidade, recibide unha forte aperta
Teo Ramrez (Coordinador)
inicia.es/de/teo_ramirez/recursos.htm
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
2
http://www.inicia.es/de/teo_ramirez/recursos.htmDireccin alternativa de la pgina:http://teo_ramirez.eresmas.com/
Direccin de este documento:inicia.es/de/teo_ramirez/himno.pdf
Comentarios:teo_ramirez(ARROBA)hotmail.com
-
UNIDADE DIDCTICA PARA 2 CURSO DO 1 CICLO DA E.S.O.
A presente unidade desenvolverase durante o ltimo trimestre rematando para o
Da das Letras Galegas. Pdese vincular con outras unidades da programacin, dende
distintos planos: o folclore, o canto a varias voces, etc. Os coecementos previos
necesarios son os seguintes:
Linguaxe musical:
O Comps de catro por catro; a corchea con puntillo e semicorchea.
Expresin vocal:
Entoacin dun mbito de oitava sen alteracins; mnima correccin na respiracin e
impostacin; ter adquirido o hbito do canto coral a unha ou das voces.
Expresin instrumental:
Execucin de sinxelas melodas na pequena percusin de placas; destreza mnima
co bombo e algo maior coa caixa.
Os principios metodolxicos considerados pasan por unha potenciacin da
autonoma na procura de informacin, o traballo en equipo, a participacin activa e a
posibilidade de traballar a unidade con independencia do estadio evolutivo concreto dos
alumnos. Pola outra banda, a propia natureza dos contidos non allea entorno dos
alumnos e posibilita grandemente a conexin interdisciplinaria coas reas de Lingua
galega e Ciencias sociais. Nos traballos de investigacin as fontes de informacin
deben de ser o mis variadas e fiables posibles.
O plantexamento, moi focalizado nun tema concreto, fai que intencionadamente o
bloque de contidos preponderante sexa o da msica no tempo. Sen embargo, en cada
entorno concreto educativo, pdense inclur outros contidos dos bloques aqu obviados;
na primaria e grao elemental de msica, pode ser moi recomendable desenvolver
actividades de movemento, dramatizacins, etc.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
3
-
No Bacharelato non deberamos atopar problema na realizacin de anlises
musicais e sociolxicas de certa complexidade, e mesmo de interpretar o himno
completo na sa tesitura orixinal e cunha instrumentacin e harmonizacin mais rica.
Neste nivel sera moi enriquecedor facer unha visita s lugares e museos
adecuados, as como asistir a unha interpretacin de calidade do himno nalgn
concerto ou acto cultural.
A presencia dalgns contidos transversais currculo pdese implantar dun xeito
moi evidente en moitos deles. A modo de exemplo:
Educacin ambiental Por qu Os pinos son un smbolo de Galicia? Protexer o noso patrimonio natural un xeito mis de protexer a nosa identidade?.
Educacin para a paz A tolerancia e respeto pola diversidade cultural.
Educacin para a igualdade de oportunidades dos sexos
Na interpretacin vocal e instrumental colectiva o reparto de tarefas sempre dependente de condicionantes persoais alleos nivel de desenvolvemento individual.
Educacin para a sade Adquisicin de hbitos correctos na prctica vocal.
Educacin para o lecer Achegamento s manifestacins culturais populares baixo un punto de vista ldico, xa dende a faceta da interpretacin colectiva, espontnea ou non, xa dende a postura do espectador.
Educacin para o consumo Aprecio pola calidade das audicins e uso racional dos materiais escolares. As, por exemplo, un mural en cartolina pdese empregar polo outro lado para elaborar un novo.
Os dous obxectivos principais que queremos acadar coa unidade son:
Coecer os datos bsicos da orixe e historia do Himno Galego, indagando
nas circunstancias histricas nas que xurde.
