CURSO 2019 - 20
I.E.S COSME LÓPEZ
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PLAN ANUAL DO DEPARTAMENTO
PROFESOR MATERIA
Mª ROSARIO ALONSO CASAS Hª MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º BAC
XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º BAC
JOSÉ LUÍS RODRÍGUEZ RODRÍGUEZ C. SOCIAIS 1º ESO
C. SOCIAIS 2º ESO
INVESTIGACIÓN E TRATAMENTO DA INFORMACIÓN (AFÍN)
FRANCISCO BUSSIERES VALCARCE C. SOCIAIS 3º ESO
C. SOCIAIS 4º ESO
Hª ESPAÑA 2º BAC
XEFE DE DEPATAMENTO: FRANCISCO BUSSIERES VALCARCE
CALENDARIO DE REUNIÓNS: LUNS A 4ª HORA (11:20 - 12:10)
CURSO
2019 / 2020
INSTITUTO DE EDUCACIÓN
SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
1º E.S.O.
XEOGRAFÍA E HISTORIA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
2
Programación didáctica curso 2019-2020 de XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)
ÍNDICE
1. Introdución e contextualización …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….….…………… Páx. 03
2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 06
3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave …………………………………………………………………………………………………….…….……………… Páx. 10
4. Temporalización ……………………..……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Páx. 12
5. Relación de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave ……………..…………..…………………….. Páx. 17
6. Concrecións metodolóxica, materiais e recursos didácticos ………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 37
7. Instrumentos e procedementos de avaliación e cualificación ……………………………………………………………………………………………………….……...……….. Páx 39
8. Medidas de atención á diversidade ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 47
9. Concreción dos elementos transversais ……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….………….. Páx 50
10. Contribución ao plan anual de lectura ………………………………….…………………………………………………………………………………………….…………….………….. Páx 58
11. Contribución ao plan de convivencia ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….………….. Páx 58
12. Contribución ao plan TIC …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 59
13. Actividades complementarias e extraescolares ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Páx 59
14. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente ……………………………………………………………………………… Páx 59
15. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións en relación cos resultados académicos e procesos de mellora …….... Páx 64
16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 66
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
3
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
1. 1. INTRODUCIÓN
O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o passado e permítenos adiantarnos alguns dos problemas do futuro.
As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que contemplan a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias para a mellor comprensión da realidade social. Permitindo unha graduación dos contidos e as tarefas acorde co desenvolvemento madurativo dos alumnos-as
Na Educación Secundaria Obrigatoria, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.
A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, en dous bloques: O medio físico e O espazo humano.
A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO.
A aprendizaxe da Xeografía e Historia contribúe á aprendizaxe competencial dunha forma significativa.
Os bloques nos que se distribúen a contidos da área son os seguintes:
• Bloque 1. O medio físico.
• Bloque 2. O espazo humano.
• Bloque 3. A Historia.
No primeiro curso da ESO, a Xeografía céntrase no estudo da totalidade do primeiro bloque de contidos que leva por título “O medio físico” polo que se concretará no estudo da Terra, a súa representación, os compoñentes básicos do relevo, o relevo de España e mundial, o clima e as zonas bioclimáticas. O bloque de Historia aborda o estudo da Prehistoria, as primeiras civilizacións urbanas e a antiga Grecia.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
4
En Xeografía e Historia contemplouse o prantexamento curricular e a temporalización de disciplinas coas que comportimos obxecto de estudo, de cara a unha posible integración da materia en ámbitos ou o deseño de proxectos curriculares.
‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.
‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.
As competencias clave do currículo son as seguintes:
• Comunicación lingüística (CCL).
• Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
• Competencia dixital (CD).
• Aprender a aprender (CAA).
• Competencias sociais e cívicas (CSC).
• Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
• Conciencia e expresións culturais (CCEC).
1.2. CONTEXTUALIZACIÓN
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
5
O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha Terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.
Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo; a vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima” dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal.
Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
6
2. OBXECTIVOS
2.1. OBXECTIVOS XERAIS DA ESO
A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no
respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
7
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
2.2. OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA
O ensino da Xeografía e a Historia nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento destas capacidades: 1. Coñecer os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais e a interrelación entre feitos políticos, económicos e culturais e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes.
2. Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e medioambiental.
3. Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvuelven e ao que organizan.
4. Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia.
5. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence, recoñecendo aspectos comúns e respectando os de carácter diverso.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
8
6. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas.
7. Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, material e inmaterial, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemenento individual e colectivo.
8. Adquirir e empregar o vocabulario específico e as nocións de causalidade, cambio e permanencia que aportan a Xeografía e a Historia para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación.
9. Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluídas as históricas e as que proporciona a contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información, interpretar esa información críticamente, tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible.
10. Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude constructiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.
11. Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, a responsabilidade no exercicio do deber e os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións violentas, discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.
12. Adquirir unha conciencia histórica e ambiental que permita aos alumnos elaborar a súa interpretación persoal do mundo, ter inquietude por saber, por informarse, por afrontar a realidade con capacidade de xuízo e desexo de mellorala, dignificando o valor do esforzo e do compromiso.
2.3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA
1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da Terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota
2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.
3. Analizar e identificar o mapa, e coñecer as imaxes de satélite e os seus usos principais.
4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
5. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
9
6. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.
7. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
8. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.
9. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.
10. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.
11. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo
12. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
13. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
14. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.
15. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
16. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
17. Entender o proceso de hominización
18. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.
19. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico. Así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.
20. Identificar os primeiros ritos relixiosos.
21. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura.
22. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto.
23. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.
24. Coñecer os trazos principais das polis gregas e a transcendencia do concepto de democracia.
25. Entender a transcendencia do concepto de colonización.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
10
26. Distinguir entre o sistema político grego e o helenístico.
27. Entender o alcance do clásico na arte e na cultura occidentais.
28. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
29. Caracterizar os trazos principais da sociedade, a economía e a cultura romanas, e recoñecer os conceptos de cambio e continuidade na historia da Roma antiga.
30. Identificar e describir os trazos característicos de obras da arte grega e romana, diferenciando entre os que son específicos.
31. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.
32. Coñecer os pobos que vivían na península Ibérica e nas illas Baleares no primeiro milenio antes de Cristo e localizalos nun mapa.
33. Describir os trazos principais da forma de vida dos pobos prerromanos na península Ibérica e nas Baleares.
34. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e nas Baleares, diferenciando etapas.
35. Analizar en concreto os pobos prerromanos que habitaron o actual territorio de Galicia e a súa cultura castrexa.
36. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e Baleares, diferenciando etapas
37. Estudar o proceso de conquista romana de Galicia.
38. Comprender o significado do proceso denominado romanización e identificar os seus trazos fundamentais.
39. Valorar o grao de romanización de Hispania.
40. Valorar o legado romano en Galicia.
41. Describir a vida cotiá na Hispania romana.
42. Analizar o cambio que supuxo a presenza romana nas estruturas políticas, económicas, sociais e culturais das Terras conquistadas.
43. Valorar a influencia da cultura romana na nosa cultura.
3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
A comprensión da complexa realidade social, a interpretación da súa evolución no espazo e no tempo e o diagnóstico do medio natural e humano implican o concurso de múltiples competencias:
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
11
Competencia en comunicación lingüística Os alumnos buscarán, clasificarán, interpretarán e reelaborarán información procedente de diversas fontes, de tipo verbal, estatística, audiovisual, cartográfica, material e simbólica, ampliando a súa capacidade verbal e desenvolvendo variantes do discurso como a exposición, a descrición ou a argumentación.
A materia brinda oportunidades para comunicarse oralmente e por escrito, incorporando vocabulario específico, con corrección e rigor. É desexable o deseño de actividades que esixan esa participación activa e impliquen habilidades para debater, escoitar, argumentar, razoar e relacionar. Finalmente, non debemos esquecer que o compoñente socio-cultural da linguaxe vese reforzado e reforza o coñecemento do mundo e a súa dimensión intercultural e contribúe á construción dunha aprendizaxe ao longo da vida, por implicar estratexias cognitivas, metacognitivas e socioafectivas fundamentais.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía En Xeografía e Historia os alumnos se familiarizan co método científico propio das Ciencias Sociais. É esencial ensinarlles a pensar e a investigar, a adquirir un razonamiento lóxico- matemático e a apreciar a veracidade e o rigor. Nesta materia faise uso de medicións e realízanse cálculos para transformar unidades ou interpretar o espazo e o tempo, cambiantes e interrelacionados, a distintas escalas. Trabállase o concepto de perspectiva, a lectura de mapas e a interpretación de vistas, o manexo de estatísticas e a presentación e interpretación de datos mediante gráficas e diagramas. Doutra banda, as competencias clave en ciencias e tecnoloxía redundan nunha mellor comprensión do mundo físico e buscan a súa conservación e mellora, aplicando destrezas científicas á resolución de problemas. Desde unha perspectiva histórica, os coñecementos relativos a distintas revolucións tecnolóxicas e científicas, vistos á luz da súa época, serán analizados e valorados como unha contribución ao avance cultural das sociedades e interpretados con visión crítica das súas consecuencias.
Competencia dixital Na nosa materia, o dixital é ferramenta e contido, pois está contribuíndo a unha nova consideración do espazo global e facilitando o acceso ás fontes históricas. Por iso, o ensino da Xeografía e a Historia xa non se entende sen a incorporación das novas tecnoloxías, que carrexan a súa propia bagaxe de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias para desenvolverse con seguridade e espírito crítico no mundo dixital. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia a partir da utilización de aplicacións informáticas diversas, desde bases de datos a motores de búsqueda, pasando por presentacións multiplataforma, sistemas de información xeográfica ou por diversas ferramentas da Web 2.0 e aplicacións para a creación e a comunicación de contidos. O uso de Internet e dos soportes informáticos fomenta a creatividade e resulta motivador sempre que permite penetrarse en épocas distintas e en mundos xeográfica e culturalmente distantes. A metodoloxía utilizada debe propiciar o acceso á información e á opinión para establecer no aula un diálogo entre pasado e actualidade e un uso crítico e contrastado dos medios de comunicación de masas presentes na vida cotiá.
Competencia de aprender a aprender Do deseño e a programación da materia depende en boa medida a adquisición da competencia de aprender a aprender, pois débese de ter en conta a motivación cara á propia aprendizaxe, o espírito de superación ou o deseño de estratexias para xestionar e organizar os propios procesos. Estes
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
12
implican a adquisición de habilidades como identificar ideas, seleccionar, organizar e sistematizar a información mediante o uso de técnicas de traballo intelectual: esquemas, mapas conceptuais, cadros sinópticos, etc. Estas técnicas deben ser un recurso para evitar a memorización mecánica, para estudar eficazmente, consolidar o apreso e suscitar todo tipo de preguntas e tarefas de pensamento: analizar, aplicar e relacionar, así como sintetizar, concluír e enxuizar. O dominio progresivo destas capacidades favorece a autonomía na aprendizaxe, a confianza nas súas posibilidades, unha adecuada xestión do tempo, a reflexión constante e a conciencia do seu propio crecemento intelectual e persoal.
Finalmente, os traballos en grupo e cooperativos, a utilización de metodoloxías activas baseadas na resolución de problemas e a potenciación da aprendizaxe autónoma por autodescubrimiento prepararán ao alumno para aplicar os seus coñecementos e as súas destrezas noutros contextos ao longo da súa vida.
Competencia sociais e cívicas As competencias sociais e cívicas son inherentes á Xeografía e a Historia, pois implican a habilidade e capacidade para utilizar os coñecementos e actitudes sobre a sociedade na súa concepción dinámica, cambiante e complexa, a capacidade para interpretar fenómenos e problemas sociais en contornas cada vez máis diversificados, para elaborar respostas, tomar decisións e resolver conflitos. Tamén inclúen a interacción cos outros conforme a unhas normas baseadas na empatía, o respecto mutuo e as convicións democráticas, todos eles valores e actitudes que se potencian no día a día desta materia.
Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor A competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor supón o coñecemento do funcionamento da nosa sociedade e do seu sistema económico e legal. En Xeografía e Historia foméntase a capacidade para detectar problemas e oportunidades e propoñer melloras, o que redunda nunha maior autonomía, autocoñecemento e autoestima, na asunción de responsabilidades e na capacidade para traballar en equipo, condicións necesarias para o desenvolvemento do resto de competencias. A aula debe ser escenario de propostas creativas, de xestión de proxectos, e de resolución de cuestións prácticas que impliquen aprender a liderar e a delegar e que contribúan a adquirir unha conciencia social. Esta debe xerar iniciativas colectivas tendentes á participación e mellora do propio centro escolar, co obxectivo de abrilo á comunidade e de ampliar horizontes a través do coñecemento de ONGs, asociacións de voluntariado e accións de todo tipo na sociedade civil. Competencia de conciencia e expresións culturais O coñecemento do patrimonio natural, histórico-artístico, material e inmaterial, propio de Xeografía e Historia, cimenta a competencia en conciencia e expresión cultural, pois implica unha aproximación á linguaxe das diversas disciplinas artísticas, acrecenta as actitudes de respecto cara á diversidade cultural e fomenta a propia expresión e a creatividade. Ademais, a contemplación de toda obra de arte permite o goce estético e enriquece a imaxinación, aúna no feito perceptivo a racionalidad e a sensibilidade, e con iso proporciona experiencias de enriquecimiento a través da cultura e as viaxes.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
13
4. TEMPORALIZACIÓN
4.1. TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADES DIDÁCTICAS
1ª Avaliación 2ª Avaliación 3ª Avaliación
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.
X
XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. X
XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.
X X
XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas.
XHB1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
X X X
XHB1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
X X
XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. X
XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.
X X
XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.
X X
XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo. X X
XHB1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. X X
XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. X X X
XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. X X X
XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. X X
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
X X X X X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
14
XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
X X
XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. X
XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.
X
XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre. X
XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
X X X X
XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X X
XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X X X X X
XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana. X
XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. X X
XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X
XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.
X
XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.
XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai". X
XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto.
X
XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).
X X
XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.
X
XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.
X
XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén. X
XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio. X
XHB3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica. X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
15
XHB3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestipos
X
XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais. X
XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo. X X
XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre. X
XHB3.8.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno. X
XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo. X
XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.
X
XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma. X
XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.
X
XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana. X
XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.
X X
XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade. X
XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos. X X
4.2. TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS
1ª Avaliación
UNIDADE 1. A Terra e a súa representación. A Terra no sistema solar. A estrutura externa da Terra. Un planeta en movemento. O movemento de
rotación. O movemento de translación. As estacións do ano. A representación da Terra. Da esfera ao plano. Os elementos dun mapa. As coordenadas
xeográficas. Os meridianos e os paralelos. A latitude e a lonxitude. Orientación nun plano.
UNIDADE 2. O relevo terrestre. A codia terrestre: océanos e continentes. A estrutura interna da Terra. Os océanos e os continentes. A superficie da erra non é lisa. As formas do relevo continental. As formas do relevo costeiro. As formas do relevo submarino. A formación do relevo: pregamentos e fallas. A tectónica de placas. Os pregamentos e as fallas. A formación do relevo: volcáns e terremotos. Os axentes que modifican o relevo: a temperatura; o vento; a auga; os seres vivos. A influencia do relevo na nosa vida.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
16
UNIDADE 3. As augas. A auga na Terra. A auga está en circulación permanente. As augas mariñas e as augas continentais. Os ríos. O curso e o caudal dun río. Outras augas continentais: os lagos; as augas subterráneas; os glaciares. As augas mariñas. As augas mariñas e os seres humanos.
UNIDADE 4. O clima. A atmosfera. As capas da atmosfera. Os conceptos de tempo e clima. A temperatura. Os factores que modifican a temperatura. As zonas climáticas da Terra. As precipitacións. A humidade do aire. Os factores que modifican as precipitacións. A presión atmosférica e o vento. Os climas da Terra: a zona cálida; as zonas temperadas; as zonas frías. O clima na nosa vida: como nos afecta o clima e como superamos as condicións do clima. A influencia humana na atmosfera: a contaminación atmosférica, o quecemento global e o cambio climático. As catástrofes climáticas: as inundacións, as secas e os furacáns.
2ª Avaliación
UNIDADE 5. As paisaxes da Terra. Paisaxe natural e paisaxe transformada. A selva. A sabana. Os desertos. A paisaxe mediterránea. A paisaxe oceánica. A paisaxe continental. As paisaxes frías: a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña.
UNIDADE 6. Atlas dos continentes. África, un continente de amplas mesetas. Asia, un continente de extremos. América, de polo a polo. Europa, unha península de Asia. O clima e as paisaxes naturais europeas: a paisaxe mediterránea, a paisaxe oceánica; a paisaxe continental, a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña. Oceanía, un continente formado por illas. Antártida, o continente xeado.
UNIDADE 7. A prehistoria. A que chamamos prehistoria. As etapas da prehistoria. A evolución do ser humano. O proceso de hominización. A vida nómade no Paleolítico: cazadores e recolectores, unha vida nómade, ferramentas de pedra e óso. As crenzas e a arte no Paleolítico: as primeiras crenzas; as primeiras pinturas; as primeiras esculturas e gravados. A revolución do Neolítico: a aparición da agricultura e a gandaría; os cambios na forma de vida; os avances técnicos; as crenzas e a arte. A idade dos Metais: os primeiros utensilios de metal, os cambios na forma de vida, un tempo de inventos; o megalitismo. O territorio de España e Galicia na prehistoria.
UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto. Das cidades aos imperios. A aparición da escritura. As características das primeiras civilizacións. Os mesopotámicos: onde e cando viviron. Mesopotamia, entre o Tigris e o Éufrates. A sociedade mesopotámica: os grupos privilegiados e o resto da poboación. A cultura e a arte mesopotámicas: a relixión, a arquitectura, a escultura. Os antigos exipcios: onde e cando viviron. As etapas da historia de Exipto. O goberno: o faraón e a súa corte e a administración do Estado. A sociedade egipcia. Unha poboación maioritariamente rural. A vida nas cidades. Os escravos e as mulleres. A relixión: deuses e templos. A vida despois da morte: as tumbas. A arte egipcia: a escultura e a pintura.
3ª Avaliación
UNIDADE 9. A civilización grega. Os antigos gregos: onde e cando viviron. O mundo grego. As etapas da historia de Grecia. A época arcaica. O nacemento dos polis.A expansión grega. A época clásica: Atenas, a orixe da democracia; Esparta, unha polis aristocrática. A época clásica: un período de guerras. As guerras médicas. O esplendor de Atenas. A guerra do Peloponeso. A época helenística. As conquistas de Alexandre Magno. A
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
17
sociedade e a economía gregas. As crenzas: os deuses e os heroes; o culto relixioso. A arquitectura grega: o templo. O urbanismo grego. A escultura. A filosofía, a ciencia e a literatura.
UNIDADE 10. A civilización romana. Os antigos romanos. A Monarquía (753 a.C.-509 a.C.). A República (509 a.C.-27 a.C). Expansión e crise da República. O imperio (27 a.C.- 476 d.C.). Augusto, o primeiro emperador romano. O apoxeo do Imperio (séculos I e II). A crise do século III. A economía: a agricultura, a artesanía, a minaría e o comercio. Grandes construtores e enxeñeiros. Escultura, pintura e mosaico. A relixión romana. Unha nova relixión: o cristianismo.
UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade. Os pobos prerromanos: os iberos e os celtas. Os pobos colonizadores e Tartesos. A conquista romana de Hispania. Hispania romana: a sociedade hispanorromana, a economía e a romanización. A Galicia castrexa. A Galicia romana.
5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMPETENCIAS CLAVE
UNIDADE 1. A Terra e a súa representación
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar.
B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.
B1.1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota.
B1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.
CMCCT
CD
CAA
B1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas.
CMCCT
CD
CAA
B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.
B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.
CMCCT
CD
CAA
B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
CMCCT CD
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
18
xeográficas.
B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
CMCCT CD
CAA
UNIDADE 2. O relevo terrestre
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
CMCCT
CD
CAA
B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
CAA
CSC
B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade climática no planeta.
B1.5. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.
B1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.
CMCCT
CD
CAA
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
CCL
CMCCT
CD
CAA
UNIDADE 3. As augas
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
19
b
e
f
g
o
B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.
B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.
B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.
B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo. B1.7.1. Explica as características do relevo
europeo.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.
B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.
B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.
CMCCT
CD
CAA
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
CCL
CMCCT
CD
CAA
UNIDADE 4. O Clima
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
g
o
B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.
B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.
B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.
CCL
CMCCT
CD
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
20
B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.
B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
CMCCT
CD
CAA
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
CCL
CMCCT
CD
CAA
UNIDADE 5. As paisaxes da Terra
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
CMCCT
CD
CAA
B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.
B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.
B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.
CCL
CMCCT
CD
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
21
B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.
B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
CMCCT
CD
CAA
B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.
B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente.
B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
CCL
CMCCT
CD
CAA
UNIDADE 6. Atlas dos continentes
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.
B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.
B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.
CMCCT
CD
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
22
g
o
B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.
B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.
B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas monta-ñosas principais.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.
B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.
B1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.
B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.
B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo.
CMCCT
CD
CAA
B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.
B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.
CCL
CMCCT
CD
CAA
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
CMCCT
CD
CAA
B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.
B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente. B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de
satélite de Europa os principais espazos naturais.
CCL
CMCCT
CD
CAA
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
23
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
CCL
CMCCT
CD
CAA
UNIDADE 7. A prehistoria
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B3.2. Fontes históricas.
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
CAA
CSC
B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.
CAA
CSC
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CMCCT
CSC
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CCL
CSC
B3.6. Evolución das especies e a hominización.
B3.6. Entender o proceso de hominización. B3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana
CMCCT
CSC
B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.
B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.
B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.
CMCCT
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
24
B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global.
B3.8. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.
B3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos.
CMCCT
CAA
CSC
B3.9.1. Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores.
B3.9.2. Neolítico: revolución agraria e expansión das sociedades humanas; sedentarismo; artesanía e comercio; organización social.
B3.9.3. Prehistoria galega: megalitos e petróglifos.
B3.9. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico.
B3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.
CCL
CAA
CSC
B3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.
CAA
CSC
B3.10. Aparición dos ritos: restos materiais e artísticos; pintura e escultura.
B3.10. Identificar os primeiros ritos relixiosos.
B3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da “deusa nai”.
CSC
CCEC
B3.12. Idade Antiga: invención da escritura. B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura. B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas
(restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).
CAA
CSC
UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B3.2. Fontes históricas.
B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.
CAA
CSC
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CMCCT
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
25
B3.4. Tempo histórico.
B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
CMCCT
CSC
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CCL
CSC
B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.
B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.
B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.
CMCCT
CSC
B3.11. Idade Antiga: primeiras civilizacións urbanas. Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía e política.
B3.11. Coñecer algunhas características da vida humana neste período, así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.
B3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os diversos imperios de Mesopotamia e de Exipto.
CCL
CAA
CSC
B3.12. Idade Antiga: invención da escritura. B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura. B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas
(restos materiais, ágrafos) e as fontes históricas (textos).
CAA
CSC
B3.13. Idade Antiga: historia de Exipto.
B3.13. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto.
B3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.
CMCCT
CAA
CSC
B3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.
CCL
CSC
B3.14. Idade Antiga: relixión exipcia.
B3.14. Identificar as principais características da relixión exipcia.
B3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.
CCL
CSC
CCEC
B3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio.
CAA
CSC
CCEC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
26
B3.15. Idade Antiga: arte en Mesopotamia e Exipto.artísticos; pintura e escultura.
B3.15. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.
B3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.
CAA
CSC
CCEC
UNIDADE 9. A civilización grega
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e
artístico con precisión, inseríndoo no
contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CCL
CSC
B3.16. Mundo clásico. Grecia: as "polis" gregas e a súa expansión.
B3.16. Coñecer os trazos principais das polis
gregas e a transcendencia do concepto de
democracia.
B3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.
CAA
CSC
B3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuáis.
CCL
CAA
CSC
B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.
B3.17. Entender a transcendencia do
concepto de colonización. B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.
CAA
CSC
B3.18. Mundo clásico. Imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores: helenismo.
B3.18. Distinguir entre o sistema político
grego e o helenístico.
B3.18.1. Elabora un mapa do Imperio de Alexandre.
CAA
CSC
B3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co Imperio de Alexandre Magno.
CAA
CSC
B3.19. Mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro e filosofía.
B3.19. Entender o alcance do clásico na
arte e na cultura occidentais.
B3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.
CCL
CSC
CCEC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
27
B3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.
CCL
CMCCT
CAA
CSC
CCEC
UNIDADE 10. A civilización romana
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
o
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está
"morto e enterrado", senón que determina
o presente e os posibles futuros e espazos,
ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.3. Explicar as características de cada
tempo histórico e certos acontecementos
que determinaron cambios fundamentais
no rumbo da historia, diferenciando
períodos que facilitan o seu estudo e a súa
interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CMCCT
CSC
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e
artístico con precisión, inseríndoo no
contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CCL
CSC
B3.20. Mundo clásico: orixe e etapas da historia de Roma. República e imperio: organización política e expansión colonial polo Mediterráneo. Cristianismo.
B3.20. Caracterizar os trazos principais da
sociedade, a economía e a cultura romanas,
e recoñecer os conceptos de cambio e
continuidade na historia da Roma antiga.
B3.20.1. Confecciona un mapa coas distintas etapas da expansión de Roma.
CAA
CSC
B3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.
CAA
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
28
B3.21. Mundo clásico. Arte romana: arquitectura, escultura e pintura.
B3.21. Identificar e describir os trazos
característicos de obras da arte grega e
romana, diferenciando entre os que son
específicos.
B3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.
CAA
CSC
CCEC
B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.
B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.
B3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.
CAA
CSC
CCEC
B3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.
CSC
CCEC
UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
ñ
o
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CMCCT
CSC
B3.4. Tempo histórico.
B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
CMCCT
CSC
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CCL
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
29
B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.
B3.17. Entender a transcendencia do concepto de colonización.
B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.
CAA
CSC
B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.
B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.
B3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.
CAA
CSC
B3.22.3. Entende que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.
CSC
CCEC
5.1. INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
UNIDADE 1. A Terra e a súa representación
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.
- Explica os movementos de rotación e translación.
- Interpreta como inciden os raios solares no movemento de translación.
B1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas.
- Analiza información sobre os 24 fusos horarios, a súa relación co movemento de rotación da Terra e a razón de crealos.
- Interpreta imaxes sobre os fusos horarios e transcribe os datos, que expón con precisión.
- Busca, localiza e identifica zonas do planeta coa mesma hora, debido a estar dentro do mesmo fuso horario.
- Busca en Internet diferentes cidades e sinala a súa hora actual, en base ao fuso horario en que se atopan.
B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.
- Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre tipos de mapas e distintas proxeccións.
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
- Realiza a procura dun punto no planisferio, identifícao e describe a súa situación no hemisferio correspondente.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
30
B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
- Interpreta gráficas e localiza lugares xeográficos, segundo as súas coordenadas xeográficas.
- Utiliza ferramentas dixitais para localizar lugares no planeta e describe a súa situación.
UNIDADE 2. O relevo terrestre
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
- Localiza nun planisferio os océanos e os continentes, descríbeos e compáraos.
- Localiza nun planisferio as placas tectónicas e en que áreas se localizan as grandes cordilleiras do mundo.
B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
- Localiza nun mapa accidentes do relevo, espazos xeográficos e lugares de interese.
B1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.
- Localiza e sitúa nun mapa físico: continentes, océanos e mares, illas, arquipélagos, ríos, e cadeas de montañas.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
- Busca información en medios impresos e dixitais sobre os problemas ambientais e sobre a modificación do relevo e as súas causas.
- Describe os axentes que modifican o relevo, valorando a influencia do relevo na nosa vida e a influencia do ser humano sobre o relevo.
UNIDADE 3. As augas
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais
- Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais.
B1.7.1. Explica as características do relevo europeo.
- Busca e explica as características dos ríos, os lagos e as augas mariñas de Europa.
B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.
- Describe, con axuda do mapa físico, os ríos, os lagos e as augas mariñas de Europa.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
31
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
- Explica como se presenta a auga na Terra e o ciclo da auga.
- Busca e describe como afecta a contaminación ás augas dos ríos e dos mares.
- Valora a acción do home sobre o medio ambiente e os seus efectos, relacionándoos coa construción de presas nos ríos.
UNIDADE 4. O clima
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.
- Analiza a información e describe as capas da atmosfera, os factores que afectan á temperatura e ás precipitacións, a presión atmosférica e o vento, e relaciónaos cos conceptos de tempo e clima.
- Clasifica e relaciona os diferentes climas da Terra coas zonas climáticas, elaborando climogramas e mapas.
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa.
- Describe e analiza as zonas climáticas, clasificándoas en zonas cálidas, zonas temperadas e zonas frías.
- Clasifica e localiza nun mapa os diferentes climas.
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
- Clasifica e localiza nun mapa as zonas cálidas, as zonas temperadas e as zonas frías.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
- Coñece e describe a importancia do clima, das catástrofes climáticas, e da influencia humana na vida do planeta e na conservación do medio ambiente.
- Busca en medios dixitais e impresos referencias aos problemas ambientais actuais e ás súas consecuencias.
UNIDADE 5. As paisaxes da Terra
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.
- Analiza e localiza espazos xeográficos nun planisferio, identificando as súas principais características coas do hemisferio da Terra no que se atopan.
B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.
- Analiza e confecciona climogramas, reflectindo os elementos máis importantes do clima.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
32
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.
- Interpreta mapas e gráficos, identificando os espazos bioclimáticos.
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
- Analiza, compara e describe os elementos propios da paisaxe e do clima.
B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.
- Localiza en mapas as zonas bioclimáticas, sinalando o tipo de paisaxe e as características do clima que corresponden a cada zona.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
- Busca información en páxinas web especializadas en problemas ambientais e en medios impresos, localízaa e utilízaa correctamente.
UNIDADE 6. Atlas dos continentes
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.
- Sabe utilizar un atlas.
- Compara un atlas en papel e un atlas dixital.
B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.
- Sitúa, localiza e identifica nun mapa físico as principais unidades do relevo.
B1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.
- Cita os principais accidentes do relevo europeo e describe as súas características.
B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo.
- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades e elementos do relevo europeo.
B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.
- Identifica e sitúa nun mapa as zonas climáticas europeas, describindo as súas características.
B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.
- Localiza e sitúa nun mapa as zonas bioclimáticas, describindo as súas características.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
33
B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.
- Sitúa, localiza e identifica nun mapa os principais espazos naturais de Europa.
- Compara o mapa político e o mapa físico de Europa.
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
- Investiga e realiza procuras en Internet, referidas ao medio ambiente e a espazos protexidos.
UNIDADE 7. A Prehistoria
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
- Nomea e identifica as fontes históricas; xustifica a súa importancia.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.
- Analiza e expón exemplos sobre relatos materiais e textuais que son fontes necesarias para coñecer e escribir a historia.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Escribe por orde as características fundamentais dos feitos históricos e explica como era a forma de vida durante cada período.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da época da prehistoria.
B3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana
- Identifica e enumera as etapas da prehistoria, sinalando a súa evolución e os feitos que marcan o comezo e o final
B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. - Distingue as distintas etapas da prehistoria.
B3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos.
- Realiza diversos tipos de eixos cronolóxicos para representar os períodos, as especies que se sucederon, os inventos e descubrimentos, etc.
B3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.
- Identifica, compara e explica as características básicas da vida no Paleolítico e no Neolítico; sinalando as diferenzas.
- Identifica as características da prehistoria no territorio de Galicia.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
34
B3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.
- Observa, identifica e explica o papel da muller na Prehistoria.
B3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da “deusa nai”.
- Identifica obxectos dos primeiros ritos relixiosos; recoñece as funcións da Venus, no Paleolítico; da deusa nai, no Neolítico; das posturas dos defuntos nos diferentes casos, etc.
B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).
- Identifica as diferenzas entre fontes prehistóricas e fontes históricas, interpreta os datos que se extraen delas e explícaos.
UNIDADE 8. As civilizacións fluviais. Mesopotamia e Exipto
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas
- Nomea e identifica as fontes históricas; xustifica a súa importancia, destacando o uso do papiro.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Busca e ordena a información sobre feitos históricos, sobre outros feitos relevantes e sobre personaxes importantes.
- Interpreta liñas de tempo.
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
- Recoñece e explica cales foron as primeiras civilizacións e os seus enclaves xeográficos; situándoas no mapa.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da Idade Antiga.
B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.
- Coñece as etapas dentro da Idade Antiga; represéntaas de forma esquemática e explica algunhas características da vida humana neste período.
B3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os diversos imperios de Mesopotamia e de Exipto.
- Coñece e describe as formas de organización socio-económica e política de Mesopotamia e de Exipto.
B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais, ágrafos) e as fontes históricas (textos).
- Busca información sobre fontes escritas históricas, como os ideogramas chineses, os xeroglíficos exipcios ou o alfabeto fenicio, diferenza entre elas e explica en que consistían.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
35
B3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.
- Interpreta un mapa cronolóxicoxeográfico da expansión exipcia.
B3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.
- Busca información, comprende e describe os principais feitos e as principais características da historia de Exipto, das súas dinastías, das raíñas e dos faraóns.
B3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.
- Busca información sobre como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén; explícaa e describe os principais elementos que utilizaban.
B3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio.
- Identifica os principais deuses exipcios; amplía a información, buscando en Internet, anota e representa cales son os seus símbolos.
B3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.
Identifica os principais exemplos das construcións exipcia e mesopotámica; explica en que se parecen e en que se diferencian, citando exemplos.
UNIDADE 9. A civilización grega
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Utiliza o vocabulario histórico e artístico da época da Antiga Grecia.
B3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.
- Identifica e describe distintos trazos da orixe e da evolución da organización socio-política e económica dos polis gregas a partir de diferentes tipos de fontes históricas
B3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuáis.
- Coñece e describe as características fundamentais da democracia grega, sinalando algunhas das diferenzas coas democracias actuais.
B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.
- Sitúa nun mapa algunas das colonias gregas do Mediterráneo, caso de Ampurias.
B3.18.1. Elabora un mapa do Imperio de Alexandre.
- Interpreta e elabora un mapa do Imperio de Alexandre Magno; describe a ruta que seguiu e enumera os territorios do seu imperio.
B3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co Imperio de Alexandre Magno.
- Investiga e explica as principais diferenzas entre a forma de goberno de Atenas e a de Esparta.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
36
B3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.
- Discrimina, identifica e explica as características esenciais da arte grego e a súa evolución no tempo.
B3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.
- Identifica e valora o legado dos gregos.
UNIDADE 10. A civilización romana
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Ordena cronoloxicamente e representa nunha liña do tempo algúns feitos históricos sobre da antiga Roma.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible da época romana.
B3.20.1. Confecciona un mapa coas distintas etapas da expansión de Roma.
- Interpreta mapas e confecciónaos dos territorios polos que se estendeu Roma na Monarquía, na República e no Imperio.
B3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.
- Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida e entre os gobernos nas etapas da historia de Roma.
B3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.
- Identifica e describe as obras arquitectónicas e escultóricas grega e romana.
B3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.
- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade, relacionándoos co pasado da Hispania romana.
B3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.
- Busca en Internet, interpreta e expón diferentes feitos sobre a ‘romanización’ e sobre os principais romanos.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
37
UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade.
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Identifica, analiza e describe distintos exemplos do legado da Antigüidade que sobreviven na actualidade.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Ordena cronoloxicamente e representa nunha liña do tempo algúns feitos históricos sobre as etapas da conquista romana en Hispania.
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
- Busca información, recoñece e explica a existencia de diferentes pobos, as súas características e as súas obras.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Utilizao vocabulario histórico e artístico para a época.
B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.
- Identifica e describe as características fundamentais das colonizacións fenicia, grega e cartaxinesa, sinalando as diferenzas coa actualidade.
B3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.
- Comprende e explica a conquista romana a través de mapas, reflectindo información sobre os cambios administrativos, as distintas áreas de influencia e as colonias en época romana.
B3.22.3. Entende que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.
- Entende e explica a que chamamos romanización en diferentes aspectos, como a economía, a sociedade, a relixión, a arte…
6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
6.1. METODOLOXÍA
As decisións metodolóxicas asociadas ao ensino da Xeografía e a Historia son determinantes para a aprendizaxe dos alumnos, pois deben de permitir que o “saber facer” complemente ao “saber” e redunde na súa maior autonomía, compromiso, responsabilidade, desexo de coñecemento e goce da cultura agora e no futuro.
Debemos de partir da consideración do alumno/a como o centro do proceso de ensinanza-aprendizaxe e do contexto en que vive como o escenario real que necesita ser identificado, comprendido e mellorado. A aprendizaxe resultará máis significativo, máis motivador, canto máis próximo e útil.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
38
Como ciencias que son, a Xeografía e a Historia seguen un método científico baseado no rigor e a honestidade. Nos bloques de Xeografía, os principios que sustentan o método xeográfico convértense en criterios de avaliación das aprendizaxes, pois se pide aos alumnos-as que localicen, describan, expliquen, comparen e relacionen feitos e fenómenos que acontecen sobre o espazo natural e humanizado. Igualmente, en Historia, o método científico está presente na formulación curricular sempre que se aborda unha crítica das fontes históricas, recórrese á localización e a datación dos feitos estudados e anímase aos alumnos-as a suscitar hipóteses e a realizar sínteses interpretativas. Para iso, cóntase co apoio de numerosas disciplinas auxiliares e de ferramentas e recursos que permiten contrastar a información, presentala de forma adecuada e facela pública co necesario respecto pola autoría allea. Entre esas ferramentas é necesario contar coas Tecnoloxías da Información e a Comunicación que, ben integradas, deben converterse en Tecnoloxías para a Aprendizaxe e o Coñecemento. O emprego destas tecnoloxías, necesariamente suxeito á disponibilidade de recursos do IES Cosme López Rodríguez, debe planificarse e imbricarse na programación de aula, seleccionarse na medida en que aporten valor engadido e ensinarse ao alumnado para fomentar un uso responsable e crítico dainformación. Debe de ser consciente de que as tecnoloxías, en si mesmas, non ensinan nin motivan, senón que están ao servizo dos proxectos de aula e do cambio metodolóxico que estes conlevan. Non obstante o anterior, os alumnos-as deben recibir unha formación específica en torno a aplicacións e recursos dixitais que facilitan o traballo na materia: buscadores e bases de datos, mapas interactivos personalizables, sistemas de información xeográfica, eixes cronolóxicos multimedia, repositorios de imaxes e audiovisuais e outras moitas ferramentas de autor que permiten crear contido propio e facelo público, é dicir, que contribúen a romper os límites físicos e temporais do aula. A utilización de “blogs” como o “Forum Gigurrorum” van nesa liña.
A Xeografía e a Historia, complementarias entre si, teñen que servir aos alumnos-as como aglutinante doutros saberes, abordados desde unha perspectiva múltiple e interdisciplinar, global e interconectada. Iso implica asumir máis dun punto de vista no estudo e actualizar coñecementos, destrezas e técnicas aprendidos noutras materias. Esta premisa, que se esconde baixo a formulación da aprendizaxe por competencias, faise realidade cando deseñamos tarefas e proxectos que integran o conxunto de asignaturas do curso no estudo dun mesmo obxecto e cunha meta común, cun produto final. Por iso, na medida do posible, é desexable a utilización metodoloxías de aprendizaxe baseada en proxectos que propicien o traballo interdisciplinar máis aló do tempo e do espazo que marca para cada unha das materias a organización escolar.
Á hora de programar a materia, debemos partir dos coñecementos previos dos estudantes e crear situacións motivadoras e participativas. Os alumnos han de “saber facer”, é dicir, deben transformar o seu coñecemento en experiencia. Este enfoque lévanos á necesidade de suscitar actividades prácticas, que esixan a posta en marcha de todas as competencias, que impliquen sistemáticamente unha lectura comprensiva, con apoio de técnicas de estudo diversas, o traballo de campo, a procura e análise de información, a elaboración e comentario de mapas e gráficas ou a lectura de imaxes, entre outras. Ese traballo práctico resultará máis eficaz e integrador na medida en que se deseñe cunha formulación grupal e cooperativo, pois en pequenos grupos facilítase o debate, a adquisición de habilidades sociais e a aprendizaxe entre iguais, mentres que se reforza a autonomía dos alumnos-as para deseñar o proceso e xestionar o seu tempo e as súas emocións. Para rematar, na medida do posible, fomentarase a presentación pública dos resultados do traballo individual e grupal, xa sexa mediante debates ou exposicións orais, que deben ser potenciadas ao máximo, ou ben garazas ao uso de aplicación informáticas diversas.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
39
Aínda que as actividades do aula deben ter como obxectivo ensinar a pensar aos alumnos_as, mostrar as distintas estratexias que poden conducir á resolución de problemas, hai un aspecto na materia que non debe ser menospreciado: necesariamente ten que existir unha aprendizaxe memorística, pois esta proporciona a armazón de conceptos espazo-temporais sobre o que deseñar outras aprendizaxes, á vez que abunda na adquisición dun vocabulario preciso e adecuado ao contexto académico en que nos desenvolvemos.
Entre os obxectivos que nos marcamos en Xeografía e a Historia está o de espertar nos estudantes o gusto e a apreciación pola cultura. Na medida das nosas posibilidades, as saídas e traballos de campo, as visitas a museos, exposicións, centros de interpretación e espazos naturais e urbanos contribuirán a esa valoración e interese polo patrimonio. Tamén o fará, desde logo, a lectura. Ao longo dos catro cursos de Educación Secundaria temos o deber e a responsabilidade de construír o armazón lector dos nosos alumnos-as, aproveitar a potencialidade da prensa no aula, achegarlles a obras capitais da Literatura e tamén a textos e novelas xuvenís, motivadoras e próximas. Animarlles a ler, formarlles como usuarios da biblioteca, ensinarlles a xestionar as súas lecturas dixitais, proporcionaralles unha nova perspectiva para achegarse aos temas tratados na materia e un acicate para seguir lendo no futuro. Seguindo nesta mesma formulación, considerarase a introdución do cine na aula como reforzo á aprendizaxe da Xeografía e a Historia e co obxectivo de contribuír á alfabetización audiovisual do alumnado.
Para rematar, calquera decisión metodolóxica e organizativa debe ter como horizonte a educación en valores democráticos e cívicos. O recoñecemento á autoridade do profesor, o respecto mutuo, a integración de todo o alumnado, o fomento da súa participación no deseño das actividades, a atención adecuada á súa diversidade e a resolución pacífica dos conflitos deben de crear o adecuado clima de convivencia nas aulas e deben preparar aos alumnos-as para o exercicio dunha cidadanía responsable e comprometida.
6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
• Alumno-a:
o Libro de texto: “Xeografía e Historia 1 ESO. Editorial Santillana”.
o Ordenadores portátiles para cada alumno-a. Proxecto Abalar.
o Caderno.
o Fichas do curso que inclúen mapas físicos.
• Aula/centro:
o Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/
o Mapas físicos.
o Planisferio.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
40
o Libros de consulta: diccionario de lingua galega e lingua castelá
o Recursos multimedia aportados pola editorial Obradoiro-Santillana
o Canón-proxector.
o EDI.
o Ordenador portatil.
o Vídeos. Vídeo-comentarios.
7. CRITERIOS. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.
• A avaliación concíbese e practica da seguinte maneira:
• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.
• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.
• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non sao os de carácter cognitivo.
• Orientadora, dado que achega ao alumno ou alumna a información precisa para mellorar a súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.
• Continua, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos ou fases. Contémplanse tres modalidades:
o Avaliación inicial. Proporciona datos sobre o punto de partida de cada alumno, proporcionando unha primeira fonte de información sobre os coñecementos previos e características persoais, que permiten unha atención ás diferenzas e unha metodoloxía adecuada.
o Avaliación formativa. Concede importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha visión das dificultades e progresos de cada caso.
o Avaliación sumativa. Establece os resultados ao termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Así mesmo, contémplase no proceso a existencia de elementos de autoavaliación e coavaliación que impliquen aos alumnos e alumnas no proceso.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
41
7.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE BÁSICOS NON BÁSICOS
XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta. X
XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. X
XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters. X
XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas. X
XHB1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. X
XHB1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas. X
XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. X
XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.
X
XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes. X
XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo. X
XHB1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. X
XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. X
XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. X
XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. X
B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
X
XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
X
XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. X
XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais. X
XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre. X
XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
42
simultaneidade.
XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X
XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X
XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana. X
XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga. X
XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X
XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un. X
XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela. X
XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai". X
XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto. X
XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).
X
XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.
X
XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.
X
XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén. X
XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio. X
XHB3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica. X
XHB3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestipos X
XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais. X
XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo. X
XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre. X
XHB3.8.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno. X
XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo. X
XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica. X
XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma. X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
43
XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga. X
XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana. X
XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana. X
XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade. X
XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos. X
Superando os estándares de aprendizaxe básico acadáse, alomenos, o 50% da nota da materia.
7.2 PROCEDEMENTO PARA AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
Para os alumnos-as de 1º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unhas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia. Na materia de Xeografía e Historia incluíra un texto histórico e un mapa físico. No texto contestarán a unas pregruntas sobre o mesmo e no mapa situarán elementos xeográficos.
Os obxectivos perseguidos con esta proba son os siguientes:
• Detectar o nivel de coñecementos previos do alumnado sobre conceptos xeográficos básicos e significativos.
• Detectar o nivel de coñecementos previos adquiridos na etapa anterior sobre nocións espaciais básicas.
• Coñecer o nivel comprensión da información e da expresión do coñecemento do que parten, detectar aqueles problemas que, no manexo das habilidades básicas necesarias para a comprensión da materia de Xeografía e Historia, se presenten na aula para poder dar unha resposta eficaz e rápida aos mesmos.
• Posuír unha información obxectiva e mensurable que permítanos saber de onde partimos na construción dos novos aprendizaxes dos que debemos dotar ao alumnado ao longo da súa etapa como estudantes de Secundaria.
• Conseguir un instrumento eficaz que nos permita participar con obxectividade, na avaliación inicial destes alumnos.
Estas probas servirán, xunto co observado polo profesorado no aula e os informes de cursos anteriores, para detectar as posibles dificultades que presente o alumnado e tomar as medidas organizativas destinadas a paliarlos.
Na xunta da avaliación inicial, na que se reúnen os profesores que imparten materia nun grupo, membros do equipo directivo e o equipo de orientación, poñeranse en común os resultados obtidos por cada alumno-a e tomaranse as medidas oportunas no caso que sexan necesarias para algún alumno-a.
Os procedementos e instrumentos de avaliación, no caso da avaliación continua, serán a observación e seguimiento sistemático do alumno-a, é dicir, tomaranse en consideración todas as producións que desenvolva, tanto de carácter individual como grupal: traballos escritos, exposicións orais e
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
44
debates, actividades de clase, investigacións, actitude ante a aprendizaxe, precisión na expresión, autoavaliación... E os da avaliación sumativa, as probas escritas por unidade didáctica e as de recuperación (e final de curso, si o alumno non recuperase algunha avaliación, e extraordinaria, no caso de obter unha cualificación de Insuficiente na ordinaria final de curso). En todo caso, os procedementos de avaliación serán variados, de forma que poidan adaptarse á flexibilidade que esixe a propia avaliación
A cualificación final correspondente á convocatoria ordinaria de xuño será a media ponderada das cualificacións de cada das tres avaliacón, sempre e cando esa media sexa igual ou superior a nota da 3ª avaliación. Se a media é inferior a nota da 3ª avaliación a nota de xuño será a da 3ª avaliación.
Os alumnos-as que non superen a asignatura en a avaliación ordinaria, terán dereito a unha proba extraordinaria en a convocatoria de setembro, que versará sobre todos os contidos do curso. Realizaran este exame os alumnos-as que en xuño obteñan unha calificación menor a 5. O exame é sobre toda a materia. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que configuren o exame. O aprobado obtense cunha nota de 5.
Os alumnos-as que presentan en setembro, antes da realización do exame, a contestación correcta a todas as preguntas que se utilizan para seleccionar as que van a configurar o exame, terán + 1 no exame.
Os alumnos-as con avaliacións non superadas, realizaran a recuperación en datas sinaladas a final de curso.
O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que entren no exame.
Os alumnos-as que teñan superada a materia poderán presentarse a un exame, coincidindo coa realización das recuperacións, para subir nota. Este exame podería subir a nota ata un máximo de 2 puntos. Poderáse baixar a nota ata 1 punto cando se produza unha diferencia de alomenos 3 puntos entre a nota do exame e a nota final previa á realización de dito exame.
7.3. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN
Consideramos que para realizar unha adecuada intervención educativa, é necesario suscitar unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade.
Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou registros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimiento do proceso de aprendizaxe do alumnado. Desta forma a avaliación debe apoiarse na recolleita de información. Por iso é necesario que o equipo de profesores determine as características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas destácanse as seguintes:
- Ser moi variados, de modo que permitan evaluar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar datos da avaliación dos mesmos aprendizaxes obtidas a través dos seus distintos instrumentos.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
45
- Poder ser aplicados, algúns deles, tanto polo profesor como polos alumnos-as en situacións de autoevaluación e de coevaluación.
- Dar información concreta do que se pretende evaluar, sen introducir variables que distorsionen os datos que se obteñan coa súa aplicación.
- Utilizar distintos códigos (verbales, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuales, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecuen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende evaluar.
- Ser aplicables en situacións máis ou menos estructuradas da actividade escolar.
- Permitir evaluar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así o seu funcionalidad e a adquisición das competencias básicas.
A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:
Procedementos
• Observación directa do traballo diario.
• Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación.
• Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).
• Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións).
• Outros
Instrumentos
• Probas escritas.
• Probas orais.
• Observación directa.
• Caderno de clase.
• Tarefas no blog.
• Producións.
• Outros.
7.3.1. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
46
A nota desta materia en cada unha das avaliacións obtense da seguinte forma:
- O 70% a adquisición de contidos e competencias reflexadas nas probas escritas.
- O 30% a valoración doutros apartados como: clase, caderno, traballo escrito, preguntas orais e actividades do blog.
1.- Probas escritas (70 % da nota) que se realizaán, polo xeral, unha proba escrita cada da tema. A puntuación de cada unha das probas escritas escritos estará comprendida entre 0 e 10.
Faltas de ortografía. Os alumnos-as que teñan faltas de ortografía nas probas escritas deberán copiar esas palabras correctamente no caderno e facer unha fras con cada unha delas. A non relalización desta actividade influirá, negativamente, na valoración do caderno.
Copiar nun exame empregando calquer medio suporá a retirada inmediata do exame e a súa calificación con nota 0.
A falta de asistencia a un exame só podera xustificarse mediante documento oficial; de non existir o alumno-a non terá dereito a repetición do exame e a súa calificación será con nota 0.
2.- Outros apartados avaliables (30 % da nota):
• Preguntas orais (10% da nota) todos os días e a todos os alumnos-as preguntas sobre o explicado na sesión anterior. Valoración por avaliación: todos positivos ou un máximo dun negativo + 1 punto, dous ou tres negativos: 0,75 puntos, catro ou cinco negativos 0,5 puntos, seis ou sete negativos 0,25 puntos, oito negativos sen variación. A partir de oito negativos descóntase 0,25 puntos por cada dous negativos ata un máximo a descontar de -1 punto.
• Clase (5% da nota): valorarase o grao participación e a súa actitude na clase.
• Caderno (5% da nota): Valoración do grao de realización tarefas propostas polo profesor (anotación ao marxe do caderno o día no que non se fan as actividades), e valoración da presentación do caderno.
• Traballo escrito en grupo ou individualmente (5% da nota). A valoración do mesmo será sobre 1 para cada un dos que realizaron o traballo.
• Actividades do blog (5% da nota). Realización, en clase, das actividades de cada tema que están no blog (http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/). A valoración será sobre 1. Obterase:
o 1 punto cando a media de acertos dos temas da avaliación sexa igual ou superior ao 91 %
o 0,75 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 71 % e o 90 %.
o 0,5 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 61 % e o 70 %.
o 0,25 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 51 % e o 60 %.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
47
o 0 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 0 % e o 50 %.
Se nunha avaliación non se realiza o traballo escrito a nota das actividades do blog será un 10 % da nota.
A nota da avaliación obtense sumando a nota dos controis escritos (70 % da nota) e a nota dos outros apartados (30 % da nota).
O aprobado obtense cunha nota de 5. Redonderase a unha nota superior cando o decimal sexa > que 0,75.
7.4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.
7.4.1. ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO PARA O ALUMNADO REPETIDOR
Os alumnos-as que permanecen un ano máis no mesmo nivel educativo (repetidores) Terán a opción de realizar unha ficha-actividade en cada tema. Esa ficha valorarse ata +1 na nota das distintas probas escritas; sempre e cando sexa entregada con anterioridade á realización das mesmas.
7.4.2. AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Realización de fichas de cada un dos temas da materia. Recoller en conserxería ou imprimir dende o blog. http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/. Valoración 60% da nota da avaliación.
Realización de probas escritas sobre a metade do temario en xaneiro/febrero e a segunda metade do temario en abril ou da totalidade do temario no mes de maio. Valoración 40% da nota da avaliación.
8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
Por diversidad no ámbito educativo, entendemos o conxunto de diferenzas individuais que coexisten en todo o alumnado. É dicir, que falamos da heteroxeneidade que existe en todas as aulas, debida ás diferenzas na capacidade intelectual, no rendemento académico, diferenzas nos intereses e no ritmo de aprendizaxe, diferencias socio-culturais, lingüísticas e diferenzas de xénero. É dicir que todos somos diferentes.
Actualmente nos centros educativos existe unha gran variedade de circunstancias persoais, sociais-económicas e de saúde que conviven a diario. Xa que logo “atención á diversidad” significa dar resposta a todo ese alumnado, atendendo ás súas diferenzas, non só ao alumnado con necesidades educativas especiais, é dicir, aqueles que presentan dificultades de aprendizaxe, atraso mental, discapacidades auditivas, visuais, motóricas, ou que padece trastornos emocionais, ou de comportamento, alumnos con superdotación intelectual.
Aspectos a ter en conta á hora de establecer medida de atención á diversidade de forma individualizada:
Aspectos organizativos:
• Adscrición do alumno ao grupo clase.
• Apoio dentro do aula.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
48
• Apoio fóra da aula.
• Agrupacións flexibles.
• Reforzo no seo do grupo de iguais.
• Traballo en colaboración ou en equipo.
• Estrutura de clase cooperativa.
• Horario diferenciado.
• Profesorado asignado a cada grupo.
Aspectos metodolóxicos:
• Incidir no “saber” e no “saber facer”.
• Potenciar o uso da linguaxe oral, en situacións espontáneas e en actividades planificadas de comunicación.
• Combinar periodos curtos de atención con acción manipulativa.
• Facer uso explícito do reforzo social (calquera alabanza) para dar apoio, non só ao rendemento, senón ao feito de estar sobre as tarefas.
• Proporcionar reforzo positivo ao feito de terminar a tarefa.
• Cambiar de formatos, para evitar a monotonía e o desinterese.
• Mesturar actividades de alto e baixo interese (é conveniente empezar coas menos atractivas), intercalándolas.
• Empregar, en determinados momentos, materiais informáticos de aprendizaxe (sempre como medio e non como fin).
• Proporcionar pequenos descansos, frecuentes e regulares.
• Promover que as tarefas sexan interesantes. Auméntase o interese das tarefas permitindo, en ocasións, que os alumnos traballen xunto aos seus compañeiros ou en pequenos grupos, utilizando materiais visuales, auditivos ou manipulativos e combinando as actividades de maior interese con aquelas de menor interese.
• Retense moita mais información cando le, oe, ve, di e fai que cando só escoita.
• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos deberá aumentarse a medida que o discente progrese.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
49
• Organizar as tarefas por etapas e ata valorar a posibilidade de que poidan ser completadas en diferentes horarios.
• Permitir que o alumno-a, en ocasións, poida elixir entre diferentes tarefas.
• Asignar menor cantidade de exercicios. É mellor que realice menor cantidade e ben feitos, que moitos e mal.
• Facerlles preguntas frecuentes e secuenciadas con marcadores temporais. Ex.: Por onde empezamos? E logo disto que vén?
• Asignación de responsabilidades específicas ao alumno con sobreactividad motora.
Adecuación das actividades de aprendizaxe:
• Ampliación do tempo para realizar calquera actividade escolar.
• Valorar as actividades polos seus contidos e non polos seus erros de escritura.
• Repetir as informacións e explicacións tantas veces como sexa necesario.
• Fotocopias de apoio para reforzar actividades e contidos que non comprende.
• Respectar o ritmo propio de aprendizaxe; para iso, individualizar a atención, na medida do posible.
• Para algúns alumnos-as, como os TDAH, hai que aplicar a máxima “menos é máis”. O importante é asegurarnos que saben facer, non a cantidade que realicen.
• Procurar que sempre acaben cunha actividade que lles salga ben.
• Sobre os deberes e tarefas a realizar, o obxectivo é mellorar o seu ejecución, adaptándoos ás necesidades do alumno.
• esquecemento á hora de entregar traballos programados con antelación, pode parecer finxido, pero pode ser real (contrastar con pais).
• Recordar datas de entrega.
Adecuación da avaliación:
• De carácter xeral:
o Ter en conta nas probas escritas a súa posible dificultade coa expresión escrita.
o Maior disponibilidade de tempo para realizar as probas.
o Confirmación da comprensión semántica da información contida nos enunciados das preguntas. Si non se está seguro, lerllas.
o Non facer copiar os enunciados para centrarse no desenvolvemento da tarefa.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
50
o Permitir o uso de medios informáticos ou digitales para realizar calquera actividade que requira linguaxe escrita.
o Facilitar a alternancia de realizar exames de forma oral.
o Adecuación dos exames. Utilización de exames tipo “test”.
o Combinar diferentes formatos de pregunta nunha mesma proba: de desenvolvemento, V/F, completar un esquema, definicións, opción múltiple, frases para completar.
o Traballar, antes da proba, con mostras de formato de exame.
o Permitir en calquera momento o acceso ás instrucións.
o Supervisar que responderon todo antes de entregar un exame.
o Recordar ao alumno_a que revise o exame antes de entregalo.
o Guiarlle para reconducir a atención.
• De carácter específico:
o Fundamentar a avaliación-cualificación e plans de apoio ao alumnado nunha avaliación criterial (referida aos criterios de avaliación e a súa concreción en indicadoresde avaliación).
o Definición explícita e precisa dos mínimos exixibles (aprendizaxes imprescindibles).
o Posible elaboración de rúbricas para a identificación dos grados de aprendizaxe referidos aos diferentes indicadores de avaliación, e especialmente, aos mínimos exixibles.
o Avaliación dos puntos débiles detectados no proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado. En especial, identificación daqueles mínimos exixibles que non se conseguiron (final de curso, ou que durante o curso detéctanse dificultades na súa adquisición).
o Elaboración de plans de apoio e reforzo individualizados (medidas ordinarias), asociados aos mínimos exixibles deficitarios.
Nota: Polo xeral as adaptacións curriculares deberían implicar unha disponibilidade horaria por parte do Equipo de Orientación, en caso de non dispor de horario tenderarse, se é posible, a un tipo de Reforzo.
9. ELEMENTOS TRANSVERSAIS
Tal como se sinala no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obligatoria e do Bachillerato no seu artigo 4, sinálanse os elementos transversais. Desde a materia de Xeografía e Historia en 1º de ESO traballásense fundamentalmente:
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
51
A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, no desenvolvemento de todas as clases á hora de abordar os diferentes contidos e a realización de actividades. Lectura dos contidos do libro de texto e realización de actividades do mesmo. Realización de producións escritas (actividades de diversa índole, realización de traballos etc).Tamén á hora de realizar as probas orais traballarase a expresión oral e a capacidade que ten o alumno para expresarse, utilizar un vocabulario adecuado, capacidade de síntese, relación etc.
A comunicación audiovisual, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, serán traballadas á hora de presentar e elaborar contidos; tanto por parte do profesor como dos alumnos. Tamén se traballarán na procura de información, na creación de novos coñecementos. No desenvolvemento das clases realizaranse visionado de vídeos, fragmentos de películas, documentales etc. Tamén se levará a cabo o uso de internet, prensa diaria etc. O emprego do blog da materia (forumgigurrorum.blogspot.es). O emprendimiento, será obxecto de traballo cando se realicen producións de traballos de xeito individual ou en grupo, traballos polos alumnos de xeito autónomo. Presentación de contidos de xeito creativo e atractiva por parte dos alumnos.