Mellorar as capacidades comunicativas as como a integracin e
comprensin do noso entorno, especialmente dos alumnos e alumnas
procedentes doutras comunidades e pases.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
4
-
Os obxectivos concrtanse nos seguintes contidos:
Bloque
Contidos principais Contidos secundarios
Linguaxe musical
-Reforzo dalgns elementos rtmicos sinxelos: corchea con puntillo-semicorchea, anacruse, etc. -O mordente.
Movemento e danza
-Ritmo procesional; marchas; exploracin das posibilidades escnicas.
Expresin vocal e canto
-Interiorizacin tanto da meloda como do texto a travs do canto.
-Reforzo da entoacin diatnica nun mbito de oitava, da respiracin, impostacin e empaste.
Expresin instrumental
-Interpretacin do himno a partir da notacin musical.
-Reforzo da prctica instrumental. -Prctica do mordente. (no arranxo instrumental a caixa interpreta mordentes, pero a notacin fxose con figuras convencionais)
A msica no tempo
-Datos biogrficos bsicos sobre Veiga, Pondal e Xos Fontenla Leal. -A orixe e historia do himno; o cambiante contexto social, cultural e poltico. -Valoracin do himno galego como expresin da loita dun pobo na defensa da sa cultura e identidade. -Identificacin persoal cun smbolo de especial e fondo significado para os galegos, as como recoecemento do labor daqueles que o fixeron realidade.
-O Rexurdimento; a tradicin coral en Ferrol. -Introduccin mitoloxa galaica e, en xeral, dos pobos celtas. -As variedades da lingua; caractersticas da linguaxe de Pondal; anlise do texto. -Relacin dos parmetros musicais co texto; convencionalismos compositivos e valoracin esttica. -A semitica e a msica; o poder comunicativo do que en aparencia non mais que un conxunto ordenado de notas e letras; a evocacin.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
5
-
Os recursos necesarios son os instrumentos da aula, gravacins do himno,
fontes de informacin suficientes (poden servir os materiais de traballo anexos) e copias
do texto a da msica para os alumnos.
Propoemos unha temporalizacin en catro sesins, mais cmpre lembrar que, a
raz de dificultades especiais, podera ser necesario adicar mais tempo prctica
instrumental ou vocal, e mesmo a actividades de ampliacin, consolidacin ou reforzo .
PRIMEIRA SESION
Duracin estimada
Descricin da actividade
5 minutos
-Nun remuo de ideas aprtanse posibles definicins para a palabra Himno. Apntanse na pizarra sen facer ningn comentario. Tamn se pode debater en pequeno grupo, se o nmero de alumnos as o fai aconsellable. (Neste caso o profesor pode empregar o tempo para escribir a letra do himno na pizarra.)
10 minutos
-Colectivamente comntanse as distintas propostas e contrstanse coas definicins dun diccionario bsico (pdese empregar un diccionario escolar) e outro de recoecido prestixio. O profesor describe brevemente a unidade didctica que imos traballar e indaga sobre o punto de partida. Algun sabe quen o fixo? De qu fala?...
5 minutos
-Reparto de tarefas de investigacin por grupos sobre Pondal, o Rexurdimento, o Himno Galego, Fontenla Leal, Breogn, e Veiga. (Tase presente que aqu amsanse os temas ordenados pola relativa abundancia de informacin no entorno escolar; as, normalmente moito mis doado atopar informacin sobre Pondal que sobre Pascual Veiga.). O profesor pode recomendar ou aportar algunhas fontes de informacin, as como suprimir ou engadir temas. (Vxase o apartado de bibliografa e recursos final da unidade). Cmpre establecer neste momento a data de exposicin dos distintos traballos e a do exame.
5 minutos
-Escoitamos erguidos solemnemente o himno galego. (O texto debe de estar visible na pizarra)
Ata o remate da clase
-Reparto das partituras, adaptacin instrumentacin usual na aula e comezo do ensaio, segundo a metodoloxa que o profesor considere. Pode ser necesario facer unha pequena avaliacin previa que recomende ou non o repaso dos coecementos previos sinalados na unidade. Cmpre que todos os alumnos vaian desenvolvendo os distintos papeis: canto coral, direccin, placas, bombo...
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
6
-
SEGUNDA SESION
5 minutos
-Escoitamos erguidos o himno galego, preferentemente nunha versin distinta xa escoitada na anterior sesin.
30 minutos
-Exposicin dos temas elaborados en grupo. O profesor sinalar os datos concretos a anotar no caderno. Se o caso, no seu lugar pdese visualizar algn vdeo sobre algn dos temas.
Ata o final da clase
-Ensaio colectivo.
TERCEIRA SESION
20 minutos
-Empregando a dinmica de grupos que o profesor considere mais axeitada, e tendo obtido xa moita informacin, tentamos responder a distintas cuestins sobre: O poema de Pondal: Quen son os rumorosos? A qu se refire Pondal cando fala das altas copas de escuro arume arpado? Cal o fogar de Breogn? Qu un bardo?... Funcins sociais da msica: Por qu se compoen himnos? Cales coecemos? Porqu case todos levan letra? Cl a mensaxe do texto de Pondal?... Calquera outra cuestin que o profesor considere oportuna.
20 minutos
-Debate e correccin das respostas. Tase presente especialmente aqu a conexin interdisciplinaria con outras areas en contidos como os recursos estilsticos, o Rexurdimento, o galego normativo e outras variedades, etc.
Ata o final da clase
-Ensaio colectivo. (nesta sesin non escoitmo-lo himno!)
CUARTA SESION
Ata 10 minutos antes do remate
-Sesin de avaliacin dos contidos conceptuais traballados, as como da propia unidade didctica e a nosa intervencin educativa. (desenvolvemento por escrito, cuestionario, entrevista, etc.). Nalgn caso, pdense propoer tarefas de reforzo-recuperacin, como, por exemplo, a elaboracin dun mural sobre o Himno galego.
10 minutos -Gravacin do Concerto final para conmemorar o Da das Letras Galegas. (interpretamos o himno erguidos. )
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
7
-
A avaliacin dos contidos actitudinais e procedimentais farase por observacin
directa na aula durante as actividades. Deste xeito a avaliacin poder ser realmente
formativa, detectando e corrixindo as disfuncins no proceso educativo no momento en
que se produzan. No obstante, propoemos dedicar un tempo na ltima sesin para a
medicin de aspectos concretos, como pode ser o caso dos datos e conceptos
traballados.
Durante a fase de valoracin no proceso avaliador, non semella axeitado aplicar
a todos os contidos un normotipo criterial pechado, se non mis ben personalizar os
criterios en atencin s distintos entornos familiares, culturais e de procedencia
xeogrfica; este pode ser o caso de contidos actitudinais concretos.
Dende o punto de vista da investigacin educativa, suxrese a toma de notas
sobre as incidencias e dificultades xurdidas, que sirvan de apoio para un proceso de
continuo perfeccionamento da unidade.
OUTRAS PROPOSTAS DIDCTICAS
Investigar a realidade social do himno a partir de peridicos, televisin, enquisas, etc.
Preparar unha conferencia elaborando transparencias, diapositivas, etc.
Facer unha reportaxe grfica das ras de Pondal e Veiga e da Praza do Himno Galego.
Propoer alternativas msica e texto do himno galego.
Gravacin ou concerto coa nosa propia versin.
Compoer himnos para outros fins.
Plasmar nun musicograma os elementos formais, meldicos, etc. da partitura de Veiga.
Investigacin dos rexistros sonoros histricos do himno.
Elaboracin dun vdeo no que explicamos o aprendido.
Investigar os elementos diferenciais e comns con outros himnos.
Debates organizados entre opinins contrarias.
Investigar o uso oficial dos smbolos de Galicia e a sa proteccin legal.
Escenificacin e gravacin en vdeo dos eventos mais subliados na historia do himno.
Exposicin de murais nun lugar relevante do Centro.
Elaboracin de mapas conceptuais do aprendido.