A educación cívica e constitucional traballarase no desenvolvemento das clases, ao fomentar o respecto entre os alumnos, a interactuación con todos os membros da comunidade educativa conforme a unhas normas baseadas no respecto mutuo e o respecto a unhas normas de convivencia. Debido á natureza da materia e aos seus contidos de estudo, trataranse a prevención da violencia de xénero, a prevención da violencia contra as persoa con discapacidad e a prevención de violencia terrorista e de calquera outra forma de violencia racismo ou xenofobia , traballaranse cando se analicen as diferentes etapas na Historia Antiga, o desenvolvemento das sociedades desta época e a posible discriminación que se realizaba. Se fomentarán actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favorecerase o seu tratamento tamén, ao analizar o desenvolvemento das sociedades actuais e a súa diversidade, os comportamentos e valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos e o respecto aos homes e mulleres por igual. Fomentaranse actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favoreceranse actividades que analicen e conmemoren datas sinaladas como o día da muller traballadora, o día da paz etc, para fomentar e para favorecer a resolución de conflitos de xeito pacífico. A educación e a seguridade vial, traballarase en posibles saídas que se realicen fóra do instituto fomentando o bo uso dos seus dereitos e deberes como usuario das vías, en calidade de peatón, viaxeiro e condutor de bicicletas, respectando as normas e sinais para evitar os accidentes que poidan producirse e as súas secuelas. Este tema tamén se abordará ao estudar os contidos referidos á poboación e ao elevado número de falecementos que se observa cada ano en accidentes de tráfico.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
52
9.1. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS POR UNIDADES DIDÁCTICAS
UNIDADE 1. A Terra e a súa representación
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como se ve a Terra desde o espazo (páxina 12).
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 13); Como o sabemos? (páxina 13); Interpreta o debuxo (páxina 14); Interpreta a imaxe e o gráfico (páxina 15); Claves para estudar (páxinas 15, 17 e 19); Interpreta os debuxos (páxina 16); Expresión das propias ideas sobre a necesidade de coñecer as coordenadas xeográficas dunha estación de salvamento ante unha hipotética chamada de socorro (páxina 23); Resume o esencial (páxina 24); Reflexión e explicación do porqué se inviste tanto diñeiro en investigar o espazo (páxina 25).
Comunicación audiovisual. Circunferencia da Terra (páxina 13); O sistema solar (páxina 14); A biosfera (páxina 14); A estrutura externa da Terra (páxina 15); Composición química da atmosfera (páxina 15); O movemento de rotación (páxina 16); O movemento de translación (páxina 17); Os elementos dun mapa (páxina 18); Interpretación de diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Os meridianos terrestres e paralelos terrestres (páxina 22); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientación cun plano (páxina 26); Fusos horarios (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet das características dos demais planetas do sistema solar (páxina 15); procura de información sobre as proxeccións de Mercator e Peters (páxina 19); procura na web sobre os proxectos de investigación que leva a cabo o Instituto de Astrofísica de Canarias (páxina 25); procura en Internet de diferentes cidades do mundo e as súas horas correspondentes (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Emprendemento. Interpretar diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Utilizar unha escala (páxina 20); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientarse cun plano (páxina 26); Utilizar un mapa de fusos horarios (páxina 27); Pensa como un xeógrafo. Sandy, unha illa fantasma no Pacífico? (páxina 28).
Educación cívica e constitucional. O respecto no diálogo cos teus compañeiros (páxina 17).
UNIDADE 2. O relevo terrestre
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como se ve a Terra desde o espazo (páxina 12).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
53
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 13); Como o sabemos? (páxina 13); Interpreta o debuxo (páxina 14); Interpreta a imaxe e o gráfico (páxina 15); Claves para estudar (páxinas 15, 17 e 19); Interpreta os debuxos (páxina 16); Expresión das propias ideas sobre a necesidade de coñecer as coordenadas xeográficas dunha estación de salvamento ante unha hipotética chamada de socorro (páxina 23); Resume o esencial (páxina 24); Reflexión e explicación do porqué se inviste tanto diñeiro en investigar o espazo (páxina 25).
Comunicación audiovisual. Circunferencia da Terra (páxina 13); O sistema solar (páxina 14); A biosfera (páxina 14); A estrutura externa da Terra (páxina 15); Composición química da atmosfera (páxina 15); O movemento de rotación (páxina 16); O movemento de translación (páxina 17); Os elementos dun mapa (páxina 18); Interpretación de diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Os meridianos terrestres e paralelos terrestres (páxina 22); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientación cun plano (páxina 26); Fusos horarios (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet das características dos demais planetas do sistema solar (páxina 15); procura de información sobre as proxeccións de Mercator e Peters (páxina 19); procura na web sobre os proxectos de investigación que leva a cabo o Instituto de Astrofísica de Canarias (páxina 25); procura en Internet de diferentes cidades do mundo e as súas horas correspondentes (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Emprendemento. Interpretar diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Utilizar unha escala (páxina 20); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientarse cun plano (páxina 26); Utilizar un mapa de fusos horarios (páxina 27); Pensa como un xeógrafo. Sandy, unha illa fantasma no Pacífico? (páxina 28).
Educación cívica e constitucional. O respecto no diálogo cos teus compañeiros (páxina 17).
UNIDADE 3. As augas
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como se ve a Terra desde o espazo (páxina 12).
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 13); Como o sabemos? (páxina 13); Interpreta o debuxo (páxina 14); Interpreta a imaxe e o gráfico (páxina 15); Claves para estudar (páxinas 15, 17 e 19); Interpreta os debuxos (páxina 16); Expresión das propias ideas sobre a necesidade de coñecer as coordenadas xeográficas dunha estación de salvamento ante unha hipotética chamada de socorro (páxina 23); Resume o esencial (páxina 24); Reflexión e explicación do porqué se inviste tanto diñeiro en investigar o espazo (páxina 25).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
54
Comunicación audiovisual. Circunferencia da Terra (páxina 13); O sistema solar (páxina 14); A biosfera (páxina 14); A estrutura externa da Terra (páxina 15); Composición química da atmosfera (páxina 15); O movemento de rotación (páxina 16); O movemento de translación (páxina 17); Os elementos dun mapa (páxina 18); Interpretación de diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Os meridianos terrestres e paralelos terrestres (páxina 22); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientación cun plano (páxina 26); Fusos horarios (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet das características dos demais planetas do sistema solar (páxina 15); procura de información sobre as proxeccións de Mercator e Peters (páxina 19); procura na web sobre os proxectos de investigación que leva a cabo o Instituto de Astrofísica de Canarias (páxina 25); procura en Internet de diferentes cidades do mundo e as súas horas correspondentes (páxina 27); Unha práctica con Google Maps (páxina 29). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Emprendemento. Interpretar diferentes proxeccións cartográficas (páxina 19); Utilizar unha escala (páxina 20); Localizar un punto nun mapa (páxina 23); Orientarse cun plano (páxina 26); Utilizar un mapa de fusos horarios (páxina 27); Pensa como un xeógrafo. Sandy, unha illa fantasma no Pacífico? (páxina 28).
Educación cívica e constitucional. O respecto no diálogo cos teus compañeiros (páxina 17).
UNIDADE 4. O clima
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como nos afecta o cambio climático? (páxina 68)
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 68); Como o sabemos? (páxina 68); Describe o tempo (páxina 70); Elaborar un informe sobre os ventos alisios (páxina 76); Interpretación dun mapa do tempo (páxina 77); Interpretación de imaxes sobre zonas climáticas e climas (páxinas 82 e 83).
Comunicación audiovisual. A estrutura da atmosfera (páxina 71); Relación entre a latitude e a temperatura (páxina 72); Construír e interpretar climogramas (páxina 80); Análise dun gráfico relacionado co quecemento global e co consumo enerxético (páxina 89).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura de información en Internet sobre os pigmeos ou os tuareg e realización dun informe sobre o lugar no que viven, o clima que hai nesas zonas e como se adaptan ás condicións climáticas (páxina 83); procura de información sobre algún tornado recente (páxina 86); procura na web de AEME, e anotación nunha táboa do tempo no propio municipio durante tres días (páxina 91). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Emprendemento. Por parellas, elaboración de propostas que expliquen as medidas que poidan adoptar os concellos para aforrar enerxía (páxina 89).
Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
55
partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).
UNIDADE 5. As paisaxes da Terra
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como nos afecta o cambio climático? (páxina 68)
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 68); Como o sabemos? (páxina 68); Describe o tempo (páxina 70); Elaborar un informe sobre os ventos alisios (páxina 76); Interpretación dun mapa do tempo (páxina 77); Interpretación de imaxes sobre zonas climáticas e climas (páxinas 82 e 83).
Comunicación audiovisual. A estrutura da atmosfera (páxina 71); Relación entre a latitude e a temperatura (páxina 72); Construír e interpretar climogramas (páxina 80); Análise dun gráfico relacionado co quecemento global e co consumo enerxético (páxina 89).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura de información en Internet sobre os pigmeos ou os tuareg e realización dun informe sobre o lugar no que viven, o clima que hai nesas zonas e como se adaptan ás condicións climáticas (páxina 83); procura de información sobre algún tornado recente (páxina 86); procura na web de AEME, e anotación nunha táboa do tempo no propio municipio durante tres días (páxina 91). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Emprendemento. Por parellas, elaboración de propostas que expliquen as medidas que poidan adoptar os concellos para aforrar enerxía (páxina 89).
Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).
UNIDADE 6. Atlas dos continentes
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Como nos afecta o cambio climático? (páxina 68)
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 68); Como o sabemos? (páxina 68); Describe o tempo (páxina 70); Elaborar un informe sobre os ventos alisios (páxina 76); Interpretación dun mapa do tempo (páxina 77); Interpretación de imaxes sobre zonas climáticas e climas (páxinas 82 e 83).
Comunicación audiovisual. A estrutura da atmosfera (páxina 71); Relación entre a latitude e a temperatura (páxina 72); Construír e interpretar climogramas (páxina 80); Análise dun gráfico relacionado co quecemento global e co consumo enerxético (páxina 89).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura de información en Internet sobre os pigmeos ou os tuareg e realización dun informe sobre o lugar no que viven, o clima que hai nesas zonas e como se adaptan ás condicións climáticas (páxina 83); procura de información sobre algún tornado recente (páxina 86); procura na web de AEME, e anotación nunha táboa do tempo no propio municipio durante tres días (páxina 91). Proxecto TIC de Xeografía: Organizar unha viaxe coma o de Marco Polo (páxinas 138 a 140).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
56
Emprendemento. Por parellas, elaboración de propostas que expliquen as medidas que poidan adoptar os concellos para aforrar enerxía (páxina 89).
Educación cívica e constitucional. Elaboración dun protocolo destinado a que os países freen o quecemento global (páxina 89); Análise do tempo a partir dunha imaxe de satélite (páxina 90).
UNIDADE 7. A prehistoria
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).
Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).
Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).
Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155); Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).
UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).
Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).
Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).
Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155);
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
57
Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).
UNIDADE 9. A civilización grega
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).
Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).
Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).
Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155); Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).
UNIDADE 10. A civilización romana
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).
Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).
Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).
Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155); Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).
UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
58
Comprensión lectora. Texto inicio da unidade: Por que Atapuerca é Patrimonio da Humanidade? (páxina 146); Unha recreación da prehistoria: O clan do oso cavernario (páxina 169).
Expresión oral e escrita. Elabora unha táboa da evolución do ser humano (páxina 149); Sintetiza a información aprendida sobre o Paleolítico (páxina 152); Describir as tarefas que se facían nunha tribo paleolítica (páxina 152); Describir as técnicas metalúrgicas (páxina 160).
Comunicación audiovisual. Elaboración dun mural (páxina 155); Realización dunha presentación en PowerPoint (páxina 158).
O tratamento das Tecnoloxías da Información e da Comunicación. Procura en Internet como se fabricaba unha biface (páxina 151); Procura en Internet de información sobre construcións prehistóricas (páxina 158); Investigación de que títulos compoñen a serie Os Fillos da Terra (páxina 169). Proxecto TIC de Historia: Elaborar un Power Point sobre as villlae romanas (páxinas 272 a 275).
Educación cívica e constitucional. A importancia da tribo (páxina 152); Covas do norte da Península que conteñen arte rupestre (páxina 155); Interpretar pinturas levantinas (páxina 157).
10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTORA (PLAN LECTOR)
Nunha materia como é a de Xeografía e Historia, que se transmite e apréndese fundamentalmente a través de textos escritos, a falta de competencia lingüística por parte dos alumnos/as convértese nun dos principais obstáculos no proceso de ensinanza-aprendizaxe. Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materia:
• A lectura da unidade no libro de texto axudaranos a desenvolver a comprensión lectora e, ao mesmo tempo,a adquirir técnicas que lles axudarán a estudar.
• Realizar a “Lectura inicial” que aparece ao comezo de cada unha das unidades didácticas.
• Realizar as lecturas do Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/ e contestar as preguntas que acompañan cada lectura para reforzar a comprensión lectora.
• Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación da materia.
• Deixamos aberta a posibilidade de establecer algunha lectura dun libro, ou lecturas de en cada nivel relacionado co currículo correspondente ao curso si a temporalización se cumpre e así se estima o profesor.
11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
Dende o departamento contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
59
1. Formar ao alumnado para a convivencia democrática, incorporando na práctica docente contidos relacionados coa convivencia escolar e a resolución pacífica de conflitos.
2. Respectar a liberdade de conciencia e conviccións relixiosas e morais, así como a dignidade, integridad e intimidade de todos os membros da comunidade educativa.
3. Cumprir e facer cumprir as normas de convivencia do centro no ámbito da súa competencia.
4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula , e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.
5. Manter a orde e velar polo adecuado comportamento do alumnado no centro, tanto no aula como fóra dela, corrixindo e poñendo en coñecemento dos órganos competentes as condutas que alteren a convivencia.
6. Informar ás familias das cuestións que puidesen afectarlles, dos incumplimientos das normas de convivencia por parte dos seus fillos e das medidas disciplinarias adoptadas respecto diso.
7. Controlar as faltas de asistencia así como os atrasos dos alumnos e informar aos titores, segundo o procedemento establecido.
12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
O Proxecto Forum Gigurrorum que se comeza a introducir nos primeiros niveis da ESO (1º e 2º) inclúe todo o necesario para complementar a materia impartida na aula. Este proxecto, unha vez introducido, será valorado de cara a ampliar o seu uso a outros niveis.
Este proxecto susténtase no blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/
A dotación de material como “aula abalar” favorece o emprego das TICs no proceso educativo.
13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
Son actividades escolares complementarias as establecidas polo centro con carácter non lucrativo dentro do horario lectivo e para complementar a actividade habitual da aula. Poden ter lugar dentro ou fóra do centro e poden participar o conxunto dos alumnos-as do grupo, curso ou etapa.
Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre. As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
60
As actividades complementarias e extraescolares configuran un alicerce importante na educación integral do alumnado. Son varias as referencias normativas que deberiamos de ter en consideración para a súa consideración dentro da programación didáctica.
Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Estas actividades están recollidas na programación xeral do centro.
14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE
Os ámbitos sobre os que se incidirá para avaliar o proceso de ensino e a práctiva docente son os seguintes: diversidade, programación, actividades de
aula e avaliación. Ademais destes ámbitos de seguro que haberia moitos máis sobre sobre os que avaliar a práctica didáctica. Considerei que un número
excesivo de ámbitos dispersaría o propósito de avaliar e angadería unha complicación maiora dito proceso.
DIVERSIDADE
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. A programación ten en conta a diversidade?
2. Exixo a cada alumno-a uns resultados en función das súas características?
3. Teño en conta a diversidade á hora de organizar a clase?
4. Dou a cada a alumno-a a explicación que precisa?
5. Teño en conta os alumnos-as que se alonxan da media (tanto por enriba como por abaixo)?
6. Propoño exercicios de diferente nivel en cada unidade e en cada exame?
7. Adapto o material ás características e necesidades dos alumnos-as?
8. Emprego diferentes ferramentas de avaliación?
9. Sei que actitude debo tomar ante diversos síndromes?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
61
10. Fago unha proba de avaliación inicial para coñecer a realidade do curso?
PROGRAMACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Explícolles aos alumnos-as a programación?
2. Consulto a proramación ao longo do curso e, se cómpre, fago e anoto as modificacións?
3. Recollo de maneira específica na programación as competencia clave?
4. Establezo claramente os criterios de avaliación?
5. Cando fago a programación teño en conta as posibilidades que me ofrece o entorno?
6. Teño en conta o libro de texto cando fago a programación?
7. En caso que viñera un subtituo, este encontrará suficiente información na programación?
8. Coincide a programación co que fago en clase?
9. Comparo a programación da miña materia con outras para enriquecela?
10. Organizo a programación en unidades didácticas?
ACTIVIDADES DE AULA
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Que metodoloxía aplico?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
62
• Utilizo ferramentas TIC.
• Propoño actividades para facilitar a aprendizaxe autónomo.
• Baséome nas explicacións teóricas e no libro de texto.
2. Como son os exercicios que propoño?
• Pechados, dirixidos, do libro de texto.
• Abertos, diversos, proxectos.
• Facilitan o traballo cooperativo
3. Os alumnos-as coñecen a finalidade da actividade?
4. Como traballan os alumnos-as nas miñas clases?
• De forma individual
• Por parellas
• En grupos reducidos
• En grandes grupos
5. As actividades que propoño están relacionadas coa vida real?
6. As actividades que propoño impulsan a comunicación? (buscar información, interpretala, tomar decicións,
razonar, explicar aos demais)
7. O alumnado é protagonista na clase?
8. Propoño actividades que fomentan a expresión oral?
9. Como paso as horas lectivas?
• Conseguindo silencio.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
63
• Impartindo teoría e explicacións.
• Respondendo a preguntas, fomentando a participación, facendo prácticas, etc.
• Observando.
• Correxindo aos alumnos-as de maneira individual
10. Canta motivación?
AVALIACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Os alumno-as saben en que se vai a basear a avaliación?
2. Utilizo diferentes tipos de probas para realizar a avaliación?
• Exames escritos
• Exames orais
• Traballo individual
• Traballo en equipo
3. Na sesión de avaliación proporciono aos distintos titores a información que precisan?
4. A avaliación garda relación co que se fai en clase?
5. Apunto de maneira sistemática os resultados obtidos?
6. Avalio tamén a miña intervención?
7. Os exames son a principal proba para a calificación?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
64
8. Fago exames orais?
9. Entre avaliacións programo plans de recuperación dependendo dos reultados obtivos polos alumnos-as?
10. Unha vez rematada a unidade ou proxecto didáctico avalio a idoneidade dos recursos e das actividades no
proceso de ensinanza-aprendizaxe?
• Non
• De maneira individual
• En grupo (departamento, ciclo)
• Cos alumnos-as
© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura. (Baseado)
(*) 1= Nada, 2= Pouco, 3= Bastante, 4= Moito
15 MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA
A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programaciçon realizarase arredor de dous bloques:
- Grao de consecución dos ítems claves da programación
- Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.
Os ítems nos que se baseará a autoavaliación son os seguintes:
ÍTEMS
GRAO DE CONSECUCIÓN
Si
Mellorable
Non
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
65
1. Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?
2. Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?
3. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?
4. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?
5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso
de ensinanza-aprendizaxe?
6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na
programación?
Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:
ÍTEMS NON ACADADOS CURSO PROPOSTAS DE MELLORA
16. LEXISLACIÓN
A Programación Didáctica está elaborada segundo a lexislación vixente:
• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de dicembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)
Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez
66
• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.
CURSO
2019 / 2020
INSTITUTO DE EDUCACIÓN
SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
2º E.S.O.
XEOGRAFÍA E HISTORIA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
2
Programación didáctica curso 2019-20 XEOGRAFÍA E HISTORIA 2º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)
1. Introdución e contextualización …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….….…………… Páx. 03
2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 06
3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave …………………………………………………………………………………………………….…….……………… Páx. 10
4. Temporalización ……………………..……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Páx. 12
5. Relación de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave ……………..…………..…………………….. Páx. 15
6. Concrecións metodolóxica, materiais e recursos didácticos ………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 39
7. Instrumentos e procedementos de avaliación e cualificación ……………………………………………………………………………………………………….……...……….. Páx 41
8. Medidas de atención á diversidade ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 48
9. Concreción dos elementos transversais ……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….………….. Páx 51
10. Contribución ao plan anual de lectura ………………………………….…………………………………………………………………………………………….…………….………….. Páx 60
11. Contribución ao plan de convivencia ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….………….. Páx 60
12. Contribución ao plan Tic …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 61
13. Actividades complementarias e extraescolares ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Páx 61
14. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente ……………………………………………………………………………… Páx 61
15. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións en relación cos resultados académicos e procesos de mellora …….... Páx 67
16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 68
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
3
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
1. 1. INTRODUCIÓN
O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o passado e permítenos adiantarnos alguns dos problemas do futuro.
As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que contemplan a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias para a mellor comprensión da realidade social. Permitindo unha graduación dos contidos e as tarefas acorde co desenvolvemento madurativo dos alumnos-as
Na Educación Secundaria Obrigatoria, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.
A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, en dous bloques: O medio físico e O espazo humano; e en cuarto curso céntrase na globalización.
A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO.
A aprendizaxe da Xeografía e Historia contribúe á aprendizaxe competencial dunha forma significativa.
Os bloques nos que se distribúen a contidos da área son os seguintes:
• Bloque 1. O medio físico.
• Bloque 2. O espazo humano.
• Bloque 3. A Historia.
En xeografía, no curso de 2º da ESO procurarase dotar aos alumnos-as dunha visión do espazo físico de España e Galicia, de maniera que poda aprenciar a diversidade e a necesidade dun uso responsable dos recursos, requisitos de partida para entender a evolución histórica das sociedades xunto co estudo do espazo humano.
En historia, no curso 1º da ESO abordaranse os contidos da Idade Media.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
4
En Xeografía e Historia contemplouse o prantexamento curricular e a temporalización de disciplinas coas que comportimos obxecto de estudo, de cara a unha posible integración da materia en ámbitos ou o deseño de proxectos curriculares.
‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.
‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.
As competencias clave do currículo son as seguintes:
• Comunicación lingüística (CCL).
• Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
• Competencia dixital (CD).
• Aprender a aprender (CAA).
• Competencias sociais e cívicas (CSC).
• Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
• Conciencia e expresións culturais (CCEC).
1.2. CONTEXTUALIZACIÓN
O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha Terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
5
Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo; a vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima” dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal.
Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
2. OBXECTIVOS
2.1. OBXECTIVOS XERAIS DA ESO
A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
6
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
7
2.2. OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA
O ensino da Xeografía e a Historia nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento destas capacidades:
1. Coñecer os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais e a interrelación entre feitos políticos, económicos e culturais e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes.
2. Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e medioambiental.
3. Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvuelven e ao que organizan.
4. Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia.
5. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence, recoñecendo aspectos comúns e respectando os de carácter diverso.
6. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas.
7. Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, material e inmaterial, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemenento individual e colectivo.
8. Adquirir e empregar o vocabulario específico e as nocións de causalidade, cambio e permanencia que aportan a Xeografía e a Historia para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación.
9. Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluídas as históricas e as que proporciona a contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información, interpretar esa información críticamente, tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
8
10. Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude constructiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.
11. Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, a responsabilidade no exercicio do deber e os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións violentas, discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.
12. Adquirir unha conciencia histórica e ambiental que permita aos alumnos elaborar a súa interpretación persoal do mundo, ter inquietude por saber, por informarse, por afrontar a realidade con capacidade de xuízo e desexo de mellorala, dignificando o valor do esforzo e do compromiso.
2.4. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA (2º ESO)
1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.
7. Describir a nova situación económica, social e política dos reinos xermánicos.
8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias.
9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.
10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con Al-Andalus.
11. Entender o concepto de crise e as súas consecuencias económicas e sociais.
12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.
13. Ter unha visión global do medio físico de España e de Galicia, e das súas características xerais.
14. Situar no mapa de España as unidades e os elementos principais do relevo peninsular, así como os grandes conxuntos ou espazos
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
9
bioclimáticos.
15. Situar no mapa de Galicia as unidades e os elementos principais do relevo, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.
16. Coñecer e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico español e galego.
17. Coñecer os principais espazos naturais de España e de Galicia.
18. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente español e galego, e as súas consecuencias.
19. Coñecer os principais espazos naturais protexidos a nivel peninsular e insular.
20. Identificar as principais paisaxes humanizadas españolas e galegas, e identificalas por comunidades autónomas.
21. Coñecer e analizar os problemas e os retos ambientais que afronta España, a súa orixe e as posibles vías para afrontar estes problemas.
22. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.
23. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.
24. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.
25. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación do espazo urbano.
26. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou nunha imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
27. Analizar as características da poboación española, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.
28. Analizar as características da poboación de Galicia, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.
3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
A comprensión da complexa realidade social, a interpretación da súa evolución no espazo e no tempo e o diagnóstico do medio natural e humano implican o concurso de múltiples competencias:
Competencia en comunicación lingüística Os alumnos buscarán, clasificarán, interpretarán e reelaborarán información procedente de diversas fontes, de tipo verbal, estatística, audiovisual, cartográfica, material e simbólica, ampliando a súa capacidade verbal e desenvolvendo variantes do discurso como a exposición, a descrición ou a argumentación.
A materia brinda oportunidades para comunicarse oralmente e por escrito, incorporando vocabulario específico, con corrección e rigor. É desexable o deseño de actividades que esixan esa participación activa e impliquen habilidades para debater, escoitar, argumentar, razoar e relacionar. Finalmente, non debemos esquecer que o compoñente socio-cultural da linguaxe vese reforzado e reforza o coñecemento do mundo e a súa
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
10
dimensión intercultural e contribúe á construción dunha aprendizaxe ao longo da vida, por implicar estratexias cognitivas, metacognitivas e socioafectivas fundamentais.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía En Xeografía e Historia os alumnos se familiarizan co método científico propio das Ciencias Sociais. É esencial ensinarlles a pensar e a investigar, a adquirir un razonamiento lóxico- matemático e a apreciar a veracidade e o rigor. Nesta materia faise uso de medicións e realízanse cálculos para transformar unidades ou interpretar o espazo e o tempo, cambiantes e interrelacionados, a distintas escalas. Trabállase o concepto de perspectiva, a lectura de mapas e a interpretación de vistas, o manexo de estatísticas e a presentación e interpretación de datos mediante gráficas e diagramas. Doutra banda, as competencias clave en ciencias e tecnoloxía redundan nunha mellor comprensión do mundo físico e buscan a súa conservación e mellora, aplicando destrezas científicas á resolución de problemas. Desde unha perspectiva histórica, os coñecementos relativos a distintas revolucións tecnolóxicas e científicas, vistos á luz da súa época, serán analizados e valorados como unha contribución ao avance cultural das sociedades e interpretados con visión crítica das súas consecuencias.
Competencia dixital Na nosa materia, o dixital é ferramenta e contido, pois está contribuíndo a unha nova consideración do espazo global e facilitando o acceso ás fontes históricas. Por iso, o ensino da Xeografía e a Historia xa non se entende sen a incorporación das novas tecnoloxías, que carrexan a súa propia bagaxe de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias para desenvolverse con seguridade e espírito crítico no mundo dixital. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia a partir da utilización de aplicacións informáticas diversas, desde bases de datos a motores de búsqueda, pasando por presentacións multiplataforma, sistemas de información xeográfica ou por diversas ferramentas da Web 2.0 e aplicacións para a creación e a comunicación de contidos. O uso de Internet e dos soportes informáticos fomenta a creatividade e resulta motivador sempre que permite penetrarse en épocas distintas e en mundos xeográfica e culturalmente distantes. A metodoloxía utilizada debe propiciar o acceso á información e á opinión para establecer no aula un diálogo entre pasado e actualidade e un uso crítico e contrastado dos medios de comunicación de masas presentes na vida cotiá.
Competencia de aprender a aprender Do deseño e a programación da materia depende en boa medida a adquisición da competencia de aprender a aprender, pois débese de ter en conta a motivación cara á propia aprendizaxe, o espírito de superación ou o deseño de estratexias para xestionar e organizar os propios procesos. Estes implican a adquisición de habilidades como identificar ideas, seleccionar, organizar e sistematizar a información mediante o uso de técnicas de traballo intelectual: esquemas, mapas conceptuais, cadros sinópticos, etc. Estas técnicas deben ser un recurso para evitar a memorización mecánica, para estudar eficazmente, consolidar o apreso e suscitar todo tipo de preguntas e tarefas de pensamento: analizar, aplicar e relacionar, así como sintetizar, concluír e enxuizar. O dominio progresivo destas capacidades favorece a autonomía na aprendizaxe, a confianza nas súas posibilidades, unha adecuada xestión do tempo, a reflexión constante e a conciencia do seu propio crecemento intelectual e persoal.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
11
Finalmente, os traballos en grupo e cooperativos, a utilización de metodoloxías activas baseadas na resolución de problemas e a potenciación da aprendizaxe autónoma por autodescubrimiento prepararán ao alumno para aplicar os seus coñecementos e as súas destrezas noutros contextos ao longo da súa vida.
Competencia sociais e cívicas As competencias sociais e cívicas son inherentes á Xeografía e a Historia, pois implican a habilidade e capacidade para utilizar os coñecementos e actitudes sobre a sociedade na súa concepción dinámica, cambiante e complexa, a capacidade para interpretar fenómenos e problemas sociais en contornas cada vez máis diversificados, para elaborar respostas, tomar decisións e resolver conflitos. Tamén inclúen a interacción cos outros conforme a unhas normas baseadas na empatía, o respecto mutuo e as convicións democráticas, todos eles valores e actitudes que se potencian no día a día desta materia.
Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor A competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor supón o coñecemento do funcionamento da nosa sociedade e do seu sistema económico e legal. En Xeografía e Historia foméntase a capacidade para detectar problemas e oportunidades e propoñer melloras, o que redunda nunha maior autonomía, autocoñecemento e autoestima, na asunción de responsabilidades e na capacidade para traballar en equipo, condicións necesarias para o desenvolvemento do resto de competencias. A aula debe ser escenario de propostas creativas, de xestión de proxectos, e de resolución de cuestións prácticas que impliquen aprender a liderar e a delegar e que contribúan a adquirir unha conciencia social. Esta debe xerar iniciativas colectivas tendentes á participación e mellora do propio centro escolar, co obxectivo de abrilo á comunidade e de ampliar horizontes a través do coñecemento de ONGs, asociacións de voluntariado e accións de todo tipo na sociedade civil. Competencia de conciencia e expresións culturais O coñecemento do patrimonio natural, histórico-artístico, material e inmaterial, propio de Xeografía e Historia, cimenta a competencia en conciencia e expresión cultural, pois implica unha aproximación á linguaxe das diversas disciplinas artísticas, acrecenta as actitudes de respecto cara á diversidade cultural e fomenta a propia expresión e a creatividade. Ademais, a contemplación de toda obra de arte permite o goce estético e enriquece a imaxinación, aúna no feito perceptivo a racionalidad e a sensibilidade, e con iso proporciona experiencias de enriquecimiento a través da cultura e as viaxes.
4. TEMPORALIZACIÓN
4.1. TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADES DIDÁCTICAS
1ª Avaliación 2ª Avaliación 3ª Avaliación
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
12
1.1.1. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa de España e de Galicia, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
X
1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego. X
1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español. X
1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España. X
1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego. X
1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia. X
1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España. X
1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes X
1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia. X
1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia. X
1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
X
2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas. X
2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento. X X X
2.2.1. Explica as características da poboación europea. X X
2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.
X
2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas comunidades autónomas. X
2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España. X
2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais. X
2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo. X X X
2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.
X X
2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa. X X
2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente. X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
13
2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.
X X
2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles. X
2.8.2. Elabora gráficos de distinto tipo (lineais, de barra e de sectores) en soportes virtuais ou analóxicos, que reflictan información económica e demográfica de países ou áreas xeográficas a partir dos datos elixidos.
2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes. X
2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica. X
3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado. X X X X X X
3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
X
3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais.
X X X X X
3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
X X X X X X
3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X X X X
3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X X X X X X
3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. X X X X
3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.
X
3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. X X X
3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior. X X
3.9.2. Explica a importancia de Al-Andalus na Idade Media. X
3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
X X
3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago. X
3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
14
europeas.
3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica. X X
4.2. TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS
1ª Avaliación
UNIDADE 1. O Inicio da Idade Media. O legado dos primeiros séculos medievais. A fragmentación do Imperio romano. Os reinos xermanos. O reino visigodo. A evolución do Imperio bizantino. A sociedade e a cultura bizantinas. A orixe do islam. A expansión do islam. A sociedade e a cultura islámicas. UNIDADE 2. A Europa feudal. O legado da Europa feudal. O Imperio carolinxio: Do reino dos francos ao Imperio carolinxio. As segundas invasións: os viquingos; os maxiares; os sarracenos. O feudalismo: Servos, vasalos e señores; o feudo. A sociedade estamental: Os nobres, as damas da nobreza, os campesiños, a organización do clero. Interpretar mapas da Idade Media. Confrontar textos sobre as cruzadas. Interpretar unha lenda. Valorar novos usos de edificios antigos. UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media. O desenvolvemento de grandes rutas comerciais en Europa a partir do século XII.O legado dos séculos finais da Idade Media. As causas do desenvolvemento urbano medieval: a expansión agrícola, O desenvolvemento do comercio e a banca. A organización e a estrutura das cidades da Idade Media: a sociedade urbana, o foro, o concello. Os artesáns e os gremios. A renovación da cultura: as escolas urbanas, a literatura e a filosofía, o nacemento das universidades. A consolidación das monarquías feudais: o fortalecemento do poder real, o goberno dos reinos medievais, os enfrontamentos entre reinos, a división da cristiandade. A crise do século XIV: os problemas da agricultura, un século de guerras e revoltas, a peste negra en Europa. Analizar gráficos, mapas e textos sobre a Idade Media. Reflexionar sobre a situación das minorías medievais. Realizar un percorrido por unha cidade medieval. UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media. O concepto de arte na Idade Media. A arte románica: arquitectura, escultura e pintura. A arte gótica: arquitectura, escultura e pintura. Identificar unha igrexa románica. Analizar unha pintura gótica. Interpretar o alzado dunha igrexa gótica. Obter información dun capitel románico. Crear un escenario medieval. O legado do románico e do gótico.
2ª Avaliación
UNIDADE 5. Al-Ándalus. A conquista e a evolución de al-Ándalus: Da conquista de al-Ándalus ao califato; da fragmentación do califato ao reino nazarí. A sociedade e a economía andalusís. A cultura e a arte en al-Ándalus. Analizar a pervivencia da cidade e a vivenda andalusís. Debater sobre a multiculturalidade. Realizar un catálogo de monumentos hispanomusulmáns. O legado de al-Ándalus. UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos. O nacemento dos reinos cristiáns hispánicos: os núcleos de resistencia cristiá. A creación do reino ástur-leonés. Da Marca Hispánica aos reinos e condados pirenaicos. Do reino de León á Coroa de Castela. A evolución dos núcleos pirenaicos. O desenvolvemento da reconquista e da repoboación. A organización das Coroas de Castela e de Aragón. A crise do século XIV nos reinos hispánicos. O legado cultural da Idade Media: O legado prerrománico e románico; o legado gótico e mudéxar. Galicia na Idade Media: o reino suevo e a invasión musulmá; o reino de Galicia; a sociedade feudal; a era compostelá e as crises baixomedievais, a cultura. Interpretar unha miniatura. Preparar unha ruta a través do Camiño de Santiago. O legado da Idade Media en España. A convivencia das culturas. UNIDADE 7. O estudo físico de España e de Galicia. A Meseta. Os bordos da Meseta. As unidades exteriores á Meseta. O relevo insular. As costas. Os
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
15
ríos. A vertente cantábrica. As vertentes mediterránea e atlántica. Medios naturais oceánico e mediterráneo. Medios naturais subtropical e de montaña. O relevo e a costa de Galicia. Os ríos, os climas e as paisaxes de Galicia. UNIDADE 8. A poboación do mundo. A dinámica da poboación, a natalidade e a mortalidade. Os movementos migratorios. As consecuencias das migracións. A evolución desigual da poboación do mundo. O modelo demográfico nos países desenvolvidos. O modelo demográfico nos países en desenvolvemento. A distribución da poboación mundial. Interpretar unha pirámide de poboación. Relacionar o índice de desenvolvemento humano coas características demográficas. Calcular a densidade de poboación. Interpretar o mapa de densidade de poboación do mundo.
3ª Avaliación
UNIDADE 9. As cidades. O espazo rural e o espazo urbano. As funcións e estrutura das cidades. A cidade modifica o espazo. As cidades en países desenvolvidos e en países en desenvolvemento. A área de influencia urbana. A xerarquía das cidades. Os problemas das cidades. Identificar trazados urbanos. Analizar a rede de cidades globais do mundo. Interpretar o trazado urbano en Google Maps. UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidades. O territorio de Europa. A dinámica natural da poboación de Europa. O crecemento vexetativo de Europa. Os movementos migratorios de Europa. A evolución da poboación europea e o crecemento real. A repartición da poboación europea. A estrutura demográfica de Europa. A poboación urbana europea. A evolución das cidades europeas. Interpretar unha pirámide de poboación. Calcular a densidade de poboación. Analizar o crecemento dunha cidade. Realizar un informe sobre as consecuencias demográficas das migracións. UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades. Mapas coropléticos de poboación. A organización territorial de España. As institucións españolas. A dinámica natural da poboación española. A estrutura da poboación española. Os movementos migratorios en España. A distribución da poboación española. As cidades españolas. A poboación en Galicia. As cidades de Galicia. Analizar a proxección da pirámide de poboación española. Calcular a densidade de poboación das comunidades.
5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE
UNIDADE 1. O inicio da Idade Media
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
g
l
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
CSC
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
16
ñ interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
g
l
B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).
B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
B3.7. Caída do Imperio Romano en Occidente: división política e invasións xermánicas. Imperio Bizantino e reinos xermánicos.
B3.7. Describir a nova situación económica, social e política dos reinos xermánicos.
B3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.
CSC
CAA
a
c
d
f
h
l
n
B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá. Evolución de Al-Andalus e dos reinos cristiáns.
B3.9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.
B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior.
CSC
CCEC
UNIDADE 2. A Europa feudal
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
17
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
g
l
ñ
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
g
l
B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).
B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias..
B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.
CSC
CAA
UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
18
b
c
e
f
g
h
B2.2. Poboación europea: distribución e evolución.
B2.2. Analizar a poboación europea no relativo á súa distribución, evolución e dinámica, e ás migracións e políticas de poboación.
B2.2.1. Explica as características da poboación europea.
CAA
CCL
CSC
CD
g
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia..
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
g
l
B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).
B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
B3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias..
B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.
CSC
l B3.11. Expansión comercial europea e recuperación das cidades. Crise da baixa Idade Media: a ‘Peste Negra’ e as súas
B3.11. Entender o concepto de crise e as súas consecuencias económicas e sociais.
B3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas.
CSC
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
19
consecuencias.
UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
g
l
ñ
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
l
h
n
ñ
B3.12. Arte románica, gótica e islámica. B3.12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.
B3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica.
CSC
CCEC
CCL
UNIDADE 5. Al-Ándalus
Obxectivos Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
20
curriculares clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
g
l
ñ
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
a
c
d
f
h
l
n
B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá. Evolución de Al-Andalus e dos reinos cristiáns.
B3.9. Analizar a evolución dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seus aspectos socioeconómicos, políticos e culturais.
B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior.
CSC
CCEC
B3.9.2. Explica a importancia de al-Ándalus na Idade Media.
CSC
CCEC
CMCCT
CCL
g
h
l
n
B3.10. Reconquista e repoboación. B3.10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con al-Ándalus.
B3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
CSC
CAA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
21
ñ
UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
CSC
CCEC
g
l
ñ
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e continuidade. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC
CMCCT
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
CSC
CMCCT
f
l
ñ
B3.4. Tempo histórico. B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
CSC
CCL
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
22
g
l
B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).
B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa e recoñecer a dificultade da falta de fontes históricas neste período.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
B3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a organización feudal e as súas consecuencias.
B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.
CSC
g
h
l
n
ñ
B3.10. Reconquista e repoboación. B3.10. Entender o proceso das conquistas e a repoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica e as súas relacións con al-Ándalus.
B3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
CSC
CAA
B3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago.
CSC
CCEC
CCL
l
h
n
ñ
B3.12. Arte románica, gótica e islámica. B3.12. Comprender as características e as funcións da arte na Idade Media.
B3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica.
CSC
UNIDADE 7. O estudo físico de España e Galicia
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
h
B1.2. Características xerais do medio físico de España e de Galicia.
B1.2. Ter unha visión global do medio físico de España e de Galicia, e das súas características xerais.
B1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego.
CAA
CMCCT
CD
CCL
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
23
b
e
f
g
h
B1.3. Medio físico de España: relevo e hidrografía.
B1.3. Situar no mapa de España as unidades e os elementos principais do relevo peninsular, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.
B1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español.
CAA
CMCCT
CD
B1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
h
B1.4. Medio físico de Galicia: relevo e hidrografía.
B1.4. Situar no mapa de Galicia as unidades e os elementos principais do relevo, así como os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.
B1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego.
CAA
CMCCT
CD
B1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
h
B1.5. Clima: elementos e factores. Diversidade climática da Península Ibérica e de Galicia
B1.5. Coñecer e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico español e galego.
B1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España.
CAA
CMCCT
CD
CCL
B1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes.
CAA
CMCCT
CD
B1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia.
CAA
CMCCT
CD
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
24
b
e
f
g
m
B1.6. Diversidade de paisaxes. Zonas bioclimáticas da Península Ibérica e de Galicia.
B1.6. Coñecer os principais espazos naturais de España e de Galicia.
B1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
m
ñ
B1.7. Medio natural e problemas ambientais en España.
B1.7. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente español e galego, e as súas consecuencias.
B1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
m
ñ
B2.8. Diversidade de medios naturais en España e en Galicia.
B2.8. Coñecer os principais espazos naturais protexidos a nivel peninsular e insular.
B2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
m
B2.9. Paisaxes no territorio español e galego. B2.9. Identificar as principais paisaxes humanizadas españolas e galegas, e identificalas por comunidades autónomas.
B2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
25
ñ
b
c
e
f
g
h
m
ñ
B2.10. Principais retos e problemas ambientais en España.
B2.10. Coñecer e analizar os problemas e os retos ambientais que afronta España, a súa orixe e as posibles vías para afrontar estes problemas.
B2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
UNIDADE 8. A poboación do mundo
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
c
e
f
g
B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios.
B2.1. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.
B2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas.
CAA
CMCCT
CSC
CD
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
CAA
CMCCT
CSC
CD
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
26
b
c
e
f
g
h
B2.5. Proceso de urbanización no planeta.
B2.5. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
B2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
UNIDADE 9. As cidades
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
c
e
f
g
B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios.
B2.1. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
CAA
CMCCT
CSC
CD
b
c
e
f
g
B2.5. Proceso de urbanización no planeta.
B2.5. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
27
h
B2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo.
B2.6. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.
B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
ñ
B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia.
B2.7. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación do espazo urbano.
B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de Internet ou de medios de comunicación escrita.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidades.
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
c
e
f
g
B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios.
B2.1. Comentar a información en mapas do mundo sobre a densidade de poboación e as migracións.
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
CAA
CMCCT
CSC
CD
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
28
b
c
e
f
g
h
B2.2. Poboación europea: distribución evolución.
B2.2. Analizar a poboación europea no relativo á súa distribución, evolución e dinámica, e ás súas migracións e políticas de poboación.
B2.2.1. Explica as características da poboación europea.
CAA
CCL
CSC
B2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.5. Proceso de urbanización no planeta.
B2.5. Sinalar nun mapamundi as grandes áreas urbanas, e identificar e comentar o papel das cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo.
B2.6. Comprender o proceso de urbanización, os seus proles e os seus contras en Europa.
B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
B2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
29
UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades.
Obxectivos curriculares
Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b
e
f
g
B1.1. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.1. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou nunha imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.
B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e distintas proxeccións.
CMCCT
CAA
CSC
CCEC
b
c
e
f
g
h
B2.3. Poboación española: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.
B2.3. Analizar as características da poboación española, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.
B2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas Comunidades Autónomas.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
B2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.4. Poboación de Galicia: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.
B2.4. Analiza as características da poboación de Galicia, a súa distribución, dinámica e evolución, e os movementos migratorios.
B2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia.
B2.7. Recoñecer as características das cidades españolas e galegas, e as formas de ocupación
B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios
CAA
CMCCT
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
30
e
f
g
h
ñ
de comunicación escrita. CSC
CD
CCL
5.1. INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
UNIDADE 1. O inicio da Idade Media
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou
ideolóxicos que son herdanza do pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre o legado dos pobos xermanos e musulmáns.
B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
- Describe e identifica catro clases de fontes históricas.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
- Compara varios textos sobre as cruzadas analizando a súa procedencia e os diferentes puntos de vista que representan.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa no tempo e recoñece nun mapa histórico os distintos reinos en que se fragmentou o Imperio romano de Occidente.
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
- Ordena acontecementos cronoloxicamente e sitúaos nunha liña do tempo.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.
- Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
31
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Alta Idade Media en Europa.
B3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos.
- Comprende e explica a vida cotiá nunha aldea xermana e compáraa cunha cidade romana.
- Comprende e explica a organización territorial e política dos reinos xermanos.
B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu
alcance posterior. - Comprende e explica a orixe do islam, os fundamentos da relixión islámica e a expansión do islam ao longo da Idade
Media.
UNIDADE 2. A Europa feudal
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos da época feudal.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
- Compara varios textos sobre as cruzadas analizando a súa procedencia e os diferentes puntos de vista que representan.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa no tempo e en distintos mapas históricos o Imperio Carolinxio e as invasións dos viquingos; dos maxiares; e dos sarracenos.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Alta Idade Media en
Europa.
B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.
- Coñece e describe as características dos distintos estamentos da sociedade feudal: a nobreza, os campesiños e o clero, e as relacións entre eles.
UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
32
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B2.2.1. Explica as características da poboación europea.
- Analiza nun mapa as rutas comerciais que se abriron no século XII que propiciaron os movementos da poboación europea.
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos dos séculos finais da Idade Media.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa no tempo a guerra dos Cen Anos e o Cisma de Occidente analizando as súas consecuencias.
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
- Realiza o mapa histórico de Europa no século XIV
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Describe a vida na cidade medieval
B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños.
- Analiza a evolución dos grupos sociais propiciada polo auxe das cidades en Europa a partir do século XI.
B3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas.
- Comprende a situación de crise que padeceron as sociedades medievais europeas propiciada polas malas colleitas, as guerras e a peste.
UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos do románico e do gótico.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou
- Describe unha igrexa románica e unha escultura gótica analizando fotografías dos monumentos.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
33
textuais
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa no tempo e recoñece nas imaxes e nas fotografías distintas obras e monumentos da arte románica e gótica.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
B3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica.
- Coñece as principais características da pintura, da escultura e da arquitectura románicas e góticas e comprende as funcións que cumpriron na Idade Media.
UNIDADE 5. Al-Ándalus
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que herdamos de al-Ándalus
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
- Describe como era a cidade de Medina Azahara analizando fotografías do xacemento arqueolóxico.
- Describe como eran a Alhambra e o Xeneralife analizando a imaxe.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa en liñas do tempo e en distintos mapas históricos as sucesivas etapas da historia de al-Ándalus.
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
- Sitúa en liñas do tempo e en distintos mapas históricos as sucesivas etapas da historia de al-Ándalus.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
B3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior.
- Estuda nun mapa histórico a vía de entrada dos musulmáns na península no século VIII e o territorio que abarcaba o califato no século X.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
34
B3.9.2. Explica a importancia de al-Ándalus na Idade Media.
- Comprende a importancia de al-Ándalus na Idade Media e estuda os monumentos arquitectónicos máis importantes desa época que quedan na península.
B3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
- Analiza nun mapa histórico o retroceso de al-Ándalus no século XII, no século XIII e a principios do século XIV.
UNIDADE 6. Os reinos cristiáns hispánicos
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
- Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre a importancia do legado da Idade Media en España.
B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais
- Describe distintos aspectos da sociedade medieval analizando fotografías de miniaturas da época.
B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
- Sitúa no tempo e recoñece nun mapa histórico os territorios cristiáns hispánicos cara ao século X.
B3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
- Realiza liñas do tempo coas datas de nacemento e a duración dos reinos cristiáns e cos feitos históricos máis importantes.
B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
- Identifica nunha imaxe personaxes e elementos de culturas diferentes.
- Utiliza internet para obter información sobre a convivencia de tres culturas na cidade de Toledo na Idade Media.
B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. - Coñece o significado de termos históricos e artísticos e emprégaos axeitadamente.
B3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. - Utiliza internet e outras fontes para obter información sobre distintos elementos que caracterizan a Idade Media nos
reinos cristiáns hispánicos. B3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. - Coñece e describe as características dos distintos estamentos da sociedade feudal nos reinos cristiáns hispánicos.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
35
B3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
- Interpreta mapas e liñas do tempo que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica.
B3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago.
- Coñece a importancia do Camiño de Santiago como ruta de peregrinación desde o século XI ata os nosos días.
- Coñece “O Camiño de Inverno” que pasa por A Rúa.
B3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica.
- Analiza os principais aspectos do legado artístico prerrománico, románico, gótico e mudéxar en España.
UNIDADE 7. O estudo físco de España e de Galicia
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego.
- Identifica, rexistra e explica as características do medio físico de España e de Galicia.
- Elabora un informe sobre as Comunidades Autónomas de España.
B1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español.
- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades do relevo español.
- Completa un mapa físico de España.
B1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España.
- Describe as unidades do relevo español con axuda dun mapa físico e de imaxes.
- Localiza no mapa físico os ríos, os encoros e as concas hidrográficas de España; descríbeos e analiza as súas
características.
B1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego.
- Sitúa, localiza e identifica nun mapa as principais unidades do relevo de Galicia.
B1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia.
- Explica e describe onde se sitúan os sistemas montañosos en Galicia.
B1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España.
- Identifica nun mapa por onde se estende o medio natural oceánico e o mediterráneo.
- Analiza en que zona climática se encontran os encoros españois de maior capacidade.
B1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes.
- Identifica na imaxe o medio natural co que se corresponde.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
36
B1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia.
- Sinala os climas que se dan en Galicia.
B1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia.
- Identifica os espazos protexidos de Galicia.
B1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con.
- Explica a desertización.
- Analiza o mapa de risco de desertización en España.
- Procura máis información na páxina web da Organización Meteorolóxica Mundial.
- Anilza os incendios forestais en Galicia e expón solucions.
B2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles.
- Identifica os espazos protexidos de Galicia e de España.
B2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes.
- Identifica, analiza e explica as características do medio físico de España e de Galicia a través de imaxes.
B2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica.
- Analiza o impacto humano nas paisaxes naturais observando fotografías e as imaxes de satélite de Google Maps.
UNIDADE 8. A poboación do mundo
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas.
- Analiza o mapa de densidade de poboación do mundo localizando as grandes áreas de poboación e os baleiros demográficos dos cinco continentes.
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
- Estuda as consecuencias das migracións no mundo, nas zonas emisoras e nas zonas de recepción.
- Realiza un informe sobre a relación entre o crecemento demográfico e a pobreza, utilizando as TIC.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
- Interpreta pirámides de poboación e gráficos de distintos tipos que reflicten a evolución da poboación nos países desenvolvidos e nos países en vías de desenvolvemento.
B2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.
- Interpreta o mapa de densidade de poboación do mundo.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
37
UNIDADE 9. As cidades
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
- Interpreta o plano da cidade de Toronto e analiza a súa multiculturidade producida polo fenómeno migratorio.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
- Localiza nun mapa do mundo as aglomeracións urbanas clasificadas polo número de habitantes.
- Estuda nun diagrama de barras a gran diferenza que existe entre o índice de desenvolvemento dalgunhas cidades e o do país ao que pertencen.
B2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica.
Analiza, no mapa do mundo, a rede de cidades globais, en que aparecen numeradas segundo a súa influencia económica, política e cultural.
B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa
- Identifica os elementos que definen e diferencian o espazo rural e o espazo urbano.
B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de Internet ou de medios de comunicación escrita.
Recoñece as características dalgunhas cidades españolas estudando o plano e as imaxes de satélite de Google Maps.
UNIDADE 10. O continente europeo. Poboación e cidade.
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento.
- Localiza os destinos das correntes migratorias que saíron de Europa entre 1800 e 1950 e comprende a súa influencia na evolución da poboación.
B2.2.1. Explica as características da poboación europea.
- Describe as características da poboación europea e a súa evolución desde o 1800 ata a actualidade.
B2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa
- Analiza o crecemento da poboación nos países de Europa e compara o ritmo de crecemento en cada unha das rexións europeas.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
38
dinámica.
B2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
- Estuda e analiza a xerarquía urbana de Europa a partir dun SIX utilizando internet.
B2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa.
- Analiza a distribución do territorio rural e urbano en Europa e relaciónao coa densidade de poboación.
B2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente.
- Recoñece os distintos tipos de cidades que existen no continente europeo.
UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades
Estándares de aprendizaxe Indicadores de logro
B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e
distintas proxeccións. - Interpreta e compara mapas coropléticos da poboación.
B2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas Comunidades Autónomas.
- Analiza a pirámide de poboación de España na actualidade e compáraa coa súa proxección no futuro.
B2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España.
- Estuda en distintos medios os movementos migratorios en España desde o século XX ata os nosos días, distinguindo a emigración e a inmigración.
B2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais.
- Analiza o mapa da densidade de poboación de Galicia e explica como se distribúe a poboación galega.
B2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.
- Recoñece as características das cidades españolas e de Galicia e a orde ou xerarquía que se establece entre elas.
6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
6.1. METODOLOXÍA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
39
As decisións metodolóxicas asociadas ao ensino da Xeografía e a Historia son determinantes para a aprendizaxe dos alumnos, pois deben de permitir que o “saber facer” complemente ao “saber” e redunde na súa maior autonomía, compromiso, responsabilidade, desexo de coñecemento e goce da cultura agora e no futuro.
Debemos de partir da consideración do alumno/a como o centro do proceso de ensinanza-aprendizaxe e do contexto en que vive como o escenario real que necesita ser identificado, comprendido e mellorado. A aprendizaxe resultará máis significativo, máis motivador, canto máis próximo e útil. Como ciencias que son, a Xeografía e a Historia seguen un método científico baseado no rigor e a honestidade. Nos bloques de Xeografía, os principios que sustentan o método xeográfico convértense en criterios de avaliación das aprendizaxes, pois se pide aos alumnos-as que localicen, describan, expliquen, comparen e relacionen feitos e fenómenos que acontecen sobre o espazo natural e humanizado. Igualmente, en Historia, o método científico está presente na formulación curricular sempre que se aborda unha crítica das fontes históricas, recórrese á localización e a datación dos feitos estudados e anímase aos alumnos-as a suscitar hipóteses e a realizar sínteses interpretativas. Para iso, cóntase co apoio de numerosas disciplinas auxiliares e de ferramentas e recursos que permiten contrastar a información, presentala de forma adecuada e facela pública co necesario respecto pola autoría allea. Entre esas ferramentas é necesario contar coas Tecnoloxías da Información e a Comunicación que, ben integradas, deben converterse en Tecnoloxías para a Aprendizaxe e o Coñecemento. O emprego destas tecnoloxías, necesariamente suxeito á disponibilidade de recursos do IES Cosme López Rodríguez, debe planificarse e imbricarse na programación de aula, seleccionarse na medida en que aporten valor engadido e ensinarse ao alumnado para fomentar un uso responsable e crítico dainformación. Debe de ser consciente de que as tecnoloxías, en si mesmas, non ensinan nin motivan, senón que están ao servizo dos proxectos de aula e do cambio metodolóxico que estes conlevan. Non obstante o anterior, os alumnos-as deben recibir unha formación específica en torno a aplicacións e recursos dixitais que facilitan o traballo na materia: buscadores e bases de datos, mapas interactivos personalizables, sistemas de información xeográfica, eixes cronolóxicos multimedia, repositorios de imaxes e audiovisuais e outras moitas ferramentas de autor que permiten crear contido propio e facelo público, é dicir, que contribúen a romper os límites físicos e temporais do aula. A utilización de “blogs” como o “Forum Gigurrorum” van nesa liña.
A Xeografía e a Historia, complementarias entre si, teñen que servir aos alumnos-as como aglutinante doutros saberes, abordados desde unha perspectiva múltiple e interdisciplinar, global e interconectada. Iso implica asumir máis dun punto de vista no estudo e actualizar coñecementos, destrezas e técnicas aprendidos noutras materias. Esta premisa, que se esconde baixo a formulación da aprendizaxe por competencias, faise realidade cando deseñamos tarefas e proxectos que integran o conxunto de asignaturas do curso no estudo dun mesmo obxecto e cunha meta común, cun produto final. Por iso, na medida do posible, é desexable a utilización metodoloxías de aprendizaxe baseada en proxectos que propicien o traballo interdisciplinar máis aló do tempo e do espazo que marca para cada unha das materias a organización escolar.
Á hora de programar a materia, debemos partir dos coñecementos previos dos estudantes e crear situacións motivadoras e participativas. Os alumnos han de “saber facer”, é dicir, deben transformar o seu coñecemento en experiencia. Este enfoque lévanos á necesidade de suscitar actividades prácticas, que esixan a posta en marcha de todas as competencias, que impliquen sistemáticamente unha lectura comprensiva, con apoio de técnicas de estudo diversas, o traballo de campo, a procura e análise de información, a elaboración e comentario de mapas e gráficas ou a lectura de imaxes, entre outras. Ese traballo práctico resultará máis eficaz e integrador na medida en que se deseñe cunha formulación grupal e cooperativo,
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
40
pois en pequenos grupos facilítase o debate, a adquisición de habilidades sociais e a aprendizaxe entre iguais, mentres que se reforza a autonomía dos alumnos-as para deseñar o proceso e xestionar o seu tempo e as súas emocións. Para rematar, na medida do posible, fomentarase a presentación pública dos resultados do traballo individual e grupal, xa sexa mediante debates ou exposicións orais, que deben ser potenciadas ao máximo, ou ben garazas ao uso de aplicación informáticas diversas.
Aínda que as actividades do aula deben ter como obxectivo ensinar a pensar aos alumnos_as, mostrar as distintas estratexias que poden conducir á resolución de problemas, hai un aspecto na materia que non debe ser menospreciado: necesariamente ten que existir unha aprendizaxe memorística, pois esta proporciona a armazón de conceptos espazo-temporais sobre o que deseñar outras aprendizaxes, á vez que abunda na adquisición dun vocabulario preciso e adecuado ao contexto académico en que nos desenvolvemos.
Entre os obxectivos que nos marcamos en Xeografía e a Historia está o de espertar nos estudantes o gusto e a apreciación pola cultura. Na medida das nosas posibilidades, as saídas e traballos de campo, as visitas a museos, exposicións, centros de interpretación e espazos naturais e urbanos contribuirán a esa valoración e interese polo patrimonio. Tamén o fará, desde logo, a lectura. Ao longo dos catro cursos de Educación Secundaria temos o deber e a responsabilidade de construír o armazón lector dos nosos alumnos-as, aproveitar a potencialidade da prensa no aula, achegarlles a obras capitais da Literatura e tamén a textos e novelas xuvenís, motivadoras e próximas. Animarlles a ler, formarlles como usuarios da biblioteca, ensinarlles a xestionar as súas lecturas dixitais, proporcionaralles unha nova perspectiva para achegarse aos temas tratados na materia e un acicate para seguir lendo no futuro. Seguindo nesta mesma formulación, considerarase a introdución do cine na aula como reforzo á aprendizaxe da Xeografía e a Historia e co obxectivo de contribuír á alfabetización audiovisual do alumnado.