Declamacin do texto de Pondal baixo distintos supostos emocionais.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
8
-
MATERIAIS DE TRABALLO
O Himno Galego Reflexo dunha identidade e cultura propia conformada
longo dos tempos, o himno galego o smbolo
acstico mais solemne e transcendental de Galicia
como comunidade poltica.
O texto unha exhortacin espertar de Galicia,
Fogar de Breogn, do seu sono secular. Do mesmo
xeito que non aparece explicitamente a palabra
Galicia , o autor dirxese pobo galego como os
rumorosos pieiros.
Anda que o coordinador Xos Fontenla Leal pedira primeiramente unha letra a Curros
Enrquez e a msica a Castro Chan, o 20 de decembro de 1907, a banda Municipal
da Habana (Cuba), fundada e dirixida por Guillermo Toms, fixo o estreo da obra de
Pascual Veiga 'Os Pinos' que, con coas primeiras estrofas do texto do mesmo nome de
Eduardo Pondal, sera co paso do tempo o himno galego. Por tanto, na sa orixe, foi
froito da emigracin galega e foi interpretado por vez primeira en Galicia pola coral El
Eco e o Real coro Toxos e Frores de Ferrol no vern de 1915, remate dun concerto
benfico na Corua.
Dende o comezo da Dictadura no 1936 ata a etapa do
aperturismo s se interpretaba en actos culturais como unha
cancin mis do folclore galego, disfrazando toda ideoloxa
nacionalista.En 1975, mentres tian lugar uns actos
folclricos na festa do Apstolo, a xente comezou a erguerse
soar do himno. O ano seguinte instaurouse este costume
de xeito definitivo na Praza da Quintana, engadindo unha 2
parte non recoecida oficialmente. Os centralistas
aceptrono finalmente na campaa electoral de 1977.
O texto orixinal de Pondal o seguinte:
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
9
Novos datos recibidos apuntan a que o Himno foi interpretado por vez primeira en Galicia o 19 de xaneiro do 1913 en Pontevedra, pola "Sociedad Artstica" en homenaxe a Rosala de Castro.
Polo tanto o Real Coro Toxos e Frores participara na que sera a segunda interpretacin do Himno en Galicia.
-
Qu din os rumorosos
na costa verdecente
ao raio transparente
do prcido luar?
Qu din as altas copas
de escuro arume arpado
co seu ben compasado
montono fungar?
Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden
e con arroubo atenden
o noso ronco son,
mais so os ignorantes
e fridos e duros,
imbciles e escuros
non nos entenden, non.
-Do teu verdor cinguido
e de benignos astros
confn dos verdes castros
e valeroso chan,
non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono;
desperta do teu sono
fogar de Breogn.
Os tempos son chegados
dos bardos das edades,
que as vosas vaguedades
cumprido fin tern;
pois, donde quer, xigante
a nosa voz pregoa
a rendezn da boa
nazn de Breogn.
Eduardo Pondal
Eduardo Gonzlez-Pondal Abente, O Bardo de
Bergantios, naceu en Ponteceso en febreiro do ano
1835, e estudiou Medicina en Santiago. De estudiante
frecuentaba tertulias literarias progresistas e participou no
banquete de Conxo, organizado polos estudiantes liberais
en 1856, en homenaxe "ao terceiro estado", no que
fraternizaron obreiros e estudiantes. Ao rematar a carreira
en 1860 exerce como mdico en Ferrol. Fixo oposicins en
Madrid ao corpo de sanidade militar, pero renunciou
praza e voltou a Galicia. . Morreu nun hotel de Corua en
1917.
A obra e o pensamento de Pondal estivo moi influenciada por Murgua: ambos
apoironse no pasado da Galicia soberana para espertar seu pobo. Pondal exalta na
sa obra s antigos heroes e bardos celtas.
No ano 1965 dedicuselle o Da das letras galegas.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
10
-
Pascual Veiga Iglesias Nace en abril do ano 1842 e estudia msica na sa cidade natal,
Mondoedo. Foi director e fundador de orfens, compositor,
organista na catedral de Betanzos e na colexiata de Corua e
profesor do Conservatorio Nacional de Madrid, cidade na que
morreu no 1906, o ano anterior estreo na Habana do Himno
Galego.