Para rematar, calquera decisión metodolóxica e organizativa debe ter como horizonte a educación en valores democráticos e cívicos. O recoñecemento á autoridade do profesor, o respecto mutuo, a integración de todo o alumnado, o fomento da súa participación no deseño das actividades, a atención adecuada á súa diversidade e a resolución pacífica dos conflitos deben de crear o adecuado clima de convivencia nas aulas e deben preparar aos alumnos-as para o exercicio dunha cidadanía responsable e comprometida.
6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
• Alumno-a:
o Libro de texto: “Xeografía e Historia 1 ESO. Editorial Santillana”.
o Ordenadores portátiles para cada alumno-a. Proxecto Abalar.
o Caderno.
o Fichas do curso que inclúen mapas físicos.
• Aula/centro:
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
41
o Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/
o Mapas físicos.
o Planisferio.
o Libros de consulta: diccionario de lingua galega e lingua castelá
o Recursos multimedia e os aportados pola editorial Obradoiro-Santillana
o Canón-proxector.
o EDI.
o Ordenador portatil.
7. CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.
• A avaliación concíbese e practica da seguinte maneira:
• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.
• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.
• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non sao os de carácter cognitivo.
• Orientadora, dado que achega ao alumno ou alumna a información precisa para mellorar a súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.
• Continua, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos ou fases. Contémplanse tres modalidades:
o Avaliación inicial. Proporciona datos sobre o punto de partida de cada alumno, proporcionando unha primeira fonte de información sobre os coñecementos previos e características persoais, que permiten unha atención ás diferenzas e unha metodoloxía adecuada.
o Avaliación formativa. Concede importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha visión das dificultades e progresos de cada caso.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
42
o Avaliación sumativa. Establece os resultados ao termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Así mesmo, contémplase no proceso a existencia de elementos de autoavaliación e coavaliación que impliquen aos alumnos e alumnas no proceso.
7.1.1. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE BÁSICOS NON BÁSICOS
1.1.1. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa de España e de Galicia, utilizando datos de coordenadas xeográficas. X
1.2.1. Enumera e describe as peculiaridades do medio físico español e galego. X
1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español. X
1.3.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de España. X
1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego. X
1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda do mapa físico de Galicia. X
1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ou espazos bioclimáticos de España. X
1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticas españolas utilizando gráficos e imaxes X
1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticos de Galicia. X
1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes de España e de Galicia. X
1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais en España e en Galicia, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.
X
2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e as áreas máis densamente poboadas. X
2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe e nos de acollemento. X
2.2.1. Explica as características da poboación europea. X
2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica.
X
2.3.1. Explica a pirámide de poboación de España e das súas comunidades autónomas. X
2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas tres décadas en España. X
2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais. X
2.5.1. Realiza un gráfico con datos da evolución do crecemento da poboación urbana no mundo. X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
43
2.5.2. Sitúa no mapa do mundo as vinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen e explica a súa posición económica. X
2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano e o rural en Europa. X
2.6.2. Distingue os tipos de cidades do noso continente. X
2.7.1. Interpreta textos que expliquen as características das cidades de España e de Galicia, axudándose de internet ou de medios de comunicación escrita.
X
2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa, e explica a situación actual dalgúns deles. X
2.8.2. Elabora gráficos de distinto tipo (lineais, de barra e de sectores) en soportes virtuais ou analóxicos, que reflictan información económica e demográfica de países ou áreas xeográficas a partir dos datos elixidos.
X
2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadas españolas a través de imaxes. X
2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolas segundo a súa actividade económica. X
3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado. X
3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.
X
3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou textuais.
X
3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
X
3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. X
3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X
3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X
3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límites do que se pode escribir sobre o pasado. X
3.7.1. Compara as formas de vida (en diversos aspectos) do Imperio Romano coas dos reinos xermánicos. X
3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relacións entre señores e campesiños. X
3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior. X
3.9.2. Explica a importancia de Al-Andalus na Idade Media. X
3.10.1. Interpreta mapas que describen os procesos de conquista e repoboación cristiás na Península Ibérica. X
3.10.2. Explica a importancia do Camiño de Santiago. X
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
44
3.11.1. Comprende o impacto dunha crise demográfica e económica nas sociedades medievais europeas. X
3.12.1. Describe características da arte románica, gótica e islámica. X
Superando os estándares de aprendizaxe básico acadáse, alomenos, o 50% da nota da materia.
7.2 PROCEDEMENTO PARA AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
Para os alumnos-as de 2º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unhas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia.
Estas probas servirán, xunto co observado polo profesorado no aula e os informes de cursos anteriores, para detectar as posibles dificultades que presente o alumnado e tomar as medidas organizativas destinadas a paliarlos.
Na xunta da avaliación inicial, na que se reúnen os profesores que imparten materia nun grupo, membros do equipo directivo e o equipo de orientación, poñeranse en común os resultados obtidos por cada alumno-a e tomaranse as medidas oportunas no caso que sexan necesarias para algún alumno-a.
Os procedementos e instrumentos de avaliación, no caso da avaliación continua, serán a observación e seguimiento sistemático do alumno-a, é dicir, tomaranse en consideración todas as producións que desenvolva, tanto de carácter individual como grupal: traballos escritos, exposicións orais e debates, actividades de clase, investigacións, actitude ante a aprendizaxe, precisión na expresión, autoavaliación... E os da avaliación sumativa, as probas escritas por unidade didáctica e as de recuperación (e final de curso, si o alumno non recuperase algunha avaliación, e extraordinaria, no caso de obter unha cualificación de Insuficiente na ordinaria final de curso). En todo caso, os procedementos de avaliación serán variados, de forma que poidan adaptarse á flexibilidade que esixe a propia avaliación
A cualificación final correspondente á convocatoria ordinaria de xuño será a media ponderada das cualificacións de cada das tres avaliacón, sempre e cando esa media sexa igual ou superior a nota da 3ª avaliación. Se a media é inferior a nota da 3ª avaliación a nota de xuño será a da 3ª avaliación.
Os alumnos-as que non superen a asignatura en a avaliación ordinaria, terán dereitoa unha proba extraordinaria en a convocatoria de setembro, que versará sobre todos os contidos do curso. Realizaran este exame os alumnos-as que en xuño obteñan unha calificación menor a 5. O exame é sobre toda a materia. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que configuren o exame. O aprobado obtense cunha nota de 5.
Os alumnos-as que presentan en setembro, antes da realización do exame, a contestación correcta a todas as preguntas que se utilizan para seleccionar as que van a configurar o exame, terán + 1 no exame.
Os alumnos-as con avaliacións non superadas, realizaran a recuperación en datas sinaladas a final de curso. O profesor entregará previamente ao alumno-a un listado de preguntas de onde seleccionará as que entren no exame.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
45
Os alumnos-as que teñan superada a materia poderán presentarse a un exame, coincidindo coa realización das recuperacións, para subir nota. Este exame podería subir a nota ata un máximo de 2 puntos. Poderáse baixar a nota ata 1 punto cando se produza unha diferencia de alomenos 3 puntos entre a nota do exame e a nota final previa á realización de dito exame.
7.3. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN
Consideramos que para realizar unha adecuada intervención educativa, é necesario suscitar unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade.
Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou registros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimiento do proceso de aprendizaxe do alumnado. Desta forma a avaliación debe apoiarse na recolleita de información. Por iso é necesario que o equipo de profesores determine as características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas destácanse as seguintes:
- Ser moi variados, de modo que permitan evaluar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar datos da avaliación dos mesmos aprendizaxes obtidas a través dos seus distintos instrumentos.
- Poder ser aplicados, algúns deles, tanto polo profesor como polos alumnos-as en situacións de autoevaluación e de coevaluación.
- Dar información concreta do que se pretende evaluar, sen introducir variables que distorsionen os datos que se obteñan coa súa aplicación.
- Utilizar distintos códigos (verbales, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuales, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecuen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende evaluar.
- Ser aplicables en situacións máis ou menos estructuradas da actividade escolar.
- Permitir evaluar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así o seu funcionalidad e a adquisición das competencias básicas.
A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:
Procedementos
• Observación directa do traballo diario.
• Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación.
• Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).
• Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións).
• Outros
Instrumentos
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
46
• Probas escritas.
• Probas orais.
• Observación directa.
• Caderno de clase.
• Producións.
• Outros.
7.3.1. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN
A nota desta materia en cada unha das avaliacións obtense da seguinte forma:
- O 70% a adquisición de contidos e competencias reflexadas nas probas escritas. - O 30% a valoración doutros apartados como: clase, caderno, traballo escrito, preguntas orais e actividades do blog.
1.- Probas escritas (70 % da nota) que se realizaán, polo xeral, unha proba escrita cada da tema. A puntuación de cada unha das probas escritas escritos estará comprendida entre 0 e 10.
Faltas de ortografía. Os alumnos-as que teñan faltas de ortografía nas probas escritas deberán copiar esas palabras correctamente no caderno e facer unha fras con cada unha delas. A non relalización desta actividade influirá, negativamente, na valoración do caderno.
Copiar nun exame empregando calquer medio suporá a retirada inmediata do exame e a súa calificación con nota 0.
A falta de asistencia a un exame só podera xustificarse mediante documento oficial; de non existir o alumno-a non terá dereito a repetición do exame e a súa calificación será con nota 0.
2.- Outros apartados avaliables (30 % da nota):
• Preguntas orais (10% da nota) todos os días e a todos os alumnos-as preguntas sobre o explicado na sesión anterior. Valoración por avaliación: todos positivos ou un máximo dun negativo + 1 punto, dous ou tres negativos: 0,75 puntos, catro ou cinco negativos 0,5 puntos, seis ou sete negativos 0,25 puntos, oito negativos sen variación. A partir de oito negativos descóntase 0,25 puntos por cada dous negativos ata un máximo a descontar de -1 punto.
• Clase (5% da nota): valorarase o grao participación e a súa actitude na clase.
• Caderno (5% da nota): Valoración do grao de realización tarefas propostas polo profesor (anotación ao marxe do caderno o día no que non se fan as actividades), e valoración da presentación do caderno.
• Traballo escrito en grupo ou individualmente (5% da nota). A valoración do mesmo será sobre 1 para cada un dos que realizaron o traballo.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
47
• Actividades do blog (5% da nota). Realización, en clase, das actividades de cada tema que están no blog (http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/). A valoración será sobre 1. Obterase:
o 1 punto cando a media de acertos dos temas da avaliación sexa igual ou superior ao 91 %
o 0,75 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 71 % e o 90 %.
o 0,5 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 61 % e o 70 %.
o 0,25 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 51 % e o 60 %.
o 0 puntos cando a media de acertos dos temas da avaliación esté comprendida entre o 0 % e o 50 %.
Se nunha avaliación non se realiza o traballo escrito a nota das actividades do blog será un 10 % da nota.
A nota da avaliación obtense sumando a nota dos controis escritos (70 % da nota) e a nota dos outros apartados (30 % da nota).
O aprobado obtense cunha nota de 5. Redonderase a unha nota superior cando o decimal sexa > que 0,75.
7.4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.
7.4.1. ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO AO ALUMNADO REPETIDOR
Os alumnos-as que permanecen un ano máis no mesmo nivel educativo (repetidores) Terán a opción de realizar unha ficha-actividade en cada tema. Esa ficha valorarse ata +1 na nota das distintas probas escritas; sempre e cando sexa entregada con anterioridade á realización das mesmas.
7.4.2. AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Realización de fichas de cada un dos temas da materia. Recoller as fichas en conserxería ou imprimir dende o blog http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/. Valoración 60% da nota da avaliación.
Realización de probas escritas sobre a metade do temario en xaneiro/febrero e a segunda metade do temario en abril ou da totalidade do temario no mes de maio. Valoración 40% da nota da avaliación.
8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
Por diversidad no ámbito educativo, entendemos o conxunto de diferenzas individuais que coexisten en todo o alumnado. É dicir, que falamos da heteroxeneidade que existe en todas as aulas, debida ás diferenzas na capacidade intelectual, no rendemento académico, diferenzas nos intereses e no ritmo de aprendizaxe, diferencias socio-culturais, lingüísticas e diferenzas de xénero. É dicir que todos somos diferentes.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
48
Actualmente nos centros educativos existe unha gran variedade de circunstancias persoais, sociais-económicas e de saúde que conviven a diario. Xa que logo “atención á diversidad” significa dar resposta a todo ese alumnado, atendendo ás súas diferenzas, non só ao alumnado con necesidades educativas especiais, é dicir, aqueles que presentan dificultades de aprendizaxe, atraso mental, discapacidades auditivas, visuais, motóricas, ou que padece trastornos emocionais, ou de comportamento, alumnos con superdotación intelectual.
Aspectos a ter en conta á hora de establecer medida de atención á diversidade de forma individualizada:
Aspectos organizativos:
• Adscrición do alumno ao grupo clase.
• Apoio dentro do aula.
• Apoio fóra da aula.
• Agrupacións flexibles.
• Reforzo no seo do grupo de iguais.
• Traballo en colaboración ou en equipo.
• Estrutura de clase cooperativa.
• Horario diferenciado.
• Profesorado asignado a cada grupo.
Aspectos metodolóxicos:
• Incidir no “saber” e no “saber facer”.
• Potenciar o uso da linguaxe oral, en situacións espontáneas e en actividades planificadas de comunicación.
• Combinar periodos curtos de atención con acción manipulativa.
• Facer uso explícito do reforzo social (calquera alabanza) para dar apoio, non só ao rendemento, senón ao feito de estar sobre as tarefas.
• Proporcionar reforzo positivo ao feito de terminar a tarefa.
• Cambiar de formatos, para evitar a monotonía e o desinterese.
• Mesturar actividades de alto e baixo interese (é conveniente empezar coas menos atractivas), intercalándolas.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
49
• Empregar, en determinados momentos, materiais informáticos de aprendizaxe (sempre como medio e non como fin).
• Proporcionar pequenos descansos, frecuentes e regulares.
• Promover que as tarefas sexan interesantes. Auméntase o interese das tarefas permitindo, en ocasións, que os alumnos traballen xunto aos seus compañeiros ou en pequenos grupos, utilizando materiais visuales, auditivos ou manipulativos e combinando as actividades de maior interese con aquelas de menor interese.
• Retense moita mais información cando le, oe, ve, di e fai que cando só escoita.
• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos deberá aumentarse a medida que o discente progrese.
• Organizar as tarefas por etapas e ata valorar a posibilidade de que poidan ser completadas en diferentes horarios.
• Permitir que o alumno-a, en ocasións, poida elixir entre diferentes tarefas.
• Asignar menor cantidade de exercicios. É mellor que realice menor cantidade e ben feitos, que moitos e mal.
• Facerlles preguntas frecuentes e secuenciadas con marcadores temporais. Ex.: Por onde empezamos? E logo disto que vén?
• Asignación de responsabilidades específicas ao alumno con sobreactividad motora.
Adecuación das actividades de aprendizaxe:
• Ampliación do tempo para realizar calquera actividade escolar.
• Valorar as actividades polos seus contidos e non polos seus erros de escritura.
• Repetir as informacións e explicacións tantas veces como sexa necesario.
• Fotocopias de apoio para reforzar actividades e contidos que non comprende.
• Respectar o ritmo propio de aprendizaxe; para iso, individualizar a atención, na medida do posible.
• Para algúns alumnos-as, como os TDAH, hai que aplicar a máxima “menos é máis”. O importante é asegurarnos que saben facer, non a cantidade que realicen.
• Procurar que sempre acaben cunha actividade que lles salga ben.
• Sobre os deberes e tarefas a realizar, o obxectivo é mellorar o seu ejecución, adaptándoos ás necesidades do alumno.
• esquecemento á hora de entregar traballos programados con antelación, pode parecer finxido, pero pode ser real (contrastar con pais).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
50
• Recordar datas de entrega.
Adecuación da avaliación:
• De carácter xeral:
o Ter en conta nas probas escritas a súa posible dificultade coa expresión escrita.
o Maior disponibilidade de tempo para realizar as probas.
o Confirmación da comprensión semántica da información contida nos enunciados das preguntas. Si non se está seguro, lerllas.
o Non facer copiar os enunciados para centrarse no desenvolvemento da tarefa.
o Permitir o uso de medios informáticos ou digitales para realizar calquera actividade que requira linguaxe escrita.
o Facilitar a alternancia de realizar exames de forma oral.
o Adecuación dos exames.
o Combinar diferentes formatos de pregunta nunha mesma proba: de desenvolvemento, V/F, completar un esquema, definicións, opción múltiple, frases para completar.
o Traballar, antes da proba, con mostras de formato de exame.
o Permitir en calquera momento o acceso ás instrucións.
o Supervisar que responderon todo antes de entregar un exame.
o Recordar ao alumno_a que revise o exame antes de entregalo.
o Guiarlle para reconducir a atención.
• De carácter específico:
o Fundamentar a avaliación-cualificación e plans de apoio ao alumnado nunha avaliación criterial (referida aos criterios de avaliación e a súa concreción en indicadoresde avaliación).
o Definición explícita e precisa dos mínimos exixibles (aprendizaxes imprescindibles).
o Posible elaboración de rúbricas para a identificación dos grados de aprendizaxe referidos aos diferentes indicadores de avaliación, e especialmente, aos mínimos exixibles.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
51
o Avaliación dos puntos débiles detectados no proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado. En especial, identificación daqueles mínimos exixibles que non se conseguiron (final de curso, ou que durante o curso detéctanse dificultades na súa adquisición).
o Elaboración de plans de apoio e reforzo individualizados (medidas ordinarias), asociados aos mínimos exixibles deficitarios.
Nota: Polo xeral as adaptacións curriculares deberían implicar unha disponibilidade horaria por parte do Equipo de Orientación, en caso de non dispor de horario tenderarse, se é posible, a un tipo de Reforzo.
9. OS ELEMENTOS TRANSVERSAIS
Tal como se sinala no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obligatoria e do Bachillerato no seu artigo 4, sinálanse os elementos transversais. Desde a materia de Xeografía e Historia en 2º de ESO traballásense fundamentalmente:
A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, no desenvolvemento de todas as clases á hora de abordar os diferentes contidos e a realización de actividades. Lectura dos contidos do libro de texto e realización de actividades do mesmo. Realización de producións escritas (actividades de diversa índole, realización de traballos etc).Tamén á hora de realizar as probas orais traballarase a expresión oral e a capacidade que ten o alumno para expresarse, utilizar un vocabulario adecuado, capacidade de síntese, relación etc.
A comunicación audiovisual, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, serán traballadas á hora de presentar e elaborar contidos; tanto por parte do profesor como dos alumnos. Tamén se traballarán na procura de información, na creación de novos coñecementos. No desenvolvemento das clases realizaranse visionado de vídeos, fragmentos de películas, documentales etc. Tamén se levará a cabo o uso de internet, prensa diaria etc. O emprego do blog da materia (forumgigurrorum.blogspot.es). O emprendimiento, será obxecto de traballo cando se realicen producións de traballos de xeito individual ou en grupo, traballos polos alumnos de xeito autónomo. Presentación de contidos de xeito creativo e atractiva por parte dos alumnos.
A educación cívica e constitucional traballarase no desenvolvemento das clases, ao fomentar o respecto entre os alumnos, a interactuación con todos os membros da comunidade educativa conforme a unhas normas baseadas no respecto mutuo e o respecto a unhas normas de convivencia. Debido á natureza da materia e aos seus contidos de estudo, trataranse a prevención da violencia de xénero, a prevención da violencia contra as persoa con discapacidad e a prevención de violencia terrorista e de calquera outra forma de violencia racismo ou xenofobia, traballaranse cando se analicen as diferentes etapas na Idade Media, o desenvolvemento das sociedades desta época e a posible discriminación que se realizaba. Se
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
52
fomentarán actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favorecerase o seu tratamento tamén, ao analizar o desenvolvemento das sociedades actuais e a súa diversidade, os comportamentos e valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos e o respecto aos homes e mulleres por igual. Fomentaranse actitudes que rexeiten os comportamentos sexistas. Favoreceranse actividades que analicen e conmemoren datas sinaladas como o día da muller traballadora, o día da paz etc, para fomentar e para favorecer a resolución de conflitos de xeito pacífico. A educación e a seguridade vial, traballarase en posibles saídas que se realicen fóra do instituto fomentando o bo uso dos seus dereitos e deberes como usuario das vías, en calidade de peatón, viaxeiro e condutor de bicicletas, respectando as normas e sinais para evitar os accidentes que poidan producirse e as súas secuelas. Este tema tamén se abordará ao estudar os contidos referidos á poboación e ao elevado número de falecementos que se observa cada ano en accidentes de tráfico.
9.1. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS POR UNIDADES DIDÁCTICAS
UNIDADE 1. O inicio da Idade Media.
Comprensión lectora. Leo e comprendo: Converteuse Constantinopla na nova Roma? (páxina 12). A vida cotiá nunha aldea xermana (páxina 18). Cosroes I, o gran rival de Xustiniano
(páxina 22). Santa Sofía de Constantinopla (páxina 25). A cidade santa da Meca (páxina 26). A mesquita, lugar de oración (páxina 27). A vida cotiá no Imperio islámico (páxina 30). O árabe,
lingua do islam (páxina 32).
Expresión oral e escrita. Actividades 18 e 19 (páxina 34). Actividades 20 e 21 (páxina 35).
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: planos e gráficos de inicio da unidade (páxinas 12 e 13) A vida cotiá nunha aldea xermana (páxinas 18 e 19). Interpreta o mapa: división do
imperio romano e invasións xermanas (páxina 15). Os reinos xermanos a finais do século V (páxina 16). O reino visigodo no século VI (páxina 20). O territorio e a expansión do Imperio
bizantino e a liña do tempo (páxina 23). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 21, 22 e 25).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 3: usa as TIC (páxina 17). Actividade 8: usa as TIC (páxina 27), Actividade 11: usa as TIC (páxina 33).
Actividade 32: usa as TIC (páxina 39).
Emprendemento. Unha reportaxe de culturas non europeas na Idade Media (páxina 39).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: o legado dos primeiros séculos medievais. Actividade 24: educación cívica (páxina 35).
Valores persoais: Comprometidos (páxina 35). Formas de pensar (páxina 38).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
53
UNIDADE 2. A Europa feudal
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Pode un tapiz narrar tanta historia? (páxina 40). Aquisgrán, o centro do poder carolinxio (páxina 43). Actividade 3:
comprensión lectora (páxina 45). Actividade 5: comprensión lectora (páxina 47). O torneo, unha proba de habilidade militar (páxina 50). A vida no castelo (páxina 52). O
Imperio e o papado (páxina 56). A vida no mosteiro (páxina 58). O legado da Europa feudal (páxina 61).
Expresión oral e escrita. Actividade 3: comprensión lectora (páxina 45). Actividade 5: comprensión lectora (páxina 47). Actividade 11: interpreta o debuxo (páxina 58).
Actividades 20, 21 e 22 (páxina 61).
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas de inicio da unidade (páxinas 40 e 41). Interpreta os mapas: territorio e expansión do imperio
carolinxio (páxina 42). Tratado de Verdún (páxina 43). Invasións viquingas, maxiares e sarracenas (páxina 44); principais reinos de Europa en torno ao ano 1000 (páxina
47). A expansión da cristiandade (páxina 57). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 40, 41, 43, 45, 46, 48 a 56, 58 e 59).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 8: usa as TIC (páxina 52). Actividade 20: usa as TIC (páxina 61).
Emprendemento. A reconversión dun edificio medieval (páxina 65).
Educación cívica e constitucional. Confrontar textos sobre as cruzadas, actividade 25 (páxina 62).
Valores persoais: Confrontar textos sobre as cruzadas, actividade 24 (páxina 62).
UNIDADE 3. O desenvolvemento das cidades na Idade Media
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Como funcionaba unha universidade medieval? (páxina 66). A vida na cidade medieval (páxina 74). As ordes mendicantes
(páxina 77). Analizar o mapa dos reinos europeos no século XIV (páxina 80). O legado dos séculos finais da Idade Media (páxina 85). Analizar o foro de Córdoba (páxina
87). Cal era a situación da minoría xudía? (páxina 88).
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 67). Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 71). Actividade 8: interpreta a imaxe (páxina 79). Comprensión lectora
(páxina 47). Actividade 27 (páxina 88).
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas de inicio da unidade (páxinas 66 e 67). Actividade 2: interpreta o mapa: principais áreas e rutas
comerciais (páxina 69). Actividade 3: interpreta a imaxe (páxina 70). Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 71). Actividade 5: interpreta o debuxo (páxina 73).
Actividade 6: interpreta a imaxe (páxinas 74 e 75). Actividade 8: interpreta
a imaxe (páxina 79). Actividade 9: faino así (páxinas 80 e 81). Actividade 10: interpreta a imaxe (páxina 82). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 83). Interpretación de
fotografías e infografías (páxinas 72, 73, 74, 75 e 78).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 7: usa as TIC (páxina 77). Actividade 20 (páxina 85). Actividade 25 (páxina 88). Actividade 29: usa as TIC (páxina 89).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
54
Emprendemento. Un percorrido virtual por Santiago de Compostela (páxina 89).
Educación cívica e constitucional. Actividade 28: educación cívica (páxina 88).
Valores persoais: Actividade 23 (páxina 86).
UNIDADE 4. A cultura e a arte na Idade Media
Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Como se pintaba un fresco? (páxinas 90 e 91). O artista na Idade Media (páxina 93). Os elementos da arquitectura
medieval (páxinas 94 e 95). A tipoloxía da escultura románica (páxinas 98 e 99). A tipoloxía da pintura románica (páxinas 100 e 101). A arte das vidreiras (páxina 103). A
construción dunha catedral (páxinas 104 e 105). A tipoloxía da escultura gótica (páxinas 106 e 107). A aparición da pintura ao óleo (páxina 109).
Expresión oral e escrita. Actividade 4 (páxina 101). Actividade 6 (páxina 104). Actividade 7 (páxina 106). Actividade 8 (páxina 107).
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes comentadas ao inicio da unidade (páxinas 90 e 91). Actividade 3: interpreta as imaxes (páxinas 98 e 99).
Actividade 4: interpreta as imaxes (páxina 101). Actividade 6: interpreta a imaxe (páxinas 104 e 105). Actividade 7: interpreta as imaxes (páxina 106). Actividade 8:
interpreta as imaxes (páxina 107). Actividade 9: interpreta as imaxes (páxina 108); interpretación de fotografías e infografías (páxinas 94, 95 e 96).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 1: usa as TIC (páxina 95). Actividade 5: usa as TIC (páxina 101). Actividade 17 (páxina
111).
Emprendemento. A ambientación dunha película (páxina 115).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: O legado do románico e do gótico. Actividades 16 e 17 (páxina 111).
Valores persoais: Que nos ensinan os capiteis románicos? Actividades 24, 25 e 26 (páxina 114).
UNIDADE 5. Al-Ándalus
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Que queda da historia de Medina Azahara?, Sabías que…? (páxinas 116 e 117). A Córdoba califal (páxina 120). A gran
mesquita (páxina 121). A Alhambra e o Xeneralife (páxina 125). A vivenda hispanomusulmá (páxina 126). Un mundo urbano (páxina 127). As etapas da arquitectura
hispanomusulmá (páxinas 128 e 129).
Expresión oral e escrita. Interpreta a imaxe (páxina 116). Actividade 5: interpreta a imaxe (páxina 125). Actividade 10 (páxina 130).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
55
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: fotografías de inicio da unidade (páxinas 116 e 117). Interpreta os mapas: a conquista musulmá, século VII e o califato e
as conquistas de Almanzor, século X (páxinas 118 e 119). Actividade 3: interpreta o mapa (páxina 122). Actividade 4: interpreta a liña do tempo (páxina 123). Actividade 5:
interpreta a imaxe (páxinas 124 e 125). Actividade 8 (páxina 130). Planos de Córdoba (páxina 132). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 119, 120, 121, 123
e 126).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 6: usa as TIC (páxina 125). Actividade 7: usa as TIC (páxina 127). Actividade 16 (páxina
131). Actividade 17: usa as TIC (páxina 135).
Emprendemento. Un catálogo de monumentos hispanomusulmáns (páxina 135).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: o legado de al-Ándalus. Actividades 16, 17 e 18 (páxina 131). A influencia da vivenda andalusí nos nosos días,
actividades 22 e 23 (páxina 133).
Valores persoais: Formas de pensar: Análise ética e moral. Que é a convivencia multicultural?, actividades 24 e 25 (páxina 134).
UNIDADE 6. Os reinos cristiáns
Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Que pegada deixou o Camiño de Santiago na paisaxe? (páxina 136). Interpretar unha miniatura medieval (páxina 140). O
castelo de Loarre (páxina 143). As ordes militares (páxina 145). Toledo, a convivencia das tres culturas (páxina 148). O levantamento irmandiño (páxina 152). A catedral
de León (páxina 156). A pegada dos gremios medievais (páxina 159). O legado da Idade Media en España (páxina 161).
Expresión oral e escrita. Actividade 6 (páxina 144). Actividade 9 (páxina 148). Actividade 13 (páxina 153). Actividades 22 e 23 (páxina 161). Actividade 31 (páxina 165).
Comunicación audiovisual. Interpreta a imaxe: imaxes de inicio da unidade (páxinas 136 e 137). Interpreta o mapa: os territorios cristiáns hispánicos cara ao século X
(páxina 138). Interpreta a liña do tempo: evolución do reino ástur-leonés (páxina 141). Interpreta a liña do tempo: evolución dos reinos e condados pirenaicos (páxina
142). Interpreta o mapa: o avance dos reinos cristiáns (páxina 144). Interpreta o esquema: organización política da Coroa de Castela (páxina 146). Interpreta o debuxo
(páxina 148). Interpreta o esquema e o mapa: organización política da Coroa de Aragón (páxina 150). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 140, 148 a 150,
155 a 157 e 161-164).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 2 (páxina 140). Actividade 8: usa as TIC (páxina 147). Actividade 10: usa as TIC (páxina
148). Actividade 11: usa as TIC (páxina 150). Actividade 16: usa as TIC (páxina 156). Actividade 29 (páxina 164). Actividade 30 (páxina 165).
Emprendemento. Unha ruta a través do Camiño de Santiago (páxina 164).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: O legado da Idade Media en España, actividade 25 (páxina 161).
Valores persoais: Comprometidos: O legado da Idade Media en España, actividade 25 (páxina 161). Actividade 31 (páxina 165).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
56
UNIDADE 7. O estudo físico de España e de Galicia
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Como axudan as técnicas aeroespaciais a coñecer o noso territorio? (páxina 176). Como o sabemos? (páxina 177). O
delta do Ebro (páxina 186). Lagos e zonas húmidas (páxina 191). Os espazos protexidos de Galicia (páxina 201). A desertificación en España (páxina 203).
Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 175). Actividade 1 (páxina 179). Actividade 2 (páxina 181). Actividade 4 (páxina
183). Saber facer (páxina 190). Actividade 13 (páxina 199). Actividade 16 (páxina 202). Actividades 18, 19 e 20 (páxina 203). Actividade 21 (páxina 204). Actividades 22,
23 e 24 (páxina 205). Actividade 29 (páxina 207).
Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 176 e 177). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 179). Actividade 2: interpreta o mapa e o debuxo
(páxina 181). Actividade 3: interpreta o mapa (páxina 183). Actividade 4: interpreta o debuxo (páxina 183). Actividade 5: interpreta os mapas (páxina 184). Actividade 8:
interpreta o mapa (páxina 187). Actividade 9: interpreta o mapa (páxina 189). Identificar a variación de caudal dun río (páxina 190). Actividade 11: interpreta os mapas
(páxina 193). Actividade 12: interpreta o mapa (páxina 197). Actividade 13: interpreta os mapas (páxina 199). Actividade 14: interpreta o mapa (páxina 200). Actividade 25:
interpreta o mapa (páxina 206).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 6: usa as TIC (páxina 185). Actividade 7: usa as TIC (páxina 186). Actividade 20 (páxina
203). Actividade 26: usa as TIC (páxina 205). Actividade 28: usa as TIC (páxina 207).
Emprendemento. Actividade 20 (páxina 203). Actividade 21 (páxina 204). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial (páxina 205). Cal é a situación dos encoros españois?
(páxina 206)
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A desertificación en España, actividades 18, 19 e 20 (Páxina 203). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial,
actividades 22, 23 e 24 (páxina 205).
Valores persoais: Comprometidos: A desertificación en España, actividades 18, 19 e 20 (Páxina 203). Muniellos, paisaxe natural e patrimonial, actividades 22, 23 e 24
(páxina 205).
UNIDADE 8. A poboación do mundo
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: É posible reducir a mortalidade infantil? (páxina 208). As políticas demográficas (páxina 211). As tendencias das
migracións na actualidade (páxina 217). Os refuxiados políticos; as migracións de conciencia (páxina 219). O índice de Desenvolvemento Humano (páxina 220).
Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231). Un chadiano en Lagos (páxina 234). Actividade 39 (páxina 234).
Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 208). Actividade 3 (páxina 211). Actividades 24, 25 e 27 (páxina 230). Actividade 32
(páxina 231).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
57
Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 208 e 209). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 210). Actividade 4: interpreta o mapa (páxina 212).
Actividade 8: interpreta o gráfico (páxina 216). Actividade 10: interpreta o mapa (páxina 218). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 219). Actividades 13, 14 e 15
(páxina 221). Actividade 16: interpreta os gráficos (páxina 222). Actividade 17: interpreta o gráfico (páxina 224). Actividade 18: interpreta o mapa (páxina 225). Actividade
19: interpreta o gráfico (páxina 226). Actividade 22: interpreta o mapa (páxinas 228 e 229). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 208 e 220).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade de inicio: Como o sabemos? (páxina 208). Actividade 2: usa as TIC (páxina 211).
Actividade 8 (páxina 216). Actividade 12: usa as TIC (páxina 219). Actividade 28 (páxina 230). Actividade 34 (páxina 231). Aplica unha técnica: Explicar cun SIX a relación
entre a distribución da poboación e o medio físico. Actividades 35, 36 e 37 (páxinas 232 e 233).
Emprendemento. Actividade 3 (páxina 211). Actividade 34 (páxina 231).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231). Análise ética e moral. Didier, un exemplo de
inmigrante integrado (páxina 234). Actividade 45 (páxina 235).
Valores persoais: Comprometidos: A relación entre crecemento demográfico e pobreza (páxina 231).
UNIDADE 9. As cidades
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Que é a calidade de vida urbana? (páxina 236). Identificar o trazado urbano en Google Maps (páxinas 242 e 243). O
espazo dunha megalópole (páxina 245). As aglomeracións urbanas do mundo (páxina 249). Actividade 12 (páxina 251). O envellecemento da cidade (páxina 256). A
multiculturalidade da cidade (páxina 257). Actividade 28 (páxina 259). Londres e o uso da “taxa de conxestión”, unha solución para os problemas de tráfico e a
contaminación (páxina 258). Un debate sobre as cidades do futuro (páxina 259).
Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxina 236). Actividade 2 (páxina 239). Actividade 3 (páxina 241). Actividade 12 (páxina
251). Actividades 17, 18 e 19 (páxina 256). Actividade 24 (páxina 257).
Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade (páxinas 236 e 237). Actividade 1: interpreta as imaxes (páxina 238). Actividade 2: interpreta a imaxe (páxina
239). Actividade 6: interpreta o plano (páxina 241). Actividade 9: interpreta a imaxe (páxina 244). Actividade 10: interpreta as fotografías (páxina 248). Actividade 11:
interpreta o mapa (páxina 249). Actividade 14: interpreta as imaxes (páxina 254). Actividade 15: interpreta o plano (páxina 255). Actividade 26: interpreta o plano (páxina
257). Actividade 27 (páxina 258). Interpretación de fotografías e infografías (páxinas 240, 242 a 247, 250 e 259).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade de inicio: Como o sabemos? (páxina 237). Actividade 4: usa as TIC (páxina 242).
Actividades 5, 6, 7 e 8 (páxina 243). Actividade 12 (páxina 251). Actividade 23: usa as TIC (páxina 256). Actividade 26 (páxina 257). Actividade 28 (páxina 258).
Emprendemento. Actividade 13 (páxina 252). Actividade 27 (páxina 258). Actividades 28 e 29 (páxina 259).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
58
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A multiculturalidade das cidades: actividade 26 (páxina 257). Resolve un caso práctico: Londres e o uso da “taxa de
conxestión” (páxina 258).
Valores persoais: Comprometidos: A multiculturalidade das cidades: actividade 26 (páxina 257).
UNIDADE 10. O continente europe. Poboación e cidades
Comprensión lectora. Facémonos preguntas: Pode reinventarse unha cidade? (páxina 260). Rehabilitación e revitalización de Manchester (páxina 261). Os cambios das
fronteiras europeas (páxina 262). Actividade 10 (páxina 273). As cidades sustentables (páxina 279). As políticas de cohesión social en París (páxina 290).
Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade (páxina 260). Actividades 7 e 8 (páxina 271). Actividade 9 (páxina 272). Actividade 11 (páxina 274). Actividades
19 e 20 (páxina 278).
Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade: evolución da poboación de Mánchester (páxina 261). Actividade 1: interpreta os mapas (páxinas 262 e 263).
Analizar indicadores demográficos dun gráfico lineal. Actividade 3: interpreta os mapas (páxina 265). Actividade 4: interpreta o mapa e o gráfico (páxina 266). Actividade 5:
interpreta os gráficos e o mapa (páxina 268). Actividade 6: interpreta o mapa (páxina 270). Actividade 7: interpreta o mapa (páxina 271). Actividade 9: interpreta os
gráficos (páxina 272). Actividade 11: interpreta o mapa (páxina 274). Analizar o crecemento dunha cidade (páxina 277).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 16: usa as TIC (páxina 277). Actividade 33: usa as TIC (páxina 279). Actividade 36: usa
as TIC (páxina 281). Actividade 40: usa as TIC (páxina 284). Actividade 41: usa as TIC (páxina 285).
Emprendemento. Analizar a xerarquía urbana de Europa a partir dun SIX (páxina 282). Análise comparativa de tres cidades europeas (páxina 285)
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: as cidades sustentables: actividades 30 a 33 (páxina 279).
Valores persoais: Comprometidos: As cidades sustentables (páxina 279).
UNIDADE 11. España e Galicia: territorio, poboación e cidades.
Comprensión lectora. Facémonos preguntas. Onde vivimos os españois? (páxina 286). A evolución da poboación española (páxina 293). A taxa de dependencia, un
indicador de grande interese (páxina 294). A emigración española recente (páxina 296). As funcións das cidades españolas (páxina 300). As cidades españolas nas
idades da historia (páxinas 302 e 303). Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida (páxina 309). Bayárcal ofrece casa gratis para rexuvenecer (páxina
311).
Expresión oral e escrita. Actividades de inicio da unidade (páxina 287). Actividades 15, 16 e 17 (páxina 308). Actividade 24 (páxina 309).
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
59
Comunicación audiovisual. Imaxes de inicio da unidade: interpreta a imaxe (páxinas 287 e 288). Actividade 1: interpreta o mapa (páxina 288). Actividade 2: interpreta
os mapas (páxina 289). Actividade 3: interpreta o esquema (páxina 291). Actividade 4: interpreta o gráfico (páxina 293). Actividade 5: interpreta o gráfico (páxina 294).
Actividade 6: analizar a proxección da pirámide de poboación española (páxina 295). Actividade 7: interpreta o gráfico (páxina 296). Actividade 9: interpreta o mapa
(páxina 297). Actividade 10: interpreta o mapa (páxina 298). Actividade 12: interpreta o mapa (páxina 301). Actividade 13: interpreta o mapa (páxina 305). Actividade 14:
interpeta o gráfico e o mapa (páxina 307). Actividades 21 e 22 (páxina 309). Actividades 25 e 26 (páxina 326).
O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Actividade 22: usa as TIC (páxina 325). Actividade 8: usa as TIC (páxina 27). Actividade 11: usa
as TIC (páxina 33). Actividades 30 e 31 (páxina 310).
Emprendemento. Actividades 27 e 28 (páxina 311). Actividade 32 (páxina 312). Unha enquisa de poboación (páxina 313).
Educación cívica e constitucional. Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida: actividade 23 (páxina 309).
Valores persoais: Comprometidos: A dieta mediterránea e a esperanza de vida: actividade 23 (páxina 309). Actividades 27, 28 e 29 (páxina 311).
10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTORA (PLAN LECTOR)
Nunha materia como é a de Xeografía e Historia, que se transmite e apréndese fundamentalmente a través de textos escritos, a falta de competencia lingüística por parte dos alumnos/as convértese nun dos principais obstáculos no proceso de ensinanza-aprendizaxe. Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materia:
• A lectura da unidade no libro de texto axudaranos a desenvolver a comprensión lectora e, ao mesmo tempo,a adquirir técnicas que lles axudarán a estudar.
• Realizar a “Lectura inicial” que aparece ao comezo de cada unha das unidades didácticas.
• Realizar as lecturas do Blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/ e contestar as preguntas que acompañan cada lectura para reforzar a comprensión lectora.
• Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación da materia.
• Deixamos aberta a posibilidade de establecer algunha lectura dun libro, ou lecturas de en cada nivel relacionado co currículo correspondente ao curso si a temporalización se cumpre e así se estima o profesor.
11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
60
Dende o departamento contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:
1. Formar ao alumnado para a convivencia democrática, incorporando na práctica docente contidos relacionados coa convivencia escolar e a resolución pacífica de conflitos.
2. Respectar a liberdade de conciencia e conviccións relixiosas e morais, así como a dignidade, integridad e intimidade de todos os membros da comunidade educativa.
3. Cumprir e facer cumprir as normas de convivencia do centro no ámbito da súa competencia.
4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula , e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.
5. Manter a orde e velar polo adecuado comportamento do alumnado no centro, tanto no aula como fóra dela, corrixindo e poñendo en coñecemento dos órganos competentes as condutas que alteren a convivencia.
6. Informar ás familias das cuestións que puidesen afectarlles, dos incumplimientos das normas de convivencia por parte dos seus fillos e das medidas disciplinarias adoptadas respecto diso.
7. Controlar as faltas de asistencia así como os atrasos dos alumnos e informar aos titores, segundo o procedemento establecido.
12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
O Proxecto Forum Gigurrorum que se comeza a introducir nos primeiros niveis da ESO (1º e 2º) inclúe todo o necesario para complementar a materia impartida na aula. Este proxecto, unha vez introducido, será valorado de cara a ampliar o seu uso a outros niveis.
Este proxecto susténtase no blog: http://www.forumgigurrorum.blogspot.com/
A dotación de material como “aula abalar” favorece o emprego das TICs no proceso educativo.
13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
Son actividades escolares complementarias as establecidas polo centro con carácter non lucrativo dentro do horario lectivo e para complementar a actividade habitual da aula. Poden ter lugar dentro ou fóra do centro e poden participar o conxunto dos alumnos-as do grupo, curso ou etapa.
Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre.
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
61
As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.
As actividades complementarias e extraescolares configuran un alicerce importante na educación integral do alumnado. Son varias as referencias normativas que deberiamos de ter en consideración para a súa consideración dentro da programación didáctica.
Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Estas actividades están recollidas na programación xeral do centro.
14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE
Os ámbitos sobre os que se incidirá para avaliar o proceso de ensino e a práctiva docente son os seguintes: diversidade, programación, actividades de
aula e avaliación. Ademais destes ámbitos de seguro que haberia moitos máis sobre sobre os que avaliar a práctica didáctica. Considerei que un número
excesivo de ámbitos dispersaría o propósito de avaliar e angadería unha complicación maiora dito proceso.
DIVERSIDADE
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. A programación ten en conta a diversidade?
2. Exixo a cada alumno-a uns resultados en función das súas características?
3. Teño en conta a diversidade á hora de organizar a clase?
4. Dou a cada a alumno-a a explicación que precisa?
5. Teño en conta os alumnos-as que se alonxan da media (tanto por enriba como por abaixo)?
6. Propoño exercicios de diferente nivel en cada unidade e en cada exame?
7. Adapto o material ás características e necesidades dos alumnos-as?
8. Emprego diferentes ferramentas de avaliación?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
62
9. Sei que actitude debo tomar ante diversos síndromes?
10. Fago unha proba de avaliación inicial para coñecer a realidade do curso?
PROGRAMACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Explícolles aos alumnos-as a programación?
2. Consulto a proramación ao longo do curso e, se cómpre, fago e anoto as modificacións?
3. Recollo de maneira específica na programación as competencia clave?
4. Establezo claramente os criterios de avaliación?
5. Cando fago a programación teño en conta as posibilidades que me ofrece o entorno?
6. Teño en conta o libro de texto cando fago a programación?
7. En caso que viñera un subtituo, este encontrará suficiente información na programación?
8. Coincide a programación co que fago en clase?
9. Comparo a programación da miña materia con outras para enriquecela?
10. Organizo a programación en unidades didácticas?
ACTIVIDADES DE AULA
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
63
1. Que metodoloxía aplico?
• Utilizo ferramentas TIC.
• Propoño actividades para facilitar a aprendizaxe autónomo.
• Baséome nas explicacións teóricas e no libro de texto.
2. Como son os exercicios que propoño?
• Pechados, dirixidos, do libro de texto.
• Abertos, diversos, proxectos.
• Facilitan o traballo cooperativo
3. Os alumnos-as coñecen a finalidade da actividade?
4. Como traballan os alumnos-as nas miñas clases?
• De forma individual
• Por parellas
• En grupos reducidos
• En grandes grupos
5. As actividades que propoño están relacionadas coa vida real?
6. As actividades que propoño impulsan a comunicación? (buscar información, interpretala, tomar decicións,
razonar, explicar aos demais)
7. O alumnado é protagonista na clase?
8. Propoño actividades que fomentan a expresión oral?
9. Como paso as horas lectivas?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
64
• Conseguindo silencio.
• Impartindo teoría e explicacións.
• Respondendo a preguntas, fomentando a participación, facendo prácticas, etc.
• Observando.
• Correxindo aos alumnos-as de maneira individual
10. Canta motivación?
AVALIACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Os alumno-as saben en que se vai a basear a avaliación?
2. Utilizo diferentes tipos de probas para realizar a avaliación?
• Exames escritos
• Exames orais
• Traballo individual
• Traballo en equipo
3. Na sesión de avaliación proporciono aos distintos titores a información que precisan?
4. A avaliación garda relación co que se fai en clase?
5. Apunto de maneira sistemática os resultados obtidos?
6. Avalio tamén a miña intervención?
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
65
7. Os exames son a principal proba para a calificación?
8. Fago exames orais?
9. Entre avaliacións programo plans de recuperación dependendo dos reultados obtivos polos alumnos-as?
10. Unha vez rematada a unidade ou proxecto didáctico avalio a idoneidade dos recursos e das actividades no
proceso de ensinanza-aprendizaxe?
• Non
• De maneira individual
• En grupo (departamento, ciclo)
• Cos alumnos-as
© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura. (Baseado)
(*) 1= Nada, 2= Pouco, 3= Bastante, 4= Moito
15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA
A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programaciçon realizarase arredor de dous bloques:
- Grao de consecución dos ítems claves da programación
- Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.
Os ítems nos que se baseará a autoavaliación son os seguintes:
ÍTEMS
GRAO DE CONSECUCIÓN
Si
Mellorable
Non
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
66
1. Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?
2. Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?
3. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?
4. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?
5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso
de ensinanza-aprendizaxe?
6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na
programación?
Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:
ÍTEMS NON ACADADOS CURSO PROPOSTAS DE MELLORA
15. LEXISLACIÓN
A Programación Didáctica está elaborada segundo a lexislación vixente:
• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de dicembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)
Programación didáctica de Xeografía e Historia 2º ESO IES Cosme López Rodríguez
67
• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.
INSTITUTO DE EDUCACIÓN
SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
CURSO 2019 - 2020
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
XEOGRAFÍA e HISTORIA 3º ESO
CURSO 3º E.S.O.
PROFESOR
Francisco Bussieres Valcarce
LIBRO DE
TEXTO
Título Xeografía e Historia
Editorial Anaya
Autor VV. AA.
Idioma Galego
Ano de implantación 2015
ÍNDICE
1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
2.- OBXECTIVOS
2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA
2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:
4.1.- TEMPORALIZACIÓN
4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA
4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)
5.- RELACIÓN OBXECTIVOS - CONTIDOS - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE -
COMPETENCIAS CLAVE (cadro)
5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN
7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN
CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN
7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA
(materias ponte)
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES
10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA
11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE
15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN
RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA
1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extra escolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
2.- OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (E.S.O.) A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como
valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e a sociedade galegas ou a outras culturas do mundo.
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, contribuíndo á súa conservación e mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
o) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que nos comunica con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA DE XEOGRAFÍA E HISTORIA DE 3º E.S.O.
1. Diferenciar os diversos sectores económicos europeos.
2. Coñecer as características dos diversos tipos de sistemas económicos.
3. Comprender a idea de «desenvolvemento sostible» e as súas implicacións.
4. Localizar e identificar os recursos agrarios e naturais no mapa mundial.
5. Identificar a distribución desigual das rexións industrializadas no mundo.
6. Comparar os datos do peso do sector terciario dun país fronte aos do sector primario e secundario e extraer conclusións.
7. Identificar o papel de grandes cidades mundiais como dinamizadoras da economía das súas rexións.
8. Analizar gráficos onde se represente o comercio desigual e a débeda externa entre países en desenvolvemento e os desenvolvidos.
9. Relacionar áreas de conflito bélico no mundo con factores económicos e políticos.
10. Comprender o significado histórico da etapa do Renacemento en Europa.
11. Relacionar a concepción do humanismo e o legado dos artistas e científicos do Renacemento con etapas anteriores e posteriores.
12. Identificar o reinado dos Reis Católicos como unha etapa de transición entre a Idade Media e a Idade Moderna.
13. Coñecer os procesos de conquista e colonización, e as súas consecuencias.
14. Comprender a diferenza entre os reinos medievais e as monarquías modernas.
15. Coñecer as características das políticas internas e as relacións exteriores dos séculos XVI e XVII en Europa.
16. Coñecer a vida e obra dalgúns autores da Idade Moderna.
17. Apreciar a importancia da arte barroca en Europa e en América.
18. Utilizar o vocabulario histórico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE As competencias non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dous e cinco por competencia), grandes piares que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que eses indicadores se dividan, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grao competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento encontraremos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, polo tanto, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa. Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional, traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible. Por outra parte, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos poidamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. NA ÁREA DE XEOGRAFÍA E HISTORIA Na área de Xeografía e Historia incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático facendo fincapé nos descritores máis afíns a ela. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
Esta área, como parte integrante das ciencias sociais, utiliza ferramentas que serven para describir, interpretar e predicir distintos fenómenos no seu contexto. Polo tanto, estas competencias desenvolveranse co uso de nocións estatísticas básicas, escalas numéricas e gráficas, operacións matemáticas sinxelas, representacións gráficas, selección de fontes de información, contraste de datos... En definitiva, o alumnado farase consciente de que os coñecementos matemáticos, científicos e tecnolóxicos teñen unha aplicabilidade real e funcional en moitos aspectos da súa propia realidade, capacitándoo para afrontar e resolver problemas da súa vida cotiá. Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:
- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.
Comunicación lingüística
A materia de Xeografía e Historia intervén no desenvolvemento da competencia lingüística en varios aspectos: en primeiro lugar, a través do coñecemento e o uso correcto do vocabulario específico da materia, para construír un discurso preciso e expresalo de xeito oral ou escrito; en segundo lugar, ao utilizar diferentes variantes do discurso, asociado aos contidos, en especial, a descrición, a narración e a argumentación; en terceiro lugar, grazas á lectura comprensiva e a interpretación de textos ou o comentario de imaxes para potenciar o uso da linguaxe icónica. Por outra parte, esta materia está intrinsecamente relacionada coa busca de información, tanto en fontes orais como escritas, e a propia construción do coñecemento a través dun proceso que vai desde a información ata as interpretacións explicativas. É importante que o correcto uso do vocabulario da materia, adquirido e precisado durante a etapa de Secundaria, se afiance e se incorpore á linguaxe habitual do alumnado. Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:
- Comprender o sentido dos textos escritos. - Expresar oralmente de xeito ordenado e claro calquera tipo de información. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversas complexidades para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.
En caso de centros bilingües ou plurilingües que impartan a materia noutra lingua:
- Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación.
Competencia dixital
A competencia dixital é fundamental para que o alumnado comprenda os fenómenos xeográficos, sociais e culturais e que saiba traballar coa información (obtención, selección, tratamento, análise...), procedente de moi diversas fontes, tanto tradicionais, coma audiovisuais, e dixitais, e non todas co mesmo grao de fiabilidade e obxectividade. Por iso, a información obtida debe ser analizada desde parámetros esixentes, a comparación exhaustiva e crítica das fontes. A obtención e tratamento dixital da información require, ademais, unha serie de coñecementos e habilidades que son necesarios para que o alumnado se desenvolva e sexa competente nun ámbito dixital. Do mesmo modo, preténdese que o alumnado cree contidos dixitais en distintos formatos, á vez que desenvolve unha actitude responsable respecto ás limitacións e a seguridade do uso das novas tecnoloxías da información. Para iso, neste área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:
- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Aplicar criterios éticos no uso da tecnoloxía.
Conciencia e expresións culturais
A relevancia dos feitos culturais e artísticos nos contidos desta materia é o que pon de manifesto a importancia desta competencia. O alumnado poderá coñecer e comprender as obras artísticas e culturais máis significativas na historia da humanidade. Obxectivo fundamental é que, a través da observación minuciosa da obra artística, valore e se sensibilice cara a todo o artístico e cultural. O interese, aprecio e respecto polo patrimonio cultural e artístico convértese no elemento fundamental do desenvolvemento desta competencia que permite desenvolver un espírito crítico e facilítalle ao escolar comprender a relación entre as manifestacións artísticas, os feitos históricos e as sociedades que as crean.
A área de Xeografía e Historia favorece que se poida traballar desde aí sempre e cando se adestren os seguintes descritores:
- Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.
Competencias sociais e cívicas
A competencia social e cívica é primordial para abordar a materia de Xeografía e Historia, xa que comprender a ardua e cambiante realidade social é un dos aspectos principais dos seus contidos. O coñecemento de diferentes realidades sociais ao longo do tempo fai que sexa ineludible a súa comparación coa realidade actual e favorece que o alumnado comprenda que esas realidades se van forxando ao longo do tempo, e que por iso mesmo poden cambiar, polo que debe ser tolerante coas que se producen no seu ámbito e noutros ámbitos diferentes ao seu. O alumno asimila que vive nunha sociedade cada vez máis plural, e globalizada, no que convive con culturas diferentes. Esta competencia permite que o alumno poña en práctica os coñecementos aprendidos aplicándoos ao seu ámbito social converténdoo nun cidadán activo capaz de dar resposta aos problemas e fenómenos da súa realidade social interactuando con outras persoas e grupos favorecendo a tolerancia e o respecto a todos á vez que desenvolve o talante democrático. Os descritores que adestraremos son os seguintes:
- Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola - Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha norma chamada Constitución Española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.
Sentido de iniciativa e espírito emprendedor
A participación activa do alumno nos procesos de toma de decisións que afecten á súa aprendizaxe, favorecen a toma de conciencia deste no que se refire ao seu protagonismo no seu proceso de ensinanza-aprendizaxe. Trátase de potenciar a súa capacidade de transformar as súas ideas en accións, actuando con criterio e determinación, tomando decisións e asumindo os riscos e consecuencias futuras desas decisións. O alumnado deberá adestrar a capacidade de liderar con responsabilidade procesos e traballos cooperativos, actuando con responsabilidade nos seus hábitos cotiáns e o seu ámbito familiar e escolar. Os descritores que adestraremos son:
- Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. - Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.
Aprender a aprender
A competencia en aprender a aprender permite que o alumnado dispoña de habilidades ou de estratexias que lle faciliten a aprendizaxe ao longo da súa vida (busca, organización e recuperación da información...) e que desenvolva a súa curiosidade por adquirir novos coñecementos, capacidades e actitudes que lle permitan desenvolverse e crecer como persoa. Neste sentido, esta materia debe fomentar no alumno o desexo de indagar no pasado, no seu ámbito e analizar e interpretar os fenómenos xeográficos, históricos e culturais para darlles respostas ás formulacións do home, á vez que desenvolve a súa capacidade de aprender a aprender de xeito autónomo e permanente. Presupón tamén que poida adaptarse crítica e reflexivamente aos cambios que poidan producirse na súa vida, é dicir, que lles aplique similares instrumentos aos que empregou na análise da realidade social (histórica e xeográfica) ao longo desta etapa de Educación Secundaria Obrigatoria. Neste sentido, desenvolveranse os seguintes descritores:
- Xestionar os recursos e motivacións persoais a favor da aprendizaxe. - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.
4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 4.1.- TEMPORALIZACIÓN UNIDADE 1.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI. - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 2.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia.
- Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 3.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 4.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A Idade Moderna e os cambios dos séculos XV e XVI - Os descubrimentos. Causas, viaxes, viaxeiros e repartición do mundo. - O nacemento do Estado moderno. As monarquías autoritarias. - Transformacións económicas e cambios sociais nos séculos XV e XVI - Cambios e conflitos relixiosos. A Reforma e a Contrarreforma. - O Humanismo. A nova visión do ser humano. - O Renacemento e as súas características. - O Renacemento en Italia e fóra de Italia. - Traballa co tempo histórico. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 5.- O SECTOR PRIMARIO. OS ESPAZOS AGRARIOS 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Os espazos agrarios. - A actividade agraria. Factores físicos e humanos. - A paisaxe agraria e os seus elementos. - A agricultura. Diversidade e tipos. - Os sistemas agrarios tradicionais. Modelos representativos. - Os sistemas agrarios evolucionados. Modelos representativos. - A gandería. Formas de explotación e modelos básicos. - A explotación forestal. - A pesca. A utilización do mar. - Manexar datos estatísticos: táboas e gráficos. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 6.- O SECTOR SECUNDARIO. OS ESPAZOS INDUSTRIAIS 9 SESIÓNS
A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A actividade industrial. Actividades mineiras e da enerxía. A construción. - Materias primas e os seus tipos. Problemática das materias primas. - As fontes de enerxía tradicionais. As fontes de enerxía alternativas. - Problemas enerxéticos e políticas enerxéticas. A tecnoloxía e os novos aproveitamentos e materiais. - Paisaxes industriais e a súa imaxe. - Tipos de industria actual. - Factores actuais de localización industrial. - Globalización e áreas industriais. - Traballar con imaxes de paisaxes. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 7.- O SECTOR TERCIARIO. OS ESPAZOS E AS ACTIVIDADES 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Os espazos terciarios. - As actividades do sector terciario. - As redes de transporte. - Os sistemas de transporte. - Tendencias actuais do transporte. - O turismo: modalidades e espazos. - Efectos do turismo. - As actividades comerciais. - O comercio interior. - O comercio exterior. - As áreas de comercio internacional. - Realizar un traballo e expoñelo na clase. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 8.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN EUROPA 3 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - A organización da Unión Europea. - A poboaciónactiva. Carácteres e problemas.
- As actividades agrarias e pesqueiras en Europa. As políticas comúns.
- O sector secundario en Europa. A política industrial europea.
- O sector terciario en Europa. Comercio, transporte e turismo.
- Debater na aula.
- Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 9.- A organización e as actividades económicas en España e Galicia 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - O sector primario en España. As paisaxes agrarias e a actividade pesqueira.
- O sector secundario en España. Minería, enerxía e industria. - O sector terciario en España. Comercio, transporte e turismo. - O desenvolvemento sostible e as medidas de protección. - Os sectores primario, secundario e terciario na comunidade autónoma. - Comentar textos xeográficos. - Desenvolvemento de competencias básicas. UNIDADE 10.- Os recursos naturais e os impactos ambientais 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - O ser humano e o medio. - Os problemas do relevo e do solo. - O e-lixo ou lixo tecnolóxico. - Os problemas da auga e da atmosfera. - A deforestación e a perda de biodiversidade. - Os problemas ambientais en España. - Os espazos protexidos en Europa, en España e en Galicia. - Organizar carpetas e arquivos TIC. - Comprobar a progresión nalgunhas competencias básicas. UNIDADE 11.- DESIGUALDADES SOCIOECONÓMICAS E CONFLITOS MUNDIAIS 9 SESIÓNS A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: - Índices de desenvolvemento e desigualdades. - Indicadores básicos de desenvolvemento humano. - Países e graos de desenvolvemento. - Causas das desigualdades. - Evolución recente das desigualdades. - As desigualdades socioeconómicas en Europa. - As desigualdades sociais e rexionais en España. - Retos pendentes do desenvolvemento. - Conflitos bélicos e desigualdade. - A presentación e o póster. - Desenvolvemento de competencias básicas. 4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Superar os estándares de aprendizaxe subliñados con vermello na táboa de estándares de aprendizaxe do punto 5, presentada a continuación
5.- CONTIDOS DA UNIDADE / CRITERIOS DE AVALIACIÓN / ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES / COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (CSC), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (CCEC). UNIDADE 1.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC
- A Idade Moderna.
- Un novo período histórico.
- Os cambios dos séculos XV - XVI
1. Explicar as transformacións ocorridas ao
inicio da Idade Moderna.
1.1. Distingue diferentes modos de periodización
histórica. CSC
CAA
1.2. Comprende os cambios ocorridos en Europa
durante os séculos XV e XVI.
CSC
CAA
- Os descubrimentos e as súas causas. 2.1. Explicar as distintas causas que conduciron
ao descubrimento de América polos
europeos.
2.1. Coñece e comprende as causas dos grandes
descubrimentos xeográficos.
CAA
CMCT
CSC
CCL
2.2. Distinguir as exploracións de portugueses e
casteláns e algunhas das súas
consecuencias.
2.2. Explica viaxes de descubrimento e menciona
algunhas consecuencias destes.
CAA
CMCT
CSC
CCL
- O nacemento do Estado moderno.
- As monarquías autoritarias.
- Os instrumentos do poder real.
3. Coñecer as características do Estado
moderno.
3.1. Distingue as características dos réximes
monárquicos autoritarios.
CCL
CSC
CSIEE
CMCT
- As transformacións económicas e os
cambios sociais.
- O crecemento demográfico.
- O progreso da economía.
- Os cambios sociais.
4. Apreciar as transformacións demográficas,
económicas e sociais ocorridas nos séculos
XV e XVI.
4.1. Coñece as transformacións demográficas,
económicas e sociais dos séculos XV e XVI. CAA
CMCT
CD
- Cambios e conflitos relixiosos.
- As causas da Reforma, reformas e
reformadores.
- A Contrarreforma católica.
5. Identificar os cambios relixiosos ocorridos en
Europa durante o século XVI, e expoñer
algunhas das súas consecuencias.
5.1. Distingue as características e extensión por
Europa da Reforma relixiosa, e explica a
Contrarreforma.
CSC
CAA
CMCT
- O humanismo e a nova visión do ser
humano.
- Os trazos do humanismo.
- As correntes humanistas e a extensión
do humanismo.
6. Recoñecer a importancia do humanismo e as
súas correntes e difusión por Europa.
6.1. Diferencia o concepto de humanismo, distingue
as súas correntes e canles de difusión, e
recoñece a importancia da invención da
imprenta.
CCL
CAA
CSC
- O Renacemento en Italia.
- As características do Renacemento.
- O Renacemento en Italia e fóra de
Italia.
7. Formar redes conceptuais sobre a arte
renacentista.
7.1. Explica características do Renacemento, e
coñece a arquitectura italiana e as súas
etapas.
CCEC
CAA
7.2. Cita autores e obras representativos da
escultura e a pintura renacentistas en Italia. CCEC
CAA
7.3. Coñece os primitivos flamengos e sinala
algunhas características do Renacemento en
Francia e Alemaña.
CCEC
CAA
- Traballa co tempo histórico. 8. Comprender a importancia do tempo en
Historia, e elaborar eixes cronolóxicos.
8.1. Aprende a elaborar e comentar un eixe
cronolóxico.
CSC
CSIEE
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
9. Desenvolver competencias básicas. 9.1. Desenvolve competencias básicas. CCL
CAA
CSC
CSIEE
UNIDADE 2.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- O reinado dos Reis Católicos.
- O fortalecemento do Estado e a
expansión de Castela e de Aragón.
1. Diferenciar os trazos do reinado dos Reis
Católicos e relacionalos co establecemento
do Estado moderno.
1.1. Distingue diferentes modos de periodización
histórica. CSC
CAA 1.2. Comprende os cambios ocorridos en España no
reinado dos RR.CC.
- A monarquía hispánica. Carlos I e
Felipe II.
- Os monarcas e a organización da
monarquía.
- A política da Austria.
2.1. Coñecer os monarcas españois do século XVI
e os territorios e a organización da
monarquía hispánica.
2.1. Distingue os diferentes monarcas españois do
século XVI e os seus dominios.
CSC
2.2. Comprender a política dos Austrias, citando
acontecementos da política interior e
exterior de Carlos I e Felipe II.
2.2. Distingue as diferentes entidades xeopolíticas
da monarquía hispánica no século XVI.
2.3. Coñece os principais problemas de política
interior no século XVI.
2.4. Coñece as liñas principais da política exterior
hispánica durante o século XVI.
- A conquista de América.
- Características e etapas.
3. Explicar as características da conquista de
América: causas, características e etapas.
3.1. Distingue as principais etapas da conquista e os
seus protagonistas. CSC
- A colonización e organización de
América. .
- Goberno, administración e
explotación económica.
3.2. Explicar como se levou a cabo a
colonización e organización de América.
3.2. Describe os trazos principais da colonización de
América. CSC
- As consecuencias da conquista e a
obra de España en América.
3.3. Identificar as consecuencias da conquista. 3.3. Sinala as consecuencias fundamentais da
conquista.
SC
CAA
3.4. Sopesar interpretacións conflitivas sobre a
conquista e a organización de América e
sobre a obra de España en América.
3.4. Valora as consecuencias da conquista na
metrópole e nas colonias.
- Economía, sociedade e vida cotiá no
século XVI.
4. Organizar informacións sobre a política, a
poboación, a economía e a sociedade
españolas do século XVI.
4.1. Sinala os trazos esenciais da sociedade española
do século XVI e coñece a evolución
demográfica.
CCEC
CSC
CAA
CMCT 4.2. Identifica os principais sectores económicos.
- O Século de Ouro (etapa florecente
da cultura española).
- Evolución cultural, arquitectura,
escultura e pintura.
5.1. Distinguir a evolución cultural e as
principais características da arquitectura
renacentista en España.
5.1. Coñece os trazos esenciais do Século de Ouro
español e os seus protagonistas esenciais.
CCEC
CCL
5.2. Distinguir as principais características da
escultura e a pintura do Renacemento en
España.
5.2. Identifica obras de arte representativas do
renacemento español e os seus autores.
5.3. Valorar a singularidade artística do Greco. 5.3. Explica a través do Greco a singularidade e
riqueza do movemento cultural español no
período.
- A Idade Moderna na comunidade
autónoma.
6. Comprender a singularidade de Galicia na
época de estudo.
6.1. Coñece a situación social e política de Galicia na
Idade Moderna. CSC
- As comparacións en historia. 7. Aprender a facer comparacións históricas. 7.1. Compara diferentes realidades históricas.
CSC 7.2. Interpreta cartografía histórica.
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
8. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
8.1. Desenvolve competencias básicas. CAA
CCL
CMCT
UNIDADE 3.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- O século XVII. Transformacións e
conflitos.
1. Identificar as transformacións xerais do
século XVII, e analizar as relacións entre os
reinos europeos que conducen a guerras
como a dos Trinta Anos.
1.1. Identifica os principais poderes europeos do
período. CSC
CAA 1.2. Coñece as motivacións dos distintos conflitos.
- Os réximes políticos.
- Monarquías absolutas e sistemas
parlamentarios.
2. Coñecer as diferenzas existentes entre as
monarquías absolutas e os sistemas
parlamentarios.
2.1. Identifica distintos réximes políticos.
CSC
CAA
CCL
2.2. Coñece as características do parlamentarismo.
2.3. Coñece as características do absolutismo.
- A poboación e a economía
europeas.
3. Comprender a evolución da poboación e da
actividade económica de Europa durante o
século XVII.
3.1. Coñece a evolución demográfica de Europa no
século XVII. CSC
CMCT 3.2. Coñece as liñas xerais da economía europea.
- A monarquía hispánica no século
xvii, e os seus problemas.
4. Sinalar as características da monarquía
española no século XVII, citar monarcas e
validos representativos e identificar os seus
problemas.
4.1. Identifica os reis e gobernantes españois do
período.
CSC
CAA
4.2. Describe os problemas de política exterior e
interior.
4.3. Describe a crise económica e demográfica.
- A sociedade e a vida cotiá en Europa
e en España.
5. Distinguir os trazos esenciais da sociedade no
século xvii, e coñecer aspectos da vida cotiá.
5.1. Coñece a estrutura social europea da Idade
Moderna. CSC
CCL 5.2. Describe a vida cotiá na España da época.
- A ciencia e a cultura. 6. Coñecer as bases da ciencia moderna, e
identificar o concepto de Século de Ouro.
6.1. Identifica os principais protagonistas do avance
científico do período. CSC
CMCT
CAA
CCEC
6.2. Identifica o conxunto de autores que dan lugar
ao concepto do Século de Ouro.
- O legado artístico. A arte barroca. 7. Recoñecer as características da arte barroca,
identificándoas en obras significativas.
7.1. Coñece os trazos estilísticos do Barroco. CCEC
CSC
CAA
CCL
7.2. Identifica obra barroca.
- O Barroco en Europa, España e
América.
- A importancia da obra de Velázquez.
8.1. Identificar os autores e as obras máis
significativas da arquitectura, a escultura
e a pintura barrocas en Europa.
8.1. Identifica autores e obras significativos do
Barroco europeo.
CCEC
CAA
CCL
8.2. Diferenciar o Barroco en España e en
América.
8.2. Identifica o Barroco español e distíngueo do
americano.
8.3. Coñecer a significación histórica da obra de
Velázquez.
8.3. Explica a relevancia de Velázquez a través
dalgunha das súas obras.
- O Barroco en Galicia. 9. Identificar artistas e obras do Barroco Galicia. 9.1. Sinala autores e obras do Barroco en Galicia. CCEC
CAA
CCL
- Comparar obras de arte e estilos
artísticos.
10. Comparar obras de arte e estilos artísticos. 10.1. Compara o Barroco e o Renacemento. CCEC
CAA
CCL
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
11. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias.
11.1. Desenvolve competencias básicas. CSC
CAA
CCL
CCEC
UNIDADE 4.- O INICIO DA IDADE MODERNA. OS SÉCULOS XV E XVI. 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- Compoñentes e sectores da
actividade económica.
1. Comprender e explicar conceptos básicos
relacionados coa actividade económica.
1.1. Explica o concepto de economía. CCL
CMCT
CSC
1.2. Distingue sectores económicos.
- Axentes económicos e as súas
relacións.
2. Relacionar os axentes económicos, e explicar
as súas relacións.
2.1. Distingue os axentes económicos.
CCL
CSC 2.2. Describe relacións económicas.
- Factores de produción. 3.1. Recoñecer a importancia dos recursos, o
capital e a tecnoloxía como factores de
produción.
3.1. Identifica o papel dos distintos factores de
produción.
CCL
CSC 3.2. Distinguir o factor traballo e aplicalo aos
problemas laborais.
3.2. Analiza a problemática asociada ao factor
laboral.
- Sistemas económicos. 4. Recoñecer as características do capitalismo e
o socialismo, e comprender o chamado
estado do benestar.
4.1. Define capitalismo, socialismo e estado do
benestar.
CCL
CAA
CSC
- Tendencias económicas actuais. 5. Comprender a xeneralización do capitalismo
no mundo actual e recoñecer os seus
problemas.
5.1. Analiza a extensión do capitalismo.
CCL
CSC
5.2. Identifica os problemas asociados ao
capitalismo.
- A globalización económica e as
multinacionais.
6.1. Demostrar a súa comprensión da
globalización.
6.1. Describe a globalización económica. CCL
CSC
6.2. Comprender o papel das multinacionais na
globalización económica.
6.2. Identifica o papel dunha multinacional no
mundo.
- Áreas xeo económicas mundiais. 7. Diferenciar a Tríade, as potencias emerxentes
e as áreas económicas atrasadas.
7.1. Identifica as principais áreas xeoeconómicas. CSC
- Información económica de
actualidade.
8. Utilizar a prensa e Internet para coñecer
problemas económicos actuais.
8.1. Recolle información válida sobre temas
económicos de actualidade.
CCL
CD
CAA
CSC
CSIEE
- Desenvolvemento de competencias. 9. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
9.1. Desenvolve competencias básicas. CCL
CD
CMCT
CAA
CSC
CSIEE
UNIDADE 5.- O SECTOR PRIMARIO. OS ESPAZOS AGRARIOS 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- Os espazos agrarios. 1.1. Recoñecer os espazos e as actividades
agrarias.
1.1. Distingue o espazo agrario. CCL
CAA
CSC
1.2. Diferenza as distintas actividades agrarias.
- A actividade agraria.
- Factores físicos e humanos.
2.1. Comprender os condicionantes físicos das
actividades agrarias.
2.1. Coñece a influencia do medio físico nas
actividades agrarias.
CMCT
CAA
CSC 2.2. Comprender a diversidade de factores
humanos que inflúen nas actividades
agrarias.
2.2. Recoñece nas actividades agrarias a diversidade
do factor humano.
- A paisaxe agraria e os seus
elementos.
3. Comprender e identificar os elementos das
paisaxes agrarias.
3.1. Distingue os elementos da paisaxe agraria. CCL
CMCT
CAA
- A agricultura. Diversidade e tipos. 4. Identificar sistemas de cultivo e tipos de
agricultura: tradicional, produtivista e
ecolóxica.
4.1. Identifica a agricultura tradicional.
CCL
CMCT
CAA
4.2. Identifica a agricultura produtivista.
4.3. Identifica a agricultura ecolóxica.
- Os sistemas agrarios tradicionais.
Modelos representativos.
5. Identificar os sistemas agrarios tradicionais, e
explicar os seus modelos
5.1. Explica os sistemas agrarios tradicionais. CSC
- Os sistemas agrarios evolucionados.
Modelos representativos.
6. Coñecer os trazos esenciais das paisaxes
agrarias evolucionadas, e explicar modelos
significativos.
6.1. Explica os sistemas agrarios evolucionados.
CSC
- A gandería. Formas de explotación e
modelos básicos.
7. Coñecer os sistemas gandeiros, e distinguir as
ganderías tradicional, produtivista e
ecolóxica.
7.1. Identifica a gandería tradicional. CCL
CMCT
CAA
CSC
7.2. Identifica a gandería produtivista.
7.3. Identifica a gandería ecolóxica.
- A explotación forestal. 8. Coñecer os espazos forestais, as súas
funcións e problemas actuais.
8.1. Identifica os espazos forestais. CCL
CAA 8.2. Coñece os problemas do espazo forestal.
- A pesca. A utilización do mar. 9. Coñecer os sistemas de pesca e os problemas
do sector pesqueiro.
9.1. Diferenza sistemas de pesca. CCL
CAA 9.2. Coñece os problemas pesqueiros.
- Manexar datos estatísticos: táboas e
gráficos.
10. Manexar con soltura datos estatísticos de
contidos xeográficos.
10.1. Utiliza estatísticas para a análise xeográfica. CMCT
CD
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
11. Desenvolver competencias básicas. 11.1. Desenvolve competencias básicas. CCL
CMCT
CD
CAA
CSC
UNIDADE 6.- O SECTOR SECUNDARIO. OS ESPAZOS INDUSTRIAIS 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- A actividade industrial.
- Actividades mineiras e da enerxía.
- A construción.
1. Coñecer o concepto e as actividades do
sector secundario.
1.1. Define o sector secundario. CCL
CMCT
CSC
1.2. Distingue as actividades do sector secundario.
- Materias primas e os seus tipos.
- Problemática das materias primas.
- As fontes de enerxía tradicionais.
- As fontes de enerxía alternativas.
2.1. Coñecer o concepto de materia prima e
diferenciar os seus principais tipos.
2.1. Identifica materias primas.
CCL
CMCT
CAA
2.2. Distinguir as vantaxes, inconvenientes e
principais aproveitamentos das fontes de
enerxía tradicionais.
2.2. Identifica e distingue fontes de enerxía.
2.3. Distinguir as vantaxes, inconvenientes e
principais aproveitamentos das fontes de
enerxía alternativas.
2.3. Recoñece vantaxes e inconvenientes nunha
fonte de enerxía.
- A enerxía no mundo.
- Problemas enerxéticos.
- Políticas enerxéticas.
3. Reflexionar sobre os problemas e políticas
enerxéticas.
3.1. Opina con fundamento sobre as fontes de
enerxía.
CCL
CMCT
CAA
CSC
CSIEE
- A tecnoloxía e os novos
aproveitamentos e materiais.
4. Coñecer os novos aproveitamentos e
materiais e tomar postura sobre o seu uso.
4.1. Identifica novos aproveitamentos nos materiais
e opina sobre eles. CCL
CMCT
CSC
CSIEE
- Paisaxes industriais. 5.1 Identificar as industrias artesanal e moderna
e as súas paisaxes.
5.1. Distingue as etapas históricas da industria e as
súas paisaxes. CMCT
CAA 5.2. Identificar a industria actual e as súas
paisaxes.
5.2. Distingue a industria actual e as súas paisaxes.
- Tipos de industria actual.
- Factores actuais de localización
industrial.
6. Diferenciar as distintas tipoloxías de
industrias e espazos industriais, e explicar os
factores actuais de localización industrial.
6.1. Distingue sectores industriais. CMCT
CAA
CSC
6.2. Relaciona factores de localización industrial.
- Globalización e áreas industriais. 7. Relacionar a industria coa globalización e
localizar as principais áreas industriais.
7.1. Identifica a globalización industrial e as
principais áreas industriais.
CMCT
CAA
- A imaxe das paisaxes industriais. 8. Comentar imaxes de paisaxes industriais. 8.1. Identifica e distingue paisaxes industriais. CMCT
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
9. Desenvolver competencias básicas. 9.1. Aplica competencias básicas. CCL
CMCT
CAA
CSC
CSIEE
UNIDADE 7.- O SECTOR TERCIARIO. OS ESPAZOS E AS ACTIVIDADES 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- Os espazos terciarios.
- As actividades do sector terciario.
1.1. Identificar as actividades do sector
terciario, recoñecer os tipos de servizos e
a súa distinta importancia no mundo
actual.
1.1. Diferencia os tipos de servizos.
CSC
CCL
- As redes de transporte. 2.1. Identificar as redes de transporte mundiais.
2.1. Sinala as redes de transporte mundiais. CSC
CMCT
- Os sistemas de transporte. 2.2. Coñecer os sistemas de transporte:
vantaxes, inconvenientes e situación
actual.
2.2. Expón unha análise persoal sobre o sector do
transporte. CSC
CCL
- Tendencias actuais do transporte. 3.1. Recoñecer e diferenciar as últimas
tendencias do transporte.
3.1. Sinala as tendencias actuais do transporte. CSC
CMCT
- O turismo: modalidades e espazos
turísticos.
4.1. Coñecer as modalidades e áreas turísticas
internacionais.
4.1. Diferencia sectores turísticos e as súas áreas de
referencia.
CSC
CCL
CMCT
CEC
- Efectos do turismo. 4.2. Explicar as repercusións positivas e
negativas do turismo.
4.2. Describe vantaxes e inconvenientes do turismo. CSC
CCL
CMCT
- As actividades comerciais. 5. Diferenciar os elementos do comercio e
explicar a súa evolución.
5.1. Describe os elementos do sector comercial. CSC
CCL
- O comercio interior. 6. Diferenciar os tipos de comercio interior e os 6.1. Describe o comercio interior e os seus espazos. CSC
seus espazos comerciais. CCL
- O comercio exterior.
- As áreas de comercio
internacional.
7. Coñecer conceptos básicos relacionados co
comercio exterior: importación,
exportación, balanza comercial, OMC,
bloques comerciais, e áreas principais.
7.1. Define conceptos fundamentais do comercio
exterior. CSC
CCL
- Realiza un traballo de xeografía., 8. Comprender como se realiza e estrutura un
traballo de xeografía, e expoñelo na clase.
8.1. Realiza e expón en clase un traballo de
xeografía.
CAA
CCL
CMCT
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
9. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
9.1. Desenvolve competencias básicas. CSC
CAA
CCL
UNIDADE 8.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN EUROPA 3 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- As institucións da UE. 1. Distinguir as principais institucións da UE, e
explicar as súas funcións.
1.1. Caracteriza as institucións europeas. CCL
CSC
- A poboación activa.
- Caracteres e problemas.
2. Comprender os trazos básicos da poboación
activa europea e os seus principais
problemas.
2.1. Analiza estatísticas laborais e conclúe os
caracteres esenciais.
2.2. Analiza información gráfica e detalla a
problemática do paro europeo.
CCL
CMCT
CSC
- As actividades agrarias e pesqueiras.
- As políticas comúns.
3. Diferenciar as actividades agrarias e a pesca
de Europa, e explicar políticas comunitarias,
como a PAC e a PPC.
3.1. Atende con solvencia un cuestionario sobre
agricultura europea.
3.2. Explica a PAC e a PPC.
CCL
- O sector secundario en Europa.
- A política industrial europea.
4. Recoñecer sectores e áreas industriais
europeos, localizar, e identificar políticas
económicas.
4.1. Explica nun texto as características actuais da
industria europea e a súa distribución. CCL
CAA
- O sector terciario en Europa.
Comercio, transporte e turismo.
5. Explicar características esenciais do comercio,
o transporte e o turismo en Europa.
5.1. Extrae dos contidos da epígrafe dedicada ao
sector terciario a información elemental sobre
este.
CCL
CAA
- Debate na aula. 6. Participar de forma activa en debates de
contido xeográfico.
6.1. Participa na organización e desenvolvemento
dun debate.
CCL
CAA
CSC
- Comproba a túa aprendizaxe e as
túas competencias.
7. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
7.1. Desenvolve competencias básicas. CCL
CMCT
CAA
CSC
UNIDADE 9.- A ORGANIZACIÓN E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN ESPAÑA E GALICIA 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- A organización política de España 1. Explicar o sistema político e as institucións do
Estado español.
1.1. Analiza o sistema político español e compárao
con outros. CCL
CSC
- A organización territorial de España 2. Coñecer a organización do territorio español
en comunidades autónomas, provincias e
municipios.
2.1. Describe e caracteriza a organización territorial
de España. CCL
CSC
- O sector primario en España. As
paisaxes agrarias e a actividade
pesqueira.
3.1. Comprender as actividades e as paisaxes
agrarias en España.
3.1. Clasifica e caracteriza nun cadro paisaxes
agrarias españolas. CCL
CMCT
CAA 3.2. Diferenciar os caracteres básicos da pesca
marítima en España.
3.2. Explica as distintas formas de pesca en España.
- O sector secundario en España.
Minería, enerxía e industria.
4.1. Identificar as bases da actividade industrial
española: a minería e a enerxía.
4.1. Interpreta os mapas mineiros e enerxéticos de
España.
CMCT
CSC 4.2. Coñecer os principais sectores industriais e
a distribución espacial e problemas da
industria española.
4.2. Analiza o mapa industrial español e valora a súa
distribución.
- O sector terciario en España.
Comercio, transporte e turismo.
5.1. Coñecer a situación actual do comercio e o
transporte.
5.1. Utiliza datos da web oficial e explica a situación
do comercio e o transporte.
CCL
CD
CSC 5.2. Explicar modalidades turísticas e os factores
e consecuencias esenciais positivas e
negativas do turismo.
5.2. Identifica e explica modalidades turísticas.
- O desenvolvemento sostible e as
medidas de protección.
6. Valorar o desenvolvemento sostible e
analizar as medidas de protección
ambiental.
6.1. Selecciona medidas para colaborar co
desenvolvemento sostible. CMCT
CSC
CSIEE
- Os sectores económicos en Galicia. 7. Explicar a importancia de cada un dos
sectores económicos en Galicia.
7.1. Indica o gando e os cultivos predominantes en
Galicia.
CCL
CMCT
CSIEE
7.2. Identifica os principais sectores industriais de
Galicia e coñece as zonas onde se localizan as
industrias.
7.3. Coñece a situación dos medios de transporte de
Galicia e analiza o mapa da rede de
transportes.
7.4. Busca información sobre os lugares turísticos de
Galicia.
- Comenta textos xeográficos. 8. Comentar con propiedade textos xeográficos. 8.1. Comenta textos xeográficos de libre elección. CCL
CMCT
CSC
CSIEE
- Comproba a progresión nalgunhas
competencias básicas.
9. Desenvolver competencias básicas. 9.1. Desenvolve competencias básicas. CCL
CMCT
CD
CAA
CSC
CSIEE
UNIDADE 10.- OS RECURSOS NATURAIS E OS IMPACTOS AMBIENTAIS 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- O ser humano e o medio. 1. Recoñecer a relación que existe entre as
actividades humanas e o medio, e a
evolución temporal desa relación.
1.1. Describe as alteracións ambientais propias en
distintos períodos históricos que se aprecian
nas ilustracións.
CMCT
CCL
CSC
- Os problemas do relevo e do solo. 2. Coñecer, comprender e diferenciar os
problemas de alteración do relevo e o solo,
e pon exemplos significativos.
2.1. Compara nun cadro os problemas do relevo e o
solo. CMCT
CCL
- O e-lixo ou lixo tecnolóxico. 3. Mostrar interese por coñecer que son os
refugallos tecnolóxicos e os seus
inconvenientes.
3.1. Describe a problemática dos refugallos
asociados ao consumo tecnolóxico. CMCT
CCL
- Os problemas da auga e da
atmosfera.
4. Coñecer, comprender e diferenciar os
problemas de alteración da auga e da
atmosfera.
4.1. Enumera os problemas da atmosfera e a
hidrosfera. CMCT
CCL
CSC
- A deforestación e a perda de
biodiversidade.
5. Recoñecer consecuencias da deforestación e
a redución da biodiversidade, e localizar as
áreas xeográficas onde se producen.
5.1. Indica as zonas con deforestación crítica e as
súas causas e consecuencias. CMCT
CCL
- Os problemas ambientais en España. 6. Identificar os principais problemas
ambientais en España.
6.1. Explica os principais problemas ambientais en
España.
CMCT
CD
CSIEE
- Os espazos naturais protexidos en
Europa, en España e en Galicia.
7. Coñecer a Rede Natura 2000 e as distintas
figuras de protección ambiental en España
e en Galicia.
7.1. Identifica a Rede Natura 2000 e as distintas
figuras de protección ambiental en España e
en Galicia.
CCL
CMCT
CSIEE
- Organiza carpetas e arquivos TIC. 8. Organizar de forma adecuada carpetas e
arquivos TIC.
8.1. Crea unha carpeta TIC con subcarpetas nas que
garda arquivos.
CMCT
CD
CAA
- Comproba a progresión nalgunhas
competencias básicas.
9. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
9.1. Desenvolve competencias básicas. CMCT
CD
CCL
CSC
CSIEE CAA
UNIDADE 11.- DESIGUALDADES SOCIOECONÓMICAS E CONFLITOS MUNDIAIS 9 SESIÓNS
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC
- Índices de desenvolvemento e
desigualdades.
- Indicadores básicos de
desenvolvemento humano.
1. Coñecer os índices utilizados para medir o
desenvolvemento e algúns indicadores
básicos.
1.1. Manexa diversos indicadores de benestar.
CMCT
CSC 1.2. Utiliza adecuadamente os índices de
desenvolvemento humano.
- Países e graos de desenvolvemento. 2. Diferenciar e localizar países desenvolvidos,
subdesenvolvidos e emerxentes.
2.1. Clasifica países en función do seu grao de
desenvolvemento.
CSC
CAA
- Causas das desigualdades. 3. Explicar as causas da desigualdade entre os
países da Terra.
3.1. Realiza de forma autónoma un esquema
clasificando as causas da desigualdade.
CSC
CAA
- Evolución recente das
desigualdades.
4. Demostrar comprensión na evolución recente
das desigualdades entre países.
4.1. Analiza gráficos sobre o IDH.
CMCT
CSC 4.2. Analiza gráficos sobre a evolución do
crecemento económico.
- As desigualdades socioeconómicas
en Europa.
5. Coñecer as diferenzas rexionais existentes en
Europa e explicar a política rexional da UE.
5.1. Explica un mapa de clasificación rexional
europeo e os seus criterios. CCL
CSC
- As desigualdades sociais e rexionais
en España
6. Explicar, poñendo exemplos significativos, as
desigualdades sociais e rexionais en España.
6.1. Expón exemplos de diferentes desigualdades
sociais e rexionais extraídos da análise de
diversa documentación. CCL
CSC
- Retos pendentes do
desenvolvemento.
7. Demostrar comprensión nos retos pendentes
do desenvolvemento humano, e mostrar
curiosidade por coñecer as súas posibles
solucións.
7.1. Explica os obxectivos mundiais para o
desenvolvemento CSC
CCL 7.2. Propón solucións á pobreza.
- Conflitos bélicos e desigualdade. 8. Sinalar áreas de conflito bélico nun
mapamundi e relacionalas con factores
económicos e políticos.
8.1. Localiza nun mapamundi os conflitos e
clasifícaos.
CMCT
CSC
CAA
- A presentación e o póster. 9. Elaborar presentacións dixitais e pósteres
sobre algún aspecto xeográfico.
9.1. Elabora unha presentación sobre un tema e
desenvólvea.
CD
CAA
CCL
- Comproba a progresión nalgunhas
competencias básicas.
10. Progresar na aprendizaxe e aplicación das
competencias básicas.
10.1. Desenvolve competencias básicas. CMCT
CSC
CD
CAA
CCL
5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:
ESTÁNDAR
NON ACADA OS OBXECTIVOS
ACADA OS OBXECTIVOS CON
DIFICULTADE
ACADA BEN OS OBXECTIVOS
ACADA PERFECTAMENTE OS
OBXECTIVOS
6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
Traballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico importante; o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou a alumna adquire un maior grao de protagonismo. En concreto, na área de Xeografía e Historia:
Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman a estrutura da materia. Se ben a finalidade da área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico. O alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e análise sobre os grandes feitos históricos, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións consideran.
Para iso necesitamos certo grao de adestramento individual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual.
Nalgúns aspectos da área, o traballo en grupo colaborador achega, ademais do adestramento de habilidades sociais básicas e enriquecemento persoal desde a diversidade, unha ferramenta perfecta para discutir e afondar en contidos dese aspecto.
Por outro lado, cada alumno parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias predominantes, enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das intelixencias múltiples facilita que todos os escolares poidan chegar a comprender os contidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe.
Na área de Xeografía e Historia é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. Para iso, as tarefas competenciais facilitan este aspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos.
EN CANTO AOS RECURSOS DIDÁCTICOS
• O libro de texto: Xeografía e Historia 3º ESO da editorial Anaya
• Os recursos fotocopiables da proposta didáctica, con actividades de reforzo, de ampliación e de avaliación, da mesma editorial
• Uso das TICs, sobre todo internet para a busca de información cara a realización de pequenos traballos de investigación
• A biblioteca do I.E.S.
• Fichas que vaia elaborando e entregando o profesor
• O uso do espazo xeográfico vital para buscar vestixios, materiais e inmateriais, relacionados co pasado. Con saídas pola comarca
7.- CRITERIO, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN CADA AVALIACIÓN, o profesor decidirá o peso que na cualificación final de cada trimestre terán os instrumentos de avaliación utilizados para o seguimento das aprendizaxes dos seus estudantes. Nesta materia e curso:
FERRAMENTASDE AVALIACIÓN PORCENTAXE NA
CUALIFICACIÓN
Probas de avaliación
escritas
- Exames escritos con diferentes tipos de preguntas 80%
- Exames de xeografía física e política con mapas
Ferramentas de avaliación
do traballo competencial
- Valoración do profesor do traballo diario na aula
- Entrega de traballos pautados
10%
Evidencias dos estándares
de aprendizaxe
10%
Ao final do curso, cada unha das tres avaliacións terá a mesma porcentaxe na nota final Así mesmo, cada centro determinará o peso de cada área e competencia de cara á promoción final de cada alumno e alumna. Establécense como requisitos para unha avaliación positiva os seguintes:
A.- Traballo regular das actividades tanto na clase como na casa.
Realización correcta do caderno e presentación no prazo sinalado. Realización dos traballos específicos e ou complementarios encomendados. Manter actitudes de acordo cos obxectivos fixados.
B.- Realización das probas escritas
Proponse a seguinte cuantificación dos diferentes instrumentos de avaliación:
- Apartado A: 20% máximo (2 puntos) - Apartado B : 80% máximo (8 puntos)
A cualificación de cada tramo avaliativo -Avaliación- será o resultado da suma da cualificación obtida nas probas escritas sumada a cualificación por traballo e actitude ó longo dese período avaliativo. Para aprobar a materia en xuño hai que aprobar tódalas avaliacións. AS RECUPERACIÓNS:
Serán mediante unhas actividades obrigatorias e un exame. Faise un exame de recuperación por cada período avaliativo suspenso. AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO
Poderá haber un exame final de graza en xuño, sempre que o alumno/a tivera superado o apartado de traballo e actitude das respectivas avaliacións e se tivera presentado a todas as probas de avaliación, agás xustificación perfectamente documentada. O alumnado co bloque de contidos dunha avaliación ou máis sen recuperar, poderá facer un exame de graza no mes de xuño sobre os contidos do ou dos bloques non superados, sempre que cumpra os requisitos anteriores. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO O alumnado que non supere a materia no mes de xuño recibirá un caderniño de actividades de reforzo e repaso de cada unidade e que deberá entregar realizadas no momento da proba extraordinaria de setembro. Estas actividades debidamente traballadas serán valoradas ata cun 40% de nota total (4 puntos) A proba escrita suporá un 60% máximo da nota total (6 puntos). Non se sumarán as dúas cualificacións se na proba escrita non se obtén unha cualificación mínima de 3 puntos sobre 10. 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL A avaliación continua e formativa, proxectarase en actividades realizadas en tres fases: Avaliación inicial: permite adecua-la aprendizaxe ás posibilidades do alumnado, tras establecer o nivel de coñecementos, actitudes e capacidades dos que parten e, en consecuencia adecua-la programación ás súas necesidades. A avaliación inicial en cada unidade tamén permitirá programar actividades de repaso e/ou reconductoras Avaliación formativa: levada a cabo durante todo o proceso de ensinanza-aprendizaxe. Permite axusta-los compoñentes curriculares ao ritmo de aprendizaxe do alumnado. Avaliación sumativa: Establece os resultados ó termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Ó remate de cada bloque de contidos, as actividades de aprendizaxe, as actitudes e unha proba escrita de verificación permitirán unha avaliación sumativa, que mida o progreso realizado e as necesidades de recuperación, se as houbera.
7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN Para a valoración sobre a consecución dos obxectivos didácticos propostos utilizaranse os criterios de avaliación indicados cos seguintes procedementos e instrumentos: A.- Traballo e actitude: 20%
Observación directa do traballo e a actitude diaria dos/as alumnos/as. Para unha valoración positiva do alumno/a, o traballo en clases debe ser regular e mostra-las actitudes indicadas nos obxectivos. (máximo 0,5 puntos) Valoración da expresión oral , utilización do vocabulario propio da historia a través das respostas ás preguntas na clase, postas en común, debates… Valoración da expresión escrita: faltas de ortografía, termos mal empregados (máximo.0,5 puntos)
Caderno de clases: É a testemuña do traballo. Nel queda rexistrado o progreso no dominio do “método investigativo”, as dúbidas que xorden, técnicas de obtención de información e a capacidade de expresión escrita. Nel figurarán as actividades formativas realizadas e as de síntese final de cada unidade. Este caderno terá que ser levado “ao día” e será revisado polo profesor en calquera momento do proceso. O caderno debe observar os seguintes requisitos: Correctamente presentado, ordenado e completo. Permitirá avaliar o traballo individual e grupal, a expresión escrita, e o progreso. (máximo. 1 punto) Informes sobre actividades complementarias de investigación en grupo. Permiten valorar as estratexias de indagación, as capacidades para a busca e selección crítica da información, o uso das TICs,…. B.- Probas escritas de verificación: 80%
No deseño destas probas poderán constar os seguintes tipos de preguntas. Obxectivas ou preguntas curtas para avaliar feitos e conceptos. Desenvolvemento de temas para avaliar a capacidade de expresión, uso do vocabulario específico, argumentación lóxica, actitudes. Confección, análise, interpretación de mapas históricos, gráficos, imaxes.. ,para avaliar as destrezas adquiridas. Comentario/ análise de textos.
7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Entregarán un traballo pautado polo profesor en febreiro e en abril. Nas mesmas datas farán un exame que versará sobre os temas traballados neses traballos Os exames serán o 60% da nota, e os traballos o 40% Haberá un exame final en maio se non se superou a materia nas probas anteriores.
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Manexar, en primeiro lugar, diversa información sobre: • O número de alumnos e alumnas. • O funcionamento do grupo (clima da aula, nivel de disciplina, atención...). • As fortalezas que se identifican no grupo en canto ao desenvolvemento de contidos curriculares. • As necesidades que se puidesen identificar • As fortalezas que se identifican no grupo en canto aos aspectos competenciais. • Os desempeños competenciais prioritarios que hai que practicar no grupo nesta materia. • Os aspectos que se deben ter en conta ao agrupar os alumnos e as alumnas para os traballos cooperativos. • Os tipos de recursos que se necesitan adaptar a nivel xeral para obter un logro óptimo do grupo. En canto ás necesidades individuais: • Identificar os alumnos ou as alumnas que necesitan un maior seguimento ou personalización de estratexias no seu proceso de aprendizaxe. (Débese ter en conta aquel alumnado con necesidades educativas, con altas capacidades e con necesidades non diagnosticadas, pero que requiran atención específica por estar en risco, pola súa historia familiar, etc.). • Saber as medidas organizativas a adoptar. (Planificación de reforzos, situación de espazos, xestión de tempos grupais para favorecer a intervención individual). • Establecer conclusións sobre as medidas curriculares a adoptar, así como sobre os recursos que se van empregar. • Analizar o modelo de seguimento que se vai utilizar con cada un deles. • Acoutar o intervalo de tempo e o modo en que se van avaliar os progresos destes estudantes. • Fixar o modo en que se vai compartir a información sobre cada alumno ou alumna co resto de docentes que interveñen no seu itinerario de aprendizaxe; especialmente, co titor.
Nos grupos de 3º E.S.O. deste curso académico, non hai alumnas/os que precisen unha actuación especial, máis alá dunha maior atención na aul e na casa, con diferentes tipos de explicacións e estimulación da constancia no traballo
9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados. Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida . Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos . Educación para o consumidor - Educación vial . Educación ambiental - Educación sexual
10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materias: - Realizar a lectura que aparece ao comezo de cada un dos bloques temáticos que integran os contidos.
- Realización da comprensión do texto de cada unha das lecturas anteriores. - Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación d e coñecementos sobre os contidos da materia.
11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias. Obxectivos:
- Establecer un marco de referencia que facilite as relacións, la comunicación e a participación dos/as alumnos/as nas actividades desta área.
- Fomentar os valores democráticos de solidariedade, tolerancia, colaboración e respecto cara as persoas e as ideas.
- Facilitar e previr as manifestacións de violencia e as actitudes e comportamentos xenófobos e racistas, rexeitando sempre a violencia como medio de resolución de conflitos.
Actuacións:
- As relacións persoais estarán presididas polo respecto mutuo, a comprensión, a aceptación e a tolerancia.
- Tódolos integrantes da comunidade educativa temos que: ser educados e amables no trato, pedir desculpas cando sexa necesario, traballar con alegría e optimismo, non impoñer as propias ideas, facer uso das normas básicas de cortesía, etc.
- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima dos/as alumnos/as.
- Entender o ensino actual e seu compromiso cos valores básicos da vida en convivencia, é dicir, incorporando de modo efectivo nos proxectos educativos os valores éticos (xustiza, solidariedade, igualdade, tolerancia, respecto, paz…) que favorezan fagan posible unha sociedade máis humanizada e democrática.
- Toda a programación didáctica contemplará unha serie de contidos transversais compartidos por tódalas áreas do coñecemento e que contan cunha elevada carga de valores Ditos contidos favorecerán a convivencia dos alumnos en tres planos: na aula, no centro e no entorno persoal e familiar, contribuíndo así á educación e á cultura da paz, así como ao desenvolvemento pleno do plan de convivencia do centro.
- Aumentar o grado de implicación e participación de tódolos membros da comunidade educativa.
- Fomentar os valores democráticos nas actividades propostas na aula, tales como debates, elaboración de textos, exposicións, etc.
- Concienciar aos alumnos da importancia do coidado das instalacións, así como do seu mantemento e limpeza.
- Animar á reflexión sobre as condutas contrarias ás normas de convivencia.
- Aplicar unha metodoloxía que favoreza as destrezas e a autonomía persoal, incluso nos procedementos de resolución de conflitos.
- Analizar as normas de convivencia a través das obras literarias.
12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Dadas as características da materia, cun bloque de historia moderna e o seguinte de xeografía económica, e o traballo engadido para lograr un coñecemento axeitado da xeografía física e política do mundo, fomentarase a utilización de internet para a busca de información: mapas, estatísticas, imaxes, informes de organismos oficiais. Tamén se practicará a elaboración de presentacións en Power Point tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor
13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Non hai programadas previamente. Pero se intentará aproveitar a oferta de este tipo de actividades que xestionan diferentes organismos e institucións: Consellería. Deputación. Concello. Etc.
15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA
Neste apartado pretendemos promover a reflexión docente e a autoavaliación da realización e o desenvolvemento de programacións didácticas. Para iso, ao finalizar cada unidade didáctica proponse unha secuencia de preguntas que lle permitan ao docente avaliar o funcionamento do programado na aula e establecer estratexias de mellora para a propia unidade. De igual modo, propoñemos o uso dunha ferramenta para a avaliación da programación didáctica no seu conxunto; esta pódese realizar ao final de cada trimestre, para así poder recoller as melloras no seguinte. Esta ferramenta descríbese a continuación:
ASPECTOS A AVALIAR A DESTACAR … A MELLORAR …
PROPOSTAS DE
MELLORA PERSOAL
Temporalización das
unidades didácticas
Desenvolvemento dos
obxectivos didácticos
Manexo dos contidos da
unidade
Descritores e desempeños
competenciais
Realización de tarefas
Estratexias metodolóxicas
seleccionadas
Recursos
Claridade nos criterios de
avaliación
Uso de diversas
ferramentas de avaliación
Atención á diversidade
Interdisciplinariedade
CURSO
2019 / 2020
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
XEOGRAFÍA E HISTORIA
4º E.S.O.
INSTITUTO DE EDUCACIÓN SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
CURSO 4º de E. S. O.
PROFESOR
Francisco Bussieres Valcarce
LIBRO DE TEXTO
Título Historia
Editorial
Obradoiro Santillana Proxecto Saber Facer
Autor
VV. AA.
Idioma
Galego
Ano de implantación
2016
ÍNDICE 1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN 2.- OBXECTIVOS
2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA 2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE 4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:
4.1.- TEMPORALIZACIÓN 4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)
5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE (cadro)
5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL 7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN 7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES 7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA (materias ponte)
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES 10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA 11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA 12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC 13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE 15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA
1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extra escolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
2. OS OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (E.S.O.). BOE 3 DE XANEIRO DE 2015. Capítulo III a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio linguístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade linguística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingue, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona
2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o pasado e permítenos albiscar algúns dos problemas do futuro. As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que abranguen a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias, para a mellor comprensión da realidade social. En ESO, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade. A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, nos bloques “O medio físico” e “O espazo humano”, e en cuarto curso céntrase na globalización. A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo, seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos dous ciclos da ESO Máis concretamente:
• Identificar os trazos e os mecanismos básicos que rexen os procesos históricos dos séculos XVIII, XIX e XX e o
funcionamento dos feitos políticos, sociais, económicos e culturais que os protagonizan.
• Caracterizar a organización e evolución da sociedade europea e española, desde a crise do Antigo Réxime e
durante os XIX e XX.
• Analizar os trazos que caracterizaron a ilustración e o reformismo europeo e español, así como as causas e as
consecuencias dos cambios económicos, sociais e culturais que se produciron no século XVIII.
• Explicar o contexto europeo e español en que se produce a crise do Antigo Réxime, establecendo as
consecuencias históricas (políticas, culturais, sociais e económicas) da Revolución Francesa e as revolucións
liberais de 1830 e 1848; así como da independencia de Estados Unidos e da América española.
• Identificar os trazos principais que caracterizaron os procesos de industrialización e modernización económica,
así como das revolucións liberais burguesas, e analizar as causas e as consecuencias políticas, económicas e
sociais implicadas, en especial, o cambio que se produciu nas paisaxes rurais e urbanas.
• Establecer, coa localización no tempo e no espazo, as interrelacións que se producen entre os feitos políticos,
económicos e culturais que caracterizan a traxectoria histórica das sociedades europea e española durante os
séculos XIX e XX, así como o papel que os individuos, desempeñan nelas.
• Analizar as transformacións políticas, culturais, económicas e sociais que protagonizaron a España liberal
durante o século XIX; definir os trazos básicos que as caracterizaron e a influencia europea nelas.
• Explicar as causas que propiciaron o desenvolvemento do colonialismo e imperialismo europeo ao longo da
segunda metade do século XIX e principios do XX, de forma concreta, no caso de España, identificando os
efectos políticos, sociais e económicos que produciron.
• Analizar os diferentes fenómenos de carácter político, económico, social e cultural que caracterizaron o século
XX no ámbito universal, explicando, especialmente, os diferentes conflitos de carácter mundial que tiveron lugar
ao longo do século.
• Apreciar os dereitos e liberdades humanos como un logro irrenunciable da humanidade no seu
desenvolvemento histórico e como unha condición necesaria para a paz; denunciar situacións discriminatorias e
inxustas e sentirse solidario cos que as sofren.
• Analizar a evolución de España e dos territorios galegos durante o século XX e os procesos políticos, sociais,
económicos e culturais máis destacados en cada unha das etapas e períodos que a caracterizan, ata o
establecemento do actual sistema democrático e a entrada na Unión Europea.
• Valorar a riqueza do patrimonio artístico, cultural e lingüístico de España e de Galicia e o seu significado como
memoria colectiva; apreciar o esforzo da investigación sobre el e a difusión do seu coñecemento.
• Analizar os feitos políticos, económicos, sociais e culturais que caracterizaron a vida galega durante os séculos
XVIII, XIX e XX, destacando o protagonismo de Galicia no desenvolvemento histórico español contemporáneo.
• Consolidar o vocabulario específico da materia, elaborando traballos de investigación que permitan aplicar os
instrumentos conceptuais, as técnicas e os procedementos básicos de indagación que caracterizan as ciencias
sociais, a xeografía e a historia.
• Realizar tarefas en grupo e participar en discusións e debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante,
fundamentando axeitadamente as súas opinións e propostas e valorando a discrepancia e o diálogo como unha
vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.
• Utilizar de forma crítica as tecnoloxías da información e da comunicación como un instrumento para o
coñecemento da realidade e a comprensión das sociedades contemporáneas e para valorar os adiantos
científico-tecnolóxicos e as manifestacións artísticas e culturais que as caracterizan.
• Analizar os trazos que definen o sistema democrático, caracterizando todos e cada un dos valores que
representa (igualdade, liberdade, solidariedade, tolerancia etc.) e a súa significación moral como marco en que
aparecen distintos proxectos éticos.
• Facer fincapé no diálogo e a tolerancia como medios necesarios para a resolución dos diferentes problemas
sociais e persoais que se poden formular.
• Obter e relacionar información histórica a partir de distintas fontes documentais, cartográficas, iconográficas
etc.; tratala de xeito autónomo e crítico de acordo co obxectivo proposto e comunicárllela aos demais de xeito
organizado e intelixible.
• Comprender e valorar a pertenza simultánea á comunidade galega e a aquelas outras entidades en que se
integra; analizar os acontecementos sucedidos no mundo, Europa, España e Galicia nos séculos XIX e XX; e
entendela como unha realidade dinámica e cambiante.
• Analizar o pensamento e os avances científicos do século XX, así como os grandes procesos de cambio social e
as implicacións duns e outros na sociedade actual.
• Desenvolver actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas, valorando a diversidade cultural das
distintas comunidades ás que pertencemos.
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE AS COMPETENCIAS CLAVE DO CURRÍCULO SON AS SEGUINTES:
1. Comunicación lingüística (CCL).
2. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
3. Competencia dixital (CD).
4. Aprender a aprender (CAA).
5. Competencias sociais e cívicas (CSC).
6. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
7. Conciencia e expresións culturais (CCEC).
O ensino da materia de Xeografía no 4º curso da E.S.O. debe contribuír á adquisición por parte dos alumnos das seguintes competencias básicas:
A.- COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ Facilita as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural e, así mesmo, a comprensión da realidade social. Para o desenvolvemento dunha competencia social democrática hai que posibilitar unha interacción responsable co medio, teñen que incorporar a visión de que o mundo en que vivimos é froito das decisións que tomaron os nosos antepasados máis ou menos libremente. Esta visión permitiralle ao alumnado adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante el. O desenvolvemento desta competencia supón:
▪ Comprender os procesos de evolución e cambio das diferentes sociedades que conduciron ao «mundo actual»,
▪ A identificación das diversas sociedades que conviven e se inter relacionan nun determinado momento histórico,
▪ A contextualización dos diversos feitos económicos, sociais, políticos, relixiosos, culturais etc.; ▪ Situar e comprender as diferentes manifestacións económicas, sociais, políticas, relixiosas etc., no
contexto en que se deron ou se dan, ▪ uso de elementos de investigación, medición e representación da historia. ▪ Deste xeito, os alumnos poderán, ademais, analizar os procesos e feitos máis significativos da historia
de Galicia. B.- COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA Relaciónase principalmente co seu aspecto de coñecer e valorar as manifestacións do feito artístico. A devandita contribución facilitarase realmente de se contemplaren unha selección de obras de arte relevantes, ben sexa polo seu significado na caracterización de estilos ou artistas ou por formar parte do patrimonio cultural, especialmente de Galicia. Para contribuír o seu desenvolvemento:
▪ Dotarase o alumnado de destrezas de observación e de comprensión de aqueles elementos técnicos imprescindibles para a análise das manifestacións artísticas,
▪ Favorecerase a apreciación das obras de arte… ▪ Contribuírase a adquirir habilidades perceptivas e de sensibilización. ▪ Desenvólvese a capacidade de emocionarse coas obras de arte. ▪ Axudarase á valorar o patrimonio cultural, a respectalo e a interesarse pola súa conservación.
C.- COÑECEMENTO E INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO. As contribucións son relevantes; a nosa materia permite e esixe relacións interdisciplinares. A interacción co mundo físico, tanto no que ten de espazo natural coma na medida en que foi transformado pola acción humana e, en moitos aspectos, condicionado, é un aspecto esencial no coñecemento socio histórico.
Esta competencia: ▪ Permite comprender mellor o que sucedeu e sucede. ▪ Valorar as consecuencias dun proceso determinado nas condicións de vida dos pobos.
D.- COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA. A linguaxe é un vehículo imprescindible de comunicación no proceso de ensino-aprendizaxe . A lingua é o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar...
Isto supón:
▪ Adquirir un vocabulario preciso e específico das Ciencias Sociais que deberá asumir o alumnado. ▪ Buscar as ideas básicas do tema e interpretar e organizar a información. ▪ Adquirir habilidades de ler e escribir diferentes tipos de texto cada vez máis complexos e que resultan
fundamentais como elementos de información social e histórica do mundo, de España e de Galicia. ▪ Elaborar respostas escritas e orais. ▪ Expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.
E.- COMPETENCIA MATEMÁTICA.
En canto que a aprendizaxe en ciencias sociais leva consigo a adquisición de capacidades para:
▪ Manexo de elementos e operacións matemáticas básicas na busca de información
▪ Establecer relacións entre a arte e as matemáticas (arte e xeometría).
▪ Recoñecemento de formas xeométricas relacionadas coas obras de arte e a súa representación gráfica. ▪ Elaborar e interpretar gráficos.
F.- COMPETENCIA NO TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL Para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos: poder contar con certas habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento. As TIC resultan imprescindibles na sociedade da información en que vivimos. A información é necesario saber utilizala, xa que por si mesma non produce unha forma adecuada de coñecemento, o que fai necesario comprendela e integrala nos esquemas previos de coñecemento dos alumnos e capacitalos para a transmisión desta información do modo máis eficaz posible. O seu desenvolvemento supón:
▪ Usar os mapas históricos e xeográficos, gráficos e imaxes como fonte de información. ▪ Coñecer e interpretar as linguaxes icónicas, simbólicas e de representación ▪ Buscar información en internet. ▪ Tratar a información procedente da observación directa e indirecta da realidade, así como de fontes
escritas, gráficas e audiovisuais ▪ Ler noticias de prensa. ▪ Analizar e contrastar noticias de prensa. ▪ Transmitir a información os demais utilizando as TICs.
G.- COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER Supón iniciarse na aprendizaxe e continuala dun modo autónomo. Do que se trata é de ter ferramentas que faciliten a aprendizaxe e de encontrar repostas que se correspondan cun coñecemento racional, para asumir que poden ser diversas e que é posible atopalas desde distintas perspectivas metodolóxicas. Para acadar esta competencia é preciso tamén coñecer o que se sabe e o que queda por aprender, e orientarmos os procesos de aprendizaxe ata as nosas capacidades. Noutras palabras, trátase de coñecer as propias potencialidades e as propias carencias. O desenvolvemento desta competencia supón:
▪ Aplicar razoamentos de distinto tipo, buscar explicacións multicausais e predicir efectos dos fenómenos sociais.
▪ Coñecer as fontes de información e a súa utilización mediante a recollida, clasificación e análise da información obtida por diversos medios.
▪ Desenvolver estratexias para pensar, organizar, memorizar e recuperar información, tales como: resumos, esquemas ou mapas conceptuais.
▪ Aprender a traballar en equipo. ▪ Tomar apuntamentos ▪ Cómo utilizar distintas fontes para elaborar un traballo de síntese. ▪ Poñer en práctica distintas técnicas mnemotécnicas. ▪ Elaborar fichas informativas. ▪ Elaborar documentos de prensa. ▪ Redactar un tema comparativo e un tema descritivo. ▪ Redactar un tema panorámico e un tema analítico. ▪ Facer un resumo. ▪ Facer esquemas de distinto tipo (fichas, chaves...) ▪ Elaborar cadros sinópticos. ▪ Elaborar e interpretar organigramas,. ▪ Interpretar mapas, gráficos, imaxes....
H.- AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL Para o seu desenvolvemento é necesario:
▪ Favorecer o desenvolvemento de iniciativas de planificación e execución ▪ Favorecer procesos de toma de decisións. ▪ Realización de debates e de traballos individuais ou en grupo xa que implica idear, analizar, planificar,
actuar, revisar o feito, comparar os obxectivos previstos cos alcanzados. ▪ Extraer conclusións. ▪ Facer propostas de solución ante un problema.