A sa Alborada Galega con texto de Francisco M de la Iglesia, coecida
popularmente como Alborada de Veiga, un smbolo da nosa msica a pesares de ter
sido criticada por afastarse das tradicionais nalgns aspectos.
Xos Fontenla Leal Nado en Ferrol , emigrou a Cuba s catro anos cos seus pais onde formouse
intelectualmente, chegando a ter unha das mais importantes bibliotecas da poca e
mantendo contacto permanente con emigrantes e intelectuais galegos. Fervente
defensor da nosa cultura e idioma, foi o impulsor da creacin do Himno Galego.
No 1905 convence seu amigo Curros Enrquez -tamn emigrado na Habana por
aqueles anos-, da necesidade de crear a Asociacin Iniciadora e protectora da
Academia Galega. Froito desta iniciativa xurde ano seguinte a Academia da Lingua
Galega baixo a presidencia de Manuel Murgua, concedndolle o Rei Alfonso XIII o
ttulo de Real no 1906. Fontenla Leal morreu na Habana no ano 1919.
No barrio ferroln de Esteiro as ras de Eduardo Pondal e Pascual Veiga conflen na
Praza do Himno Galego. Como homenaxe da sa cidade natal o busto de Fontenla Leal
rguese nesta praza, ademais de ter dedicada a ra co seu nome no barrio de Caranza.
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
11
-
Breogn Na mitoloxa galega, Breogn (ou Breoghan ou Breachdan), fillo de Brath, o xefe
dunha tribo celta fundadora de Brigantia (Brigantium), a actual Corua, supostamente
no sculo V ou VI antes de Cristo. Segundo o libro das invasins de Irlanda, o Leabhar
Gabhala , Breogn tivo un fillo chamado Mil que foi a combater contra os habitantes
do Eire (Irlanda).
torre ou faro que Breogn fixera levantar, foi reconstruda e rebautizada polos
mo Torre de Hrcules.
A
romanos co
O Rexurdimento "Rexurdimento" o proceso de recuperacin cultural, poltica e
histrica que se deu na nosa historia no sculo XIX. 3
Os seus comezos foron a publicacin de textos propagandsticos
ala de Castro Cantares Gallegos, publicada no
1863, o Rexurdimento chega sa plenitude. Seis anos despois
Pondal publica a sa obra Queixumes dos pinos.
m
en galego en defensa das ideas liberais. Pdese dicir que coa
obra de Ros
Arranxo para ensaA partitura orixinal de Veiga
educativos. Unha te
orixinal de Fa maior
vocal, requiren co
do arranxo, fixemos
suprimindo as ltima
ble de percusin non axeitada para o traballo na aula en moitos dos niveis
s
e
u
s ificultades. De
dolos xeitos, inclumos tamn a meloda orixinal completa.
A instrumentacin suxerida de metalfonos e xilfonos agudos (a lia de contraltos
A voz superior pdese dobrar con frautas unsono e os contraltos tocando unha oitava
itura de 12 , o uso de alteracins accidentais e a tonalidade
, ademais de dificultar moitsimo a interpretacin instrumental e
cementos tericos de certa complexidade. A prol da versatilidade
nha versin simplificada, transportando o himno a Do maior e
estrofas, as cales son as que presentan maiores d
t
pode ser interpretada tamn por agudos), e xilfonos baixos ou tenores (ou marimba).
superior, ou ben con frautas contralto . (Cmpre face-lo transporte).
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
12
-
O baixo pode ser dobrado tamn por un instrumento dunha tesitura similar; xa que
moitos modelos de rganos electrnicos poden facer unha base harmnica dun xeito
se automtico, cabe a posibilidade de empregar un para mbalas das funcins. En
onsguese un mellor equilibrio sonoro se todas as notas Do no baixo que non
icional por debaixo
ca
calquera caso, os integrantes da voz superior sern sempre os mis numerosos.