4.- CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE OS BLOQUES DE CONTIDO QUE ARTICULAN A ÁREA SON OS SEGUINTES: Bloque 1. O século XVIII en Europa ata 1789. Bloque 2. A era das revolucións liberais. Bloque 3. A Revolución Industrial. Bloque 4. O Imperialismo do século XIX e a Primeira Guerra Mundial. Bloque 5. A época de entre-guerras (1919-1945). Bloque 6. As causas e consecuencias da Segunda Guerra Mundial (1939-1945). Bloque 7. A estabilización do capitalismo e o illamento económico do bloque soviético. Bloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI. Bloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a globalización a finais do século XX e principio do XXI. Bloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da Historia e a Xeografía 4.1.- TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓNS E UNIDADES DIDÁCTICAS 1ª AVALIACIÓN
UNIDADE 1.- A CRISE DO ANTIGO RÉXIME SESIÓNS: 8
1.- O ANTIGO RÉXIME
2.- AS FORMAS DE GOBERNO A COMEZOS DO S. XVIII
3.- A ILUSTRACIÓN E A CRÍTICA DO AR
4.- A GUERRA DE SUCESIÓN
5.- O DESPOTISMO ILUSTRADO EN ESPAÑA
6.- GALICIA NO S XVIII
UNIDADE 2.- REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMOS SESIÓNS: 8
1.- A REVOLUCIÓN AMERICANA
2.- O COMEZO DA REVOLUCIÓN FRANCESA
3.- A RADICALIZACIÓN DA REVOLUCIÓN
4.- A EUROPA NAPOLEÓNICA
5.- A RESTAURACIÓN
6.- NOVAS ONDAS REVOLUCIONARIAS DE 1820-1848
7.- OS NACIONALISMOS. A UNIFICACIÓN DE ITALIA
8.- A UNIFICACIÓN DE ALEMAÑA
UNIDADE 3.- A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS SESIÓNS: 8
1.- A ORIXE DA RI
2.- A PRIMEIRA RI
3.- A REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES
4.- A SEGUNDA RI
5.- A EXPANSIÓN DA RI
6.- OS EFECTOS DA INDUSTRIALIZACIÓN NA POBOACIÓN
7.- A SOCIEDADE DE CLASES. AS CLASES ALTAS
8.- AS CLASES MEDIAS E BAIXAS
9.- O NACEMENTO DO MOVEMENTO OBREIRO
UNIDADE 4.- ESPAÑA NO S. XIX SESIÓNS: 8
1.- A GUERRA DE INDEPENDENCIA, 1808-14
2.- AS CORTES DE CÁDIZ
3.- O REINADO DE FERNANDO VII, 1814-33
4.- A INDEPENDENCIA AMERICANA
5.- ISABEL II E A CONSTRUCCIÓN DO ESTADO LIBERAL, 1833-68
6.- O SEXENIO DEMOCRÁTICO, 1868-74
7.- A RESTAURACIÓN
8.- A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL EN ESPAÑA
9.- AS TRANSFORMACIÓNS SOCIAIS
10.- GALICIA NO S. XIX
2ª AVALIACIÓN
UNIDADE 5.- IMPERIALISMO, GUERRA E REVOLUCIÓN SESIÓNS: 8
1.- AS GRANDES POTENCIAS NA SEGUNDA METADE DO S XIX
2.- OS FACTORES DO IMPERIALISMO
3.- OS GRANDES IMPERIOS COLONIAIS
4.- A ADMINISTRACIÓN COLONIAL E OS SEUS EFECTOS
5.- A ORIXE DA 1ª GM
6.- O DESENVOLVEMENTO DA GUERRA
7.- AS CONSECUENCIAS DA 1ª GM
8.- AS ORIXES DA REVOLUCIÓN RUSA
9.- AS REVOLUCIÓNS DE 1917 E A GUERRA CIVIL EN RUSIA
UNIDADE 6.- O MUNDO DE ENTREGUERRAS SESIÓNS: 8
1.- A FRAXIL RECUPERACIÓN DOS ANOS VINTE
2.- A GRAN DEPRESIÓN DOS ANOS TRINTA
3.- O ASCENSO DOS TOTALITARISMOS
4.- A ITALLIA FASCISTA
5.- AS ORIXES DO NAZISMO
6.- A ALEMAÑA NAZI: UN RÉXIME TOTALITARIO
7.- A FORMACIÓN DA URSS, 1922-29
8.- A DITADURA DE STALIN, 1929-53
UNIDADE 7.- A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL SESIÓNS: 8
1.- AS CAUSAS E O DETONANTE DA GUERRA
2.- A OFENSIVA DO EIXE, 1939-41
3.- A VITORIA ALIADA, 1942-45
4.- O HOLOCAUSTO
5.- A ORGANIZACIÓN DA PAZ
6.- AS CONSECUENCIAS DA GUERRA
UNIDADE 8.- ESPAÑA: DA CRISE DO 98 Á GUERRA CIVIL SESIÓNS: 8
1.- O DESATRE DO 98
2.- A CRISE DA RESTAURACIÓN, 1902-31
3.- O TRIUNFO DA REPÚBLICA E O BIENIO REFORMISTA, 1931-33
4.- O BIENIO CONSERVADOR E A FRONTE POPULAR, 1933-36
5.- A GUERRA CIVIL
6.- A VIDA COTIÁ DURANTE A GUERRA
7.- AS CONSECUENCIAS DA GUERRA CIVIL
8.- GALICIA NO 1º TERCIO DO S. XX
3ª AVALIACIÓN
UNIDADE 9.- A GUERRA FRÍA SESIÓNS: 8
1.- A XÉNESE DA GUERRA FRÍA
2.- OS BLOQUES DA GUERRA FRÍA
3.- DOS INICIOS Á COEXISTENCIA PACÍFICA, 1947-53
4.- DA COEXISTENCIA PACÍFICA Á CRISE DOS MISILES, 1953-62
5.- DA MÁXIMA TENSIÓN Á CRISE, 1963-73
6.- O REBROTE E O FINAL DA GUERRA FRÍA, 1973-91
UNIDADE 10.- A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO SESIÓNS: 8
1.- A DESCOLONIZACIÓN
2.- A ADESCOLONIZACIÓN DE ASIA E OCEANÍA
3.- ORIENTE PRÓXIMO
4.- A DESCOLONIZACIÓN DE ÁFRICA
5.- O NACEMENTO DO TERCEIRO MUNDO
UNIDADE 11.- O MUNDO DESDE 1945 ATA A ACTUALIDADE SESIÓNS: 8
1.- EUROPA OC.: DEMOCRACIA E CAMBIO SOCIAL
2.- A UNIÓN EUROPEA, UNHA INICIATIVA ORIXINAL
3.- EE.UU., UNHA GRAN POTENCIA
4.- EUROPA DO LESTE: A URSS E AS DEMOCRACIAS POPULARES
5.- A DESAPARICIÓN DO BLOQUE COMUNISTA
6.- O DESENVOLVEMENTO DE ASIA ORIENTAL
7.- TENSIÓNS E CONFLITOS EN AMÉRICA LATINA
8.- TENSIÓNS E CONFLITOS EN ASIA E ÁFRICA
9.- AS POTENCIAS EMERXENTES NO S. XXI
10.- O MUNDO ISLÁMICO, UN ESPAZO EN TENSIÓN
11.- O MUNDO ACTUAL: UN MUNDO GLOBALIZADO
12.- RETOS E PROBLEMAS DO S. XXI
UNIDADE 12.- ESPAÑA: DA DITADURA Á DEMOCRACIA SESIÓNS: 8
1.- OS PRIMEIROS ANMOS DO FRANQUISMO, 1939-49
2.- AFIANZAMENTO DO RÉXIME E DESARROLLISMO, 1950-73
3.- O FINAL DA DITADURA, 1973-75
4.- UNHA TRANSICIÓN SEN RUPTURA
5.- A CONSTITUCIÓN DE 1978 E O ESTADO DAS AUTONOMÍAS
6.- OS GOBERNOS DO PSOE, 1982-96
7.- A ALTERNANCIA PP – PSOE, 1996-2015
8.- CAMBIOS ECONÓMICOS E SOCIAIS NA ESPAÑA DEMOCRÁTICA
9.- GALICIA NO FRANQUISMO E NA ACTUALIDADE
4.2.- CONTIDOS MÍNIMOS ESIXÍBLES E GRAO MÍNIMO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADE 1 Cita os trazos característicos do Antigo Réxime. Describe as características sociais, demográficas e económicas do A R. Describe as características do absolutismo, despotismo ilustrado e parlamentarismo Os principios da Ilustración Os pensadores ilustrados: Montesquieu, Voltaire, Rousseau UNIDADE 2: Causas, etapas e consecuencias da guerra de independencia que da lugar aos EE.UU. Principais ideas dos seguintes documentos históricos: Declaracións de 1776: Declaración de Dereitos de Virxinia e Declaración de independencia A primeira constitución de Estados Unidos Coñecer as causas da revolución Francesa Facer un eixe cronolóxico cos feitos máis importantes das etapas da Revolución Francesa Comprender as consecuencias da Revolución Francesa Localizar nun mapa o Imperio napoleónico Coñecer os principios e as institucións do liberalismo político Cita os principios políticos da Restauración. Así como as alianzas resultantes e os seus obxectivos Analiza as revolucións liberais de 1820, 1830 e 1848 Unificación de Italia e Alemaña UNIDADE 3: factores que explican a 1ª R I Explicar a previa revolución agraria Diferenzas entre primeira e segunda revolución industrial Os cambios sociais provocados pola R I: burguesía e proletariado As orixes do movemento obreiro Diferenzas entre socialismo e anarquismo
UNIDADE 4: Coñecer causas, evolución e solución da Guerra de Independencia A labor das Cortes de Cádiz A loita entre o Absolutismo e o Liberalismo ao longo do s. XIX: o reinado de Fernando VII, Isabel II, Sexenio Democrático Coñecer as bases e as peculiaridades da Restauración Trazos xerais da Revolución Industrial en España e Gallicia UNIDADE 5: Cita e explica as causas e consecuencias do Imperialismo Localiza nun mapa os distintos imperios coloniais Explica a formación dos bloques de alianzas que se enfrontaron na I G M A 1ª G M: causas, consecuencias e organización da paz As revolucións rusas: causas, evolución, consecuencias UNIDADE 6:
A crise económica dos anos trinta: causas, consecuencias, sistemas económicos e políticos resultantes Cita as características comúns dos sistemas fascistas italiano e alemán A URSS de Stalin UNIDADE 7: A Segunda Guerra Mundial: Causas: o expansionismo nazi A evolución da guerra: Avance nazi, 1939-41 / Vitoria aliada, 1942-45 Consecuencias económicas, políticas, humanas O exterminio xudeu Organización da paz: os tratados, a ONU UNIDADE 8: 1898: os feitos Saber explicar os motivos que provocan a reflexión intelectual do 98 Explicar os motivos da decadencia do sistema canovista A 2ª República: como aparece, as diferentes etapas, os problemas que acaban con ela A Guerra Civil: causas, evolución, consecuencias UNIDADE 9: A Guerra Fría: Características; formación dos bloques capitalista e comunista; etapas e principais conflitos Localizar nun mapa os países que formaron os dous bloques Compara as características da economía capitalista e comunista Compara as características políticas de ambos bloques UNIDADE 10: A descolonización: causas, periodización Coñecer os trazos principais da descolonización de África e Asia Asociación de ideas: colonización, pobreza, descolonización, neocolonialismo A que chamamos Terceiro Mundo. Por qué? UNIDADE 11: Coñecer a orixe e evolución da Unión Europea Coñecer a evolución xeral dos dous bloques no eido político e económico ata a crise e desaparición do bloque comunista Analiza os factores que explican a crise na URSS Describe as reformas de Gorbachov: “perestroika” e “glasnost” A desintegración da URSS, e a formación da CEI As tensións actuais en diferentes zonas do planeta: Oriente Próximo. África. O Islam A globalización: características xerais UNIDADE 12: Evolución do réxime franquista: da autarquía a o desenvolvemento económico A transición á democracia A aparición do Estado das Autonomías Un sistema bipartidista: a alternancia de PP e PSOE O desenvolvemento económico durante a democracia A Galicia actual
5.- CADRO: RELACIÓN OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (CSC), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (CCEC).
BLOQUE 1. O SÉCULO XVIII EN EUROPA ATA 1789 OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE COMPETENCIAS
CLAVE
• Século XVIII en Europa: do feudalismo ao absolutismo e o parlamentarismo das minorías. Francia, Inglaterra, España e Galicia.
• Ilustración.
• Arte e ciencia en Europa no século XVIII.
B1.1. Explicar as características do Antigo Réxime nos seus sentidos político, social e económico.
B1.1.1. Establece, a través da análise de textos a diferenza entre o Absolutismo e o Parlamentarismo.
CSC CAA CCL
B1.2. Coñecer o alcance da Ilustración como novo movemento cultural e social en Europa e en América.
B1.1.2. Distingue conceptos históricos como Antigo Réxime Ilustración. CSC
CAA
B1.2.1. Describe as características da cultura da Ilustración e as implicacións que ten nalgunhas monarquías.
CSC CCEC CCL
B1.3. Coñecer os avances da Revolución Científica desde os séculos XVII e XVIII.
B1.3.1. Aprecia os avances científicos e a súa aplicación á vida diaria, e contextualiza o papel dos científicos na súa propia época.
CSC CMCCT CAA
B1.3.2. Comprende as implicacións do empiricismo e o método científico nunha variedade de áreas.
CSC CMCCT
BLOQUE 2. A ERA DAS REVOLUCIÓNS LIBERAIS
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• Revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX: bases ideolóxicas (liberalismo,nacionalismo e rexionalismo), económicas e sociais;consecuencias.
• Revolucións burguesas nos s. XVIII e XIX: periodización e feitos principais. Restauración. Procesos unificadores e independentistas. O caso español.
B2.1. Comprender o alcance e as limitacións dos procesos revolucionarios dos séculos XVIII e XIX.
B2.1.1. Sopesa as razóns dos revolucionarios para actuar como o fixeron.
CSC CAA CCL
B2.1.2. Recoñece, mediante a análise de fontes de diversas épocas, o valor destas non só como información senón tamén como evidencia para os/as historiadores/as.
CSC CAA CCL
B2.2. Identificar os principais feitos das revolucións liberais burguesas en Europa e América nos séculos XVIII e XIX.
B2.2.1. Redacta unha narrativa sintética cos principais feitos dalgunha das revolucións burguesas da primeira metade do século XIX, acudindo a explicacións causais, e sinala os proles e os contras
CSC CAA CCL
B2.2.2. Redacta unha narrativa sintética cos principais feitos dalgunha das revolucións burguesas do século XVIII, acudindo a explicacións causais, e indica os proles e os contras.
CSC CAA CCL
BLOQUE 3. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• Revolución Industrial: concepto; factores económicos, sociais e ideolóxicos que a fan posible.
• Revolución Industrial: desde Gran Bretaña ao resto de Europa.
• Consecuencias da Revolución Industrial. Movemento obreiro (orixes, ideoloxías e formas de organización).
• A ciencia no século XIX.
B3.1.Describir os feitos salientables da Revolución Industrial e o seu encadeamento causal. s cambios.
B3.1.1.Analiza os proles e os contras da primeira Revolución Industrial en Inglaterra.
CSC CAA CCL
B3.2. Analizar as vantaxes e os inconvenientes de ser un país pioneiro no
B3.2.1. Analiza e compara a industrialización de diferentes países de Europa, América e Asia, nas súas distintas escalas temporais e xeográficas.
CSC CAA CCL
B3.2.2. Compara o proceso de industrialización en Inglaterra e nos países nórdicos.
CSC CAA CCL
B3.3. Entender o concepto de progreso, e os sacrificios e os avances que leva consigo.
B3.3.1. Explica a situación laboral feminina e infantil nas cidades industriais.
CSC
CSIEE
CCL
B3.5. Coñecer os principais avances científicos e tecnolóxicos do século XIX, e a súa relación coas revolucións industriais.
B3.5.1. Elabora un eixe cronolóxico, diacrónico e sincrónico, cos principais avances científicos e tecnolóxicos do século XIX.
CSC
CAA
CMCCT
BLOQUE 4. O IMPERIALISMO DO SÉCULO XIX E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• O imperialismo no século XIX: concepto.
• Imperialismo: causas, desenvolvemento e consecuencias.
• Causas e consecuencias da Gran Guerra (1914-1919) ou Primeira Guerra Mundial.
• Revolución rusa.
• A arte no século XIX.
B4.1. Identificar as potencias imperialistas e a repartición de poder económico e político no mundo no derradeiro cuarto do século XIX e no principio do XX.
B4.1.1.Explica razoadamente que o concepto imperialismo reflicte unha realidade que influirá na xeopolítica mundial e nas relacións económicas transnacionais.
CSC
CAA CLL
B4.2.Establecer xerarquías causais (aspecto e escala temporal) da evolución do imperialismo.
B4.2.1.Sabe recoñecer cadeas e interconexións causais entre colonialismo, imperialismo e a Gran Guerra de 1914.
CSC
CAA
B4.3.Coñecer os principais acontecementos da Gran Guerra, as súas interconexións coa Revolución rusa e as consecuencias dos tratados de Versalles.
B4.3.1. Diferenza os acontecementos dos procesos nunha explicación histórica, da Primeira Guerra Mundial.
CSC
CAA
B4.3.2. Analiza o novo mapa político de Europa.
CSC
CAA
B4.3.3. Describe a derrota de Alemaña desde a súa propia perspectiva e desde a dos aliados.
CSC
CAA CCL
B4.4.Esquematizar a orixe, o desenvolvemento e as consecuencias da Revolución rusa.
B4.4.1. Contrasta algunhas interpretacións do alcance da Revolución rusa na súa época e na actualidade.
CSC
CAA
CCL
B4.5. Relacionar movementos culturais como o romanticismo, en distintas áreas, e recoñecer a orixinalidade de movementos artísticos como o impresionismo, o expresionismo e outros "ismos" en Europa.
B4.5.2.Compara movementos artísticos europeos e asiáticos. CSC
CAA
CCL
CCEC
BLOQUE 5. A ÉPOCA DE ENTREGUERRAS (1919-1945)
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• Período de entreguerras: do final da Gran Guerra ao crac do 29 e a Gran Depresión.
• II República española e a Guerra Civil.
B5.1.Coñecer e comprender os acontecementos, os feitos e os procesos máis importantes do período de entreguerras, e a súa conexión co presente, e estudar a xerarquía causal nas explicacións históricas sobre esta época.
B5.1.1.Analiza interpretacións diversas de fontes históricas e historiográficas de distinta procedencia.
CSC
CAA CCL
B5.1.2. Relaciona algunhas cuestións concretas do pasado co presente e as posibilidades do futuro, como o alcance das crises financeiras de 1929 e de 2008.
B5.1.3. Discute as circunstancias da loita polo sufraxio da muller.
B5.2. Analizar as causas do auxe dos fascismos en Europa.
B5.2.1. Explica diversos factores que fixeron posible o auxe do fascismo en Europa.
CSC
CAA
B5.3. Coñecer as tensións que levaron en España á proclamación da II República e ao estoupido da Guerra Civil
B5.3. Coñecer as tensións que levaron en España á proclamación da II República e ao estoupido da Guerra Civil.
CSC
CAA
CCL
B5.3.1. Explica as principais reformas durante a II República española, e reaccións a elas.
CSC
CCL
B5.3.2. Explica as causas da Guerra Civil española no contexto europeo e internacional.
CSC
CCL
BLOQUE 6. AS CAUSAS E CONSECUENCIAS DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL (1939-1945)
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• Orixes da Segunda Guerra Mundial.
• Desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial: extensión, fases, formas de guerra e principais consecuencias.
• Procesos de descolonización en Asia e África.
B6.1. Coñecer as causas da Segunda Guerra Mundial.
B6.1.1. Recoñece a xerarquía causal (diferente importancia dunhas causas ou outras segundo as narrativas).
CSC
CAA
B6.2.Coñecer os principais feitos da Segunda Guerra Mundial, diferenciar as escalas xeográficas nesta guerra (europea e mundial) e entender o concepto de guerra total.
B6.2.1. Sitúa nun mapa as fases do conflito. CSC
CAA
B6.2.2. Dá unha interpretación de por que acabou antes a guerra europea que a mundial.
CSC
CAA
CCL
B6.2.3.Elabora unha narrativa explicativa das causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial, a distintos niveis temporais e xeográficos.
CSC
CAA
CCL
B6.3.Entender o contexto en que se desenvolveu o Holocausto na guerra europea e as súas consecuencias.
B6.3.1. Recoñece a significación do Holocausto na historia mundial. CSC
B6.3.2.Elabora unha narrativa explicativa das causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial, a distintos niveis temporais e xeográficos.
B6.4. Comprender o concepto de Guerra Fría no contexto de despois de 1945, e as relacións entre os dous bloques, os EEUU e a URSS.
B6.4.1.Utilizando fontes históricas e historiográficas, explica algúns dos conflitos enmarcados na época da Guerra Fría.
B6.4.2. Describe as consecuencias da guerra de Vietnam.
B6.5.Organizar os feitos máis importantes da descolonización de posguerra no século XX e comprender os límites da descolonización e da independencia nun mundo desigual”.
BLOQUE 7. A ESTABILIZACIÓN DO CAPITALISMO E O ILLAMENTO ECONÓMICO DO BLOQUE SOVIÉTICO
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
• Evolución dos bloques soviético e capitalista. O "Welfare State".
B7.1.Entender os avances económicos dos réximes soviéticos e os perigos do seu illamento interno, así como os avances económicos do "Welfare State" en Europa.
B7.1.1.Explica os avances dos réximes soviéticos e do "Welfare State" en Europa.
CSC
CAA
CCL
• Dos inicios á coexistencia pacífica (1947-1953).
• Da coexistencia pacífica á crise dos mísiles (1953-1962).
• Da máxima tensión á crise (1963-1973).
• O rebrote e o final da Guerra Fría (1973-1991).
• Interpretación dunha caricatura sobre a G F
• Investigación sobre a carreira espacial.
• Ditadura de Franco en España
B7.1.2. Recoñece os cambios sociais derivados da incorporación da muller ao traballo asalariado.
B7.2. Comprender o concepto de crise económica e a súa repercusión mundial
B7.2.1. Compara a crise enerxética de 1973 coa financeira de 2008.
CSC
B7.3.Explicar as causas de que se establecera unha ditadura en España tras a Guerra Civil, e como foi evolucionando esa ditadura desde 1939 a 1975.
B7.3.1.Coñece a situación da posguerra e a represión en España, así como as fases da ditadura de Franco.
B7.3.2.Discute como se entende en España e en Europa o concepto de memoria histórica.
BLOQUE 8. O MUNDO RECENTE ENTRE OS SÉCULOS XIX E XXI
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
Formas económicas e sociais do capitalismo no mundo. Colapso dos réximes soviéticos e as súas consecuencias. Camiño cara á U E: desde a unión económica a unha futura unión política supranacional.
B8.1.Interpretar procesos a medio prazo de cambios económicos, sociais e políticos a nivel mundial.
B8.1.1.Interpreta o renacemento e o declive das nacións no novo mapa político europeo desa época.
CSC CAA
B8.1.2. Comprende os proles e contras do estado do benestar.
CSC
B8.2.Coñecer as causas e as consecuencias inmediatas do colapso da URSS e outros réximes socialistas.
B8.2.1. Analiza diversos aspectos políticos, económicos e culturais dos cambios producidos tras o colapso da URSS.
CSC CAA CCL
B8.3.Coñecer os principais feitos que conducen ao cambio político e social en España tras 1975. Distintas interpretacións sobre ese proceso.
B8.3.1.Compara interpretacións sobre a Transición española nos anos setenta do século XX e na actualidade.
B8.3.2. Enumera e describe algúns dos principais fitos que deron lugar ao cambio na sociedade española da transición: coroación de Xoán Carlos I, lei para a reforma política 1976, lei de amnistía 1977, apertura de Cortes Constituíntes, a Constitución 1978, primeiras eleccións xerais, creación do Estado das autonomías
CSC CAA CCL
B8.3.3.Analiza o terrorismo en España durante esta etapa (ETA, GRAPO): xénese e historia das organizacións terroristas, aparición de asociacións en defensa das vítimas
B8.4. Entender a evolución da construción da Unión Europea.
B8.4.1. Discute sobre a construción da Unión Europea e do seu futuro.
BLOQUE 9. A REVOLUCIÓN TECNOLÓXICA E A GLOBALIZACIÓN A FINAIS DO SÉCULO XX E PRINCIPIOS DO XXI
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
B9.1.A globalización económica: concepto e características.
B9.1.Definir a globalización e identificar algúns dos seus factores.
B9.1.1.Procura na prensa novas dalgún sector con relacións globalizadas, e elabora argumentos a favor e en contra.
CSC CD CCL CAA CSIEE
B9.2.Papel da Revolución Tecnolóxica na globalización.
B9.2.Identificar algúns dos cambios fundamentais que supón a Revolución Tecnolóxica.
B9.2.1.Analiza algunhas ideas de progreso e retroceso na implantación das recentes tecnoloxías da información e da comunicación, a distintos niveis xeográficos.
CSC CSS CCL CD
B9.3.Consecuencias da globalización. Relacións internacionais, focos de conflito
B9.3.Recoñecer o impacto destes cambios a nivel local, autonómico, estatal e global, prevendo posibles escenarios máis e menos desexables de cuestións ambientais transnacionais, e discutir as novas realidades do espazo globalizado.
B9.3.1.Crea contidos que inclúen recursos como textos, mapas e gráficos, para presentar algún aspecto conflitivo das condicións sociais do proceso de globalización.
CSC CD CAA CCL CMCCT CSIEE
BLOQUE 10. A RELACIÓN ENTRE O PASADO, O PRESENTE E O FUTURO A TRAVÉS DA HISTORIA E A XEOGRAFÍA OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE COMPETENCIAS
CLAVE
• Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia e a xeografía.
• Cambio e continuidade.
• Tempo histórico.
• Vocabulario histórico e artístico. Idade contemporánea.
B10.1.Recoñecer que o pasado “non está morto e enterrado”, senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.
B10.1.1.Formula posibles beneficios e desvantaxes para as sociedades humanas e para o medio natural dalgunhas consecuencias do quecemento global, como o desxeamento do Báltico.
B10.2.Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.
B10.2.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.
CSC CMCCT
B10.2.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.
CSC CMCCT
B10.3. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).
B10.3.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.
CSC CMCCT
B10.4.Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
B10.4.1. Utiliza con fluidez e precisión o vocabulario histórico e artístico necesario.
CSC CCL
5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5.2, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:
ESTÁNDAR
NON ACADA OS OBXECTIVOS
ACADA OS OBXECTIVOS CON
DIFICULTADE
ACADA BEN OS OBXECTIVOS
ACADA PERFECTAMENTE OS
OBXECTIVOS
6.- CONCRECCIÓNS METODOLÓXICAS, MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
METODOLOXÍA A programación pretende desenvolver seguintes principios metodolóxicos:
Adaptarse ás características do alumnado partindo do seu nivel de desenvolvemento. Facilitar a construción de aprendizaxes significativas, deseñando actividades que permitan establecer relacións entre experiencias previas e as novas aprendizaxes. Presentación motivadora dos contidos que fomente no alumnado o interese polo coñecemento. Para lograr que sexa positiva, é necesario que os temas de estudo conecten cos intereses do alumnado. Apoiándose no emprego dos medios audiovisuais, o achegamento aos problemas da súa contorna, as saídas programadas, ... Favorecer a aceptación persoal, a cooperación e a superación de discriminacións. Atender á diversidade do alumnado, tendo en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, intereses e motivacións. O profesor desenvolverá os contidos das unidades didácticas, nas que presenta, interroga e formula hipóteses; explica, define e relaciona; recapitula, sintetiza e clarifica. Recapitular periodicamente e finalizar con sínteses que retornen ao principio.
Crear un clima de clase distendido e adaptar o tempo e a densidade do contido ao contexto. Desenvolvemento das Unidades Didácticas:
As distintas unidades didácticas deben enfocarse como un conxunto de procesos e problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Comezarase cada unidade indagando cales son os coñecementos previos que posúe o alumnado sobre os contidos a tratar, e a partir deles, empezar a construír a súa aprendizaxe cunha serie de actividades que faciliten a aprendizaxe significativa; logo seguirá unha parte expositiva coa información básica. Buscaranse, na medida do posible, actividades variadas para fixar e organizar os coñecementos, e para ver os niveis acadados de comprensión: cuestións dirixidas a amosar a multicausalidade dos fenómenos; comprensión dos cambios no tempo; recurso a imaxes como documentos históricos; emprego de bibliografía, redacción de traballos de síntese.
A dinámica da clase en xeral será: Primeiro: presentación e explicación, recordando conceptos fundamentais anteriores. Segundo: realización de actividades para adquirir novos coñecementos e poñer en práctica os xa adquiridos.
As actividades serán case sempre na aula. Tamén a aula de informática e a biblioteca, para levar a cabo tarefas puntuais
As actividades buscarán fomentar no alumnado a capacidade de aprender por si mesmos. Tamén para traballar en quipo.
MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS TRADICIONAIS
O libro de texto Material de la biblioteca: enciclopedias, dicionario da lingua, monografías. A prensa como recurso Mapas históricos e atlas histórico Material confeccionado polo profesor Documentos e textos concretos para a motivación e o traballo dos contidos Fotografías
AUDIOVISUAL
Documentais. Cine histórico. Clips didácticos en internet Diapositivas e proxector
INSTRUMENTAL
Encerado e mapas murais Globos terráqueos e atlas xeográfico
RECURSOS INFORMÁTICOS
Proxectos na Rede Páxinas Web especializadas en educación e no aprendizaxe da Historia
O ENTORNO COMO RECURSO
As manifestacións da historia, arte e da cultura no entorno Outros: Exposicións e conferencias, visitas, debates
7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN, BAREMACIÓN Establécense como requisitos para unha avaliación positiva os seguintes:
A.- Traballo regular das actividades tanto na clase como na casa.
Realización correcta do caderno e presentación no prazo sinalado. Realización dos traballos específicos e ou complementarios encomendados. Manter actitudes de acordo cos obxectivos fixados.
B.- Realización das probas escritas
Proponse a seguinte cuantificación dos diferentes instrumentos de avaliación:
- Apartado A: 20% máximo (2 puntos)
- Apartado B : 80% máximo (8 puntos)
A cualificación de cada tramo avaliativo -Avaliación- será o resultado da suma da cualificación obtida nas probas escritas sumada a cualificación por traballo e actitude ó longo dese período avaliativo. Para aprobar a materia en xuño hai que aprobar tódalas avaliacións. AS RECUPERACIÓNS: Serán mediante unhas actividades obrigatorias e un exame. Faise un exame de recuperación por cada período avaliativo suspenso. AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO
Poderá haber un exame final de graza en xuño, sempre que o alumno/a tivera superado o apartado de traballo e actitude das respectivas avaliacións e se tivera presentado a todas as probas de avaliación, agás xustificación perfectamente documentada. O alumnado co bloque de contidos dunha avaliación sen recuperar, tendo as restantes aprobadas, poderá facer un exame de graza no mes de xuño sobre os contidos dese bloque non superado, sempre que cumpra os requisitos anteriores. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO O alumnado que non supere a materia no mes de xuño recibirá un caderniño de actividades de reforzo e repaso de cada unidade e que deberá entregar realizadas no momento da proba extraordinaria de setembro. Estas actividades debidamente traballadas serán valoradas ata cun 40% de nota total (4 puntos) A proba escrita suporá un 60% máximo da nota total (6 puntos). Non se sumarán as dúas cualificacións se na proba escrita non se obtén unha cualificación mínima de 3 puntos sobre 10. 7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
A avaliación continua e formativa, proxectarase en actividades realizadas en tres fases: Avaliación inicial: permite adecua-la aprendizaxe ás posibilidades do alumnado, tras establecer o nivel de coñecementos, actitudes e capacidades dos que parten e, en consecuencia adecua-la programación ás súas necesidades. A avaliación inicial en cada unidade tamén permitirá programar actividades de repaso e/ou reconductoras Avaliación formativa: levada a cabo durante todo o proceso de ensinanza-aprendizaxe. Permite axusta-los compoñentes curriculares ao ritmo de aprendizaxe do alumnado. Avaliación sumativa: Establece os resultados ó termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Ó remate de cada bloque de contidos, as actividades de aprendizaxe, as actitudes e unha proba escrita de verificación permitirán unha avaliación sumativa, que mida o progreso realizado e as necesidades de recuperación, se as houbera. 7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN Para a valoración sobre a consecución dos obxectivos didácticos propostos utilizaranse os criterios de avaliación indicados cos seguintes procedementos e instrumentos: A.- Traballo e actitude: 20%
Observación directa do traballo e a actitude diaria dos/as alumnos/as. Para unha valoración positiva do alumno/a, o traballo en clases debe ser regular e mostra-las actitudes indicadas nos obxectivos. (máximo 0,5 puntos) Valoración da expresión oral, utilización do vocabulario propio da historia a través das respostas ás preguntas na clase, postas en común, debates…
Valoración da expresión escrita: faltas de ortografía, termos mal empregados (máximo.0,5 puntos)
Caderno de clases: É a testemuña do traballo. Nel queda rexistrado o progreso no dominio do “método investigativo”, as dúbidas que xorden, técnicas de obtención de información e a capacidade de expresión escrita. Nel figurarán as actividades formativas realizadas e as de síntese final de cada unidade. Este caderno terá que ser levado “ao día” e será revisado polo profesor en calquera momento do proceso. O caderno debe observar os seguintes requisitos: Correctamente presentado, ordenado e completo. Permitirá avaliar o traballo individual e grupal, a expresión escrita, e o progreso. (máximo. 1 punto) Informes sobre actividades complementarias de investigación en grupo. Permiten valorar as estratexias de indagación, as capacidades para a busca e selección crítica da información, o uso das TICs,….
B.- Probas escritas de verificación: 80%
No deseño destas probas poderán constar os seguintes tipos de preguntas: Obxectivas ou preguntas curtas para avaliar feitos e conceptos. Desenvolvemento de temas para avaliar a capacidade de expresión, uso do vocabulario específico, argumentación lóxica, actitudes. Confección, análise, interpretación de mapas históricos, gráficos, imaxes ... ,para avaliar as destrezas adquiridas. Comentario/ análise de textos.
7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Entregarán un traballo pautado polo profesor en febreiro e en abril. Nas mesmas datas farán un exame que versará sobre os temas traballados neses traballos Os exames serán o 60% da nota, e os traballos o 40% Haberá un exame final en maio se non se superou a materia nas probas anteriores.
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE O alumnado con dificultades de aprendizaxe terá un seguimento específico mediante un programa de actividades adaptadas a súas características e capacidades con deficiente desenvolvemento.
9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados.
Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida
. Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos
. Educación para o consumidor - Educación vial
. Educación ambiental - Educación sexual
10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA Xunto coas actividades recollidas no Plan Lector do Centro, realizaranse as seguintes actividades específicas e relacionadas coa materias: - Realizar a lectura que aparece ao comezo de cada un dos bloques temáticos que integran os contidos. - Realización da comprensión do texto de cada unha das lecturas anteriores. - Realizar as lecturas curtas que ao longo de cada tema serven como ampliación d e coñecementos sobre os contidos da materia.
11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias.
Obxectivos:
- Establecer un marco de referencia que facilite as relacións, la comunicación e a participación dos/as alumnos/as nas actividades desta área.
- Fomentar os valores democráticos de solidariedade, tolerancia, colaboración e respecto cara as persoas e as ideas.
- Facilitar e previr as manifestacións de violencia e as actitudes e comportamentos xenófobos e racistas, rexeitando sempre a violencia como medio de resolución de conflitos.
Actuacións:
- As relacións persoais estarán presididas polo respecto mutuo, a comprensión, a aceptación e a tolerancia.
- Tódolos integrantes da comunidade educativa temos que: ser educados e amables no trato, pedir desculpas cando sexa necesario, traballar con alegría e optimismo, non impoñer as propias ideas, facer uso das normas básicas de cortesía, etc.
- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima
dos/as alumnos/as.
- Entender o ensino actual e seu compromiso cos valores básicos da vida en convivencia, é dicir, incorporando de modo efectivo nos proxectos educativos os valores éticos (xustiza, solidariedade, igualdade, tolerancia, respecto, paz…) que favorezan fagan posible unha sociedade máis humanizada e democrática.
- Toda a programación didáctica contemplará unha serie de contidos transversais compartidos por tódalas áreas do coñecemento e que contan cunha elevada carga de valores Ditos contidos favorecerán a convivencia dos alumnos en tres planos: na aula, no centro e no entorno persoal e familiar, contribuíndo así á educación e á cultura da paz, así como ao desenvolvemento pleno do plan de convivencia do centro.
- Aumentar o grado de implicación e participación de tódolos membros da comunidade educativa.
- Fomentar os valores democráticos nas actividades propostas na aula, tales como debates, elaboración de textos, exposicións, etc.
- Concienciar aos alumnos da importancia do coidado das instalacións, así como do seu mantemento e limpeza.
- Animar á reflexión sobre as condutas contrarias ás normas de convivencia.
- Aplicar unha metodoloxía que favoreza as destrezas e a autonomía persoal, incluso nos procedementos de resolución de conflitos.
- Analizar as normas de convivencia a través das obras literarias.
12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Dadas as características da materia, centrada especialmente no mundo contemporáneo, fomentarase a utilización de internet para a busca de información, e a elaboración de presentacións en Power Point tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor
13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRESCOLARES Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Algunhas actividades están recollidas na programación xeral do centro. Outras irán aparecendo segundo diferentes ofertas dos organismos educativos outras institucións da administración: Consellería. Deputación. Concello.
14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE
INDICADORES VALORACIÓN PROPOSTAS DE MELLORA
Planificación 1.- Programa a materia tendo en conta os estándares de aprendizaxe previstos 2.- Programa a materia tendo en conta o tempo dispoñible para o desenvolvemento 3.- Selecciona os contidos da programación da aula tendo en conta as particularidades dos estudantes. 4.- Programa actividades e estratexias en función dos estándares de aprendizaxe. 5.- Planifica as clases de modo flexible, prepara actividades e recursos axustados á programación da aula e ás necesidades do alumnado. 6.- Establece os criterios, procedementos e os instrumentos de avaliación que permiten facer o seguimento do progreso de aprendizaxe 7.- Coordínase co profesorado doutros departamentos que poidan ter contidos afíns á súa materia.
Motivación do alumnado
1.- Proporciona un plan de traballo ao principio de cada unidade. 2.- Considera situacións que introduzan a unidade (imaxes, películas, lecturas...). 4.- Informa sobre os progresos conseguidos e as dificultades encontradas. 6.- Estimula a participación activa dos estudantes na clase. 7.- Promove a reflexión dos temas tratados.
Desenvolvemento da ensinanza
1.- Resume as ideas fundamentais discutidas antes de pasar a unha nova unidade ou tema con mapas conceptuais, esquemas... 2.-Cando introduce conceptos novos, relaciónaos, se é posible, cos xa coñecidos: intercala preguntas aclaratorias; pon exemplos... 3.- Ten predisposición para aclarar dúbidas e ofrecer asesorías dentro e fóra das clases. 4.-Optimiza o tempo dispoñible para o desenvolvemento de cada unidade didáctica. 5.- Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo para apoiar os contidos 6.-Promove o traballo cooperativo e mantén unha comunicación fluída cos estudantes. 7.- Desenvolve os contidos dunha forma ordenada e comprensible para o alumnado.
8.-Presenta actividades que permitan a adquisición dos estándares de aprendizaxe e as destrezas propias da etapa educativa. 9.- Presenta actividades de grupo e individuais.
Seguimento e avaliación do proceso de aprendizaxe
1.-Detecta os coñecementos previos de cada unidade didáctica. 2.- Revisa os traballos propostos na aula e fóra dela. 3.- Corrixe e explica de forma habitual os traballos e actividades dos alumnos e das alumnas, e dá pautas para a mellora das súas aprendizaxes. 4.- Utiliza suficientes criterios de avaliación que atendan de xeito equilibrado a avaliación dos diferentes contidos. 5.- Favorece os procesos de auto avaliación e co avaliación. 6.- Utiliza diferentes técnicas de avaliación en función dos contidos, do nivel de logro dos estándares de aprendizaxe, etc.
15.- MECANISMOS DE REVISIÓN. AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA
A programación didáctica do departamento de Xeografía e Historia é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A auto avaliación da programación realizarase arredor de dous bloques:
Grao de consecución dos ítems claves da programación. Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.
Os ítems nos que se baseará a auto avaliación son os seguintes:
ÍTEMS GRAO DE CONSECUCIÓN
Si Mellorable Non
1.-Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?
2.-Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?
3.-Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?
4.-Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?
5.-Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-aprendizaxe?
6.-Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?
Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:
ÍTEM NON ACADADO CURSO PROPOSTAS DE MELLORA
CURSO
2019-2020
INSTITUTO DE EDUCACIÓN SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
1ºde Bacharelato Historia do mundo contemporáneo
Profesora: Mª Rosario Alonso Casas
ÍNDICE 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN (páx 4)
2. OBXECTIVOS (páx 5-12)
2.1 OBXECTIVOS DE ETAPA
2.1 OBXECTIVOS DA MATERIAIS
3. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
(páx 13-16)
4. CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE (páx 16-22)
4.1 TEMPORALIZACIÓN
4,2 CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES E INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
5. RELACIÓN OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNADRES DE
APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE. (páx 23-57)
5.1 DESEMPEÑOS DAS COMPETENCIAS BÁSICAS
6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS (páx 57-60)
7. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E
PROMOCIÓN (páx 60-64)
7.1 FASES DE AVALIACIÓN: INICIAL, CONTINUA E FINAL
7.2 INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE
CUALIFICACIÓN
7.3 ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS
PENDENTES
8. MEDIADS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE (páx64-66)
9. CONCRECIÓN E ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES ( páx 67-68)
10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA (páx 68-70)
11 CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA (páx 70)
12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC (páx 70)
13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES (páx 70)
14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA
PRÁCTICA DOCENTE (páx 71-73)
15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS
PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS
PROCESOS DE MELLORA (páx 73-74)
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
1.1 INTRODUCIÓN O estudo da materia de Historia do Mundo Contemporáneo é esencial para o coñecemento e a comprensión do mundo actual, ademais do seu carácter formativo, xa que desenvolve capacidades e técnicas intelectuais propias do pensamento abstracto e formal, tales como a observación, a análise, a interpretación, a capacidade de comprensión e o sentido crítico. Por outra banda, a historia contribúe á formación de cidadáns responsables, conscientes dos seus dereitos e das súas obrigas.
A partir dos contidos, dos criterios de avaliación e dos estándares de aprendizaxe avaliables preténdese o desenvolvemento persoal, intelectual e social do alumnado. Todas as actividades propostas queren favorecer a capacidade do alumnado para aprender por sí mesmo, para traballar en equipo e individualmente e para actuar con espírito crítico. O seu estudo deberá contribuír a fomentar unha especial sensibilidade cara á sociedade do presente e á súa problemática, que anime a adoptar unha actitude responsable e solidaria coa defensa da liberdade, a igualdade entre homes e mulleres, os dereitos humanos, a non discriminación e os valortes democráticos. Os contidos da materia arrancan dun estudo do Antigo Réxime e á súa crise e, a partir da Revolución Industrial e as súas consecuencias, chegan ao século XX, facendo especial fincapé na Europa de Entreguerras e na segunda Guerra Mundial, establecendo unha caractyerización específica do mundo desde os anos 50 do século XX ata o mundo actual, definido polas áreas xeopolíticas e culturais, dentro da globalización, cos conflitos que os caracterizan, sen pasar por alto o final do bloque comunista e as novas relacións internacionais xurdidas despois dos atentados de Nova York ou o xurdimento do radicalismo islámico. Ao tratar de analizar tales feitos, a historia enriquécese coas achegas doutras disciplinas e mesmo coas conclusións da investigación xornalística dos acontecementos. Podemos incluír tamén a análise noutros idiomas, o uso das tecnoloxías da información e da comunicación, a crítica dos medios de comunicación, a reflexión sobre a diversidade cultural, a historia oral ou a comparación con novelas históricas deses feitos históricos. Débense desenvolver conceptos, pero tamén procedementos do traballo do historiador cun vocabulario científico da disciplina que requerirá rigor e espírito de traballo, exposicións, correcta ortografía e expresión que lle permitan ao alumnado establecer os seus razoamentos e argumentacións.
1.2 CONTEXTUALIZACIÓN O centro está situado na localidade de A Rúa, a 100 km de Ourense e a 60 km da cidade máis próxima. O instituto recibe alumnado procedente dos concellos de A Rúa, Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín (Valencia do Sil). Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente doradas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do servizo de transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A maioría das economías familiares (de nivel medio-baixo), aínda que situadas nun medio rural, adícanse a actividades non agrarias: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola, planta industrial de Rieter Saifa, sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cunha reducida área de influencia. O concello dispón de instalacións deportivas (piscina municipal, campo de fútbol, pavillón de deportes, cancha de tenis), Centro Cultural Avenida, Biblioteca Municipal, Escola municipal de música tradicional galega, centro asociado da UNED, seis centros xeriátricos (repartidos entre as localidades das que procede o alumnado) e parque de bombeiros. O centro oferta estudos de ESO, Bacharelato de Ciencias e de Humanidades e Ciencias Sociais e FP Básica de Informática de Oficina. No presente curso hai 198 alumnos e alumnas , e 30 profesores/as. As alumnas que cursan a materia son 6, grupo heteroxéneo en canto a madurez intelectual con distintos ritmos de aprendizaxe.
2. OBXECTIVOS
2.1 OBXECTIVOS XERAIS DE BACHARELATO O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades que lles permitan:
a. Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia statuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equilibrada e favoreza a sustentabilidade.
b. Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espítito crítico. Ser quen de prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais.
c. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.
d. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal.
e. Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua galega e a lingua castelá.
f. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g. Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a
comunicación. h. Coñecer e valorar críticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus
antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da súa contorna social. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.
i. Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara o medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.
k. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
l. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.
m. Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hábitos saudables.
n. Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. o. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e
contribuir á súa conservación e mellora no contecto dun mundo globalizado.
2.2 OBXECTIVOS XERAIS DE HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1. Coñecer a analizar os feitos e procesos máis significativos da Historia do Mundo
Contemporáneo, situándoos no seu tempo e espazo, valorando a súa significación no proceso histórico e as súas repercusións na actualidade.
2. Explicar e relacionar entre sí os principais cambios socioeconómicos, políticos e de mentalidade colectiva, acaecidos desde o século XVIII.
3. Buscar, seleccionar e analizar de forma rigurosa información escrita e gráfica relevante, utilizando métodos e técnicas propias da disciplina histórica para o tratamento de fontes primarias e secundarias.
4. Adquirir unha visión global e coherente do mundo contemporáne que, superando enfoques reduccionistas, facilite a análise das situacións e os problemas do presente, considerando neles os seus antecedentes históricos e as súas relacións de interdependencia.
5. Fomentar o traballo intelectual e a empatía histórica a partir da lectura de obras literarias, o visionamento de películas e a análise da arte dignificativas de cada período.
6. Defender razoadamente as proias ideas sobre a sociedade e revisalas de forma crítica, tendo en conta novas informacións, corrixindo estereotipos e prexuízos, entendendo a historia como unha ciencia aberta á información e aos cambios que brperspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equilibrada e favoreza a sustentabilidade.
7. Desenvolver a sensibilidade e o sentido da responsabilidade, adoptando unha actitude crítica ante os problemas sociais actuais, en especial os que afectan á defensa dos dereitos humanos, tanto individuais como colectivos, aos valores democráticos e ao camiño cara a paz.
8. Manexar, de xeito adecuado, os conceptos básicos e a terminoloxía aceptada pola historiografía, aplicándoa á Historia contemporánea co fin de interpretar e transmitir información histórica con claridade, orde e rigor científico
OBXECTIVOS ESPECÍFICOS POR BLOQUES DE COÑECEMENTO
BLOQUE 1: O ANTIGO RÉXIME
• Definir o concepto de Antigo Réxime. • Recoñecer e analizar as estruturas políticas, sociais e económicas do Antigo
Réxime. • Identificar os trazos que definen unha sociedade estamental e coñecer a
composición e características de cada un dos grupos que a compoñen. • Diferenciar o modelo demográfico abtigo e moderno. • Entender os principios políticos do absolutismo e o seu cuestionamento por parte
do pensamento ilustrado. • Comprender e analizar como a corrente de pensamento do contractualismo
oponse ao absolutismo. • Analizar o pensamento político dos principais filósofos ilustrados: Voltaire,
Montesquieu, Rousseau. • Reflexionar sobre as ideas do pensamento ilustrado que continúan tendo validez
actualmente. • Comprender a realidade da escravitud pasada e actual.
BLOQUE 2: AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS
• Definir o concepto de revolución industrial e comparalo coa economía do Antigo Réxime.
• Entender e interpretar o debate sobre os distintos conceptos do termo “Revolución Industrial”.
• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas. • Identificar a Gran Bretaña como o berce da Revolución Industrial.
• Identificar espacial e temporalmente as fases da industrialización así como as características que as diferencian.
• Analizar as transformacións agrarias en Europa como un precedente da Revolución Industrial.
• Explicar os factores impulsores, o proceso e a extensión do fenómeno da Revolución Industrial.
• Coñecer a diferente dinámica industrializadora en Francia, Bélxica, Alemaña e Estados Unidos.
• Describir as novas formas de organización do traballo e do capital, propias da segunda fase de revolución industrial.
• Reflexionar sobre as causas do fracaso da industrialización en Galicia. • Analizar as consecuencias demográficas, sociais e urbanísticas da revolución
industrial. • Describir os cambios producidos na esfera económica coa aparición do
capitalismo e a economía de mercado. Coñecer as características principais do “Gran Capitalismo”.
• Comprender e evalorar as principais ideas do liberalismo económico, a súa incidencia no mundo contemporáneo e a súa supervivencia na actualidade.
• Valorar as vantaxes e inconvenientes que comportan os grandes cambios económicos, como os do século XIX.
• Comprender o proceso económico das revolucións industriais que sentan as bases do sistema económico da nova sociedade burguesa e a súa incidencia no mundo contemporáneo.
• Recoñecer os principais problemas que trouxo a revolución industrial e a liberal. • Describir as condicións de traballo e o nivel de vida do proletariado durante o
século XIX, comparándoas co estilo de vida da burguesía industrial e das novas clases dirixentes.
• Entender o proceso e as razóns polas que xorde o movemento obreiro. • Explicar as primeiras manifestacións de organización obreira, diferenciándoas
entre sí: ludismo e cartismo. • Analizar as causas que levaron ao incremento do sindicalismo de masas e á
formación dos partidos socialdemócratas durante o último terzo do século XIX. • Comprender as principais teses e pensadores do socialismo utópico, científico
(teses marxistas) e anarquismo. • Enmarcar históricamente as internacionais obreiras e saber desenvolver
correctamente a súa traxectoria, establecendo diferenzas entre a Primeira e Segunda Internacional Obreira, así como identificando os protagonistas máis destacados en cada caso.
BLOQUE 3: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMO
• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas sobre o proceso da revolución política liberal e a configuración histórica dos Estados e nacións.
• Comparar os fundamentos ideolóxicos e as estruturas institucionais do Antigo Réxime e as do sistema liberal, xustificando o carácter revolucionario do cambio.
• Recoñecer a transformación da proposta en proxecto revolucionario e relacionar a súa linguaxe política coa herdanza da razón crítica ilustrada.
• Explicar os principios do absolutismo, liberalismo e nacionalismo incidindo nestes cambios profundos no tránsito do século XVIII ao XIX.
• Adquirir unha visión completa do sistema político liberal/constitucional • Definir o concepto de revolución e comprender o proceso de cambio histórico
que supón a revolución francesa e a súa continuidade nas posteriores revolucións liberais, na configuración das sociedades contemporáneas; e
analizar e valorar os sistemas políticos e económicos que se establecen a partir das revolucións americana e francesa.
• Analizar o ciclo revolucionario liberal: a revolución americana vinculada ao nacemento e formación de EEUU 1776-1789; a Revolución Francesa e a súa expansión por Europa con Napoleón, 1789-1814/1815; a revolución española e a súa repercusión nas colonias americanas 1808-1814/24.
• Comparar a creba do ntigo Réxime na época de Napoleón coa volta ás estruturas do Antigo Réxime durante a Restauración. Definir as características e principios da Restauración absolutista e caracterizar a era dos congresos.
• Explicar as transformacións políticas e o sistema de relacións internacionais que se estableceron en Europa en 1815.
• Describir, conparar e interpretar as distintas ondas revolucionarias liberais en Europa entre 180 e 1848 (1820, 1830 e 1848).
• Describir os postulados nacionalistas, as súas distintas correntes, as súas manifestacións en Europa e ilustralos cos exeplos das unificacións alemá e italiana. Comprender e interpretar a unificación destes países baixo un nacionalismo cnservador.
BLOQUE 4 A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
• Aplicar con rigor o vocabulario nas descricións e explicacións históricas sobre o tema.
• Identificar no mapa europeo do século XIX os réximes liberais e os imperios autoritarios.
• Analizar a Inglaterra victoriana na segunda metade do século XIX: prosperidade económica, estabilidade política e as reformas electorais e sociais.
• Explicar os cambios políticos e institucionais que afectaron a Francia desde o Segundo Imperio con Napoleón III ata a III República.
• Comparar o significado que tivo a Comuna de París de 1871 coa reacción conservadora que deu lugar á III República.
• Explicar os dous grandes Imperios multiétnicos, o ruso e o austríaco, as súas características e a súa rivalidade polo control da conca do Danubio e dos Balcáns.
• Comprender e analizar a importancia da Alemania de Bismarck (1862-1890) tanto a nivel interno como a nivel de política exterior co sistema de alianzas.
• Describir as liñas fundamentais da política internacional do S.XIX. • Describir a evolución do liberalismo cara o réxime democrático a través das
transformacións do sistema electoral. • Coñecer a evolución político-económica dos Estados Unidos nesta época. • Definir os conceptos de colonialismo e imperialismo e coñecer e diferenciar as
distintas interpretacións do imperialismo. • Establecer e analizar a multicausalidade do fenómeno imperialista. Relacionar o
proceso de colonización coa revolución industrial, os intercambios comerciais e os movementos de capitais. Analizar o proceso económico de evolución cara i capitalismo financieiro e as súas implicacións colobniais, identificando as relaciçóns entre política e economía. Analizar o imperialismo colonial como consecuencia das necesidades da segunda revolución industrial.
• Coñecer as modalidades da expansión colonial europea do século XIX e as relacións das metrópoles coas súas colonias
• Delimitar as áreas de expansión dos imperios coloniais entre 1870-1914. Coñecer como se levou a cabo o reparto de África e Asia.
• Desenvolver operialismo americano e xaponés.
• Analizar as consecuencias políticas, económicas, sociais e culturais da expansión imperialista.
• Explicar como os antagonismos entre as distintas potencias propiciados pola rivalidade imperialista desembocou na Primeira Guerra Mundial.
• Analizar a política internacional anterior a 1914 e explicar a formación dos bloques e a incidencia da expansión colonial nos enfrontamentos entre as potencias europeas.
• Coñecer a complexidade causal da Primeira Guerra Mundial, diferenciando os distintos tipos de factores que explican o seu desencadeamento e como se efectuou a declaración de guerra.
• Reflexionar sobre as diferentes posturas a favor e en contra da guerra. • Describir as etapas do conflito bélico: cronoloxía, países implicados, escearios
dos principais feitos bélicos e estratexias militares. Desenvolver as magnitudes do conflito baseándose na extensión xeográfica, na duración e nas novas formas de guerra e nas novas armas.
• Extraer e valorar as consecuencias da guerra a curto e longo prazo. • Coñecer os tratados de paz asinados tras a derrota alemá e coñecer os cambios
de fronteiras que trouxo consigo a paz. Facer espacial referencia ao Tratado de Versalles.
• Coñecer e valorar a creación da Sociedade de Nacións como o primeiro intento internacional de soliucionar os conflitos pola vía diplomática renunciando á guerra.
BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS, A DEGUNDA GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS
CONSECUENCIAS
• Definir a revolución rusa como un cambio estrutural que substituiu o réxime zarista por un comunista.
• Valorar e comprender a frustración das reformas da revolución de 1905 e a incidencia da Gran Guerra no proceso revolucioanrio.
• Establecer e discriminar causas da revolución rusa, categorizándoas en relación á súa importancia.
• Analizar o desenvolvemento do proceso revolucionario de 1917: revolución de febreiro, boberno provisional, revolución de outubro.
• Explicar as razóns do afianzamento bolxevique como único partido dirixente. • Caracterizar a Nova Política Económica, as causas da súa implantación e as
súas consecuencias. • Analizar o proceso de construción da URSS: a guerra cicil, a cueatión das
nacionalidades, acentralización política, o dirixismo económico do Estado e a arte proletaria.
• Identificar as consecuencias económicas e os grandes desequilibrios financieiros internacionais xurdidos da Primeira Guerra Mundial.
• Coñecer a situación económica durante a década de 1920, diferenciando entre o gran crecemento de EEUU e a inestable reactivación europea.
• Analizar os sinais precursores da Gran Depresión: a sobreprodución industrial, os excedentes agrarios e a especulación bursátil.
• Analizar a crise de 1929 e explicar a súa extensión desde EEUU cara o resto do mundo.
• Valorar as consecuencias da Gran Depresión nas economías domésticas, as condicións laborais e a vida cotiá da poboación.
• Diferenciar e analizar as distintas medidas tomadas por diferentes países para intentar saír da crise, destacando as políticas intervencionistas do New Deal
norteamericano e as políticas autárquicas. Establecr relacións entre a crise económica e a política económica autárquica.
• Entender os elementos clave da doutrina económica proposta por Keynes. • Coñecer a evolución dos rexiems democráticos europeos durante o período de
entreguerras. • Recoñecer as condicións sociais, económicas, políticas que facilitaron o
nacemento do fascismo en Europa tras a Primeira Guerra Mundial. • Coñecer e caracterizar as principais características da ideoloxía fascista. • Identificar os trazos característicos do fasciso italiano e o nazismo alemán,
recoñecendo as súas semellanzas e diferenzas. • Coñecer os antecedentes da Segunda Guerra Mundial e analizar o
expansionismo agresivo sa Alemaña nazi e a débil resposta que deron as democracias liberais.
• Coñecer as dificultades que xurdiron nas relacións internacionais durante o período de entreguerras. Expliacr o cambio de situación da estabilidade internacional (“Espirito de Locarno”) ás viraxes cara a guerra (formación de alianzas: o Eixe e os Aliados).
• Identificar e analizar os factores que provocaron o inicio da Segunda Guerra Mundial.
• Explicar, situándoos adecuadamente no tempo e no espazo, os principais acontecementos militares e políticos que tiveron lugar no transcurso da Segunda Guerra Mundial.
• Explicar as consecuencias humanas, materiais, territoriais, económicas e políticas da guerra.
• Enumerar e describir as conferencias internacionais que se celebraron durante e despois da contenda.
• Identificar os principais obxectivos, finalidades e organización da ONU e como se fraguaron os mecanismos de funcionamento existentes na actualidade.
• Analizar o holocausto • Comentar o contido da Carta das Nacións Unidas e da Declaración de dereitos
Humanos.
BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS.
O MUNDO BIPOLAR
• Coñecer as orixes da guerra fría identificando os factores que inciden na formación dos bloques político-ideolóxico protagonistas da mesma.
• Analizar a evolución política dos bloques occidentais e soviético durante a guerra fría e analizar as diferenzas entre ambos.
• Identificar os trazos característicos da guerra fría e describir as súas fases. • Coñecer os países que integraban os distintos bloques e as súas áreas de
influencia. • Localizar, describir e explicar os principais conflitos da guerra fría, destacando
os países que se viron implicados e cal foi o grao de intervención das dúas superpotencias.
• Saber describir o proceso coñecido como “carreira de armamentos”. • Analizar o movemento dos países non aliñados, sinalando as razóns polas que
naceu e os países que participaron. • Analizar as características dos reximes comunistas implantados nos países de
Europa Oriental e remarcar a súa subordinación ás directrices de Moscú. • Coñecer os fundamentos sobre os que se asentou o crecemento económico de
Europa Occidental e Estados Unidos tras a segunda guerra mundial. • Comprender o modelo económico e os sistemas políticos que se impuxeron en
Europa occidentras logo de 1945.
• Recoñecer as diferenzas existentes entre os reximes democráticos de Europa occidental e as democracias populares de Europa do leste.
• Analizar a evolución do modelo soviético de economía planificada entre 1945-1985, recoñecendo os seus principais éxitos e fracasos.
BLOQUE 7. A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO
• Coñecer os factores que permitiron o proceso de descolonización a partir da segunda guerra mundial e identificar as súas principais etapas. Coñecer o papel xogado pola ONU no proceso descolonizador.
• Analizar o papel que sedempeñaron as élites locais nos diferentes movementos de descolonización.
• Coñecer como foron os procesos de independencia das colonias europeas en Asia.
• Describir a independencia dos imperios coloniais británico, belga, francés e portugués en África.
• Recoñecer a importancia da Conferencia de Bandung no proceso descolonizador.
• Analizar as novas relacións de dependencia entre as antigas metrópoles e as súas colonias, que dan lugar ao neocolonialismo e neoimperialismo.
• Relacionar os problemas de subdesenvolvemento herdados da colonización e os procesos de independencia coa orixe do Terceiro Mundo.
• Valorar a importancia e os movementos descolonizadores na creación dunha convivencia universal en defensa dos dereitos humanos e a convivencia intercultural.
• Desenvolver a sensibilidade e o sentido de responsabilidade ante os problemas sociais, económicos e políticos que sofre o Terceiro Mundo.
• Coñecer as relacións países desenvolvidos-países subdesenvolvidos, diálogo Norte-Sur.
BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA
• Coñecer os problemas que tiña a URSS e entender as diferentes dimansións da perestroika de Gorbachov, o seu carácter económico e político e a importancia da gladsnot.
• Describir o proceso de transición ao capitalismo e á democracia dos países da Europa oriental.
• Analizar os factores que provocaron a desintegración da URSS e a fin da guerra fría.
• Comprender a caída do comunismo e a revolución de agosto na Unión Soviética. • Comprender a problemática dos Balcáns e a desintegración de Iugoslavia.
BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XIX
• Describir a evolución política e económica de Europa occidental de dos Estados Unidos durante a segunda metade do século XX.
• Describir a evolución política e económica de Latinoamérica durante o século XX.
• Enumerar as diferentes fases polas que atravesou o proceso de construción da UE e describir cada unha delas.
• Entender o concepto de “Estado do benestar”; explicar os trazos característicos valorando as melloras sociais conseguidas coa intervención do Estado na economía.
• Analizar os factores que conduciron á crise económica de 1973 e valorar as medidas adoptadas polos países industriais para saír das mesmas.
• Analizar o liderazgo de Estados Unidos a partir da desaparición da URSS e as súas repercusións nas relacións internacionais.
• Identificar os principais problemas económicos de finais do século XX e principios do XXI e reflexionar sobre os mesmos: retyroceso do estado do benestar, aumento do paro...
BLOQUE 10. O MUNDO ACTUAL DESDE UNHA PERSPECTIVA HISTÓRICA
• Comprender o proceso de globalización económica e os factores que interveñen no seu desenvolvemento e extensión.
• Recoñecer os cambios sociais que se produciron desde a segunda metade do século XX, facendo especial fincapé no crecente proceso de urbanización e movementos migratorios e de refuxiados.
• Analizar o fenómeno do terrorismo nas relacións internacionais. • Coñecer os retos actuais da UE. • Analizar a xeopolítica do mundo actual: situación actual de Hispanoamérica, do
mundo islámico, África, Europa, Asia, EE.UU
3. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA DE HISTORIA DO MUNDO
CONTEMPORÁNEO Á CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS
BÁSICAS A materia de Historia do mundo contemporáneo participa no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado:
• Comunicación lingüística. • Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. • Competencia dixital. • Aprender a aprender. • Competencias sociais e cívicas. • Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. • Conciencia e expresións culturais.
A competencia en comunicación lingüística áchase vinculada a análise dos diferentes tipos de fontes históricas, o cal implica non só coñecer e utilizar un vocabulario específico da área de coñecemento, senón cotexar información, comprendela, elaborar sínteses e comentarios e expoñer ideas propias. A competencia de aprender a aprender constitúe un elemento fundamental debido á necesidade de utilizar no traballo diario da materia diferentes ferramentas de aprendizaxe, como esquemas, mapas conceptuais, eixes cronolóxicos, etc. O recurso ás Tecnoloxías da Información e da Comunicación concébese como unha peza clave de aprendizaxe: por unha parte, como medio de acceso á información histórica en tarefas de indagación; por outra, como conxunto de ferramentas técnicas para construír información (liñas do tempo dixitais, software para mapas conceptuais, etc). Así, a competencia dixital desenvólvese perfectamente integrada na programación e constitúe, tanto no espazo web que se vai a utilizar como no libro de texto do alumnado un piar importante no traballo do alumnado, sempre entendendo que a utilización de información procedente da rede ha de ir parella ao desenvolvemento dun pensamento crítico que permita discernir a súa veracidade e rigor científico. Os propios contidos de Historia do Mundo Contemporáneo contribúen ao desenvolvemento das competencias sociais e cívicas dado que axudan a comprender conceptos como os dereitos humanos, a diversidade cultural e social ou a importancia das institucións democráticas, reforzando así a conciencia social e cidadá, favorecendo
a participación soacial e a comprensión e o respecto ás diferenzas sociais e culturais. Así mesmo contribúe ao desenvolvemento da competencia da conciencia e expresións culturais, xa que a arte e as diferentes manifestacións culturais se encontran integradas como parte da propia historia dos pobos e como fonte histórica sobre estes. A súa comprensión favorece a súa valoración positiva e de ahí o respecto cara os bens de interese histórico-artístico e o patrimonio cultural. Por outra parte, ao abordarse o estudo da evolución técnica e económica das sociedades foméntase o desenvolvemento da competencia do sentido da iniciativa e espírito emprendedor; ao igual que ao tratar sobre os cambios tecnolóxicos, o seu impacto na vida cotiá e a súa contribución á evolución das sociedades, e o traballo con fontes estatísticas e gráficos, contribúe ao desenvolvemento da competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, conseguindo unha formación integral que valore a importancia da interacción entre ciencia e tecnoloxía e a súa achega á historia. Para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluiranse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao alumnado avanzar cara os resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os que ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas. A continuación relacionaranse as competencias cos descritores das mesmas. No apartado 5 detállase a relación entre cada un dos contidos de cada unidade cos criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe avaliables e competencias clave, así como os desempeños dos descritores grazas aos cales se pode valorar o grao de desenvolvemento das distintas competencias.
COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA Os indicadores desta competencia pódense agrupar en comprensión oral e escrita, expresión oral e escrita e normas de comunicación. Os descritores son:
• Comprender o sentido dos textos históricos e historiográficos • Desenvolver hábitos de lectura. • Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. • Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas, e as normas
ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. • Respectar as normas de comunicación en calquera contexto. • Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas
diversas situacións comunicativas. • Sintetizar a información escrita e audiovisual, para despois expresala de forma
oral ou escrita.
COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E
TECNOLOXÍA. Os descritores son:
• Comprender o espazo xeográfico mediante a interpretación de paisexes. • Analizar mapas para adquirir o dominio da linguaxe cartográfica. • Aplicar métodos científicos para mellorar a comprensión da realidade
circundante en distintos ámbitos. • Coñecer e utilizar elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes,
porcentaxes, etc. • Comprender e interpretar a información presentada en gráficos, índices e datos
estatísticos. • Organizar a información utilizando procedementos matemáticos.
• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.
• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as súas repercusións para a vida futura.
• Comprender os avances sobre ciencia e tecnoloxía e a súa importancia na vida cotiá.
COMPETENCIA DIXITAL Os indicadores fan referencia aos indicadores de tecnoloxías da información, comunicación audiovisual e utilización de ferramentas dixitais. Os descritores son:
• Empregar de forma crítica distintas fontes para a busca de información. • Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. • Elaborar e facer publicidade de información propia derivada de informacións
obtidas a través de medios tecnolóxicos. Dominar programas de texto e presentación de imaxes.
• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.
• Comprender as mensaxes que veñan nos medios de comunicación. • Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. • Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida
cotiá. • Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.
APRENDER A APRENDER Os descritores son:
• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples...
• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. • Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. • Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico,
interdependente... • Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. • Utilizar a prensa como recurso para comprender os contidos da unidade. • Organizar a información para extraer as ideas principais • Analizar textos e imaxes de forma rigorosa, contextualizando estes nun tempo e
nun espazo concreto. • Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de
aprendizaxe. • Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en
función dos resultados intermedios. • Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.
COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS Os descritores son:
• Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado pou unha Constitución.
• Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.
• Desenvolver capacidade de diálogo cos demáis en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. Expresar rexeitamento cara os conflitos, avogando pola defensa dos valores democráticos e respecto dos dereitos humanos.
• Mostrar dispoñobilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecida.
• Recoñecer a riqueza na diversidade de opinións e ideas. • Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. • Mostrar preocupación polos máis desfavorecidos e respectar os distintos ritmos
e potencialidades. • Involucrarse ou promover accións cun fin social. • Manifestar empatía polos acontecementos históricos. • Concebir o coñecemento histórico como un coñecemento científico.
SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR Os indicadores a ter en conta para desenvolver os descritores nesta competecia son: autonomía persoal, liderado, creatividade, entendemento. Os descritores son:
• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias. • Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. • Ser constante no traballo superando as dificultades. • Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade na tarefa. • Xestionar o traballo do grupo xestionando tarefas e tempos. • Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar os
obxectivos. • Darlle prioridade á consecución de obxectivos de grupo sobre intereses persoais. • Encontrar posibilidades no ámbito que outros non aprecian. • Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de
obxectivos. • Mostrar iniciativa persoal para realizar e planificar sinxelos traballos de
investigación (individual ou grupal). • Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previs do tema. • Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou dos proxectos. • Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.
CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS Os descritores son:
• Mostrar respecto cara o patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes e cara as persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento.
• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza cultural e persoal. • Valorar as achrgas culturais de cada período histórico. • Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento
científico. • Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. • Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. • Analizar estilos, obras e artistas característicos do período.
4. CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
4.1. TEMPORALIZACIÓN
1ª AVALIACIÓN
BLOQUE 1. O ANTIGO RÉXIME
1.1 TRAZOS DO ANTIGO RÉXIME 1.2 TRANSFORMACIÓNS NO ANTIGO RÉXIME: Economía, demografía e sociedade. 1.3 REVOLUCIÓNS E PARLAMENTARISMO EN INGLATERRA 1.4 O PENSAMENTO DA ILUSTRACIÓN 1.5 RELACIÓNS INTERNACIONAIS: O EQUILIBRIO EUROPEO 1.6 MANIFESTACIÓNS ARTÍSTICAS (6 sesións de clase)
BLOQUE 2. AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS SOCIAIS
2.1. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: concepto e factores 2.2 REVOLUCIÓN INDUSTRIAL OU REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS. CARACTERÍSTICAS: TRANSFORMACIÓNS TÉCNICAS E NOVAS FONTES DE ENERXÍAS, OS SECTORES PUNTEIROS 2.3 O PROTAGONISMO DE GRAN BRETAÑA E A EXTENSIÓN DA INDUSTRIALIZACIÓN A OUTROS PAÍSES 2.4 CAMBIOS DEBIDOS Á REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: Transportes, agricultura, poboación (migracións, urbanización) 2.5 ECONOMÍA INDUSTRIAL: Pensamento económico liberal e primeiras crises 2.6 OS CAMBIOS SOCIAS. ORIXES E DESENVOLVEMENTO DO MOVEMENTO OBREIRO: O nacemento do proletariado e a organización da clase obreira; Orixes do sindicalismo e correntes de pensamento; Os partidos políticos obreiros; As Internacionais obreiras. (12 sesións)
BLOQUE 3. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONALISMOS
3.1 A CRISE DO ANTIGO RÉXIME: UNHA VISIÓN GLOBAL 3.2 A REVOLUCIÓN AMERICANA. O NACEMENTO DE ESTADOS UNIDOS 3.3 A REVOLUCIÓN FRANCESA: CAUSAS FASES E CONCESUENCIAS 3.4 O IMPERIO NAPOLEÓNICO 3.5 O CONGRESO DE VIENA E A RESTAURACIÓN DO ABSOLUTISMO 3.6 AS REVOLUCIÓNS LIBERAIS OU BURGUESAS DE 1820, 1830 E 1848. O CASO ESPAÑOL 3.7 O NACIONALISMO: UNIFICACIÓN ALEMÁ E ITALIANA 3.8 CULTURA E ARTE: EUROPA ENTRE O NEOCLASICISMO E O ROMANTICISMO 3.9 A INDEPENDENCIA DAS COLONIAS HISPANOAMERICANAS ( 16 sesións)
BLOQUE 4. A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
4.1 EVOLUCIÓN DOS PRINCIPAIS ESTADOS: A Inglaterra Victorin; Francia: a III República e o II Imperio; Alemaña bismarckiana; Aimperio Austrohúngaro; Rusia; Estados Unidos; Xapón. 4.2 A EXPANSIÓN COLONIAL DOS PAÍSES INDUSTRIAIS: Causas; Colonización e reparto de África e Asia; O imperialismo americano e xaponés; Consecuencias. 4.3 AS RELACIÓNS INTERNACIONAIS NA ÉPOCA DA PAZ ARMADA: Tripla Alianza e Tripla Entente.
4.4 A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL: Causas; As fases da Guerra; Consecuencias; Os Tratados de paz e a Sociedade de Nacións. (14-16 sesións)
2ª AVALIACIÓN
BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS. A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS
CONSECUENCIAS
5.1 A REVOLUCIÓN RUSA. FORMACIÓN E DESENVOLVEMENTO DA URSS: A Rusia tsarista a comezo do século XX; A revolución de febreiro de 1917, da caída do tsarismo ao poder dos soviets; A revolución de outubro e o nacemento da URSS, a época de Lenin; A consolidación do Estado soviético, a era de Stalin. 5.2 OS PROBLEMAS ECONÓMICOS DE ENTREGUERRAS: Os desequilibrios da economía mundial; A fráxil recuperación dos anos 20; o crack de 1929 e a gran depresión dos anos 30; A política económica fronte á depresión: os camiños cara a recuperación; Unha sociedade en transformación. 5.3 DEMOCRACIAS E FASCISMOS: Democracias e ditaduras na Europa de entreguerras; Ideoloxía e bases sociais do fascismo; a Italia fascista; A Alemaña nazi. 5.4 A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL: As relacións internacionais no período de entreguerras, viraxes cara a guerra; Orixes do conflito e características xerais; Fases da guerra; Consecuencias; Antisemitismo e Holocausto; A organización da paz e as Nacións Unidas. (30 sesiones)
BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS. O
MUNDO BIPOLAR
6.1 A GUERRA FRÍA: a formación dos bloques capitalista e comunista; A evolución das relacións entre as dúas superpotencias; Etapas e conflitos; fase álxida, coexistencia pacífica e distensión. 6.2 EVOLUCIÓN DOS BLOQUES NUN MUNDO BIPOLAR: aspectos políticos, sociais económicos e culturais. (12 sesións)
3ª AVALIACIÓN
BLOQUE 7. A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO
7.1 CONCEPTO, ORIXES, CAUSAS E FACTORES DA DESCOLONIZACIÓN 7.2 ETAPAS E MODELOS DE DESCOLONIZACIÓN 7.3 DESENVOLVEMENTO DO PROCESO DESCOLONIZADOR, O PAPEL DA ONU 7.4 O TERCEIRO MUNDO EO MOVEMENTO DOS PAÍSES NON ALIÑADOS: PROBLEMAS DO TERCEIRO MUNDO 7.5 AS RELACIÓNS ENTRE OS PAÍSES DESENVOLVIDOS E NON DESENVOLVIDOS, O NACEMENTO DA AXUDA INTERNACIONAL (6 sesións)
BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA
8.1 A URSS E AS DEMOCRACIAS POPULARES 8.2 A IRRUPCIÓN DE M. GORBACHOV: PERESTROIKA E GLASNOST 8.3 A DESINTEGRACIÓN DA URSS: CEI-FEDERACIÓN RUSA E AS NOVAS REPÚBLICAS EXSOVIÉTICAS 8.4 A CAÍDA DO MURO DE BERLÍN E A EVOLUCIÓN DOS PAÍSES DE EUROPA CENTRAL E ORIENTAL 8.5 O PROBLEMA DOS BALCÁNS. A GUERRA DE IUGOSLAVIA
(6 sesións)
BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX
9.1 PENSAMENTO E CULTURA DA SOCIEDADE CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX 9.2 O ESTADO DO BENESTAR 9.3 O PROCESO DE CONSTRUCIÓN DA UE 9.4 OBXECTIVOS E INSTITUCIÓNS DA UE 9.5 EVOLUCIÓN DE EEUU: DOS ANOS 60 AOS 90 9.6 XAPÓN E OS NOVOS PAÍSES ASIÁTICOS INDUSTRIALIZADOS. (10 sesións)
BLOQUE 10. O MUNDO ACTUAL
10.1 A GLOBALIZACIÓN E OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN. O IMPACTO CIENTÍFICO E TECNOLÓGICO 10.2 A AMEAZA TERRORISTA NUN MUNDO GLOBALIZADO 10.3 EUROPA: RETO E UNIÓN 10.4 TRAZOS RELEVANTES DA SOCIEDADE NORTEAMERICANA A COMEZOS DO SÉCULO XXI 10.5 HISPANOAMÉRICA: SITUACIÓN ACTUAL 10.6 O MUNDO ISLÁMICO NA ACTUALIDADE 10.7 ÁFRICA ISLÁMICA, SUBSAHARIANA E SUDÁFRICA 10.8 INDIA E CHINA DO SÉCULO XX AO XXI: Evolución política, económica, social e de mentalidade ( 14 sesións)
4.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES E GRAO MÍNIMO DOS ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE XERAL A TODOS OS BLOQUES:
• Analizar textos históricos: identificar tipo de documento, extraer idea/s principal, contextualización.
• Realizar táboas cronolóxicas e elaborar esquemas sinxelos. • Interpretar imaxes, caricaturas e fotografías como testemuñas dun período
histórico determinado. • Elaborar e interpretar mapas históricos e gráficos: tipo de documento, descrición
da variable ou variables representadas e contexto histórico. BLOQUE 1:
• Cita os trazos característicos do Antigo Réxime. • Describe as características da estrutura social, demográfica e económica do
Antigo Réxime. • Describe as características do absolutismo, despotismo ilustrado e
parlamentarismo, contapoñendo o caso francés e británico. • Enumera e explica os principios da Ilustración • Decribe as principais achegas dos pensadores ilustrados: Montesquieu, Voltaire
e Rousseau. • Localiza nun mapa os principais conflitos: guerra de sucesión española, guerra
de sucesión austríaca e guerra dos Sete Anos, indicando contendentes, causas e consecuencias, en especial as consecuencias do Tratado de Utrecht BLOQUE 2:
• Enumera e describe causas, etapas e consecuencias da guerra de independencia das colonias británicas de norteamérica.
• Extrae as ideas principais que conteñen as Declaracións de 1776: Declaración de Dereitos de Virxinia e Declaración de independencia.
• Explica as características da primeira constitución de Estados Unidos. • Enumera e explica as causas da revolución Francesa. • Esquematiza (situando cronolóxicamente, protagonistas e feitos máis
significativos) as distintas etapas da Revolución Francesa: Revolta aristocrática;Revolución burguesa e Monarquía Constitucional (Asemblea nacional Constituínte e Asemblea Lexislativa); Convención republicana; Directorio.
• Analiza a obra da Asemblea Nacional Constituínte • Enumera as consecuencias da Revolución Francesa. • Localiza e explica nun mapa a extensión territorial do Imperio napoleónico. • Cita os principios e as institucións políticas do liberalismo político. • Cita os principios políticos da Restauración. • Sitúa nun mapa os cambios territoriais tras o Congreso de Viena e describe a
obra deste Congreso así como a Santa e Cuádruple Alianza. • Analiza as revolucións liberais de 1820, 1830 e 1848 nos seguintes aspectos:
causas, países protagonistas, grao de éxito e fracaso. • Describe as etapas e protagonistas das unificacións alemana e italiana.
BLOQUE 3: • Cita os factores que propiciaron a primeira revolución industrial. • Cita os trazos característicos da transformación das estruturas económicas
(transformacións das estruturas agraria e a revolución industrial) desde finais do século XVIII e ao longo so século XIX e XX.
• Diferencia a primeira e segunda revolución industrial: cronoloxía, fontes de enerxía, sectores de produción, organización do traballo, avances técnicos, localización xeográfica.
• Cita os trazos característicos do liberalismo económico e do sistema capitalista así como a súas fases e evolución cara o Gran Capitalismo.
• Describe os cambios sociais asociados á revolución industrial: aparición de clases antagónicas, burguesía e proletariado.
• Describe os aspectos máis relevantes do nacemento e evolución do movemento obreiro, Compara as estratexias de loita de luditas e cartistas situándoas no espazo e no tempo.
• Describe as características esenciais do pensamento socialista e anarquista. • Analiza as Internacionais obreiras: cronoloxía, composición, problemática e
principais resolucións, causas da disolución. • Contextualiza a aparición dos partidos políticos Socialdemócratas.
BLOQUE 4: • Sintetiza a situación das grandes potencias europeas no século XIX, facendo
especial referencia á Alemania bismarkiana, e Imperios austrohúngaro, ruso e otomano (Cuestión de Oriente, Os Balcáns)
• Cita e explica as causas e consecuencias do Imperialismo. • Localiza nun mapa os distintos imperios coloniais. • Cita e explica os sistemas bismarckianos: obxectivos, cronoloxía e alianzas e a
“política mundial” de Guillermo II. • Describe a formación dos bloques de alianzas que se enfrontaron na I Guerra
Mundial. • A Gran Guerra: causas, consecuencias e organización da paz (os tratados de
paz e a creación da Sociedade de Nacións). BLOQUE 5:
• Describe a situación da Rusia tsarista previa á revolución. • Identifica os principais protagonistas e explica os acontecementos da revolución
rusa de 1917: febreiro e outubro. • Describe a época de Lenin: Decretos de outubro, a guerra civil e a NEP,
Construción do Estado soviético- • Describe os principais rasgos da URSS durante a ditadura de Stalin. • Caracteriza a situación da economía europea e americana nos anos 20 • Explica as causas e rasgos básicos da crise de 1929 e as principais
manifestacións da depresión dos anos trinta. • Explica as políticas económicas aplicadas para saír da depresión económica nos
anos 30, especial referencia ás teorías keynesianas e a posta en práctica no New Deal norteamericano.
• Cita as características comúns dos sistemas fascistas: fascismo italiano e nazismo alemán.
• Analiza a Segunda Guerra Mundial nos seguintes aspectos: causas (viraxes cara a guerra e “golpes de forza” de Hitler), consecuencias e organización da paz (as Conferencias de paz e a creación da ONU). BLOQUE 6:
• Analiza a Guerra Fria nos seguintes aspectos: Características da Guerra Fría; formación e contraposición dos bloques capitalista e comunista; etapas e principais conflitos.
• Localiza nun mapa os países que formaron os dous bloques. • Compara as características da economía capitalista e comunista. • Compara as características políticas de ambos bloques.
BLOQUE 7: • Identifica factores e marco cronolóxico da descolonización. • Cita as causas do subdesenvolvemento asociado aos procesos
descolonizadores. • Cita os rasgos que caracterizan ao Terceiro mundo. • Describe as relacións “Norte-Sur”.
BLOQUE 8: • Describe trazos característicos do sistema político e económico das
democracias populares e analiza a situación de crise dos anos 70 e 80. • Analiza os factores que explican a crise na URSS. • Describe as reformas de Gorbachov: “perestroika” e “glasnost”. • Cita e sitúa cronolóxicamente os acontecementos que explican a desintegración
da URSS, formación da CEI e xurdimento das repúblicas exsoviéticas. • Describe someramente as revolucións democráticas de 1989 que afectaron á
Europa Oriental e que consecuencias tiveron. • Enumera as causas, desenvolvemento e consecuencias da guerra dos Balcáns,
desintegración de Iugoslavia. BLOQUE 9:
• Describe as características básicas do sistema democrático e do desenvolvemento do sistema capitalista a partir de 1945.
• Explica o proceso de construción da UE: cronoloxía, Tratados fundacionais e de ampliación e países que se foron adherindo.
• Cita e caracteriza as principais institucións da UE. Bloque 10:
• Define os trazos característicos da globalización • Describe características económicas, sociais, políticas e culturais de
Hispanoamérica na actualidade. • Localiza nun mapa os principais conflitos e focos de tensión actuais.
INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
Indicarase o logro acadado nos estándares de aprendizaxe en catro niveis cunha puntuación de 1 a 4: En vías de adquisición, adquirido, avanzado e excelente.
EN VÍAS DE ADQUSICIÓN (1) - Identifica diferentes aspectos sobre o tema proposto pero de forma
deficiente. - Selecciona información escrita sobre diferentes aspectos, utilizando as
fontes suxeridas e responde a preguntas (comentario guiado) pero non sabe comentar a fonte: extraer a idea principal con claridade, contextualizar o documento
- Responde a preguntas sobre características fundamentais dos temas propostos pero non explica os procesos causais, non estrutura a pregunta, e confusión terminolóxica.
ADQUIRIDO (2) - Extrae de documentos aspectos fundamentais, rasgos característicos
dos temas propostos e os explica de forma suficiente, sen ampliar - Selecciona información, clasifícaa e a analiza. Sabe extraer idea principal
dun texto e o contextualiza mínimamente pero de forma suficiente - Define, explica, analiza e valora as características, aspectos,
transformacións estudadas en cada unidade. - Identifica, define e valora variables contidas nun mapa e sabe situalas.
AVANZADO (3) - Busca e selecciona información relevante utilizando diferentes fontes e a
expón realizando un comentario de texto. - Busca información en diferentes fontes, selecciónaa, clasifícaa e
explícaa de maneira organizada e clasificada con propiedade. Contextualiza a información de forma notable e establece valoracións.
- Busca información e sitúa en mapas diferentes variables, en especial os diversos conflitos que se deron nos distintos períodos, define e valora estes conflitos e as súas consecuencias.
- Desenvolve un tema, unha cuestión concreta, un comentario de texto, gráfico, etc, con certo rigor histórico e conceptual, contextualizando a pregunta, desenvolvendo o contido (anque de forma incompleta), establecendo análises causais e análises comparativos, consecuencias dos feitos expostos.
EXCELENTE (4) - Mostra interés por ampliar a información para descrubrir, aspectos,
características, transformacións ocurridas nos distintos períodos estudados.
- Acude a diferentes tipos de fontes, selecciona a información, a clasifica e elabora un informe, un comentario de texto coas súas conclusións sobre os aspectos máis relevantes e as compara coa actualidade ou con outras épocas (establece análises comparativas) e plantexa hipóteses sobre a súa evoliución.
- Sitúa en mapas información relativa ao tema (produción, conflitos, etc, definen e valora o tema tratado, preocúpase de buscar as súas causas e as súas consecuencias e aporta unha reflexión sobre o tema, expón con claridade e rigor as súas consecuencias, amplía os contidos dados pola profesora.
- Desenvolve un tema histórico, unha cuestión concreta, un comentario de texto, un gráfico... con rigor histórico e conceptual, contextualizando a pregunta, desenvolvendo ampla e completamente o contido, establecendo análises causais e comparativas, así como as
consecuencias dos feitos expostos, con claridade, coherencia, corrección sintáctica e ortográfica e capacidade de análise e síntese.
5. RELACIÓN ENTRE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE
AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS
CLAVE
BLOQUE 1 O ANTIGO RÉXIME
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
B1.1 Trazos do
Antigo Réxime
B1.1 Definir e
esquematizar os
trazos do AR
describindo os seus
aspectos
demográficos,
económicos,
políticos, sociais e
culturaios,
utilizando
diferentes tipos de
diagramas
HMCB1.1.1 Extrae os
trazos do AR dun texto
proposto que os
conteña
HMCB1.1.2 Obtén e
selecciona
información escrita e
gráfica relevante,
utilizando fontes
primarias ou
secundarias, relativas
ao AR.
HMCB1.1.3 Clasifica os
trazos do AR en
aspectos
demográficos,
económicos, políticos,
sociais e culturais.
HMCB1.1.4 Elabora
mapas conceptuais
que explican os trazos
caracetrísticos do AR
CSC CAA CCL
CD CCEC
CSC CAA CCL CD
CMCT CSIEE
CCEC
CSC CAA CCL CCEC CMCT CD
CAC CAA CCL CD
a
b
c
d
e
h
B1.2
Transformación
s no Antigo
Réxime:
economía,
poboación,
sociedade
B1.2 Distinguir as
transformacións no
Antigo Réxime
enumerando as que
afectan á economía,
poboación e
sociedade
HMCB1.2.1 Explica as
transformacións do AR
que afectan á
economía, poboación
e sociedade.
HMCB1.2.2 Analiza a
evolución dos trazos
do AR do século XVII e
o século XVIII
CSC CAA CCL
CMCT CD
a
b
c
d
e
h
B1.3 O sistema
de goberno no
Antigo réxime:
as monarquías
absolutas; o
despotismo
ilustrado;
revolución e
parlamentarism
o en Inglaterra
B1.3 Explicar as
características do
absolutismo,
despotismo
ilustrado e
parlamentarismo;
analizar
comparativamente
o sistema
absolutista co
parlamentarismo
inglés
HMCB1.3.1 Describe
as características do
absolutiusmo,
despotismo ilustrado
e parlamentarismo a
partir de fontes
históricas.
HMCB1.3.2 Compara o
sistema absolutista da
Francia do século XVII
co sistema
parlamentario inglés
xurdido tras a
Revolución Gloriosa
HMC1.3.3 Distingue as
revolucións inglesas
do século XVII como
formas que promoven
o cambio político do
Antigo Réxime
CSC CCEC CCL CD
CSC CAA CCEC CCL
CD
CSC CCEC CCL CAA
CD
a
b
c
d
e
h
B1.4 O
pensamento da
Ilustración
B.1.4 Relacionar as
ideas da Ilustración
co Liberalismo de
comezo do S XIX
establecendo
elementos de
coincidencia entre
ambas ideoloxías
HMC1. 4..1 Enumera e
describe as ideas da
Ilustración e as ideas
do Liberalismo de
comezos do século
XIX.
HMCB1.4.2 Establece
as semellanzas e
diferenzas entre as
ideas da Ilustración e o
Liberalismo de
comezos do século XIX
CSC CCEC CCL CD
CMCT CAA
CSC CCEC CCL CD
CAA
a
b
c
d
e
g
h
B1.5 Relacións
internacionais: o
equilibrio
europeo
B1.5 Describir as
relacións
internacionais
demostrando a idea
de equilibrio
europeo
HMCB1.5.1 Sitúa en
mapas de Europa os
diversos países ou
reinos en función dos
conflitos nos que
interveñen.
HMCB1.5.2 Analiza as
consecuencias do
Tratado de Utrech e a
vixencia das mesmas
na actualidade.
CSC CAA CD
CSC CAA CD CCL
CSIEE
HMCB1.5.3 Analiza o
papel da diplomacia
no S. XIX
HMCB1.5.4 Analiza,
utilizando distintos
tipos de fontes, as
consecuencias a curto
e longo prazo da
Guerra dos Sete Anos
CSC CAA CCL
CSC CAA CCL
CD CMCT CSIEE
BLOQUE 2 A CRISE DO ANTIGO RÉXIME
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
i
B2.1 A crise do
Antigo Réxime.
Unha visión global
B2.1 Analizar a
evolución política,
económica, social e
cultural que
caracteriza a
primeira metade do
século XIX
distinguindo os
feitos, personaxes e
símbolos e
encadrándoos en
cada unha das
variables analizadas.
HMCB2.1.1 Realiza
eixes cronolóxicos
que inclúan
diacronía e sincronía
dos acontecementos
da primeira metade
do século XIX
CSC CAA CMCT
CCL
a
b
c
d
B2.2 A Revolución
Americana. O
nacemento de
Estados Unidos
B2.2 Describir as
causas e os
desenvolvemento
da independencia
das colonias
británicas de
norteamérica,
establecendo as
HMCB2.2.1
Identifica xerarquías
causais na guerra de
independencia das
colonias
norteamericanas a
partir de fontes
historiográficas.
CCL CMCT CD CSC
CAA
e
h
causas máis
inmediatas, as
etapas de
independencia e as
consecuencias
Analiza as fases e
consecuencias.
HMCB2.2.2 Valora a
importancia da
Declaración de
Filadelfia de 1776.
HMCB2.2.3 Explica
as características da
primeira
Constitución de
Estados Unidos
CCL CAA CSC
CCL CAA CSC CD
a
b
c
d
e
h
B2.3 A Revolución
Francesa de 1789:
causas, fases,
consecuencias
B2.3 Explicar a partir
de información
obtida de Internet
con distintas fontes,
a Revolución
Francesa de 1789
incluíndo cada idea
obtida nas causas, o
desenvolvemento e
as consecuencias
HMCB2.3.1 Explica
as causas da
Revolución Francesa
de 1789.
HMCB2.3.2. Explica
o desenvolvemento
da Revolución
Francesa nas súas
distintas fases.
HMCB2.3.3
Contextualiza os
feitos máis
significativos como o
xuramento do xogo
da pelota, toma da
bastilla, o “gran
medo”, o intento de
fuxida da familia
real, a insurrección
do 10 de agosto,
condena e
execución de Luis
XVI.
HMCB2.3.4 Explica e
valora a obra da
Asemblea Nacional
Constituínte.
HMCB2.3.5 Valora e
analiza as
consecuencias da
Revolución Francesa
CSC CCL CD CAA
CSC CCL CD CAA CMCT
CLC CD CAA CSC CSIEE
CSC CD CAA CSC CSIEE
CMCT
a
b
c
d
e
g
h
B2.4 O Imperio
Napoleónico
B2.4 Explicar o
proceso de
formación do
Imperio
napoleónico;
identificalo
localizando a súa
expansión europea e
establecer as súas
consecuencias
HMCB2.4.1 Analiza o
sistema político
imposto por
Napoleón a partir de
1804
HMCB2.4.2
Identifica nun mapa
histórico a extensión
do Imperio
napoleónico e
realiza un
comentario do
mapa.
HMCB 2.4.3 Valora
as consecuencias da
expansión
napoleónica por
Europa
CCL CD CAA CSC
CSIEE
CAA CSC CD
CSC CD CAA CSC CSIEE
CMCT
a
b
c
d
e
h
B2.5 O Congreso de
Viena e a
Restauración do
Absolutismo
B2.5 Analizar a
trascendencia que
tivo para Europa o
Congreso de Viena e
a Restauración do
Absolutismio
identificando as súas
consecuencias para
os diversos países
implicados
HMCB2.5.1
Identifica os
principios políticos
esenciais da
Restauración.
HMCB2.5.2 Coñece
explica os tratados
esenciais da Europa
da Restauración, en
especial o Congreso
de Viena, a partir de
distintas fontes.
HMCB2.5.3 Analiza
as ideas defendidas
e as conclusións do
Congreso de Viena
relacionándoas coas
súas consecuencias.
CLC CD CSC CAA
CLC CD CSC CSIEE CAA
CSC CD CAA
HMCB2.5.4 Analiza o
mapa cos cambios
territoriais en
Europa tras o
Congreso de Viena
CD CSC CAA CSIEE CSC CD
a
b
c
d
e
h
B2.6 As revolucións
liberais ou
burguesas de 1820,
1830 e 1848. O caso
español.
B2.6 Identificar as
revolucións de 1820,
1830 e 1848: causas,
extensión grado de
éxito e fracaso.
HMCB2.6.1
Compara as
revolucións de 1820,
1830 e 1848: causas
e obxectivos;
expansión
territorial;
resultados, grado de
éxito e fracaso
CSC CAA CD CSIEE CCL
a
b
c
d
e
g
h
B2.7 O
Nacionalismo:
Unificación de Italia
e Alemaña.
B2.7 Coñecer o
proceso de
Unificación de Italia
e Alemaña, obtendo
o seu
desenvolvemento a
partir da análise de
fontes históricas.
HMCB2.7.1 Describe
e explica a
unificación italiana e
alemá a partir de
fontes gráficas
HMCB2.7.2
Compara a
unificación alemá e
italiana: semellanzas
e diferenzas
CSC CCL CD CMCT CAA
CCL CD CSC CAA
a
b
c
d
e
h
k
l
B2.8 Cultura e Arte:
Europa entre o
Neoclasicismo e o
Romanticismo.
B2.8 Descubrir as
manifestacións
artísticas de
comezos do século
XIX, obtendo
información de
medios
bibliográficos ou de
Internet,
presentándoa
adecuadamente
HMCB2.8.1
Establece as
características
propias da pintura, a
escultura e a
arquitectura do
Neoclasicismo e o
Romanticismo a
partir de fontes
gráficas.
CCEC CSC CCL CD CAA
a
b
c
d
e
h
B2.9 A
independencia das
colonias
hispanoamericanas
B2.9 Analizar
utilizando fontes
gráficas e
bibliográficas a
independencia de
Hispanoamérica.
HMCB2.9.1 Realiza
un friso cronolóxico
explicativo de
independencia das
colonias
hispanoamericanas
a comezos do século
XIX
CSC CMCCT CAA CD
BLOQUE 3 AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E CONSECUENCIAS SOCIAIS
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
j
B3.1 A Revolución
Industrial: concepto
e factores
B3.1 Obter
información que
permiota explicar as
Revolucións
industriais do século
XIX, seleccionándoa
das fontes
bibliográficas ou
online nas que se
encontre dispoñible
HMCB3.1.1
Identifica e explica
as causas da
primeira Revolución
Industrial.
HMCB3.1.2 Analiza
gráficos da
transición
demográfica.
HMCB3.1.3 Explica
razoadamente as
transformacións que
tiveron lugar no
réxime de
propiedade da terra.
HMCB3.1.4 Describe
e analiza a través
dun gráfico, as
relacións entre a
subida do prezo do
trigo en Inglaterra e
as leis de
cerramento.
CSC CAA CCL CMCCT
CSIEE
CCL CAA CMCCT CSC
CSC CCL CD CAA CSIEE
CSC CSIEE CMCCT CAA CCL
a
b
c
d
e
h
j
B3.2 Revolución ou
Revolucións
Industriais:
características,
transformacións
técnicas e novas
fontes de enerxía
B3.2 Describir as
Revolucións
Industriais do século
XIX, establecendo os
seus trazos
característicos e as
súas consecuencias
HMCB3.2.1
Identifica e analiza
as características da
da primeira
Revolución
Industrial
HMCB3.2.2 Analiza
as industrias
pioneiras: textil e
siderúrxica, a traves
de distintas fontes:
gráficos, textos,
imaxes...
HMCB3.2.3 Explica
razoadamente a
evolución cara a
segunda Revolución
Industrial.
HMCB3.2.4
Identifica e analiza
as características da
CSC CAA CCL CMCCT
CCL CAA CSC CMCCT CSIEE
CD
CSC CAA CCL CSIEE
segunda Revolución
Industrial.
HMCB3.2.5 Analiza
comparativa e
esquemáticamente
as dúas Revolucións
Industriais.
CSC CAA CCL CMCCT
CCL CMCCT CSIEE CAA CD
a
b
c
d
e
g
h
k
B3.3 O
protagonismo de
Gran Bretaña e a
extensión da
industrialización a
outras zonas de
Europa. A
industrialización
extareuropea.
- A industrialización
española e galega
B3.3 Enumerar os
países que iniciaron
a industrialización,
localizándoos
adecuadamente e
establecendo as
rexións onde se
produce este avance
en todo o mundo;
comparar os
procesos de
industrialización de
EEUU, Xapón e
Alemaña.
HMCB3.3.1 Localiza
nun mapa de Gran
Bretaña as principais
áreas industriais de
finais do século XVII-
XIX
HMCB3.3.2 Localiza
nun mapa os países
que se
industrializaron no
século XIX,
establecendo as
rexións onde se
produce.
HMCB3.3.3 Analiza
aspectos que
expliquen o
desenvolvemento
económico do sector
industrial dos
primeiros `países
industrializados, a
pertir de fontes
históricas.
HMCB3.3.4 Debate
en torno ao éxito ou
fracaso da
industrialización en
España e Galiza.
HMCB3.3.5
Compara os
procesos de
industrialización de
CAA CD CMCCT
CAA CD CMCCT
CSC CCL CAA CMCCT CD
CSIEE
Estados Unidos,
Xapón e Alemaña.
CCL CAA CD CMCTT CSIEE
CSC
CCL CAA CD CMCTT CSIEE
CSC
a
b
c
d
e
g
h
j
B3.4 Cambios
debidos á
Revolución
Industrial:
transportes,
agricultura,
poboación
(maigracións e
proceso de
urbanización)
B3.4 Identificar os
cambios nos
transportes,
agricultura e
poboación que
influíron ou foron
consecuencia da
Revolución
Industrial do século
XIX
HMCB3.4.1 Sinala os
cambios sociais máis
importantes
asociándoos ao
proceso da
Revolución
Industrial; analiza o
papel do
proletariado na
industrialización.
HMCB3.4.2
Comenta mapas que
expliquen a
evolución da
extensión das redes
de transporte:
ferrocarril, estrada e
canais fluviais;
valora o papel dos
transportes e das
comunicacións nos
cambios
económicos.
HMCB3.4.3 Analiza
os factores que
impulsaron as
masivas migracións
de traballadores a
ultramar e éxodo
rural, e as súas
consecuencias.
HMCB3.4.4 Describe
a partir dun plano a
cidade industrial
británica.
HMCB3.4.5
Identifica en imaxes
os elementos
CSC CSIEE CCL CAA
CCL CD CMCCT CAA
CSC
CCL CAA CSC CSIEE CMCCT
propios da vida
dunha cidade
industrial do século
XIX.
HMCB3.4.6 Explica o
forte crecemento
das cidades no
século XIX
CAA CCL CCEC CMCCT CD
CSC CAA CCL CD CCEC
CCL CSC CAA
a
b
c
d
e
h
k
B3.5 Economía
industria:
pensamento
ecnomómico liberal
e primeiras crises
económicas.
B.3.5 Analizar
seleccionando ideas
que identifiquen as
características da
economía industrial
e do liberalismo
económico
HMCB3.5.1 Define
conceptos clave do
novo sistema
capitalista.
HMCB3.5.2
Identifica e explica
as características do
liberalismo
económico; analiza
as aportacións de A
Simth ao estudo do
funcionamento da
economía.
HMCB3.5.3 Explica
as causas e
consecuencias das
crises económicas e
as súas posibles
solucións a partir de
fontes históricas.
CCL
CCL CSC CAA
CCL CSC CAA CSIEE
CMCCT CD
a
b
c
d
e
h
k
B3.6 Os cambios
sociais. Orixes e
desenvolvemento
do movemento
obreiro: o
nacemento do
proletariado e a
organización da
clase obreira, orixes
do sindicalismo e
correntes de
pensamento; os
partidos políticos
obreiros; as
Internacionais
Obreiras
B.3.6 Explicar as
causas do
nacemento do
proletariado, a súa
organización na
reivindicación de
melloras na súa
condición laboral e
social, as correntes
de pensamento que
pretenden mellorar
a situación do
proletariado e o
funcionamento das
internacionais
obreiras.
HMCB3.6.1 Explica
como se formou a
clase obreira.
HMCB3.6.2 Explica a
partir de fontes
diversas as
condicións de vida
dos obreiros no
século XIX.
HMCB3.6.3
Compara as
estratexias de loita
de luditas, cartistas,
tradeunionistas e
sindicalistas na
primeira metade do
século XIX.
HMCB3.6.4
Distingue e explica
as características
dos tipos de
asociacionismo
obreiro.
HMCB3.6.5
Compara as
correntes de
pensamento social
da época da
Revolución
Industrial,
socialismo utópico,
socialismo científico
e anarquismo.
HMCB3.6.6 Analiza
os fundamentos
ideolóxicos do
socialismo marxista
a partir da análise de
fontes primarias
(obra de Marx).
HMCB3.6.7 Valora o
esforzo que
supuxeron as
conquistas sociais
do movemento
CCL CSC CAA
CCL CAA CSC CD CSIEE
CCL CSC CD CAA CSIEE
CCL CSC CAA
CCL CSC CAA CSIEE CD
oberiro do século
XIX
HMVB3.6.8 Analiza e
explica as orixes,
formación,
obxectivos,
integrantes, temas,
problemas e fracaso
das Primeira e
Segunda
Internacional
CCL CD CAA CSC CSIEE
CSC CCL CAA CSIEE
CCL CSC CAA CD
BLOQUE 4. A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
B4.1 Evolución dos
principais Estados: A
Inglaterra
victoriana; Francia: a
II República e o II
Imperio; Alemaña
bismarckiana;
Imperio austríaco,
Imperio ruso, EEUU
e Xapón
B4.1 Analizar a
evolución política,
social e económica
dos principais países
europeos, ademáis
de Xapón e EEUU a
finais do século XIX
presentando
información que
explica tales feitos.
HMCB4.1.1 Elabora
un eixe cronolóxico
con feitos que
explican a evolución
durante a segunda
metade do século
XIX de Inglaterra,
Francia, Alemaña,
Austria, Rusia, EEUU
e Xapón.
HMCB4.1.2 Explica
as principais
reformas políticas
levadas a cabo por
Gladstone.
HMCB4.1.3 Analiza a
evolución da
“cuestión
irlandesa”.
CSC CMCCT CAA
CSC CCL CAA
HMCB4.1.4 Explica a
partir de imaxes as
característcas que
permiten identificar
a Inglaterra
victoriana.
HMCB4.1.5 Analiza
as reformas da III
República francesa e
textos relativos á
época de Napoleón
III en Francia.
HMCB4.1.6
Identifica e explica
razoadamente os
feitos que converten
a Alemaña durante o
mandato de
Bismarck nunha
potencia europea.
HMCB4.1.7 Explica
os problemas
internos dos
Imperios
austrohúngaro, ruso
e otomano.
HMCB4.1.8
Identifica e explica
os feitos
acontecidos en
EEUU e Xapón na
segunda metade do
século XIX e
principios do XX
CSC CD CCL CAA CSIEE
CSC CAA CCL CD
CCL CAA CD CSC
CCL CSC CAA CD CMCCT
CCL CSC CAA
CCL CSC CAA CD
a
b
c
d
e
h
B4.2 A expansión
colonial dos países
industriais: causas;
colonización e
reparto de África,
Asia e outros
enclaves coloniais;
consecuencias
B4.2 Describir a
expansión
imperialista de
europeos,
xaponeses e
estadounidenses a
dinais do século XIX,
establecendo as
súas causas e
consecuencias.
HMCB4.2.1
Identifica e explica
razoadamente as
causas e
consecuencias da
expansión colonial
da segunda metade
do século XIX.
HMC4.2.2 Explica a
relación existente
entre a revolución
industrial e o
imperialismo
colonial.
HMCB4.2.3 Localiza
nun mapa do mundo
as colonias das
distintas potencias
imperialistas.
HMCB4.2.4 Explica
as formas que
adoptou a
explotación dos
pobos colonizados
de África e Asia.
HMCB4.2.5 Localiza
nun mapa e analiza
as rivalidades
existentes entre os
Imperios coloniais
de África. Valora as
consecuencias das
mesmas na
configuración das
relacións
internacionais.
HMCB4.2.6 Sabe
recoñecer cadeas e
interconexións
causais entre
colonialismo,
CCL CAA CSC
CCL CAA CSC CD
CSC CD CAA
CCL CSC CD CAA
CSC CD CAA CCL
imperialismo e a
Gran Guerra de 1914
CAA CCL CD CSIEE CSC
CMCCT
a
b
c
d
e
h
B4.3 As relacións
internacionais e a
Paz Armada. Tripla
Alianza e Tripla
Entente
B4.3 Comparar
sintéticamente os
distintos sistemas de
alianzas do período
da Paz Armada
HMVB4.3.1 Explica
os obxectivos da
política
internacional de
Bismarck.
HMCB4.3.2 Coñece
e explica os sistemas
bismarckianos de
alianzas
HMCB4.3.3 Entende
o proceso de
formación e
describe as alianzas
entre os países
europeos durante a
época da Paz
Armada.
HMCB4.3.4 Entende
o concepto de Paz
Armada
HMCB4.3.5 Describe
a política exterior de
Guillermo II e valora
as consecuencias da
súa política mundial.
CCL CSC CSIEE CAA
CCL CSC CAA
CCL CAA CD CSC CMCCT
CCL
CCL CD CSC CAA CMCCT
a
b
c
d
e
g
h
B4.4 A I Guerra
Mundial: causas,
desenvolvemento e
consecuencias;
osTratdos de paz e a
Sociedade de
Nacións
B4.4 Distinguir os
acontecementos
que conducenn á
declaración da I GM,
desenvolvendo as
súas etapas e as súas
consecuencias .
Identificar e explicar
o contido dos
Tratados de Paz, en
especial do Tratado
de Versalles e
comentar as
transformacións
territoriais así como
o xurdimento da
Sociedade de
Nacións
HMCB4.4.1
Identifica a partir de
fontes históricas ou
histroriográficas as
causas da IGM.
HMCB4.4.2 Explica
porque se formaron
dous bloques de
alinazas
internacionais que
se enfrontaran na
contenda.
HMCB4.4.3 Analiza
como inflúen as
crises de Marrocos e
nos Balcáns no
estalido da IGM.
HMCB4.4.4 Analiza e
explica as distintas
etapas da Gran
Guerra a partir de
mapas históricos.
HMVB4.4.5
Comenta símbolos
conmemorativos
vinculados á I Guerra
Mundial.
HMCB4.4.6 Extrae
conclusións de
gráficos e imaxes
sobre as
consecuencias da I
Guerra Mundial.
HMCB4.4.7
Identifica os
Tratados de Paz e
explica os seus
acordos así como as
consecuencias a
curto prazo.
HMCB4.4.8 Analiza
as novas formas de
guerra como
CCL CAA CD CSC
CCL CSC CAA
CCL CSC CAA CD
CCL CSC CS
CCL CAA CD CSC CCEC
CCL CAA CD CMCTT CSIEE
CSC
consecuencia das
innovacións no
armamento e
técnicas de guerra.
HMCB4.4.9 Analiza o
papel que xogou a
Sociedade de
Nacións nas
relacións
internacionais a
partir de fontes
históricas.
CCL CCA CSC
CCL CAA CMCCT CD CSC
CCL CSC CAA
BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS. A II GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS CONSECUENCIAS
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
B5.1 A Revolución
Rusa. Formación e
desenvolvemento
da URSS
B5.1 Analizar as
causas da revolución
rusa de 1917, o seu
desenvolvemento
recoñecendo as súas
etapas e os seus
protagonistas máis
significativos e as
súas consecuencias.
Analizar a obra de
Lenin na construción
da URSS e a época
de Satalin a partir de
fontes de distinto
tipo.
HMCB5.1.1
Identifica e explica
as causas da
revolución rusa de
1917.
HMCB5.1.2
Compara a
revolución de
febreiro e de
outubro de 1917.
HMCB5.1.3 Analiza a
partir de gráficos,
textos e imaxes a
época de Lenin: os
problemas bélicos,
as medidas
económicas, a
construción do
CCL CSC
CCL CSC CAA
CCL CD CSC CAA CSIEE
CMCCT
Estado soviético, a III
Internacional.
HMCB5.1.4 Analiza a
partir de distintas
fontes a situación da
URSS baixo a
ditadura de Stalin
CCL CD CAA CSC CSIEE
CMCCT
a
b
c
d
e
h
B5.2 A economía no
período de
Entreguerras; EEUU,
a crise de 1929 e a
Gran Depresión dos
anos trinta; os
camiños para a
recuperación
económica, o New
Deal
norteamericano
B5.2 Recoñecer as
características do
período de
Entreguerras
inseríndoas nos
correspondentes
aspectos
económicos,
políticos, sociais e
culturais.
Analizar a situación
da economía
mundial nos anos
20.
Explicar as causas do
crack bursátil de
1929
Explicar as políticas
económicas frente a
Gran Depresión
HMC5.2.1 Explica as
características do
período de
entreguerras a partir
de manifestacións
artísticas e culturais
a comezos do século
XX.
HMCB5.2.2 Describe
a evolución da
economía mundial
entre 1919 e 1929 a
partir de fontes de
distinto tipo.
HMCB5.2.3
Compara a situación
económica da
posguerra en EEUU
e en Europa.
HMC5.2.4 Analiza as
distintas políticas
para controlar a
inflación e poñer as
bases para a
recuperación
económica a través
de fontes gráficas.
HMCB5.2.5
Comprende porque
o modelo de
crecemento dos
anos 20 tiña grandes
desequilibrios.
HMCB5.2.6 Explica
as causas do crack
CCL CSC CD CCEC
CCL CSC CD CAA CMCCT
CCL CSC CAA
CCL CSC CD CMCCT CAA
da bolsa neoiorkina
en outobro de 1929.
HMCB5.2.7
Comenta gráficos
que explican a crise
de 1929.
HMCB5.2.8 Analiza
as consecuencias da
crise de 1929 e as
manifestacións da
Gran Depresión dos
anos trinta.
HMCB5.2.9
Interpreta imaxes da
Gran Depresión.
HMCB5.2.10
Compara as políticas
que os distintos
países puxeron en
marcha na década
de 1930 fronte a
crise.
HMCB5.2.11 Explica
o fracaso das
solucións
tradicionais ás crises
e a implantación das
políticas
intervencionistas do
keynesianismo.
HMC5.2.12 Analiza a
política do New Deal
e sinala as
consecuencias da
súa aplicación.
CSIEE CAA CD
CSC CCL CAA
CCL CSC CD CMCCT CAA
CCL CSC CAA
CCL CD CAA CCEC
CCL CSC CAA CD CMCCT
CSIEE
CCL CAA CSIEE CD
CCL CSC CAA
a
b
c
d
e
h
k
B5.3 O ascenso dos
Totalitarismos
fascista italiano e
nazi alemán:
democracias e
ditaduras na Europa
de Entreguerras;
ideoloxía e bases
sociais do fascismo;
a Italia fascista e a
Alemaña nazi.
B5.3 Recoñecer a
transcendencia dos
fascismos eiuropeos
como ideoloxías que
conduciron ao
desencadeamento
de conflitos no
panorama europeo
do momento.
Analizar as causas do
ascenso dos
totalitarismos e crise
das democracias no
período de
Entreguerras.
Identificar
características da
ideoloxía fascista e
bases socias.
Explicar o proceso
de implantación do
fascismo en Italia e
do nazismo en
Alemaña.
HMCB5.3.1 Explica
porque se produciu
a crise das
democracias liberais
europeas no período
de Entreguerras.
HMCB5.3.2 Valora
os efectos na Europa
de Entreguerras do
avance das
organizacións e
movementos de
ideoloxía
autoritaria,
antidemocrática e
ultranacionalista.
HMCB5.3.3
Enumera principais
características da
ideoloxía fascista.
HMCB5.3.4
Distingue símbolos
dos fascismos
europeos da
primeira metade do
século XX a partir de
investigación en
Internet.
HMCB5.3.5 Analiza
o réxime fascista
italiano nos aspectos
político, económico,
social e cultural a
CCL CSC CAA
CSC CAA CD CCL
CCL
CSC CD CCEC CAA
partir de fontes de
distinto tipo.
HMCB5.3.6 Analiza o
réxime nazi alemán
nons aspectos
político, económico,
social e cultural a
partir de distintas
fontes.
HMCB5.3.7
Compara o fascismo
italiano e o nazismo
alemán
CCL CSC CAA CMCCT
CCEC CD
CCL CSC CAA CMCCT
CCEC CD
CCL CSC CAA
a
b
c
d
e
h
B5.4 As relacións
internacionais do
período de
Entreguerras,
viraxes cara a guerra
B5.4 Comprender as
relacións
internacionais no
período de
Entreguerras como
elementos
importantes das
cauass da Segunda
Guerra Mundial
HMCB5.4.1 Analiza a
partir de diferentes
fontes contrapostas
as relacións
internacionais
anteriores ao
estalido da II Guerra
Mundial
CCL CD CSC CAA
a
b
c
d
e
h
B5.5 A Segunda
Guerra Mundial:
orixes do conflito e
características xerais
B5.5 Identificar e
explicar as
desencadeantes da
II guerra Mundial así
como os feitos máis
característicos.
HMCB5.5.1
Identifica e explica
as causas
desencadeantes da
II GM a partir de
fontes históricas.
HMCB5.5.2
Identifica as
características xerais
do conflito:
CCL CSC CAA CD
contendentes,
magnitude,
innovacións técnicas
e táctica militar, etc.
CCL CSC CMCCT
a
b
c
d
e
h
B5.6
Desenvolvemento
da Segunda Guerra
Mundial
B5.6 Establecer as
etapas do
desenvolvemento
da II Guerra
Mundial,
distinguindo ás que
afectaron a Europa e
as que afectaron a
EEUU e Xapón.
HMCB5.6.1
Identifica e explica
as etapas da II
Guerra Mundial
tanto na fronte
europea como na
guerra do Pacífico.
HMCB5.6.2 Analiza o
desenvolvemento
da II Guerra Mundial
a partir de mapas
históricos.
CCL CSC CAA
CCL CAA CD CMCCT
a
b
c
d
e
h
B5.7 Consecuencias
da Segunda Guerra
Mundial
B5.7 Analizar o papel
da guerra como
elemento de
transformación da
vida cotiá
HMCB5.7.1 Describe
as consecuencias da
II Guerra Mundial
CCL CSC CAA
a
b
c
d
e
h
k
B5.8 O
Antisemitismo : O
Holocausto
B5.8 Entender o
contexto no que se
desenvolveu o
Holocausto na
guerra europea e as
súas consecuencias.
HMCB5.8.1 Analiza
imaxes que explican
o Holocausto levado
a cabo pola Alemaña
nazi.
HMCB5.8.2
Recoñece a
significación do
Holocausto na
Historia mundial.
CCL CSC CD
CSC CAA CCL
a
b
c
d
e
h
B5.9 Preparación da
paz e a ONU
B5.9 Identificar e
analizar as
Conferencias de paz
desenvolvidas
durante a guerra
que prepararon o
escenario da paz.
Analizar os cambios
territoriais a partir
de mapas históricos.
Analizar os fins da
ONU e a súa
estrutura.
Obter e seleccionar
información escrita
HMCB5.9.1 Describe
as actuacións das
alianzas nas
Conferencias de paz.
HMCB5.9.2 Analiza,
a través dun mapa
histórico e outras
fontes, os cambios
políticos e
territoriais que
experimentou
Europa tras o fin do
conflito.
CCL CSC
CCL CSC CAA CD CMCCT
e gráfica relevante,
utilizando fontes
primarias ou
secundarias
relativas á
postguerra.
HMCB5.9.3 Valora
os obxectivos da
ONU e coñece a súa
estrutura.
HMCB5.9.4 Sintetiza
textos que explican a
intervención da
ONU nas relacións
internacionais e
asuntos de
descolonización
CSC CAA CCL
CCL CSC CD CAA CSIEE
BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS. O MUNDO
BIPOLAR E A GUERRA FRÍA
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS CLAVE
a
b
c
d
e
h
B6.1 A Guerra Fría: A
formación do bloque
capitalista fronte ao
comunista; as fases
e conflitos.fase
álxida, coexistencia
pacífica e distensión
B6.1 Describir os
feitos políticos,
económicos, sociais
e culturais que
explican o
xurdimento de dous
bloques
antagónicos,
clasificándoos e
presentándoos
adecuadamente.
Identificar e explicar
as fases polas que
pasou a Guerra Fría
establecendo
acontecementos
(conflitos) que
exemplifiquen cada
unha das distintas
fases: álxida,
coexistencia pacífica
e distensión.
HMCB6.1.1 Explica o
proceso que levou á
Guerra Fría.
HMCB6.1.2 Localiza
nun mapa os países
que formaban os
bloques comunista e
capitalista.
HMCB6.1.3
Identifica e explica
os conflitos da
Guerra Fría a partir
dun mapa histórico
CCL CSC CAA
CSC CD
CSC CAA CCL CD
a
b
c
d
e
h
B6.2 Evolución dos
bloques nun mundo
bipolar nos aspectos
políticos,
económicos, sociais
e culturais
B6.2 Distinguir feitos
que explican o
enfrontamento
entre os bloques
comunista e
capitalista,
revisando novas dos
medios de
comunicación da
época.
HMCB6.2.1
Selecciona símbolos
e imaxes que se
identifican co
mundo capitalista e
comunista.
HMCB6.2.2 Extrae
conclusións de
textos, imaxes,
CSC CD
Comparar o modelo
comunista co
capitalista desde os
puntos de vista
político, social,
económico e
cultural,
exemplificando coa
selección de feitos
que durante este
período afectan ás
dúas grandes
potencias.
gráficas que explican
a evolución de
ambos bloques
enfrontados na
guerra fría sinalando
a qué bloque
pertence e algúns
motivos que
explican esa
pertenza.
HMCB6.2.3 Explica
características da
economía capitalista
a partir de gráficas.
HMCB6.2.4 Explica
características da
economía
comunista a partir
de grñaficas.
HMCB6.2.5
Establece razoada e
comparativamente
as diferenzas entre o
mundo capitalista e
comunista.
HMCB6.2.6
Identifica formas
políticas do mundo
occidental
capitalista e do
mundo comunista.
CSC CCL CAA CD
CMCCT
CCL CMCCT CD
CSC CCL CMCCT
CCL CAA CSC
CCL CSC
BLOQUE 7. DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS
CLAVE
a
b
c
d
e
h
B7.1 Orixes, causas e
factores da
descolonización
B7.1 Explicar os
motivos e feitos que
conducen á
descolonización
establecendo as
causas e factores
que explican o
proceso.
.Definir o papel da
ONU na
descolonización
analizando
información que
demostre as súas
actuacións.
HMCB7.1.1 Establece de
forma razoada as distintas
causas, feitos e factores
que desencadean e
explican o proceso de
descolonización.
HMCB7.1.2 Explica as
actuacións da ONU no
proceso descolonizador a
partir de fontes históricas.
CCL CSC CAA
CCL CSC CD CAA
a
b
c
d
e
h
B7.2 Etapas e
modelos de
descolonización
B7.2 Describir as
etapas e
consecuencias do
proceso
descolonizador
identificando as que
afectan a unhas
colonias e a outras,
establecendo feitos
e personaxes
significativos de
cada proceso.
HMCB7.2.1 Explica cales
foron as fases da
descolonización e a zona
que afectou cada unha.
HMCB7.2.2 Localiza nun
mapa as zonas afectadas
pola descolonización e os
seus conflitos.
HMCB7.2.3 Identifica e
compara as
características da
descolonización en África
e Asia.
HMCB7.2.4 Investiga en
Internet o proceso de
descolonización do
Sahara Occidental e fai un
informe sobre a Marcha
verde
CCL
CSC CCL CD
CCL CSC
CSC CD CAA
a
b
c
d
e
h
k
B7.3 O Terceiro
Mundo e o
Movemento dos
Países non Aliñados:
problemas dos
países do Terceiro
Mundo.
B7.3 Analizar o
subdesenvolvement
o do Terceiro
Mundo
establecendo as
causas que o
explican.
HMCB7.3.1 Analiza as
características dos países
do terceiro Mundo a
partir de gráficas.
HMCB7.3.2 Explica as
causas do
subdesenvolvemento.
HMCB7.3.3 Localiza nun
mapa os países do
Terceiro Mundo.
HMCB7.3.4 Analiza textos
e imaxes do Movemento
de Países Non Aliñados e
dos países
subdesenvolvidos.
CCL CSC CMCCT
CCL CSC
CSC CD
CSC CCL CAA
a
b
c
d
e
h
B7.4 As relacións
entre os países
desenvolvidos e non
desenvolvidos, o
nacemento da axuda
internacional.
B7.4 Apreciar o
nacemento de
axuda internacional
e o xurdimento das
relacións entre os
países
desenvolvidos e
subdesenvolvidos,
reproducindo as
formas de axuda ao
desenvolvemento e
HMCB7.4.1 Explica a
evolución das relacións
entre os países
desenvolvidos e os países
en vías de
desenvolvemento,
comparando a axuda
internacional coa
intervención
neocolonialista.
CCL CSC CAA
describindo as
formas de
neocolonialismo
dentro da política de
bloques.
BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIA CLAVE
a
b
c
d
e
h
i
B8.1 A URSS e as
Democracias
populares
B8.1 Describir a
situación da URSS a
finais do século XIX,
establecendo os
seus trazos máis
significativos desde
unha perspectiva
política, social e
económica.
HMCB8.1.1 Decribe os
trazos fundamentais do
sistema político e
económico que se
implantou nas
democracias populares.
HMCB8.1.2 Analiza a crise
económica das
democracias populares
nos anos 70 e 80 do século
XX.
HMCB8.1.3 Describe os
trazos políticos e
socioeconómicos da URSS
desde a época de Breznev
ata a de Gorbachov
utilizando distintas
fontes.
HMCB8.1.4 Analiza os
factores que explican a
crise da URSS
CCL CSC
CCL CAA CSC
CSC CCL CD CAA
CMCCT
CSC CCL CAA
a
b
c
d
e
h
B8.2 A irrupción de
M. Gorbachov:
“Perestroika” e
“Glasnost”.
B8.2 Analizar as
políticas de
Gorbachov
nomeando as
disposicións
concernentes á
“Perestroika” e á
“Glasnost” e
resaltando as súas
influencias.
HMCB8.2.1 Analiza as
reformas aplicadas por
Gorbachov no contexto
de forte crise: a
“perestroika” e “glasnost”
utilizando distintas
fontes.
HMCB8.2.2 Analiza as
consecuencias da
implantación de ditas
políticas.