C
pechen unha frase, se executan oitava superior. (Na procura da maior claridade e
facilidade de lectura, todos aparecen escritos nesta parte na 1 ad
do pentagrama).
Os Pinos Orixinal
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
13
-
Os Pinos
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
14
http://inicia.es/de/teo_ramirez/veiga.mid
-
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
15
-
BIBLIOGRAFA
Unha das premisas para a elaboracin do presente traballo foi comprobar por
ns mesmos as posibilidades das novas tecnoloxas na busca de informacin, de xeito
que unha parte importante das fontes reseadas non son literalmente bibliogrficas se
non direccins en Internet nas que podedes atopar datos de interese. Facer constar
ademis que, segundo algunhas fontes, o texto do himno podera conter error como a
sustitucin do trmino Clan por Chan. Tamn hai fontes que apuntan que o
verdadeiro autor da msica sera o fillo de Pascual Veiga.
O HIMNO EN XERAL, DOCUMENTACIN HISTORICA E XOSE FONTENLA
Gran enciclopedia gallega Silverio Caada, editor. Los smbolos gallegos (1983) Baldomero Cores Trasmonte. Smbolos de Galicia (1979) Helena Villar Janeiro y Xess Rbade Paredes. Patronato Rosala de Castro. Historia de Galicia (Varios autores) Alhambra. Galego.org http://galego.org/ Xunta de Galicia http://www.xunta.es/xeral/cifras/galego/ghino.htm El Correo Gallego http://www.elcorreogallego.es/ Pxina persoal de 30SF002 (Alvaro) http://members.es.tripod.de/SF002 La guirnalda polar (Web Hispano-Canadiense) http://www.vcn.bc.ca/ Pxina Web da emigracin espaola en Uruguai http://www.internet.com.uy/moebius The celtic Galicia (A Mmoa de Dumbra) http://members.es.tripod.de/Celtic_Galiza/index.html
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
16
http://galego.org/http://www.xunta.es/xeral/cifras/galego/ghino.htmhttp://www.elcorreogallego.es/http://members.es.tripod.de/SF002http://www.vcn.bc.ca/http://www.internet.com.uy/moebiushttp://members.es.tripod.de/Celtic_Galiza/index.html
-
PASCUAL VEIGA
Biografa de Pascual Veiga (Lugo 1951) Xos de Cora
Ca
EDUARDO PONDAL
ncionero musical de Galicia
Casto Sampedro y Folgar. Fundacin Pedro Barri de la Maza, Conde de FENOSA.
O Galego no terceiro milenio (Proxecto Tomio)
http://www.galego21.org/
Asociacin Bibliotecaria Galega http://www.spid.net/webs/abg/Galego/Autores/index.html
BR
EOGAN Breogn (Vigo 1998, Coleccin Mitos e lendas) Xabier P. Docampo. Sitio al mrgen http://www.almargen.com.ar/
GRAVACIONS EN INTERNET
de datos do Centro superior bibliogrfico de Galicia a.es:81/screens/fr_virtual.html
Acceso basehttp://biblio.cesg
itio al mrgen (Versin instrumental en formatos MP3 e RealAudio) n.com.ar/
Shttp://www.almarge Xunta de Galicia (Versin vocal en formatos WAV, MP3 e RealAudio)
xeral/cifras/galego/ghino.htmhttp://www.xunta.es/ Nota: O directivo, ex-corista e historiador Juan Jos Rodrguez de los Ros est a
o Toxos e Frores para a sa publicacin.
o 2002
investigar a historia do Real Cor
Revisado en Xullo d
O Himno Galego: Unha proposta didctica Teo Ramrez 2002
17
http://www.galego21.org/http://www.spid.net/webs/abg/Galego/Autores/index.htmlhttp://www.almargen.com.ar/http://biblio.cesga.eshttp://www.almargen.com.arhttp://www.xunta.es/Segundo o autor, a obra consta de 2 tomos cun total de 900 pxinas e ver a luz remate do 2002 editado pola Diputacin Provincial de A Corua.