CCL CD CAA CMCCT
CCL CAA
a
b
c
d
e
h
i
B8.3 A
desintegración da
URSS: CEI-
Federación Rusa e as
novas Repúblicas
exsoviéticas.
B8.3 Analizar a
situación creada co
xurdimento da CEI e
as repúblicas
exsoviéticas
recollendo
informacións que
resuman as novas
circunstancias
políticas e
económicas.
HMCB8.3.1 Localiza nun
mapa as repúblicas
exsoviéticas e os
diferentes países
formados tras a caída do
muro de Berlín.
HMCB8.3.2 Elabora un
eixe cronolóxico que
ordena os
acontecementos que
explican a desintegración
da URSS, formación da CEI
e o xurdimento das
repúblicas exsoviéticas.
HMCB8.3.3 Elabora un
cadro sinóptico sobre a
situación política e
económica das repúblicas
exsoviéticas e a CEI-
Federación Rusa.
CSC CD
CSC CMCCT CAA
CSC CAA CMCCT
a
b
c
d
e
h
B8.4 A caída do
muro de Berlín e a
evolución dos países
de Europa Oriental e
Central.
B8.4 Explicar a caída
do muro de Berlín e
as súas reprecusións
en Europa central e
oriental
HMCB8.4.1 Analiza
imaxes que reflicten a
caída do muro de Berlín.
HMCB8.4.2 Investiga en
Internet como estalaron
as revolucións
democráticas de 1989, a
que países afectaron e
CCL CCEC CSC
CD CAA CSIEE CCL
CSC
que consecuencias
tiveron.
HMCB8.4.3 Explica s
novas relacións das
repúblicas exsoviéticas
con Europa occidental.
HMCB8.4.4 Realiza unha
busca guiada en Internet
para explicar de maneira
rezoada a disolución do
bloque comunista.
HMCB8.4.5 Describe
comparativamente a
evolución política dos
países de Europa central e
oriental tras a caída do
muro de Berlín.
CCL CSC
CD CAA CSIEE CCL CSC
CCL CSC
a
b
d
c
e
h
B8.5 O Problema dos
Balcáns: A Guerra de
Iugoslavia.
B8.5 Identificar o
problema dos
Balcáns
enumerando as
causas que explican
o xurdimento de tal
situación e
resumindo os feitos
que configuran o
desenvolvemento
de conflitos na zona.
HMCB8.5.1 Describe e
analiza as causas,
desenvolvemento e
consecuencias da guerra
dos Balcáns
especialmente en
Iugoslavia.
HMCB8.5.2 Compara
utilizando mapas a
situación dos países dos
Balcáns desde os anos 80
ata a actualidade.
CCL CSC
CSC CCL CD CAA
BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS
CLAVE
a
b
c
d
e
h
k
B9.1 Pensamento e
cultura da sociedade
capitalista na
segunda metade do
século XX
B9.1 Distinguir os
postulados que
defende a cultura
capitalista da
segunda metade do
século XX
establecendo as
liñas de pensamento
e os logros obtidos.
HMCB9.1.1 Enumera as
liñas de pensamento
económico do mundo
capitalista na segunda
metade do século XX.
HMCB9.1.2 Explica o
modelo capitalista dun
país elaborando
información a partir
CCL
CCL CSC CAA CD
dunha busca guiada en
Internet.
a
b
c
d
e
h
k
B9.2 O Estado do
Benestar
B9.2 Describir o
Estado de Benestar,
aludindo ás
características
significativas que
inflúen na vida cotiá.
Analizar a situación
actual e a crise do
Estado de Benestar
HMCB9.2.1 Identifica
rezoadamente as
características do Estado
de benestar.
HMCB9.2.2 Analiza a
situación actual para
deducir se aínda se pode
falar de Estado do
Benestar ou se esa fase
está superada, a partir da
análise de gráficos e
noticias de prensa.
CCL CSC
CCL CSC CD CMCCT
CSIEE
a
b
c
d
e
h
B9.3 O proceso de
construción da
Unión Europea: da
Comunidade
Europea á Unión
Europea.
B9.3 Explicar o
proceso de
construción da
Unión Europea
eumerando os fitos
máis destacados que
configuran a súa
evolución.
HMCB9.3.1 Elabora eixes
cronolóxicos sobre o
proceso de construción da
UE.
HMCB9.3.2 Enumera os
distintos tratados no
proceso de construción
así como as súas achegas
ao proceso.
HMC9.3.3 Enumera os
países que se foron
adherindo ao longo do
proceso ata a actualidade.
CMCCT
CCL CSC CD CAA
CCL CD
a
b
c
d
e
h
B9.4 Obxectivos e
Institucións da
Unión Europea
B9.4 Coñecer os
obxectivos que
persegue a Unión
Europea así como as
institucións que
compoñen a súa
estrutura.
HMCB9.4.1 Enumera os
obxectivos que persegue
a UE.
HMCB9.4.2 Elabora un
mapa conceptual sobre as
institucións da UE.
CCL
CCMCT CCL
a
b
c
d
e
h
B9.5 Evolución de
Estados Unidos: dos
anos 60 aos 90
B9.5 Describir a
evolución política,
social e económica
de EEUU desde os
anos 60 aos 90 do
século XX
sintetizando os
aspectos que
explican a
transformación da
sociedade
norteamericana e
HMCB9.5.1 Realiza un
eixe cronolóxico dos
feitos máis significativos
de tipo político, social e
económico de Estados
Unidos desde os anos 60
aos 90
HMCB9.5.2 Selecciona e
presenta mediante mapas
CMCCT CD CSC
que constitúen
elementos
orixinarios do
Estado do Benestar
ou redes conceptuais
información referida a
Estados Unidos entre
1960 e 2000.
CMCCT CCL CAA CSC
CD
a
b
c
d
e
h
B9.6 Xapón e os
novos países
asiáticos
industrializados.
B9.6 Identificar as
singularidades do
capitalismo de
Xapóne os Novos
Países Industriais
asiáticos,
establecendo trazos
de carácter político,
económico, social e
cultural.
HMCB9.6.1 Establece
razoadamente as
características e símbolos
que explican aspectos
singulares do capitalismo
de Xapón e a área do
Pacífico.
HMCB9.6.2 Identifica os
Novos países Industriais
asiáticos e explica as
causas do seu forte
crecemento económico.
CCL CAA CSC
CCL CSC CAA
BLOQUE 10 XEOPOLÍTICA DO MUNDO ACTUAL
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE
AVALIACIÓN
ESTÁNDARES DE
APRENDIZAXE
COMPETENCIAS
CLAVE
a
b
c
d
e
g
h
k
B10.1 A
globalización e os
medios de
comunicación. O
impacto científico e
tecnolóxico
B10.1 Analizar as
características da
globalización
decribindo a
influencia que sobre
este fenómeno
teñen os medios de
comunicación e o
impacto que os
medios científicos e
tecnolóxicos teñen
na sociedade actual
HMCB10.1.1 Identifica as
principais características
ligadas á fiabilidade e
obxectividade do fluxo de
información existente en
Internet e outros medios
dixitais.
HMCB10.1.2 Elabora un
breve informa sobre as
relacións entre
inmigración e
globalización a partir de
fontes históricas.
HMCB10.1.3 Extrae
conclusións de imaxes e
material videográfico
relacionado co mundo
actual.
CCL CD CAA CSC
CD CSC CCL CAA
CSIEE
CD CCL CSC CCEC
a
b
c
d
e
B10.2 A ameaza
terrorista nun
mundo globalizado.
B10.2 Describir os
efectos da ameaza
terrorista sobre a
vida cotiá,
explicando as súas
características.
HMCB10.2.1 Realiza unha
busca guiada en Internet
sobre a ameaza terrorista,
organizacións que a
sustentan, actos máis
relevantes (NY 11-S,
Madrid 11-M, Londres 7-J,
etc), os seus símbolos e
repercusións na
CD CCL CAA CSC
h
k
sociedade (a cidadanía
ameazada, as asociacións
de vítimas, a mediación
en conflitos, etc) e analiza
e comunica a información
máis relevante.
a
b
c
d
e
h
B10.3 Europa: reto e
unión.
B10.3 Resumir os
retos que ten a UE
no mundo actual
distinguindo os
problemas que
posúe para
amosarse como
zona xeopolítica
unida fronte a
outras áreas.
HMCB10.3.1 Identifica os
retos actuais da UE a
partir de novas
xornalísticas
seleccionadas.
HMCB10.3.2 Explica
comparativamente os
desaxustes que ten a UE
na relación con outros
países ou áreas
xeopolíticas.
CSC CCL CAA
CCL CAA CSC
a
b
c
d
e
h
k
l
B10.4 Trazos
relevantes da
sociedade
norteamericana a
comezos do século
XXI, tras os
atentados d 11-S de
2001.
B10.4 Enumerar os
trazos relevantes da
sociedade
norteamericana a
comezos do século
XXI distinguindo a
transcendencia dos
atentados do 11-S e
explicando as
transformacións e o
impacto ocasionado
a ese país.
HMCB10.4.1 Elabora
mapas conceptuais sobre
os trazos da sociedade
norteamericana
agrupándoos en política,
sociedade, economía e
cultura.
CSC CD CCL CAA
a
b
c
d
e
h
l
B10.5
Hispanoamérica
situación actual
B10.5 Analizar a
evolución política,
económica, social e
cultural de
Hispanoamérica.
HMCB10.1.1 Describe as
principais características
económicas, sociais,
políticas e culturais da
Hispanoamérica actual.
CCL CSC CAA
a
b
c
d
e
h
l
B10.6 O mundo
islámico na
actualidade.
B10.6 Describir a
evolución do mundo
islámico na
actualidade
resumindo os seus
trazos económicos,
políticos, relixiosos,
sociais.
HMCB10.6.1 Enumera e
explica os trazos
económicos, políticos,
relixiosos e sociais do
mundo islámico e localiza
nun mapa os países que
forman na actualidade o
mundo islámico.
HMCB10.6.2 Localiza nun
mapa os principais
conflitos localizados no
CD CSC CCL CAA
mundo islámico e explica
a súa situación actual.
CD CAA CCL
a
b
c
d
e
h
B10.7 África
islámica,
subsahariana e
Sudáfrica.
B10.7 Distinguirn a
evolución dos países
de África
distinguindo e
relacionando as súas
zonas
xeoestratégicas.
HMCB10.7.1 Compara
aspectos económicos,
políticos, relixiosos e
sociais entre os principais
países do continente
africano.
HMCB10.7.2 Localiza nun
mapa os principais
conflitos localizados na
zona e explica a súa
situación actual.
CCL CD CAA CMCCT
CD CCA CCL
a
b
c
d
e
h
B10.8 India e China
do século XX ao XXI:
evolución política,
económica, social e
de mentalidade
B10.8 Resumir a
evolución de China e
India desde finais do
século XIX ao século
XXI, seleccionando
trazos políticos,
económicos, sociais
e de mentalidade.
HMCB10.8.1 Compara
aspectos económicos,
sociais, políticos e
relixiosos de China e India.
CCL CD CSC
5.1 DESEMPEÑOS DAS COMPETENCIAS BÁSICAS
COMPETENCIA COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa unidade didáctica
correspondente. - Analiza os documentos históricos e historiográficos, deducindo as ideas principais e
secundarias. - Emprega con corrección a linguaxe escrita e oral ao realizar os exercicios
plantexados. - Le frangmentos de obras propostas nos recursos bibliográficos. - Extrae conclusións sobre temas relacionados co tema a partir da análise de
diferentes textos. - Comprende as causas e consecuencias dos distintos temas tratados nas undidades
didácticas. - Elabora informes sobre feitos, personaxes, etc, con corrección e rigor, así como
biografías. - Redacta textos a partir de distintos tipos de fontes históricas.
COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA - Analiza gráficos, taboas estatísticas, mapas sobre distintas variables relacionadas co
tema de cada unidade didáctica. - Elabora mapas coa información obtida da lectura de textos. - Extrae información relevante de mapas, gráficos, cadros, datos estatísticos. - Extrae unha imaxe global da información sobre un tema concreto a partir de
información cartografiada nun mapa, cadro, etc. - Analiza comparativamente as variables contidas en mapas, gráficos, táboas
estatísticas... - Describe os aspectos que caracterizaron a economía dos distintos períodos
estudados.
- Valora as consecuencias económicas das Revolucións Industriais, do Imperialismo, da unificación alemá, dos conflitos bélicos do século XX, do crash da Bolsa neoiorkina.
- Valora as causas económicas das revolucións liberais de finais do século XVIII e XIX, dos nacionalismos e dos confliotos bélicos dos séculos XX e XXI.
- Analiza os Plans estratéxicos da Gran Guerra e a evolución durante a contenda; analiza o papel do novo armamento de combante.
- Compara a situación da economía rusa a principios do século XX coa que tiña a URSS na década de 1930.
- Analiza o papel da industria pesada no proceso de modernización económica da URSS. - Analiza o papel da tecnoloxía e a industria bélica na Segunda Guerra Mundial. - Analiza o papel da tecnoloxía na extensión do consumo de masas. - Analiza o papel dos medios de comunicación de masas no ascenso do fascismo.
- Analiza o papel do armamento nuclear na Guerra Fría. - Analiza o papel dos medios de comunicación de masas na época da descolonización. - Analiza o papel das novas tecnoloxías da información e comunicación na extensión
do fenómeno da globalización.
COMPETENCIA DIXITAL - Utiliza os recursos incluídos no espazo dixital para reforzar e ampliar os contidos da
unidade. - Elabora actividades utilizando programas de texto. - Busca e selecciona vídeos e imaxes en Internet sobre o tema. - Utiliza as TICs para realizar o comentario artístico suxerido no Taller de Historia e no
Traballo con Documentos. - Realiza presentacións sobre as lecturas e películas propostas en cada unidade.
APRENDER A APRENDER - Elabora informes sobre o tema proposto pola profesora. - Elabora mapas conceptuais sobre os contidos abordados na unidade didáctica. - Realiza táboas e cadros sobre: cronoloxía, causas, consecuencias de feitos e
fenómenos tratados nos diferentes temas. - Utiliza o resumo da unidade, sendo capaz de elaborar mapas conceptuais
específicos de cada epígrafe. - Elabora biografías e fichas sobre personaxes destacados. - Elabora e interpreta gráficos e datos estatísticos. - Realiza comentarios de texto, imaxes e outras fontes de información aplicando as
pautas suxeridas pola profesora. - Repasa os contidos traballados realizando actividades avaliativas, exercicios e test
do espazo web. - Realiza eixos cronolóxicos. - Comenta a ilustración de prensa proposta npo Traballo con documentos.
COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS - Valora a consecución de dereitos políticos e sociais conseguidos tras as revolucións
liberais. - Valora a consecución dos dereitos conseguidos pola muller. - Desenvolve empatía cara o traballo do historiador a partir da análise de fontes
primarias. - Expresa a súa opinión na clase respectando a do resto dos seus compañeiros e
compañeiras. - Valora con rigor crítico a importancia dos avances tecnolóxicos. - Mostra empatía respecto ás duras condicións da vida da clase obreira no século XIX,
vítimas da represión fascista, refuxiados que fuxen das guerras do século XXI e inmigrantes.
- Manifesta tolerancia ante as diferentes ideoloxías do período estudado, formas de vida dos pobos de África e Asia.
- Comprende os procesos migratorios internacionais nios séculos XIX, XX e XXI.
- Extrae consecuencias das actuacións dos individuos ante situacións concretas, a partir da análise de biografías de personaxes clave.
- Valora a importancia das sociedades democráticas e a defensa dos dereitos humanos.
SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR - Mostra iniciativa para realizar e planificar sinxelos traballos de investigación. - Mostra iniciativa visitando os recursos propostos tanto no libro como no espazo web. - Resolve as actividades avaliativas e os test do espazpo web con afán de reforzar os
seus coñeceemntos. - Participa de forma activa na clase propoñendo puntos de vista alternativos.
CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS - Analiza formas de vida de cada época a partir de cadros, obras de arte, obras
literarias, prensa. - Comenta a iconografía nas obras de arte representativas de cada período. - Valora as achegas da arte do período. - Analiza fragmentos literarios propostos para obter información sobre o período
estudado. - Utiliza as obras literarias e películas propostas para consolidar e amplair as
características do período. - Interpreta obras de arte, co obxectivo de extraer información sobre o período
estudado.
6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA. MATERIAIS E RECURSOS 6.1. METODOLOXÍA Esta programación didáctica inspírase nos seguintes principios metodolóxicos:
- Adaptarse ás características das alumnas partindo do seu nivel de desenvolvemento. - Facilitar a construción de aprendizaxes significativas, deseñando actividades que
permitan establecer relacións entre experiencias previas e as novas aprendizaxes. - Presentación dos contidos cunha estrutura motivadora que fomente no alumnado o
interese polo coñecemento. Para promover que sexa positiva, é necesario que os temas de estudo conecten o máis directamente posible cos intereses do alumnado. O emprego dos medios audivisuais, o achegamento aos problemas da súa contorna, as saídas programadas, etc, constitúen estratexias motivadoras e atractivas.
- Favorecer a aceptación persoal, a cooperación entre iguais e a superación de discriminacións.
- Fomentar a reflexión crítica e a proxección social dos contidos e desenvolver as habilidades metacognitivas.
- Atender á diversidade do alumnado, tendo en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, intereses e motivacións.
Ao tratarse dunha materia impartida en Bacharelato, a metodoloxía ten que facilitar o traballo autónomo do alumnado. Por iso, deben combinarse diferentes estratexias na aula, non só as expositivas, senón aquelas nas que os alumnos e as alumnas traballen con fontes de diverso formato (textos, gráficos, mapas, fotos ou audiovisuais) e que introduzan ao alumnado na técnica básica da investigación histórica. De aí que a selección do aparato gráfico, rico en mapas históricos, gráficos estatísticos, obras de arte, etc., constitúa unha ferramenta de grande utilidade para a aprendizaxe e un elemento indispensable para a docencia. Así se contribuirá a que o alumnado desenvolva unha actitude crítica e responsable. Tamén serán eficaces os debates, as exposicións e as tarefas que fomenten a cooperación e a asunción de responsabilidades individuais e colectivas no seu proceso de elaboración. Ao longo de todo o curso, o tratamento de fontes actuais (prensa, redio, televisión, cine e Internet) serviralle ao alumnado para achegarse ao cpoñeceemnto da historia do presente. Sempre que sexa posible, os contidos da materia poñeranse en relación coa actualidade para evidenciar a relación entre amas as dúas, fundamental para comprender os feitos que acontecen no mundo en que vivimos.
Á profesora corresponderalle desenvolver os contidos argumentais das unidades didácticas, nas que presenta, interroga e formula hipóteses; explica, define e relaciona; recapitula, sintetiza e clarifica. A profesora conducirá o discurso coa participación do alumnado seguindo a seguinte estratexia expositixa:
• Partir de coñecementos previos do alumnado e suscitar expectativas con interrogantes ou paradoxas.
• Aclarar o propósito e o tema da exposición e representar o contido en esquemas de conceptos e as súas conexións.
• Enfatizar as claves con repeticións e recurrencias progresivas. • Recapitular periódicamente e finalizar con sínteses que retornen ao principio. • Presentar casos, variantes e problemas relacionados, e exemplificar con feitos concretos. • Crear un clima de clase distendido e adaptar o tempo e a densidade do contido ao contexto. • Manter a atención e coidar a comunicación non verbal.
Desenvolvemento das Unidades Didácticas ou Bloques Partindo das consideracións citadas, as distintas unidades didácticas deben enfocarse como un conxunto de procesos e problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Preténdese exercitar ao alumnado nos procedementos habituais do historiador: natureza, tipoloxía e importancia das distintas clases de fontes; análise e utilización crítica das mesmas e contraste de interpretacións historiográficas e utilización de información procedente dos medios de comunicación de masas para achegarse ao coñecemento da realidade actual. Comezarase cada unidade indagando cales son os coñecementos previos que piosúe o alumnado sobre os contidos a tratar, e a partir de ahí, empezar a construír a súa aprendizaxe cunha serie de actividades que faciliten a aprendizaxe significativa; logo seguirá unha parte expositiva coa información básica. Na segunda parte da unidade trataranse:
• Estudos monográficos (monografías compostas por fontes variadas que o alumnado analizará cunha contextualización e unha pauta de análise aberta).
• Técnicas da materia (inclúen documentos e guías de traballo histórico). • Actividades variadas: ferramentas para fixar e organizar os procesos de análise, e para ver
os niveis acadados de comprensión: comprobación de hipóteses formuladas arredor dun problema histórico; cuestións dirixidas a amosar a multicausalidade e intencionalidade dos fenómenos; comprensión do tempo ; recurso a imaxe nos seus variados formatos como documentos históricos; emprego de bibliografía e redacción de traballos de síntese.
Trátase de conseguir que o alumnado se volque na aprendizaxe aportando interese e motivación.
A dinámica da clase en xeral será: - Unha 1ª parte expositiva: recordando os conceptos fundamentais traballados na
sesión anterior. - Unha 2ª parte interrogativa-demostrativa: facendo preguntas abertas ao grupo e
nalgúns casos ao alumnado individualmente considerado (comprobación de coñecementos previos e motivación).
- Unha 3ª parte de realización de actividades para adquirir novos coñecementos e poñer en práctica os xa adquiridos.
- Unha 4ª parte resumo. Consolidación do traballado e aprendido. O espazo habitual que se empregará será a aula de clase, organizada según a actividade a realizar, e en ocasións a biblioteca do centro e a aula de informática. A disposición do alumnado na aula dependerá do tipo de actividades que se desenvolvan. Ao ser un número reducido de alumnado (6) a disposición habitual será por parellas; para as actividades específicas que así o requiran, levarase a cabo un agrupamento máis adecuado: disposición en círculo para os debates, grupos de 3 alumnas para a realización de actividades colectivas. Actividades As actividades no Bacharelato deben favorecer a capacidade do alumnado para aprender por sí mesmo, para traballar ene quipo e para aplicar métodos de investigación apropiados. Tendo en conta que os momentos do proceso de ensinanza-aprendizaxe son distintos en cada alumno e alumna, diferenciaranse unha serie de actividades diversas:
• De introdución, serven para iniciar o tema; permiten achegarnos aos coñecementos previos do alumnado sobre o tema.
• De desenvolvemento, ademáis da propia explicación dos contidos destacar a realización de comentarios de texto, alternando fontes primarias e secundarias; comentario de gráficos, mapas e imaxes.
• De reforzo. O alumnado representa diferentes grados de desenvolvemento intelectual, ritmos e estilos de aprendizaxe. Tentarase corrixir carencias facendo fincapé no traballo de esquemas e definicións de conceptos esenciais.
• De ampliación • De consolidación e síntese que permiten fixar os coñecementos aprendidos, Destacar
actividades como esquemas, resumos, mapas conceptuais e test de autoavaliación na web do alumnado.
Inclúense os seguintes tipos de actividades: - Comentario e elaboración de mapas históricos e uso de cronoloxías, relación de
personaxes e faitos, recoñecemento de feitos, localización ou situación de acontecementos sobre mapas, etc.
- Análise e comparación de fontes históricas e historiográficas. - Interpretación de diferentes linguaxes plásticas: obras de arte, carteis de
propaganda, debuxos satíricos e caricaturas, fotografías, películas, etc., como testemuñas vivas da historia contemporánea.
- Elaboración e interpretación de gráficos e táboas estatísticas. - Consulta bibliográfica e utilización contrastada de noticias de prensa. - Elaboración e comentario de esquemas e mapas conceptuais. - Organización dun arquivo de docuementos (textos, mapas, fotografías, recortes de
prensa, obras de arte, etc.). - Organización e participación en debates para estimular a reflexión e a argumentación
sobre temas da historia recente. - Utilización da prensa en relación con información económica, social, política e
cultural da ectualidade. - Preparacións de guións para exposicións orais e escritas. - Elaboración de biografías, informes, conceptos e sínteses. - Estudo de temas a través de documentos. - Indagación acerca de situacións ou feitos actuais tratados desde a perspectiva
histórica. - Elaboración de sinxelos traballos de investigación que inclúen formulación de
hipóteses, análise e interpretación crítica de fontes, verificación de hipóteses e redacción de conclusións.
6.2 MATERIAIS E RECURSOS Os recursos teñen distintas funcións entre as que destacan: fomentar a aprendizaxe significativa; atender á diversidade; adaptar o proceso de ensinanza-aprendizaxe á realidade do alumnado; proporcionar información, guiar as aprendizaxes; exercitar habilidades; motivar; previr dificultades de aprendizaxe; proporcionar entornos para a expresión e creación. Recursos e materiais:
- Material impreso ▪ Libros de texto do alumnado de distintas editoriais que estarán na biblioteca
e na aula para consultar cando teñan que realizar actividades. ▪ Apuntamentos fotocopiables de ampliación dos contidos do libro
proporcionados pola profesora. ▪ Selección de textos histórico/historiográficos. ▪ Documentos estatísticos e gráficos. ▪ Mapas históricos.
- Medios audiovisuais. Teñen unha función informativa, motivadora e formativa: ▪ Imaxe estátita: Pintura, cartel, fotografías, etc.. Imaxe en movemento:
Documental, cine ▪ Sistemas multimedia interactivos
- Medios informáticos ▪ Internet
▪ Libro do alumnado versión dixital: variedade do libro impreso dixitalizado que inclúe acceso directo e recursos multimedia (actividades interactivas, textos complementarios, etc.).
▪ Web do alumnado. Contén recursos e actividades para o traballo autónomo: diccionario histórico, cronoloxía, ampliación de historia da arte, glosario específico de cada unidade, cartografía histórica, textos e materiais gráficos, actividades complementarias clasificadas por nivel de dificultade, proxectos de traballo, actividades interactivas de autoavaliación e información sobre materiais para ampliar os temas.
▪ Web do profesorado. - Outros recursos
▪ Biblioteca escolar. ▪ Saídas de campo.
7. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E
PROMOCIÓN A avaliación constitúe unha parte esencial no proceso de ensinanza e aprendizaxe por ser o medio que permite determinar o grao de consecución dos obxectivos xerais, os contidos, os estándares de aprendizaxe e competencias básicas.
7.1 FASES DE AVALIACIÓN Levarase a cabo unha avaliación continua, que valore todo o proceso educativo, partindo dunha avaliación inicial que permita observar o posterior desenvolvemento durante o proceso de ensinanza-aprendizaxe (avaliación procesual) e que concluirá coa avaliación final.
- Avaliación inicial. Cumpre unha función formativa e de diagnóstico. Avalíanse os esquemas de coñecementos previos que ten cada alumno e cada alumna, para o cal é moi útil un instrumento de avaliación como os mapas conceptuais. Realizarase unha proba inicial para saber o nivel de información que o alumnado posúe sobre o tema, os conceptos, as teorías interpretativas, así como o nivel de destreza nalgúns dos procedementos máis habituais que se vaian a utilizar. O resultado da avaliación permitirá coñecer o nivel xeral do grupo e o individual de cada alumno e alumna e traballar os contidos en función dos resultados.
- Avaliación continua, que permite observar o nivel de progreso que se produce na aprendizaxe do alumnado así como as dificultades atopadas. Realizarase ao longo do curso e será cuantificada en tres avaliacións coindicentes cos tres trimestres do curso. É necesario que as actividades de avaliación detecten dificultades na adquisición de aprendizaxe significativa. Por iso as actividades que se propoñen esixen relacionar os coñecementos, interpretar táboas de datos, xustificar fenómenos a partir dos coñecementos relacionados con eles. Conxugaría a valoración dunha gran variedade de fontes de información acerca da asimilación dos contidos, da consecución das competencias básicas, dos estándares de aprendizaxe, da actitude, do esforzo e do traballo do alumnado na aula e fóra da mesma. En cada avaliación faranse un mínimo de dúas probas escritas. O alumnado que non supere unha avaliación fará a correspondente recuperación no seguinte trimestre; ésta constará dunha proba escrita cunha valoración de 10 puntos.
- Avaliación final, medirá os resultados ao termo do período de ensinanza (mes de xuño). O
principal referente para esta avaliación será a superación dos contidos relacionados cos criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias básicas, a traves da avaliación celebrada ao longo do curso, na que se empregaran os instrumentos de avaliación relacionados no epígrafe seguinte así como os procedementos de cualificación. O alumnado que non superara algunha avaliación realizará un exame final, proba escrita, no mes de xuño das avaliacións pendentes de superar. O tipo de proba escrita será similar ao realizado nas avaliacións.
o Avaliación extarordinaria, no mes de setembro. Ao alumnado que non teña avaliación positiva na final de xuño, a profesora entregaralle un plan de actividades de reforzo que deberá realizar durante o verán e entregalas en setembro. Neste mes realizará
unha proba escrita dos contidos mínimos de toda a materia según o modelo de exame especificado no epígrafe seguinte.
7.2 INSTRUMENTO E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE CUALIFICACIÓN
7.2.1 PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. En síntese os procedementos da avaliación serán: Observación directa do traballo diario; análise e valoración das tarefas específicas creadas para a avaliación; valoración cuantitativa e cualitativa do avance individual; valoración cuantitativa e cualitativa do avance colectivo. E os instrumentosde avaliación serán: Obsevación directa; avaliación de contidos, proba correspondenta da unidade; avaliación por competencias; outros documentos gráficos ou textuais; debates e intervencións; proxectos individuais ou grupais; elaboracións multimedia. Nunha análise máis pormenorizada:
a. As actividades habituais na aula. Inclúen aqueles instrumentos que son froito da observación directa da profesora. A observación permite seguir o ritmo da clase en canto á adquisición dos contidos, das competencias básicas e dos estándares de aprendizaxe, e utilízase preferentemente para avaliar actitudes e hábitos de traballo que se refiren ao interese e ao esforzo cara a materia, así como as actitudes sociais máis relevantes como o civismo que mostra o alumnado non só na súa relación co contorno, senón tamén no nivel de corrección, respecto, cortesía, compañerismo e colaboración no bo funcionamento da clase. Inclúese:
- O caderno de clase do alumnado, que incluirá as actividades obrigatorias realizadas sobre os distintos epígrafes das unidades didácticas; contemplando, no seu caso, as actividades de reforzo e ampliación. Será obrigatorio que o alumnado dispoña deste caderno que deberá entregar a solicitude da profesora en calquera momento. De todas maneiras, ao finalizar cada trimestre a profesora recollerá o caderno e comprobará que estean feitos todos os exercicios e actividades propostas; valorarase a correcta presentación formal e material. Para superar a avaliación é un requisito indispensable entregar o caderno de clase cos exercicios feitos. Dentro destas actividades destaca a realización de comentarios de texto, sexa de composicións históricas, de mapas ou de gráficos. É unha ferramenta de traballo de gran importancia no proceso avaliativo, xa que permite observar non só a reelaboración da información que o alumnado ten que realizar, senón tamén a destreza (dominio procedimental, das competencias) coa que se traballa a devandita información, así como as habilidades de expresión escrita. Con iso avaliamos a capacidade de redactar e saber poñer ordenados e sistematizados por escrito os seus coñecementos e pensamentos en función dun texto histórico. Estes exercicios e actividades serán corrixidos en clase de forma colectiva e deberán entregarse corrixidos para ser avaliados según o grao de adquisición dos estándares de aprendizaxe.
- As preguntas de clase, que teñen por obxecto determinar o grao de asimilación dos conceptos ou técnicas instrumentais e procedimentais estudadas; a profesora exporá puntualmente e de forma oral cuestións que xa foron explicadas e traballadas ou que supoñabn a aplicación dos contidos xa asimilados. Trátase de comprobar que o alumnado traballa diariamente.
As observacións que a profesora realice están concebidas para introducir correccións puntuais e necesarias na práctica docente, así como determinar que aspectos pedagóxicos poden e deben ser mellorados e revisados, ou que elementos de motivación deben axustarse. Forman parte da valoración formativa ou procesual. Haberá bloques de contido que serán avaliados a través da realización dun pequeño proxecto de investigación.
b. Traballo monográfico de investigación trimestral. Deberá entregarse escrito polas dúas caras do folio, cunha extensión máxima a determinar en cada caso pola profesora, así como outras pautas formais que se determinen en cada caso. Terá carácter de ampliación e reforzo da materia dada e basearase na investigación e tratamento da información por parte do alumnado; valorarase sobre todo as reflexións que o alumnado realice, xa que se considera unha ferramenta para fomentar a súa capacidade crítica. É voluntario
c. As probas escritas ou exames
Son probas sobre a madurez sobre a asimilación e madurez do coñecemento e as capacidades. Supón unha oportunidade para que o alumnado reestruture o seu coñecemento nun esforzo persoal de clarificación Contémplanse como mínimo dúas probas escritas por trimestre que recollerán exercicios de:
- Preguntas concretas que busquen: o a comprensión de contidos curriculares acadada; o a confección de eixos cronolóxicos e a correcta localización de etapas e
períodos históricos; o a definición de conceptos históricos; o a precisión no uso de conceptos e vocabulario; o a precisión na expresión tendo en conta a redacción e a ortografía; o descricións completas sobre algun asunto traballado.
- Preguntas abertas con "epígrafes" ou "temas" que busquen: o a capacidade de manexar información; o capacidades como: apreciación de continuidades, recoñecementos dos
principios de causalidadeb histórica, sucesión e interrelacións de fenómenos; o a clasificación de feitos históricos, a súa identificación e caracterización; o a descrición, comentario e valoración de fenómenos históricos; o identificación de causas e consecuencias; o capacidade de análise, de resumo e de síntese; o dominio da linguaxe técnica; o explicacións e capacidade de relacionar coñecementos; o valoracións e establecemento de criterios propios, así como a argumentación
das popias ideas. - Comentario de texto, gráficos, mapas, táboas estatísticas, imaxes, etc., que
demostren capacidades como: o analizar, interpretar e comentar fontes históricas; o lectura de información visual para identificar, clasificar, caracterizar,
comparar, describir, relacionar, comentar, e valorar trazos dos feitos e os fenómenos históricos;
o construír texto a partir de imaxe; o aplicación de información; o integración de diferentes fontes de información.
Tanto nesta proba como no traballo monográfico valorarase a súa presentación formal, limpeza, marxes, faltas de ortografía, que serán penalizadas con 0,15 cada unha ata un máximo de 1,5 puntos por traballo e exame.
d. Lectura e traballo sobre unha fonte literaria. Contémplase como instrumento de avaliación o traballo sobre a comprensión lectora, a capacidade de síntese e a destreza para desenvolver por escrito as ideas e conceptos do alumnado. É obrigatoria a lectura dunha obra literaria, a elixir polo alumnado entre unha listaxe proposta pola profesora, no terceiro trimestre do curso. Para avaliar este aspecto o alumnado realizara un traballo con preguntas guiadas sobre a lectura realizada.
e. Actitude e comportamento. Valorarase a actitude do alumnado con respecto á materia: atención en clase, grao de participación na posta en común das respostas ás preguntas plantexadas nas actividades, interese, esforzo. Os negativos neste aspecto restarán 0,2 puntos á nota final, ata un máximo de 2 puntos. Sen embargo, dicir que neste aspecto non haberá problema xa que é un grupo reducido e de comportamento excelente.
7.2.2 PROCEDEMENTO DE CUALIFICACIÓN A avaliación constata o grao en que o alumnado acadou as aprendizaxes previstas na programación didáctica, tomando como refrencia os criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe asociados aos mesmos e competencias básicas. Dado que son varias as capacidades que se teñen en conta, a cualificación pondera e mide o grao de consecución das mesmas.
- Os contidos relacionados coas técnicas procedimentais contarán o 30% da nota final: o Un 30% as actividades habituais na aula: caderno e preguntas de clase; o Un punto o traballo monográfico, que se sumará á nota global (voluntario)
- Os contidos curriculares da materia reflectidos nas probas escritas ou exames terá un peso do 60% da nota final glogal.
- As actitudes mostradas polo alumnado, o traballo en equipo, conduta solidaria, interese, esforzo, etc., serán valorados cun 10% da nota final.
Na 3ª avaliación, ao ser obrigatoria a lectura dun libro, ésta ponderarase cun 10%, o resto permanecerá igual agás o caderno de clase que se valorará cun 20%. Na avaliación final ordinaria de xuño a valoración será o 40% a primeira e segunda avaliación e o 60% a terceira avaliación. Para superar a materia deberá ter aprobadas as tres avaliacións. Na avaliación extraordinaria de setembro a valoración será a seguinte:
- Plan de actividades: ata un máximo de 3,5 puntos. - Proba escrita ou exame: ata un máximo de 7,5 puntos.
7.3 ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS
PENDENTES Non hai alumnado coa materia de Historia do Mundo Contemporáneo pendente
8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Dentro dun grupo aparentemente homoxéneo como pode ser 1º de Bacharelato, atopamos un alumnado diverso, alumnos e alumnas que non só teñen diferentes capacidades, senón diferentes motivacións, intereses, coñecementos previos da materia, implicación e, ademáis, cada cal conta cun estilo diferente de aprendizaxe. A diverdidade do alumnado pode presentarse desde dous aspectos fundamentais:
- Alumnado con diversidade natural de intereses, actitudes e capacidades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas capacidades, intereses e motivacións. Así, para atender á diversidade elaboraranse diferentes tipos de actividades:
- Actividades de reforzo: Trátase de propoñer actividades adaptadas ao alumnado que necesite traballar máis que o resto do grupo para acadar os estándares de aprendizaxe esixidos. Estarán a disposición no espazo web do alumnado
- Actividades de ampliación, trátase de propoñer actividades de investigación ao alumnado que presente máis capacidade. Preténdese que o alumnado que avanza máis que o resto poida desenvolver todas as súas capacidades. Este tipo de actividades e material complementario estarán a disposición do alumnado no espazo web.
RÚBRICA PARA AVALIAR O TRATAMENTO DA DIVERSIDADE INDIVIDUAL
INDICADOR TRATAMENTO DA DIVERSIDADE
INDIVIDUAL
MEDIDAS PARA A DIVERSIDADE GRAO DE
CONSECUCIÓN
1. COMPRENSIÓN 1.1 Non ten ningunha dificultade
para entender os contidos.
1.2 Entende os contidos, pero,
en ocasións, resúltanlles
difíciles.
1.3 Ten dificultades para
entender os contidos que se
presentan.
1.1 Seleccionar contidos cun grao
maior de dificultade.
1.2 seleccionar os contidos
significativos de acorso á súa
realidade.
1.3 Seleccionar os contidos
mínimos e expoñelos simplificando
a linguaxe e a información gráfica.
2 CAPACITACIÓN 2.1 Non ten dificultades
(alumnado de altas
capacidades).
2.2 Ten pequenas dificultades.
2.3 Ten dificultades
2.1 Potenciar estas a través de
actividades que lles permitan poñer
en xogo as súas capacidades.
2.1 Propoñer tarefas nas que a
dificultade sexa progresiva de
acordo ás capacidades que vaian
adquirindo.
1.3 Seleccionar aquelas tarefas de
acordo ás capacidades do
alumnado, que permitan alcanzar
os contidos mínimos esixidos.
3 INTERESE E
MOTIVACIÓN
3.1 Mostra un grande interese e
motivación.
3.2 O seu interese e motivación
non destacan.
3.3 Non ten interese nin
motivación.
3.1 Seguir potenciando esta
motivación e intyerese.
3.2 Fomentar o interese e a
motivación con actividades e
terefas variadas.
3.3 Fomentar o interese e a
motivación con actividades e
tarefas máis procedimentais e
próximas á súa realidade.
4 RESOLUCIÓN 4.1 Encontra solucións aos
problemas que se presentan en
todas as situacións.
4.2 Encontra solucións aos
problemas que se presentan
nalgunhas situacións.
4.3 Ten dificultades para
resolver problemas nas
situacións que se presentan.
4.1 Seguir fomentando esta
capacidade.
4.2 Propoñer problemas cada vez
con maior grao de dificultade.
4.3 Propoñer problemas de acordo
ás súas capacidades par ir
desenvolvéndoas.
5 COMUNICACIÓN 5.1 Exprésase de forma oral e
escrita con claridade e
corrección.
5.1 Propoñer tarefas que sigan
perfeccionando a expresión oral e
escrita.
5.2 Propoñer algunhas tarefas e
debates nos que o alumnado teña
que utilizar expresión oral e escrita
co fin de melloralas.
5.3 Propoñer actividades co nivel
necesario para que o alumnado
adquira as ferramentas necesarias
que lle permitan mellorar.
RÚBRICA PARA AVALIAR O TRATAMENTO DA DIVERSIDADE NO GRUPO
INDICADOR TRATAMENTO DA DIVERSIDADE
NO GRUPO
MEDIDAS PARA A DIVERSIDADE GRAO DE
CONSECUCIÓN
1 COMUNICACIÓN 1.1 A comunicación profesor-
grupo non presenta dificultades.
1.2 A comunicación profesor-
grupo ten algunhas dificultades.
1.3 A comunicación profesor-
grupo ten grandes dificultades.
1.1 Non se necesitan medidas.
1.2 Propoñer estratexias para
mellorar a comunicación.
1.3 Descubrir a causa das
dificultades e propoñer medidas
que as minimicen.
2 MOTIVACIÓN E
INTERESE
2.1 O grupo está motivado e ten
grande interese.
2.2 Parte do alumnado está
desmotivado e ten poco
interese.
2.3 O grupo non ten interese e
está pouco motivado.
2.1 Non se necesitan medidas.
2.2 Propoñer estratexias que
melloren o interese e a motivación
desa parte do alumnado.
2.3 Descubrir a causa da
desmotivación e propoñer
medidas que as miniminicen.
3 ACTITUDE E
COLABORACIÓN
3.1 O grupo ten boa actitude e
sempre está disposto a facer as
tarefas.
3.2 Parte do alumnado ten boa
actitude e colabora.
3.3 O grupo ten mala actitude e
non colabora nas tarefas.
3.1 Non se necesitan medidas.
3.2 Propoñer actividades de grupo
nas que asuma responsabilidades
o alumno menos motivado.
3.3 Descubrir as causas do
problema e adopatar medidas,
estratexias, etc. Para minimizar
estas actitudes.
9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Os contidos actitudinais e temas transversais aparecen ao longo da proposta didáctica, sen que exista unha secuencia explícita destes debido á propia natureza dos feitos históricos que conforman os contidos da materia. A programación docente debe comprender a prevención de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu como feito histórico. E a historia contemporánea, lamentablemente, proporciona numerosos exemplos de fenómenos e feitos históricos que serven para reflexionar sobre as causas da violencia, o racismo e a xenofobia e as súas terribles consecuencias. Como actitudes directamente relacionadas cos contidos conceptuais e procedimentais poden destacarse:
- Interese polo rigor histórico. - Rexeitamento do dogmatismo referido a feitos e fenómenos históricos.
- Reflexión continua sobre as causas e consecuencias dos feitos históricos e sobre a responsabilidade do ser humano como motor da historia.
- Interese por buscar lazos de unión entre as diferentes culturas e sociedades do mundo actual, valorando positivamente o papel dos organismos que traballan na defensa dos dereitos humanos e da paz.
- Tolerancia ante diferentes puntos de vista e opinións. - Respecto ás distintas culturas, formas de vida e pensamento existentes ao longo do tempo
e no momento actual. - Disposición favorable cara ao entendemento entre as persoas e a participación democrática. - Valoración positiva do traballo solidario, a cooperación e a colaboración cos demais. - Rexeitamento a calquera tipo de violencia e de discriminación.
A prevención da violencia, o racismo e a xenofobia encóntranse directamente relacionada con temas transversais como os dereitos humanos e a paz, a educación moral e cívica, a igualdade entre sexos ou a multiculturalidade e interculturalidade. Todos estes temas transversais áchanse presentes na materia, abordados de xeito habitual en función dos contidos históricos de cada unidade. A educación moral e cívica será tratada a través de:
- Do estudo dos problemas morais do noso tempo: carreira armamentística, desigualdades norte-sur, inmigración, racismo, etc.
- Da toma de conciencia dos proxectos éticos contemporáneos: dereitos humanos, pacifismo. feminismo, ecoloxismo, etc.
- Da busca de actitudes cívicas e democráticas ante o coñecemento de situacións sociais conflitivas.
- Do estudo do Holocausto xudeu. A educación para a paz traballarase desde:
- A análise dos conflitos bélicos e étnicos como feitos que deben ser superados. - O estudo das organizacións supranacionais e das non gubernamentais na defensa da paz
e a cooperación cos pobos máis desfavorecidos. - A elaboración de xuízos críticos sobre os acontecementos políticos, económicos e sociais
do mundo contemporáneo. - A valoración da importancia dos dereitos humanos e da igualdade entre as persoas, facendo
referencia ao Holocausto xudeu. A educación para a igualdade de oportunidadesentre os sexos será tratada a través de:
- Estudo da loita da muller polos seus dereitos: sufraxio, educación, traballo remunerado, etc. - Análise de fontes históricas sobre actuacións de mulelres e homes nos acontecementos do
mundo contemporáneo: revolución francesa, revolución industrial, guerras mundiais, investigación científica, actuacións políticas, etc.
- Elaboración de xuízos críticos sobre a marxinación da muller nalgunhas sociedades actuais. A educación ambiental por medio de:
- Realización de debates en torno ás circunstancias e consecuencias medioambientais que podfen derivarse dalgúns acontecementos políticos, económicos ou científicos: conflitos bélicos, explotación abusiva de recursos naturais, excesiva urbanización, etc.
10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA A contribución da materia de Historia do Mundo Contemporáneo ao Plan Anual de Lectura levarase a cabo a través de tres tipos de actividades:
- Desenvolvemento da competencia lectora, na sección "A Historia Contemporánea na Literatura".
- Tratamento da información, na sección "Foi noticia. Grandes momentos da Historia Contemporánea na prensa da época".
- A prensa na aula: aprender lendo o periódico.
10.1 A HISTORIA CONTEMPORÁNEA NA LITERATURA A literatura veu camiñando da man da historia prácticamente desde as súas orixes. É ben sabido que a literatura trata básicamente de persoas, de seres humanos sumidos nun conflito, pero tamén é certo que é precisamente a historia a que proporciona o contecto, o "escenario" no que se desenvolven eses dramas persoais. Libros que retratan épocas
Na selección de obras propostas, a historia contemporánea ocupa un lugar eminente e, a través delas é perfectamente posible recorrer o período, desde a caída do Antigo Réxime ata a actualidade, incidindo nos episodios históricos máis relevantes e significativos do mesmo. No contexto do Terror da Revolución Francesa, Georg Büchner, escritor alemán, profundiza nas mentalidades revolucionarias en pugna a través da obra A morte de Danton. O período napoleónico abórdase a través da invasión de Rusia e o seu fracaso, retratada con grandeza épica por Liev Tolstoi en Guerra e paz. A historia de Francia no século XIX está representada por catro dos máis execelsos narradores, cuxos escritos parten do Romanticismo para chegar ata o Realismo e o Naturalismo: Víctor Hugo, Stendhal, Flaubert, Émile Zola. En Os miserables asistimos ás vicisitudes de Jean Valjean, zarandeado pola inxustiza social e perseguido polas autoridades, que en certa forma, simboliza ao pobo oprimido nunha etapa de gran inestabilidade; en "Vermello e negro" abórdanse os problemas da mobilidade social e a resistencia dos poderes a ceder os seus privilexios. A educación sentimental é unha crónica desencantada e escéptica dunha sociedade que non acaba de achae o seu rumbo. E Germinal pon en escea a unha nova clase social, o proletariado, cun relato descarnado dunha folga dos mineiros do carbón. A través de todas elas asistimos aos grandes episodios históricos do período, a Revolución de 1830, que liquidou a Restauración borbónica; a de 1848, que trouxo a Segunda República; e a Comuna de París de 1871, que marca o final do Segundo Imperio. O gatopardo, de Lampedusa, é unha crónica melancónica da desaparición da vella aristocracia, arrinconada pola puxante burguesía de comerciantes e financieiros, e substituída por unha nova clase política xurdida dos movementos emancipadores. O trafondo é o proceso de unificación de Italia. Co O gatopardo aprenderemos que "se queremos que todo siga igual é necesario que todo cambie". A Revolución Industrial transformou o mundo e forxou o destino do proletariado urbano, sumido na precariedade e a dureza da loita pola vida. Charles Dickens foi o seu gran cronista; con él viaxamos a unha cidade ficticia, Coketown, paradigma dos tempos novos, na súa novela Tempos difíciles. Nesta época, Estados Unidos comenzaba a forxar o seu grandioso destino. o puritanismo relixioso non só desempeñou un papel esencial nese proceso, senón que marcou profundamente as mentalidades e os costumes dos seus cidadáns. Cóntanolo Nathaniel Hawthorne na Letra escarlata. Gran Bretaña, pola súa parte, comenzou a construción dun gran e puxante imperio colonial; da man de Rudyard Kipling viaxaremos ata A India de época vitoriana, coa súa novela Kim. Ademais, tanto África como América do Sur sufriron procesos semellantes, e neles o civilizado "home branco", polo xeral, non desempeñou un papel precisamente benéfico. Comprobarémolo lendo O corazón nas tinieblas deJosep Conrad e El sueño del celta de Mario Vargas Llosa. Estados Unidos colonizou, pola súa parte, os territorios situados ao oeste do país, ata chegar ao océano Pacífico. Meridiano de sangue, de Cormac MacCarthy, narra un episodio concreto deste proceso. Outro gran imperio foi Rusia; con As almas mortas de Nicolái Gógol coñeceremos o cruel destino dun campesiñado sometido á servidume; Boris Pasternak levaranos a través de Doctor Zhivago aos grandes procesos históricos experimentados polo país, desde a caída do réxime dos zares ata a Segunda Guerra Mundial, e con él asistiremos á Revolución de 1917 e o xurdimento do sistema soviético. A Primera Guerra Mundial constituíu un estalido bélico de dimensións xigantescas. revisaremos os seus antecedentes cos Montaña máxica de Thomas Mann, que ademais nos permitirá coñecer o proceso de xestación das ideoloxías totalitarias que virían a sacudir Europa, e con Adeus ás armas, de Ernest Hemingway, asistiremos á terrible guerra de trincheiras. Tras a guerra o mundo coñeceu un período de expansión e de bonanza, os "felices anos vinte", cuxo gran cronista foi Francis Scott Fitzgerald coa súa novela O garn Gatsby. Este período de prosperidade sustentábase en bases moi fráxiles que saltaron polos aires co crac do 29, que deu paso á Gran depresión, narrada con desgarro por John Steinbeck en As uvas da ira. O comunismo soviético derivou en época de Stalin cara a tiranía, exercida de forma implacable, como veremos en O cero e o infinito de Arthur Koestler. A este totalitarismo oporíanse outros de signo oposto, o nazismo alemán e o fascismo italiano. Esta deriva conduciu á Segunda Guerra Mundial, cuxos episodios máis execrables foron probablemente o holocausto xudeu en Europa, narrado por Primo Levi en Se isto é un home, e a aparición da bomba atómica, utilizada por primeira vez no bombardeo das cidades de Hiroshima e Nagasaki, narrado por Michihiko Hachiya no seu Diario de Hiroshima.
A posguerra deu paso á Guerra Fría, narrada de forma maxistral por Graham Greene en O terceiro home, e por Joohn Le Carré no Espía que xurdiu do frío. A un lado estaba Occidente e ao outro, a Unión Soviética, coas súas lacras relatadas por Alexander Solzhenitsyn en Un día na vida de Iván Denisovich, e por George Orwell, na súa novela de anticipación 1984. Iniciado xa no século XIX e desenvolvido plenamente no século XX, en América Latina xurdiu o fenómeno do caudillismo, que conduciu á creación te terribles ditaduras militares. Gabriel García Márquez, en O outono do patrirca, recrea de forma simbólica este fenómeno. Os procesos de descolonización do século XX deron lugar ao nacemento de moitos novos países. Un deles foi Arxelia, logrado tras unha longa e cruel loita contra a metrópole francesa. A novela O estranxeiro, de Albert Camus, está ambientada nos momentos preliminares do mesmo. Acabaremos con dous libros de ensaio periodístico altamente significativos: Ebano, de Raysarz Kapuscinski, que indaga sobre a realidade de África tras a súa descolonización, e A honra do guerreiro, de Michael Ignatieff, unha análise da moderna "guerra étnica" e unha crónica do estalido de violencia nos Balcáns que ensanguentou esa rexión a fins do século XX. A novela como instrumento Cada un dos libros estudados consta de diversos apartados: unha ficha da obra, na que se suliña cal é a súa importancia con respecto ao feito histórico que representa; uhna ampla sinopse; unha biografía do seu autor; un apartado no que se aborda a versión cinematográfica da obra; on ou varios comentarios de texto acompañados de pequenos cuestionarios; e, finalmente, unha proposta de actividades que o alumnado pode abordar individualmente ou en grupos. Tanto a ficha, como a sinopse ou a breve biografía do autor permiten poñer a obra en contexto e resaltan a súa importancia con respecto ao feito histórico que representa. Os comentarios de texto faranse a partir de fragmentos moi significativos das súas obras. Isto, ao tempo, permite que o alumnado aprecie por sí mesmo a calidade da súa escritura, xa que un dos obxectivos é o de fomentar entre o alumnado o hábito de lectura, como unha vía diáfana cara o enriquecemento intelectual e persoal. As actividades propostas están encamiñadas a estimular a capacidade de análise e de comprensión profunda do alumnado, que deberá extraer a súa propia conclusión sobre os feitos históricos tratados, así como reseñar o proceso reflexivo que conduciu a ela. O obxectivo é recrear a historia contemporánea a través das grandes obras de literatura e, ao tempo, estimular a lectura destas e moitas outras obras maestras.
10.2 FOI NOTICIA. GRANDES MOMENTOS DA HISTORIA CONTEMPORÁNEA NA PRENSA DA ÉPOCA O obxectivo é familiarizar ao alumnado coa historia contemporánea a través da lectura de periódicos e contribuír a que se exercite na arte de lelos. As noticias seleccionadas foron situadas nun contexto histórico, acompañadas dos elementos de xuízo que lles confiren o seu significado. Tamén se ofrece a posibilidade de comparar diversas versións da mesma nopticia. Al alumnado quedaralle claro por qué e de rigor, para estar ben informado, ler varios periódicos, de distinto signo. A lectura de periódicos, permite endender o espíritu dunha época. Neste sentido, para os historiadores, as hemerotecas son unha fonte inesgotable de coñecemento.
10.3 A PRENSA NA AULA. APRENDER LENDO O PERIÓDICO Ler é unha das principais ferramentas de construción do coñecemento, non se limita a proporcionar información. Para que nos aporte auténtico coñecemento é necesario saber ler. Neste ámbito de divulgación do coñecemento ocupa un lugar relevante a prensa; os periódicos ofrecen noticias, interpretacións, modelos e imaxes do mundo cotiá. A prensa, preséntase ante nós como un recurso pedagóxico valioso, atractivo e innovador. A utilización dos textos periodísticos no proceso de ensinanza e aprendizaxe contribúe, por unha parte, a desenvolver unha competencia esencial (a da lectura comprensiva) e constitúe, por outra, un eficaz factor de motivación, según o cal os sucesos cotiás e os problemas percibidos como reais estimulan o interés do alumnado. O texto periodístico proporciónanos unha excusa para pensar, reflexionar, extrapolar, deducir, descubrir implicacións e correlacións, interpretar gráficas e fotografías, etc. Debemos aspirar a algo máis que obter información a partir da lectura, ler bede significar comprender máis alá do sentido literal das palabras e ser capaces de construír significados acerca da natureza do mundo e o seu funcionamento. Así, o proceso de lectura adquire sentido para quen
le e, ademais, convírtese en algo divertido e interesante, que provoca o desexo de seguir lendo e, con él, o de divertirse -e aprender- máis. Á hora de traballar con textos periodísticos na aula é necesario establecer unhas pautas de reflexión e propoñer unha serie de actividades, que se poden presentar mediante un guión escrito. O traballo coa lectura das noticias de prensa pode ser moi elemental: ler e comentar o que se leu. O traballo do alumnado estruturarase seguindo o seguinte esquema de traballo:
1. Consideración intrínseca do texto - Formulación de hipóteses preliminares. - Constatación da comprensión básica do lido.
2. Vinculación do texto co contexto persoal, social e académico do alumnado 3. Análise e valoración do texto
- Análise e interpretación detallada dos textos: datos, argumentos, gráficos, imaxes...
- Avaliación do texto. Deberase establecer a validez das ideas e datos contidos no texto, así como a forza probatoria dos argumentos que se empreguen.
4. Consideración da medida na que o texto pode influír na nosa visión do mundo e no noso comportamento
11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA A educación en valores, sinalada anteriormente, contribuirá ao desenvolvemento do plan de convivencia do centro.
12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O alumnado deberá desenvolver a competencia dixital a través dunha serie de actividades que serán presentadas pola profesora en cada unidade, acordes coa consecución dos estánares de aprendizaxe relacionados con elas. En todo caso, a web do alumnado é un espazo para promover e facilitar a integración das TICs no proceso de aprendizaxe. Conta cun amplo repertorio de recursos e actividades que permiten fomentar o traballo autónomo e consolidar o interese por "aprender a aprender".
13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Non se prevén actividades extraescolares para este curso.
14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A
PRÁCTICA DOCENTE INDICADORES VALORACIÓN POPOSTAS
DE
MELLORA
1. PLANIFICACIÓN 1.1 Programa amateria tendo en conta os
estándares de aprendizaxe previstos nas
leis educativas.
1.2 Programa amateria tendo en conta o
tempo dispoñible para o desenvolvemento
desta.
1.3 Selecciona e secuencia de forma
progresiva os contidos da programación da
aula tendo en conta as particularidades de
cada un dos grupos de estudantes.
1.4 Programa actividades e estratexias en
función dos estándares de aprendizaxe.
1.5 Planifica as clases de modo flexible,
prepara actividades e recursos axustados á
programación da aula e ás necesidades e
aos intereses do alumnado.
1.6 Establece os criterios, procedementos e
os instrumentos de avaliación e
autoavaliación que permiten facer o
seguimento do progreso de aprendizaxe
dos seus alumnos e alumnas.
1.7 Coordínase co profesorado doutros
departamentos que poidan ter contidos
afíns á súa materia.
2. MOTIVACIÓN DO
ALUMNADO
2.1 Proporciona un plan de traballo ao
principio de cada unidade.
2.2 Considera situacións que introduzan a
unidade (imaxes, películas, lecturas...).
2.3 Relaciona as aprendizaxes con
aplicacións reais.
2.4 Informa sobre os progresos
conseguidos e as dificultades encontradas.
2.5 Relaciona os contidos e as actividades
cos intereses do alumnado.
2.6 Estimula a participación activa dos
estudantes na clase.
2.7 Promove a reflexión dos temas
tratados.
3. DESENVOLVEMENTO
DA ENSINANZA
3.1 Resume as ideas fundamentais
discutidas antes de pasar a unha nova
unidade ou tema con mapas conceptuais,
esquemas...
3.2 Cando introduce conceptos novos,
relaciónaos, se é posible, cos xa coñecidos:
intercala preguntas aclaratorias; pon
exemplos...
3.3 Ten predisposición para aclarar dúbidas
e ofrecer asesorías dentro e fóra das clases.
3.4 Optimiza o tempo dispoñible para o
desenvolvemento de cada unidade
didáctica.
3.5 Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo
para apoiar os contidos na aula.
3.6 Promove o traballo cooperativo e
mantén unha comunicación fluída cos
estudantes.
3.7 Desenvolve os contidos dunha forma
ordenada e comprensible para o alumnado.
3.8 Presenta actividades que permitan a
adquisición dos estándares de aprendizaxe
e as destrezas propias da etapa educativa.
3.9 Presenta actividades de grupo e
individuais.
4. SEGUIMENTO E
AVALIACIÓN DO
PROCESOAPRENDIZAXE
4.1 Realiza a avaliación inicial ao principio
do curso para axustar a programación ao
nivel dos est DE ENSINANZA-udantes.
4.2 Detecta os coñecementos previos de
cada unidade didáctica.
4.3 Revisa, con frecuencia, os traballos
propostos na aula e fóra dela.
4.4 Proporciona ainformación necesaria
sobre a resolución das tarefas e como pode
melloralas.
4.5 Corrixe e explica de forma habitual os
traballos e actividades dos alumnos e das
alumnas, e dá pautas para a mellora das
súas aprendizaxes.
4.6 Utiliza suficientes criterios de avaliación
que atendan de xeito equilibrado a
avaliación dos diferentes contidos.
4.7 Favorece os procesos de autoavaliación
e coavaliación.
4.8 Propón novas actividades de maior
nivel cando os obxectivos foron alcanzados
con suficiencia.
4.9 Propón novas actividades de maior
nivel cando os obxectivos foron alcanzados
con suficiencia.
4.10 Utiliza diferentes técnicas de
avaliación en función dos contidos, do nivel
de logro dos estándares de aprendizaxe,
etc.
4.11 Emprega diferentes medios para
informar dos resultados aos estudantes e
aos pais.
15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN DA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADADOS E
PROCESOS DE MELLORA A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son susceptibles de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programación realizarase en torno a dous bloques:
- Grao de consecución dos ítems claves da programación. - Posibles correccións de cara á futura programación.
A autoavaliación basearase nuns ítems nos que se valorará o grao de consecución dos mesmos en tres niveis: Sí; Mellorable; Non. Os ítems son: 1. Acadáronse os obxectivos previstos na programación. 2. Acadáronse as competencias clave previstas en cada unidade. 3. Acadáronse os estándares de aprendizaxe avaliables relacionados cos criterios de avaliación. 4. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos. 5. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos na programación. 6. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-aprendizaxe. 7. Aplicáronse correctamente, o resto de apartados previstos na programación.
CURSO 2019 / 2020
INSTITUTO DE EDUCACIÓN SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
2º BACHARELATO
HISTORIA DE ESPAÑA
CURSO 2º Bacharelato
PROFESOR Francisco Bussieres Valcarce
LIBRO
DE TEXTO
RECOMENDADO
Título Historia
Editorial
Baía Edicións. Edición do 2009
ISBN
Autor
Xosé Alfeirán Rodríguez, Ana Brea Pedreira
e Ana Romero Masiá
Idioma Galego
Ano de
implantación 2015. ISBN 978-84-9263-09-7
ÍNDICE
1.- INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
2.- OBXECTIVOS
2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA
2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE:
4.1.- TEMPORALIZACIÓN
4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA
4.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN (ver apartado 7.3)
5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES
DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE (cadro)
5.1- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATEIRAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN,
CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN
7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN
7.2.- PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A
AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
7.3.- INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE CUALIFICACIÓN
7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS
MATERIAS PENDENTES
7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA
MATERIA NON CURSADA (materias ponte)
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
9. CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES
10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA
11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA
PRÁCTICA DOCENTE
15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS
PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS
PROCESOS DE MELLORA
1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do río Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km., e unha poboación de 4187 habitantes. Recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico, e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo. A vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima”; dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), o Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
2. OS OBXECTIVOS 2.1.- OBXECTIVOS DE ETAPA (BACHERELATO). BOE 3 DE XANEIRO DE 2015. Capítulo III Artigo 24. Principios xerais. O Bacharelato ten como finalidade proporcionar ao alumnado formación, madurez intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Tamén, capacitará ao
alumnado para acceder á educación superior. Artigo 25. Obxectivos. O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver seu espírito crítico. Prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición o circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar los hábitos de lectura, estudio e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto en su expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu entorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara o medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade vial. 2.2.- OBXECTIVOS DA MATERIA Un dos obxectivos fundamentais da materia de Historia de España é o coñecemento e a comprensión dos feitos e procesos históricos desenvolvidos desde a Prehistoria ata os nosos días, un marco
temporal moi amplo que impide achegarse a todos eles con mesmo nivel de profundidade. No tratamento desta materia resulta de vital importancia o manexo de moi diferentes fontes de información, destacando as primarias como fonte de coñecemento que o alumnado debe analizar e comentar para reconstruír os feitos e procesos históricos. Complemento de grande interese son tamén as fontes documentais audiovisuais e cinematográficas para complementar a visión de períodos históricos ou feitos máis puntuais. A materia de Historia de España constitúe un destacado eixe vertebrador para o coñecemento da sociedade, xa que contempla a realidade humana e social desde unha perspectiva integradora e global, visión que se complementa coas achegas doutras disciplinas como a Historia da Arte, a Economía, a Socioloxía ou a Ecoloxía. Neste curso trátanse aspectos históricos dos que algúns deles xa son coñecidos polo alumnado desde a Educación Secundaria e outros resultan novos. No primeiro caso trátase de afondar nos coñecementos xa adquiridos e, no segundo, en abordar novas cuestións que deben resultar de interese para a súa formación. A Historia desenvolve múltiples competencias, unhas de forma moi específica -a competencia social e cívica- e outras que tamén están moi presentes no traballo do alumnado: a competencia en ciencia e tecnoloxía, a de conciencia e expresións culturais, a dixital, a do sentido da iniciativa e espírito emprendedor, ademais daquelas que están presentes na maioría das materias do currículo de Secundaria: comunicación lingüística e aprender a aprender. Neste sentido, procúrase que, especialmente a través do deseño dos estándares de aprendizaxe, o alumnado traballe e adquira contidos de carácter transversal directamente relacionados coas materias destas disciplinas: a comprensión lectora, a expresión escrita e oral, a educación cívica e constitucional, o traballo con TIC e o emprendemento.
Con respecto aos obxectivos xerais do Bacharelato, a materia de Historia de España debe contribuír
a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan:
a. Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica
responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia,
así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha
sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.
b. Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e
autónoma e desenvolver o seu espírito crítico.
Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.
c. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e
valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra
a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou
circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.
d. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz
aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
e. Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega.
f. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g. Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.
h. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes
históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento
e na mellora do seu contorno social.
i. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades
básicas propias da modalidade elixida.
l. Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos
científicos.
Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións
de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación
sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.
k. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en
equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico
l. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de
formación e enriquecemento cultural.
m. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en
equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
n. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa
conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.
3.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
Das competencias clave, nesta materia trabállanse, con diferente grao de intensidade, as seguintes:
CSC. Competencia social e cívica.
CCL. Competencia en comunicación lingüística.
CAA. Competencia de aprender a aprender.
CD. Competencia dixital.
CMCCT. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.
CCEC. Conciencia e expresións culturais.
CSIEE. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.
4.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
CONTIDOS HISTORIA DE ESPAÑA 2019-20
4.2.- GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Ao ser a Historia de España de 2º de Bacharelato materia de exame obrigatoria nas ABAU, considéranse contidos mínimos todos os apartados de cada unidade.
4,3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN VER O APARTADO 7,3
5.- RELACIÓN OBXECTIVOS – CONTIDOS – CRITERIOS DE AVALIACIÓN – ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE – COMPETENCIAS CLAVE
CADRO.- A HISTORIA. MÉTODOS E FERRAMENTAS PROPIAS
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
d,e,g,h,i,l,m 1.O tempo histórico • 1.1.Recoñecer a dimensión diacrónica e sincrónica nos acontecementos e procesos históricos.
• 1.1.1.Sitúa acontecementos e procesos no tempo (diacronía) e aqueles que se producen ao mesmo tempo (sincronía).
• 1.1.2.Elabora eixes cronolóxicos nos que situar acontecementos e procesos históricos.
• 1.1.3.Manexa cadros cronolóxicos que permiten a análise da sincronía dos cambios políticos e socioeconómicos.
• 1.1.4.Distingue entre causas de longa e curta duración, e consecuencias a curto e longo prazo.
CSC
CCL
CAA
CMCCT
d,e,g,h,i,l,m 2.As fontes de información • 2.1.Localizar, seleccionar e analizar información escrita, gráfica e audiovisual utilizando fontes primarias e secundarias.
• 2.1.1.Analiza e comenta textos, mapas, gráficos,
estatísticas e imaxes.
• 2.1.2.Elabora resumos, esquemas, mapas
conceptuais, informes e sínteses.
• 2.1.3.Mostra interese polo rigor e pola
obxectividade na busca e na interpretación da
información histórica.
• 2.1.4.Relaciona fontes de información diversa
como explicativas de procesos históricos
complexos.
• 2.1.5.Mostra capacidade crítica á hora de analizar
distintas interpretacións históricas.
• 2.1.6.Demostra a capacidade de relacionar novos
conceptos con outros xa traballados e adquiridos
anteriormente.
• 2.1.7.Mostra interese por coñecer os
antecedentes históricos máis directamente
relacionados co mundo contemporáneo.
• 2.1.8.Traballa con rigor e obxectividade na busca
e interpretación da información histórica.
• 2.1.9.Entende que é necesaria a formación
histórica para adoptar unha posición social crítica
propia.
CSC
CAA
CCL
CD
d,e,g,h,i,l,m 3.Vocabulario específico da
materia
• 3.1.Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión.
• 3.1.1. Define termos e conceptos específicos de
cada unidade.
• 3.1.2.Emprega correctamente o vocabulario específico dos contidos históricos traballados.
CSC
CAA
CCL
CD
CADRO.- UNIDADES DIDÁCTICAS DA PROPOSTA CURRICULAR
OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE, COMPETENCIAS CLAVE E CARGA HORARIA
1. HISPANIA E GALLAECIA NA ANTIGÜIDADE
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• As orixes do poboamento peninsular e os vestixios das primeiras culturas.
• As principais culturas prerromanas de Hispania e de Gallaecia.
• O impacto da romanización na península ibérica.
• A chegada e asentamento de pobos de orixe xermánica no territorio peninsular.
Carga horaria: 5 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
n
p
1.1. As primeiras culturas.
- Os inicios do poboamento
peninsular
- Colonización de pobos do
Mediterráneo oriental
- A Idade do Ferro
- Os pobos prerromanos
- O dominio cartaxinés
• 1.1.Comprender a dificultade de
coñecer as orixes do poboamento
peninsular e coñecer os vestixios
das primeiras culturas peninsulares.
• 1.1.1.Comprende a dificultade de coñecer
as orixes do poboamento peninsular e os
vestixios das primeiras culturas.
• 1.1.2.Diferenza as orixes míticas das culturas e pobos peninsulares dos coñecementos obtidos a través de fontes científicas e históricas.
• 1.1.3.Coñece as principais culturas
prerromanas de Hispania e de Gallaecia.
CSC
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
1.2. A romanización
- A Hispania romana
- A Gallaecia romana
• 1.2. Valorar o impacto da
romanización na península ibérica e
recoñecer algúns dos máis
destacados vestixios da civilización
romana.
• 1.2.1.Describe as etapas da conquista
romana de Hispania e Gallaecia.
• 1.2.2.Identifica e valora as transformacións
do hábitat, así como as consecuencias
económicas e sociais da romanización.
• 1.2.3.Analiza e comenta o impacto cultural
da presenza de Roma en Hispania e
Gallaecia.
• 1.2.4.Selecciona algunha obra do legado
romano e comenta o seu impacto.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
1.3. Os reinos xermánicos
- O reino dos suevos en
Gallaecia
- O reino dos visigodos
• 1.3.Comprender e valorar a
chegada e asentamento de pobos
de orixe xermánica no territorio
peninsular.
• 1.3.1.Identifica os principais pobos
xermánicos que penetraron en Hispania.
• 1.3.2.Analiza e comenta os trazos do reino
suevo de Gallaecia.
• 1.3.3.Explica a organización e dificultades
do reino visigodo en Hispania.
• 1.3.4.Elabora un eixe cronolóxico no que
sitúe os principais acontecementos
comprendidos entre o inicio da conquista
romana e a fin dos reinos xermánicos.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
CMCCT
2. AL-ANDALUS E OS REINOS CRISTIÁNS MEDIEVAIS Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• As singularidades da convivencia de cristiáns e musulmáns durante a Idade Media peninsular.
• O avance e rápido dominio musulmán na península despois de 711.
• O modelo social, económico e cultural dos reinos cristiáns en contraste co modelo dos reinos e territorios musulmáns.
• O desenvolvemento económico e cultural alcanzado pola sociedade hispana de Al-Andalus.
• Os vestixios máis destacados da civilización musulmá presentes na actualidade.
• A orixe, evolución e características das diferentes unidades territoriais que se foron configurando na península Ibérica.
• A especificidade do reino de Galicia durante a Idade Media.
• O Camiño de Santiago como vía cultural e artística e os estilos que se configuraron ao seu arredor: o Románico e o Gótico.
Carga horaria: 8 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
2.1.O esplendor de al-Andalus
e a formación dos reinos
cristiáns
- Conquista e ocupación
islámica
- Emirato e califato de
Córdoba
- A orixe dos reinos cristiáns
- Reconquista e repoboación
- As campañas de Almanzor e
a fin do califato de Córdoba
-A presenza musulmá en
Galicia
• 2.1.Coñecer os trazos e evolución
do dominio musulmán e a orixe dos
reinos cristiáns.
• 2.1.1. Explica o inicio e evolución da
conquista musulmá da península ibérica
• 2.1.2.Caracteriza as etapas do dominio
musulmán e resume os cambios
económicos, sociais e culturais de Al-
Andalus.
• 2.1.4.Comprende a orixe dos reinos cristiáns e sintetiza a súa evolución.
• 2.1.4.Analiza a presenza musulmá en Galicia.
• 2.1.5.Selecciona unha obra de arte islámica e comenta os seus valores e características.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
2.2.A expansión cristiá e a fin
de al-Ándalus
- Taifas, parias e reinos
cristiáns
- A loita contra os
almorábides
- Creación da Coroa de
Aragón e independencia de
Portugal
- A loita contra os almohades
- Creación da Coroa de
Castela e conquista de
Andalucía e Levante
- Cartas de poboamento,
doazóns e repartimentos
- A expansión
catalanoaragonesa
- O reino nazarí de Granada
• 2.2.Explicar a evolución e
expansióndos reinos cristiáns
• 2.2.1.Identifica as unidades políticas que
se foron configurando no territorio
cristián reconquistado.
• 2.2.2.Explica os sistemas de repoboación
cristiá e as súas consecuencias.
• 2.2.3.Analiza as consecuencias das
invasións musulmás de almorábides e
almohades.
• Representa unha liña do tempo desde
711 ata 1492 situando nunha ringleira os
principais acontecementos relativos a al-
Ándalus e noutra os relativos aos reinos
cristiáns.
CSC
CAA
CCL
CD
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 2.3.Sociedade e monarquía
feudal
- A sociedade feudal
- A monarquía feudal
- Da ruralización ao
desenvolvemento urbano e
comercial
• 2.3.Coñecer os trazos básicos da
economía, sociedade e política da
época feudal.
• 2.3.1.Identifica e caracteriza os trazos
básicos do feudalismo peninsular.
• 2.3.2.Elabora un cadro-síntese coas
características dos grupos sociais no
feudalismo.
• 2.3.3.Explica a orixe e características do
réxime señorial e da monarquía feudo-
vasalática.
• 2.3.4. Compara a organización política da
Coroa de Aragón e a de Castela ao
remate da Idade Media.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 2.4.A crise dos séculos XIV e
XV
- A crise demográfica e a
Peste Negra
- Crise e recuperación
económica
- Crise política e revoltas
nobiliarias
- Crise e revoltas sociais
• 2.4.Identificar os problemas
políticos, sociais e demográficos de
finais da Idade Media.
• 2.4.1.Describe as causas da crise
demográfica do século XIV e valora as
súas consecuencias.
• 2.4.2.Sintetiza as crises políticas dos
reinos cristiáns e as guerras orixinadas.
• 2.4.3.Identifica os principais focos de
tensión social e describe as súas
características.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
2.5.A Galicia medieval
- Un reino sen rei
- Os señores de Galicia
- As peregrinacións a
Compostela
- Reactivación da vida urbana
- As dificultades do século XIV
- A revolta dos irmandiños
• 2.5.Sintetizar os trazos específicos
da Galicia medieval
• 2.5.1.Identifica e valora a evolución
política do reino de Galicia na Idade
Media.
• 2.5.2.Explica e valora as consecuencias da
existencia dos foros.
• 2.5.3.Valora o fenómeno das
peregrinacións a Compostela.
• 2.5.4.Busca información para elaborar un
breve dossier sobre a revolta irmandiña.
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
2.6. O Camiño de Santiago • 2.6.Describir a orixe e evolución do
Camiño de Santiago e as
manifestacións culturais e artísticas
con el vinculadas, especialmente a
arte románica e gótica.
• 2.6.1.Valora o Camiño de Santiago como
vía cultural e artística.
• 2.6.2.Describe as características dos
estilos Románico e Gótico.
• 2.6.3.Busca e selecciona unha obra
románica e outra gótica para analizar e
comentar as súas características e
diferenzas.
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
3. OS REIS CATÓLICOS E A MONARQUÍA HISPÁNICA Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• O reinado dos Reis Católicos como o tránsito da Idade Media á Idade Contemporánea e o inicio da formación do Estado moderno, coa
transformación dos órganos de goberno e o reforzo da autoridade nos monarcas.
• O proceso de exploración e conquista das terras descubertas en América e as súas consecuencias.
• O modelo político instaurado polos monarcas Austrias na Monarquía hispánica.
• Os distintos territorios que formaron parte da Monarquía hispánica nos séculos XVI e XVII.
• A posición internacional da Monarquía hispánica, hexemónica no século XVI e de dificultades e guerras continuas no século XVII.
• O papel de Galicia na política internacional dos monarcas Austrias.
• O Humanismo renacentista e a Contrarreforma católica, así como os estilos artísticos da época. O Renacemento e o Barroco.
Carga horaria: 8 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
p
3.1. Os Reis Católicos
- Unión dinástica
- Pacificación dos reinos e
sometemento dos señores
feudais
- Dominación de Galicia
- Establecemento da
Inquisición e expulsión dos
xudeus
- Reorganización político
administrativa
- Ampliación territorial
- Descubrimento de América e
reparto do mundo
- A política matrimonial e o
problema sucesorio
• 3.1.Analizar o reinado dos Reis
Católicos como unha etapa de
transición entre a Idade Media e o
Antigo Réxime destacando os trazos
herdados e os feitos que marcan o
camiño da modernidade.
• 3.1.1. Define o concepto de unión
dinástica e describe as características do
novo tipo de goberno establecido polos
RR CC.
• 3.1.2.Analiza a actuación dos RR CC en relación con Galicia.
• 3.1.3.Analiza as consecuencias da ampliación territorial levada a cabo durante o seu reinado.
• 3.1.4.Valora os acontecementos de 1492 e o reparto do novo mundo con Portugal.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 3.2. A Monarquía dos
Austrias.
- A Monarquía hispánica.
Trazos xerais
- Carlos I e o Imperio universal
- A Monarquía católica de
Filipe II
- A hexemonía dinástica de
Filipe III
- Filipe IV e a loita polo
mantemento da hexemonía
- Carlos II e o problema
sucesorio
• 3.2.Coñecer os trazos xerais da
Monarquía hispánica.
• 3.2.1.Describe as bases políticas, sociais,
económicas da Monarquía hispánica nos
séculos XVI e XVII.
• 3.2.2.Destaca os feitos máis salientables
dos reinados de Carlos I e Filipe II
• 3.2.3.Caracteriza os reinado de Filipe III e
Filipe IV, con especial atención ás
propostas do Conde-Duque.
• 3.2.4.Analiza a perda de hexemonía e o
sistema de Westfalia-Pirineos e o
problema sucesorio á morte de Carlos II.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 3.3. Conquista e explotación
da América española
- A conquista da América
española
- O goberno das Indias
- A explotación das Indias
- A evanxelización
• 3.3.Caracterizar as fases da
conquista e os trazos da explotación
das colonias americanas.
• 3.3.1.Elabora un eixe do tempo coas
fases da conquista americana e os feitos
máis significativos.
• 3.3.2.Explica o modelo de dominio e de
explotación e as críticas formuladas
contra ela.
• 3.3.3.Valora o intercambio Europa-
América a través da selección e
comentario dalgún dos produtos
intercambiados.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
3.4. A Galicia dos Austrias
- Organización administrativa
do Reino
- Galicia e a explotación das
colonias
- Galicia e as guerras dos
Austrias
- Sociedade agraria e novos
cultivos
• 3.4.Coñecer os trazos e feitos máis
significativos de Galicia durante os
reinados dos monarcas da casa de
Habsburgo.
• 3.4.1.Describe a organización
administrativa do reino de Galicia.
• 3.4.2.Analiza o papel de Galicia no
contexto xeral das guerras da Monarquía
hispánica.
• 3.4.3.Valora a introdución en Galicia de
produtos americanos e os seus efectos
sobre a demografía e a sociedade.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
3.5.Humanismo e
Contrarreforma
- O Humanismo
- O Renacemento
- A Contrarreforma católica
- O Barroco
• 3.5.Identificar os trazos do
Humanismo e da Contrarreforma e
dos estilos artísticos do
Renacemento e do Barroco.
• 3.5.1.Caracteriza o movemento do
Humanismo e da Contrarreforma no
contexto xeral da súa época.
• 3.5.2.Describe as características dos
estilos do Renacemento e do Barroco.
• 3.5.3.Busca e selecciona unha obra
renacentista e outra barroca para
analizar e comentar as súas
características e diferenzas.
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
4. A MONARQUÍA BORBÓNICA NO ANTIGO RÉXIME Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• Os trazos fundamentais que definen o Antigo Réxime hispano.
• O modelo de organización que introduce a nova dinastía borbónica na Coroa de España.
• O esforzo reformista iniciado polos ilustrados españois e galegos, así como as dificultades e limitacións con que se atoparon.
• O impacto que a Revolución francesa de 1789 tivo sobre a sociedade e sobre a monarquía españolas.
• As diferentes consecuencias que o novo modelo político centralista e uniforme tivo para os distintos reinos, señoríos e territorios peninsulares
• A evolución da situación internacional da Monarquía borbónica española durante o século XVIII.
• A situación de Galicia durante o século XVIII e os feitos máis destacables relacionados cos acontecementos da nova dinastía.
Carga horaria: 8 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 4.1. O Antigo Réxime
- Sistema económico
predominantemente agrario
- Réxime demográfico antigo
- Sociedade estamental
- Analfabetismo e
relixiosidade
- Persistencia do réxime
señorial
- Monarquía absoluta e
soberanía real
• 4.1.Describir os trazos xerais do
Antigo Réxime.
• 4.1.1. Valora a persistencia dun sistema
económico predominantemente agrario.
• 4.1.2.Caracteriza o Antigo Réxime desde
o punto de vista demográfico e social.
• 4.1.3.Identifica os trazos da persistencia do réxime señorial.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 4.2.Os Borbóns e a Coroa de
España no século XVIII
- Filipe V e o centralismo
borbónico
- Fernando VI e o pacifismo
- Carlos III e o reformismo
Ilustrado
- Carlos IV e o impacto da
Revolución francesa
• 4.2.Analizar os cambios no modelo
de organización política que
introduce a nova dinastía e os feitos
máis destacados do reinado dos
primeiros monarcas Borbón en
España.
• 4.2.1.Analiza o cambio dinástico e as
dificultades no inicio da nova dinastía.
• 4.2.2.Describe as reformas do novo
Estado borbónico.
• 4.2.3. Destaca os feitos máis salientables
dos reinados de Filipe V e Fernando VI.
• 4.2.4.Caracteriza o reinado de Carlos III,
con especial atención ás propostas das
reformas ilustradas e as dificultades para
levalas a cabo.
• 4.2.5.Analiza o reinado de Carlos IV no
contexto dos sucesos iniciados coa
Revolución de 1789.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
4.3.A Galicia borbónica
- As realizacións dos Borbóns
en Galicia
- Galicia e as guerras dos
Borbóns
- Fidalgos e comerciantes
- A Ilustración en Galicia
• 4.3.Coñecer as principais
realizacións dos Borbóns en Galicia
e valorar o labor dos ilustrados
galegos e das institucións máis
destacadas.
• 4.3.1.Identifica e describe as principais
realizacións dos primeiros Borbóns en
Galicia.
• 4.3.2.Comenta o papel de fidalgos e
comerciantes como grupos máis activos
da sociedade galega do século XVIII.
• 4.3.3.Identifica os principais ilustrados
galegos e as súas propostas e valora as
realizacións das principais institucións
ilustradas galegas.
CSC
CAA
CCL
5. INICIOS E CONSOLIDACIÓN DO RÉXIME LIBERAL
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• A natureza do cambio histórico que experimenta a sociedade e o Estado neste período.
• A situación española deses momentos en relación coa situación internacional: o Imperio de Napoleón e a Europa dos Congresos.
• Os factores que contribúen á especificidade da revolución liberal española.
• As distintas ideoloxías políticas a comezos de XIX: absolutistas, liberais e reformistas (jovellanistas, afrancesados).
• A transcendencia política e económica da independencia das colonias españolas de América.
• As ideoloxías políticas dominantes e as minoritarias do século XIX en España.
• As características do Estado liberal moderado en comparación con outros modelos de réxime representativo (progresista e democrático).
Carga horaria: 13 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
p
5.1. Crise do Antigo Réxime e
revolución liberal
- Liberalismo: principios e
institucións
- A crise da monarquía e a
invasión napoleónica
- As Cortes de Cádiz e a
Constitución de 1812
- A restauración de Fernando
VII. 1814-1833
- Independencia da América
española
- Carlismo fronte a liberalismo
• 5.1.Identificar os principios e
institucións do sistema liberal,
coñecer o proceso da revolución
liberal no contexto da guerra contra
os franceses e as dificultades para a
súa instalación definitiva. Coñecer
os trazos do proceso de
independencia das colonias
americanas.
• 5.1.1. Define os principios e institucións
característicos do liberalismo.
• 5.1.2.Valora a crise da monarquía española no contexto das guerras napoleónicas.
• 5.1.3.Identifica os trazos e fases da guerra de independencia e a súa incidencia en Galicia.
• 5.1.4.Coñece e valora o labor das Cortes de Cádiz.
• 5.1.5.Sintetiza as fases políticas do reinado de Fernando VII e valora o enfrontamento entre absolutismo e liberalismo.
• 5.1.6.Coñece os trazos e identifica as fases do proceso de independencia das colonias americanas.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
5.2. A construción do Estado
liberal
- Liberalismo doutrinario:
moderados e progresistas
- O réxime do Estatuto Real e
o triunfo liberal. 1833-1836
- O réxime progresista de
1837. 1836-1843
- O réxime moderado de
1845. 1843-1868
• 5.2.Diferenciar as correntes do
liberalismo e identificalas na súa
aplicación concreta nas diferentes
etapas do reinado de Sabela II.
• 5.2.1.Describe os trazos do réxime do
Estatuto Real e os acontecementos máis
destacados do período.
• 5.2.2.Sintetiza as fases políticas do
reinado de Sabela II e valora o
enfrontamento entre as diferentes
correntes liberais, así como as
dificultades provocadas polos carlistas..
• 5.2.3.Valora as reformas económicas e
políticas liberais en relación con Galicia.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
5.3.O Sexenio Democrático.
1868-1874
- Liberalismo democrático:
demócratas e republicanos
- A Revolución de 1868
- A Monarquía democrática
de Amadeo I. 1871-1873
- A Primeira República. 1873-
1874
- O republicanismo en Galicia
durante o Sexenio
• 5.3.Coñecer as ideoloxías políticas
protagonistas de Sexenio e a súa
actividade nas diferentes fases da
etapa.
• 5.3.1.Diferencia as ideoloxías políticas do
Sexenio e as súas realizacións máis
destacadas.
• 5.3.2.Describe e valora os
acontecementos de 1868 e as súas
consecuencias.
• 5.3.3.Valora a actividade dos
republicanos galegos durante o Sexenio.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
g
5.4.O modelo de Estado na
España liberal
• 5.4.Recoñecer e sintetizar as
características do modelo de Estado
na España liberal.
• 5.4.1.Describe os trazos do modelo de
Estado liberal en España.
• 5.4.2. Nomea os principais partidos
políticos do período e identifica a súa
ideoloxía.
• 5.4.3.Elabora un eixe cronolóxico entre
1808 e 1874 no que sitúa os feitos máis
significativos.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
CMCCT
6. AS TRANSFORMACIÓNS SOCIOECONÓMICAS NA ESPAÑA LIBERAL
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• Os cambios no modelo demográfico que se producen na sociedade española do século XIX e comezos do XX, así como as causas e destinos da
emigración.
• As consecuencias da revolución agraria liberal e das desamortizacións para os distintos sectores afectados.
• As características e factores dos inicios da industrialización en España.
• Os factores que interveñen nos desequilibrios territoriais do século XIX.
• As ideoloxías de maior transcendencia no movemento obreiro e as principais organizacións.
• As causas que levan á conflitividade social tanto no campo como nas cidades.
• A orixe e características da reivindicación feminina.
Carga horaria: 8 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
p
6.1. Modernización
demográfica e emigración
- Permanencia e cambios no
modelo demográfico
- A emigración a América
• 6.1.Identificar os trazos dos
modelos demográficos e dos
movementos migratorios do século
XIX e comezos do XX.
• 6.1.1. Caracteriza os trazos do modelo
demográfico antigo e os cambios
orixinados no mesmo ao longo do século
XIX.
• 6.1.2.Identifica as causas e as consecuencias dos movementos migratorios.
• 6.1.3.Valora a incidencia da emigración en Galicia.
CSC
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m
p
6.2. As transformacións
agrarias
- As desamortizacións
- Desigual evolución da
agricultura
- A conflitividade agraria
• 6.2.Coñecer e valorar as propostas
e realizacións dos gobernos liberais
relacionadas coas transformacións
agrarias.
• 6.2.1.Identifica e comenta os obxectivos
básicos da reforma agraria liberal,
destacando as actuacións relacionadas
coa desamortización.
• 6.2.2.Recoñece e caracteriza a desigual
evolución da agricultura na España
liberal.
• 6.2.3.Caracteriza e valora a especificidade
da desamortización en Galicia.
CSC
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,l,m
p
6.3.Atraso e
desenvolvemento industrial
- O desenvolvemento
capitalista da España liberal
- A reforma agraria liberal e as
desamortizacións
- Desigual evolución da
agricultura en España
- A diversidade rexional na
industria
- O ferrocarril e a formación
do mercado interior
- A renovación das estradas e
dos portos. Correos e
telecomunicacións
• 6.3.Caracterizar os sectores máis
destacados dos inicios da
industrialización da España liberal.
• 6.3.1.Identifica e describe os sectores
máis destacados das principais zonas
industrializadas.
• 6.3.2.Valora a significación do ferrocarril
na formación do mercado interior.
• 6.3.3. Caracteriza a evolución dos
sectores artesanais de Galicia e o papel
da industria conserveira como industria
de arrastre.
• 6.3.4. Compara o desenvolvendo
industrial español co dos países máis
avanzados de Europa.
• 6.3.5. Relaciona as dificultades do
transporte e o comercio interior cos
condicionamentos xeográficos.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
p
6.4.Nova sociedade de clases
e dominio burgués
- Os grupos tradicionais
- Os novos grupos
• 6.4.Comprender e valorar os novos
criterios de organización social e o
papel desempeñado polos
diferentes grupos.
• 6.4.1.Identifica e valora os cambios máis
significativos que afectaron aos grupos
tradicionais: a nobreza e o clero.
• 6.4.2.Caracteriza e compara a situación
do campesiñado andaluz e galego.
• 6.4.3.Valora o papel que desempeñou a
burguesía no proceso de cambio
económico, social e cultural.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
6.5.Conflitividade social e
movemento obreiro
- As condicións de vida da
clase traballadora
- A reacción contra as
máquinas: o ludismo
- A protesta organizada: a
folga
- Sociedades de resistencia e
sindicatos de oficios
- As novas ideoloxías obreiras
- Sindicatos e partidos
obreiros
- A conflitividade urbana: os
motíns de consumos
- A resposta patronal e do
Estado
• 6.5.Coñecer as ideoloxías de maior
influencia no movemento obreiro e
as principais organizacións, así
como as causas e manifestacións da
conflitividades rural e urbana.
• 6.5.1. Identifica os trazos do anarquismo
e do socialismo marxista e as principais
institucións xurdidas en España baixo
estas influencias.
• 6.5.2.Analiza e comenta a situación do
proletariado nos inicios da
industrialización.
• 6.5.3.Caracteriza a orixe e principais
manifestacións da conflitividade agraria e
urbana, destacando a situación do
campesiñado galego.
• 6.5.4.Explica a actitude das autoridades e
da patronal ante as manifestacións
obreiras.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 6.6. A reivindicación feminina • 6.6.Recoñecer a consideración
social, xurídica e política da muller
na España liberal.
• 6.6.1.Sintetiza a condición feminina en
todos os ámbitos da España
decimonónica.
• 6.6.2.Describe a situación da muller
traballadora.
• 6.6.3.Valora os inicios da incorporación
da muller ao traballo extradoméstico.
CSC
CAA
CCL
7. ESTADO E NACIÓN NA RESTAURACIÓN BORBÓNICA
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• O sistema político da Restauración, o seu funcionamento e a súa evolución.
• As causas que levaron á crise do sistema.
• As causas que levaron á Ditadura e a fin do sistema constitucional e liberal.
• As características da ditadura de Primo de Rivera e as súas similitudes e diferenzas co fascismo italiano.
• As críticas que os rexeneracionistas facían ao sistema político da Restauración e as propostas de reforma política, social, económica e cultural.
• A diversidade rexional e a súa evolución cara ao nacionalismo.
Carga horaria: 12 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
7.1. O Réxime da
Restauración borbónica
- O reinado de Afonso XII.
1875-1885
- A rexencia de María Cristina
de Habsburgo. 1885-1902
- A Galicia dos caciques
• 7.1. Caracterizar o sistema político
da Restauración e o seu
funcionamento.
• 7.1.1. Identifica os principios do sistema
canovista e a súa aplicación no sistema
da quenda.
• 7.1.2.Describe o sistema caciquil, con especial referencia a Galicia.
• 7.1.3.Sintetiza os principais acontecementos do reinado de Afonso XII.
• 7.1.4. Representa unha liña do tempo desde 1874 ata 1902 e sitúa nela os principais acontecementos históricos.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
CD
a,b,c,d,e,h,i,m 7.2.O reinado de Afonso XIII e
a crise do sistema da
Restauración. 1902-1931
- Os inicios do reinado e as
propostas de reforma. 1902-
1916
- A quebra do sistema da
Restauración. 1917-1923
- A ditadura de Primo de
Rivera. 1923-1930
- A fin da monarquía. 1930-
1931
• 7.2.Analizar as causas da quebra do
sistema político da Restauración.
• 7.2.1.Valora os acontecementos do 98 e
as súas consecuencias, destacando o
papel dos rexeneracionistas.
• 7.2.2.Coñece e analiza as causas e
acontecementos máis destacados que
provocaron a crise do sistema da
Restauración.
• 7.2.3.Analiza as forzas de oposición ao
sistema, destacando a posición de
republicanos e nacionalistas da periferia.
• 7.2.4.Analiza as circunstancias que
puxeron fin á ditadura e os intentos de
proclamar a república.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
n
p
7.3.Nación e nacionalismos en
España
- O nacionalismo español
- Rexionalismos e
nacionalismos periféricos
- O catalanismo
- O nacionalismo vasco
- O galeguismo
• 7.3.Comprender a orixe e
desenvolvemento dos movementos
de reivindicación nacionalista.
• 7.3.1.Define os diferentes conceptos de
nación e identifica os trazos definidores
da nación española para os
conservadores e os demócratas.
• 7.3.2.Describe as tendencias políticas
máis destacadas e os procesos de
formación dos nacionalismos periféricos
en España, destacando o caso de Galicia.
• 7.3.3.Representa unha liña do tempo
desde 1875 ata 1931 e sitúa nela os
acontecementos máis significativos.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
8. SEGUNDA REPÚBLICA E GUERRA CIVIL Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• As causas que levaron á proclamación da Segunda República.
• As características principais do réxime republicano, así como os distintos partidos políticos que foron protagonistas do período republicano.
• Os conflitos que se desenvolveron na España republicana e os grupos sociais afectados.
• As causas do fracaso da experiencia republicana e o seu desenlace nunha Guerra Civil.
• A evolución das operacións militares e o avance das frontes de guerra, así como os condicionamentos do seu desenlace
• O diferente desenvolvemento político e social na España republicana e na España nacional.
• A axuda estranxeira recibida en ambos bandos durante a Guerra.
• O significado deste conflito para a evolución de España, así como as súas consecuencias.
Carga horaria: 10 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
8.1. A Segunda República
- A proclamación da República
- As forzas sociais e políticas
na República
- O Bienio Reformista. Abril
1931-novembro 1933
- O Bienio de Dereitas.
Novembro 1933-febreiro
1936
- A Fronte Popular. Febreiro-
xullo 1936
- A idade de prata da cultura
española. Da xeración do 98 á
do 36
• 8.1.Explicar e comprender a
Segunda República como solución
democrática ao afundimento do
sistema da Restauración e
diferenciar os sucesivos gobernos e
as súas actuacións e dificultades.
• 8.1.1. Explica o contexto de proclamación
da Segunda República, as primeiras
medidas tomadas polo novo goberno e as
dificultades que xurdiron.
• 8.1.2.Identifica as forzas de apoio e de oposición á República e valora a significación das reformas introducidas pola nova Constitución.
• 8.1.3.Sintetiza as actuacións e dificultades do Bienio Reformista, do Radical-Cedista e da Fronte Popular.
• 8.1.4.Valora a Idade de Prata da cultura e amplía información a través da consulta da rede sobre algún aspecto concreto.
• 8.1.5.Analiza os antecedentes da Guerra Civil.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
a,b,c,d,e,h,i,m
g
8.2. A Guerra civil
- A sublevación militar e a
formación dos bandos
- A internacionalización do
conflito
- A evolución da guerra
- A España republicana
- A España sublevada
• 8.2.Analizar a Guerra Civil, coas súas
causas, desenvolvemento e
consecuencias, diferenciando a
situación nas dúas zonas en que
quedou dividida España.
• 8.2.1.Compara a evolución política, social
e económica dos dous bandos
enfrontados.
• 8.2.2.Sintetiza as fases da Guerra desde o
punto de vista militar.
• 8.2.3.Analiza as consecuencias da derrota
republicana e da vitoria dos sublevados.
• 8.2.4. Relaciona a Guerra Civil española
co contexto internacional.
• 8.2.5. Representa unha liña do tempo
desde 1931 ata 1939, e sitúa nela os
principais acontecementos históricos.
CSC
CAA
CCL
CD
CMCCT
9. ESPAÑA NO FRANQUISMO
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• Os trazos ideolóxicos do franquismo e a procedencia da súa fundamentación ideolóxica.
• A evolución económica e social da ditadura franquista.
• A dualidade cultural existente na España franquista
• O labor da oposición á ditadura.
Carga horaria: 9 sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 9.1. Bases e apoios da
ditadura franquista
- Leis Fundamentais
- Franco, caudillo de España
- Un reino sen rei
- O Movemento Nacional
- Unidade da patria e
centralismo
- Nacionalcatolicismo
- Sindicalismo vertical
- Limitación dos dereitos
individuais
- Subordinación da muller
- A democracia orgánica
• 9.1.Caracterizar a ideoloxía, os
apoios e as bases do réxime
franquista.
• 9.1.1. Describe as bases e os apoios do
franquismo.
• 9.1.2. Analiza os principios do Movemento Nacional como fundamentación ideolóxica da ditadura.
• 9.1.3.Describe os trazos da democracia
orgánica.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 9.2.Unha longa posguerra.
1939-1959
- Da amizade cos fascismos ao
illamento exterior ao
recoñecemento internacional
- Da autarquía económica aos
inicios da liberalización
- A represión dos vencidos
• 9.2.Analizar a etapa da posguerra
no contexto interior e internacional.
• 9.2.1.Sintetiza a posición de España
durante a Segunda Guerra Mundial e as
súas consecuencias.
• 9.2.2.Analiza as dificultades económicas
da posguerra.
• 9.2.3.Explica a situación da oposición
política durante a posguerra, tanto no
interior coma no exterior de España.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 9.3.Desenvolvemento
económico e inmobilismo
político. 1959-1973
- Os Planos económicos
- Cambios sociais e forzas de
oposición
- As relacións co exterior
• 9.3.Valorar o desenvolvemento
económico dos anos 60 en
contraste co inmobilismo político.
• 9.3.1.Analiza e valora o Plano de
Estabilización e as súas consecuencias.
• 9.3.2.Comenta os cambios sociais
consecuencia do desenvolvemento
económico.
• 9.3.3.Coñece e analiza a evolución das
forzas de oposición ao franquismo.
• 9.3.4.Identifica as actuacións máis
destacadas do período desde o punto de
vista das relacións co exterior.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
g
9.4.A agonía do franquismo.
1973-1975
- Crise económica e política
- O incremento das forzas de
oposición
- Os problemas exteriores: a
Marcha Verde
- Enfermidade e morte de
Franco
• 9.4.Comprender as dificultades do
franquismo provocadas pola crise
económica, a oposición política e os
problemas exteriores.
• 9.4.1.Comprende as múltiples
dificultades do franquismo nos seus
últimos anos e identifica as máis
destacadas.
• 9.4.2.Analiza as diferentes posicións
políticas ante a morte de Franco.
• 9.4.3. Representa unha liña do tempo
desde 1939 ata 1975, e sitúa nela os
principais acontecementos históricos.
CSC
CAA
CCL
CD
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
9.5.A cultura española
durante o franquismo
• 9.5. Coñecer a evolución da cultura
española, dentro e fóra de España
durante a ditadura franquista.
• 9.5.1.Caracteriza a cultura española
durante o franquismo, diferenciando as
manifestacións dentro e fóra do sistema.
• 9.5.2. Describe a diversidade cultural do
período, distinguindo as súas
manifestacións.
• 9.5.3. Procura información de interese e
elabora unha breve exposición sobre a
cultura do exilio durante o franquismo.
CSC
CAA
CCL
CD
10. ESPAÑA EN DEMOCRACIA
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
• O proceso de transición á democracia.
• A España das autonomías.
• A pluralidade e diversidade de realidades históricas que conforman a España actual.
• Os desequilibrios territoriais e os diferentes graos de desenvolvemento existentes no Estado español.
• As actuacións dos sucesivos gobernos democráticos.
• A Galicia autonómica.
Carga horaria: 12sesións
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 10.1. A transición
democrática. 1975-1977
- Proclamación e coroación do
rei Xoán Carlos I
- O primeiro goberno da
Monarquía
- Adolfo Suárez e o inicio das
reformas
• 10.1.Valorar o proceso de transición
desde a ditadura á democracia.
• 10.1.1.Coñece e valora o proceso da
transición democrática.
• 10.1.2. Explica as alternativas políticas
que se propuñan tras a morte de Franco,
e quen defendía cada unha.
• 10.1.3.Analiza as medidas adoptadas polos primeiros gobernos da monarquía.
• 10.1.4.Valora o inicio das reformas a partir do nomeamento de Adolfo Suárez como presidente de Goberno.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.2.A Constitución de 1978
- Trazos xerais
- Dereitos e deberes
- Os poderes do Estado
• 10.2.Coñecer e valorar os trazos
básicos da actual Constitución.
• 10.2.1. Explica o proceso de elaboración
da Constitución de 1978.
• 10.2.2. Analiza os principios reitores da
Constitución de 1978.
• 10.2.3.Diferencia e describe os poderes
do Estado segundo a Constitución.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.3.Os gobernos de UCD.
- Os gobernos de Adolfo
Suárez. 1977-1981
- O goberno de Leopoldo
Calvo Sotelo. 1981-1982
• 10.3.Analizar a actuación dos
gobernos de Adolfo Suárez e
Leopoldo Calvo Sotelo.
• 10.3.1.Describe as principais actuacións
políticas e económicas dos gobernos da
UCD.
• 10.3.2. Identifica as dificultades dos
gobernos da UCD e a perda das eleccións.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
10.4.A creación do Estado das
Autonomías
• 10.4.Comprender o proceso de
formación do Estado das
Autonomías, as súas dificultades e
os diferentes ritmos de consecución
da autonomía.
• 10.4.1. Define o Estado das Autonomías
dentro dun Estado de Dereito.
• 10.4.2. Analiza e comenta a nova
organización do Estado e os inicios da
formación das actuais Comunidades
Autónomas.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.5.Os gobernos socialistas
de Felipe González.
- Integración de España na
política internacional
- O Estado do benestar
- Axuste e reactivación
económica
- O cambio sociocultural
- Escándalos e desprestixio
socialista
• 10.5.Coñecer as reformas máis
significativas dos gobernos
socialistas e valorar a consolidación
do estado do benestar.
• 10.5.1.Valora a significación do ascenso
do socialismo ao poder.
• 10.5.2.Sintetiza as reformas máis
significativas dos seus gobernos.
• 10.5.3.Valora o proceso de incorporación
de España á Europa comunitaria.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 10.6.Os gobernos
conservadores de José María
Aznar
- Crecemento, privatización e
moeda única
- Reformas do programa
conservador
- A guerra de Iraq e o
terrorismo de carácter
xihadista
• 10.6.Describir as principais
actuacións dos gobernos do Partido
Popular
• 10.6.1.Identifica as reformas máis
destacadas do programa conservador.
• 10.6.2.Analiza o impacto do terrorismo
xihadista e as súas consecuencias na
política nacional.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 10.7.Os gobernos socialistas
de José Luis Rodríguez
Zapatero
- Reformas do programa
socialista
- Da bonanza á crise
- Cambios sociais
- A tregua de ETA e novos
movementos sociais
• 10.7.Analizar as reformas do
programa socialista.
• 10.7.1.Destaca as reformas sociais máis
significativas dos gobernos de
J.L.Rodríguez Zapatero.
• 10.7.2.Valora o impacto da crise
económica mundial de 2008.
• 10.7.3.Caracteriza a sociedade española
nos inicios do século XXI.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 10.8.Os gobernos
conservadores de Mariano
Rajoy
- Medidas contra a crise
- Os problemas de corrupción
- Novas forzas políticas
- Relevo na xefatura do
Estado
- O novo mapa político
• 10.8.Enunciar e valorar a actuación
dos gobernos conservadores do
Partido Popular.
• 10.8.1.Describe as actuacións máis
destacadas do novo Goberno do Partido
Popular.
• 10.8.2.Valora os problemas do Goberno e
o nacemento de novas forzas políticas.
• 10.8.3. Elabora un eixe do tempo no que
sitúa os diferentes mandatos dos
presidentes de Goberno e os feitos máis
significativos das súas actuacións.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
10.9.A Galicia autonómica.
- Os gobernos autonómicos
- Unha poboación estancada
- Desequilibrado
desenvolvemento económico
• 10.9.Coñecer a evolución dos
gobernos autonómicos e das súas
principais actuacións.
• 10.9.1.Sintetiza as fases do proceso
preautonómico e as súas características.
• 10.9.2.Identifica os diferentes gobernos
autonómicos e os presidentes da Xunta
de Galicia e valora as súas actuacións.
• 10.9.3.Caracteriza a sociedade galega
actual desde o punto de vista
demográfico e socio-económico.
• 10.9.4. Elabora un eixe do tempo no que
sitúa os diferentes mandatos dos
presidentes autonómicos e os feitos máis
significativos das súas actuacións.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
CD
5.1.- INDICADORES DE LOGRO DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Aplicarase para cada un dos estándares recollidos no cadro do punto 5.2, a mesma cualificación, segundo os catro criterios seguintes:
ESTÁNDAR
NON ACADA OS OBXECTIVOS
ACADA OS OBXECTIVOS CON DIFICULTADE
ACADA BEN OS OBXECTIVOS
ACADA PERFECTAMENTE OS OBXECTIVOS
6.- CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
A metodoloxía didáctica empregada para desenvolver esta materia debe favorecer o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo e a transferencia e a aplicación do aprendido. Ademais, preténdese exercitar ao alumnado nos procedementos habituais do historiador: natureza, tipoloxía e importancia das distintas clases de fontes históricas, análise e utilización crítica das mesmas, contraste de interpretacións historiográficas e utilización de información procedente dos medios de comunicación de masas para achegarse ao coñecemento da realidade actual. As tecnoloxías da información e da comunicación deben ser utilizadas como unha ferramenta necesaria para a aprendizaxe, tanto polo seu carácter imprescindible na educación superior como pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral. A natureza específica da historia -multiplicidade de factores que interveñen nunha realidade humana, cambio permanente mais non uniforme nin no tempo nin no espazo e irrepetibilidade dos feitos condúcenos a que nesta disciplina, en canto materia de ensinanza-aprendizaxe, debamos ter en conta as seguintes consideracións didácticas: A forma de acceder ao coñecemento histórico non é uniforme dentro da propia disciplina. Inflúen a parcela espacial e cronolóxica que se considere. Non nos acercamos cos mesmos medios ao coñecemento histórico máis afastado no tempo e no espazo que a unha época próxima. Polo tanto, os medios que se utilicen non deben ser idénticos ao longo de todo o desenvolvemento da materia. Na clase de Historia fanse comentarios sobre valores e sobre actitudes e ao facelo transmítense mensaxes. Isto fai o seu estudio vulnerable a interferencias políticas e a que, con frecuencia, se confundan consideracións de orde política e ideolóxica con consideracións de tipo educativo. Polo que se procurará tratar os temas de estudio con obxectividade e non emitir xuízos de valor. A motivación é un aspecto importante para acadar unha ensinanza eficaz. Para promover que sexa positiva, é necesario que os temas de estudio conecten directamente cos intereses do alumnado. O emprego de medios audiovisuais, o achegamento a problemas do seu contorno, as saídas programadas, etc. constitúen estratexias motivadoras e atractivas. Partindo destas consideracións as distintas Unidades Didácticas deben enfocarse non como un conxunto de feitos illados, senón como un conxunto de procesos e de problemas nos que se analicen as súas causas e as súas consecuencias e as relacións existentes entre elas. Para isto, os medios non son só materiais (fontes e instrumentos), senón tamén conceptuais e de léxico propio desta disciplina que hai que adquirir comprensivamente. Na ensinanza da Historia, e en función dos contidos a tratar, empregaremos distintas estratexias metodolóxicas:
A exposición do profesor/a será necesaria, sobre todo, ao tratar contidos conceptuais de maior complexidade porque lle permitirá ao alumnado un mellor acceso a eles. Para outros contidos, as estratexias de descubrimento ou de indagación, mediante materiais que se lle proporcionen, tamén serán necesarias porque o alumnado, ao indagar en diversas fontes, constrúen ao seu propio coñecemento en lugar de recibir a información xa elaborada. O plan de traballo dunha clase variará segundo os temas a tratar: - Para a ensinanza de parcelas máis antigas que é difícil que o alumnado sitúe, ou para aspectos da Historia que, polo seu afastamento espazo-temporal, non teñen unha repercusión recoñecible no contorno, sería:
A presentación dos problemas por parte do profesor/a. A consideración conxunta profesorado-alumnado das distintas alternativas posibles de interpretación. O acordo sobre a natureza e sobre as causas do proceso histórico en cuestión. A ilustración e comprobación das conclusións con exemplos concretos, sempre que sexan procesos xerais.
- Para abordar os aspectos relacionados co mundo actual e para o estudo de aspectos da historia máis próxima, a vía sería partir do concreto para chegar ao abstracto e, apoiándose en datos do contorno próximo, inducir a curiosidade de por que é así e ir relacionando a historia local cos seus condicionantes externos para intentar alcanzar unha comprensión de estruturas e de procesos máis amplos, pois non se pode entender o medio no que se desenvolve o alumnado desconectado das súas referencias máis xerais. A primeira das actividades de cada unha das Unidades Didácticas actuará de ámbito motivador para o tema das mesmas e para que o alumnado manifeste as súas opinións e sexan conscientes do que coñecen e do que descoñecen. Así o profesor/a estará en condicións de axustar a proposta de actividades, incorporando as conclusións desta primeira sesión. A presentación pode ser distinta en cada caso: enquisa, visualización dun fragmento dun vídeo, observación de gráficos, comparación de debuxos, pinturas, fotografías, etc. Das actividades de desenvolvemento das Unidades obterase información para a avaliación en tres niveis: Traballo individual, no que se terán en conta aspectos como:
-A capacidade de descrición, de relación e de análise dos conceptos históricos. -A expresión e a comprensión dos mesmos tanto de forma oral como escrita.
- Os conceptos específicos da U.D. - O desenvolvemento de actitudes cara á materia.
O traballo en grupo, no que se fai especial fincapé porque permite unha distribución de tarefas, axuda á asunción de responsabilidades persoais e enriquece a calidade das actividades. O funcionamento da clase. Neste caso os datos para a avaliación derivan dos dous niveis anteriores e proporcionan unha información xeral importante tanto para o profesorado como para os titores. EN CANTO AOS RECURSOS QUE SERÁN EMPREGADOS: - Materiais elaborados polo departamento a partir das obras historiográficas xerais, libros de texto e obras específicas da historia de España e de Galicia. - Material bibliográfico: Libro de texto ”Historia de España” da Editorial Baía, outros libros de texto, enciclopedias, monografías - Documentos para o estudo da Historia de España (Selección Documental) de Baía Edicións. VV.AA. - Cine histórico (“El maestro de esgrima”. “El asesinato de Prim”. “Libertarias”. “Las bicicletas son para el verano”. Etc.) - Documentais: Historia de España de RTV española - Periódicos, revistas, TICs.
7.- CRITERIOS, INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN 7.1.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN Os criterios de avaliación recollidos no cadro que os relaciona cos obxectivos, os contidos, os estándares de aprendizaxe e as competencias clave, serán comprendidos segundo as ideas xerais citadas a continuación: 1. Recoñecer e valorar os procesos da historia peninsular anteriores ao século XVIII que resultan máis significativos para a comprensión da época
contemporánea, as súas pegadas na actualidade no conxunto do territorio e as peculiaridades en Galicia. Trátase de avaliar a capacidade de recoñecer e situar no tempo os vestixios do pasado e a súa diversidade no espazo, valorando criticamente a importancia histórica dalgúns procesos como a institucionalización do patriarcado a través do dereito romano, a formación dos reinos peninsulares na Idade Media ou o papel da monarquía hispánica no mundo. Valorarase tamén a capacidade de identificar e contextualizar o legado material e simbólico que para Galicia supón o megalitismo atlántico, a cultura castrexa ou o camiño de Santiago. Tamén se comprobará a súa competencia para diferenciar os trazos de cambio e continuidade que representa o século XVIII. 2. Analizar e caracterizar a crise do Antigo Réxime en España e as dificultades na construción do Estado liberal, sinalando as relacións deste proceso no contexto internacional, así como a súa repercusión en Galicia. Trátase de que o alumnado poida identificar os trazos característicos do Antigo Réxime opoñéndoos, tanto ao proxecto universalista da Ilustración como ás realizacións prácticas no Estado liberal burgués. Tamén se avaliará a capacidade para recoñecer as dificultades na construción do réxime liberal en España, o limitado impacto dos esforzos democratizadores, as características do sistema político da Restauración e as confrontacións sociais, políticas e militares que conduciron á súa crise. Reflexionarán sobre os mecanismos de construción do Estado nacional en España, a súa debilidade e a articulación doutros discursos nacionalistas. 3. Comprender as dificultades no desenvolvemento da economía capitalista e da sociedade de clases en España dando conta da diversidade de ritmo e intensidade con que se produce nos distintos territorios peninsulares e especialmente das peculiaridades en Galicia, recoñecendo as conexións co contexto internacional. Trátase de comprobar que o alumnado comprende as dificultades no desenvolvemento da economía de mercado en España e as desigualdades territoriais, explicando, por exemplo, a tardía modernización agraria e industrial de Galicia. Por outra parte, as alumnas e os alumnos deberán ser capaces de recoñecer os procesos de exclusión da sociedade liberal burguesa e os novos mecanismos de dominación e integración das mulleres. Tamén deben comprender o carácter oligárquico dos grupos hexemónicos, a debilidade das clases medias, a importancia que o internacionalismo ten na organización das correntes do movemento obreiro e a relevancia do movemento campesiño. 4. Comprender os cambios e conflitos que se producen en España durante o período de entreguerras. Por unha parte, a crise da Restauración, que amosa a incapacidade dos grupos hexemónicos para articular un proxecto liberal para España e desemboca na ditadura de Primo de Rivera. Por outra, o alumnado debe ser capaz de recoñecer e valorar a transcendencia da Segunda República, relacionándoa co contexto europeo en que tamén se produce a contraposición entre réximes democráticos e autoritarios. Con este criterio comprobarase se o alumnado é capaz de analizar a multicausalidade na xénese das etapas que se van estudar: os conflitos sociais, políticos e
de organización territorial que as constitúen. Tamén amosarán a súa competencia para explicar a conxuntura económica e social en que xorde a Segunda República (valorándoa como a primeira experiencia plenamente democrática do país, momento en que se fixo un grande esforzo modernizador e de atención a vellas cuestións de xustiza social) e os conflitos que tivo que afrontar ao longo das súas diversas etapas. 5. Comprender a orixe, desenvolvemento e consecuencias da Guerra Civil. Recoñecer, analizar e rexeitar as peculiaridades ideolóxicas e institucionais da ditadura franquista e a influencia que a conxuntura internacional tivo na evolución do réxime. Este criterio pretende comprobar a habilidade do alumnado para explicar as orixes da sublevación militar e a transcendencia dos apoios internacionais. Tamén amosará a capacidade de criticar as bases ideolóxicas, os apoios sociais e a institucionalización da ditadura franquista, e como os acontecementos internacionais influíron no devir do réxime. Comprobarase ademais que o alumnado comprende a evolución da España franquista, analizando o progresivo divorcio da sociedade e o réxime a partir dos anos 60. 6. Describir os trazos e dificultades do proceso de transición democrática e a súa transcendencia, identificar as características da Constitución de 1978 e do Estatuto de Autonomía de Galicia e explicar os cambios políticos, económicos, sociais e culturais que achegaron a forma de vida da sociedade española aos estándares da Europa desenvolvida. Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para explicar os cambios introducidos na situación política, social, económica e cultural de España nos anos seguintes á morte de Franco e o papel dos artífices individuais e colectivos destes cambios, analizando criticamente o proceso de recuperación da convivencia democrática. As alumnas e os alumnos tamén deberán coñecer a estrutura e os principios que regulan a organización política e territorial do Estado, e identificarán os cambios económicos, políticos, sociais e culturais dos anos 80 e a importancia do ingreso na Comunidade Europea (hoxe, Unión Europea). Por último, amosarán a capacidade de reflexionar e debater sobre algún problema da realidade actual. 7. Coñecer e utilizar as técnicas básicas da indagación e explicación histórica, como recoller información de diferentes fontes, valoralas criticamente e elaborar textos de contido histórico, utilizando con rigor o vocabulario específico e sendo capaces de traballar en grupo, amosando unha actitude participativa e colaborando na resolución de conflitos. Este criterio pretende avaliar se as alumnas e os alumnos adquiriron a competencia necesaria para seleccionar, analizar e utilizar a información que achegan as fontes de documentación histórica, en especial os textos, mapas, datos estatísticos e iconográficos, comprobando as destrezas no manexo das tecnoloxías da información e da comunicación e a capacidade para comunicar oralmente e por escrito as súas conclusións. Igualmente importante, permite comprobar se son quen de mostra capacidades sociais como a tolerancia, o sentido crítico e o traballo en equipo. 7.2.- PROCEDEMENTOS PARA A AVALIACIÓN INICIAL, A AVALIACIÓN CONTÍNUA E A AVALIACIÓN FINAL
AVALIACIÓN ORDINARIA DE XUÑO
Aprobar a materia require superar as tres avaliacións, ben nos trimestres correspondentes ou no exame final de xuño ou setembro. Levaranse a cabo un mínimo de dúas probas escritas por avaliación, sendo necesario para aprobar a avaliación correspondente que a nota media entre as dúas probas sexa igual ou superior ao cinco, sempre e cando en ningunha delas obteña unha cualificación inferior a tres. Cada exame fará media cos demais da avaliación sempre que non teña unha cualificación inferior a 3 puntos. Nese caso non fará media Realizarase un exame de recuperación de cada avaliación dentro do primeiro mes que sigue á entrega das notas de avaliación. Agás no caso da última avaliación, cuxa recuperación se celebrará nos últimos días do curso, xunto coa recuperación final do curso para os alumnos que non superen a materia por avaliacións. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DE SETEMBRO Neste mes realizará unha proba escrita dos contidos mínimos de toda a materia segundo o modelo de exame das ABAU
7.3.- INSTRUMENTOS DE CUALIFICACIÓN A.- As cualificacións das probas seguiran os criterios marcados pola CIUG. E a estrutura de ditas probas corresponderase coa das ABAU, ou outro tipo de proba que se adopte
B.- As probas escritas seguirán as orientacións do grupo de traballo da CIUG C.- Os criterios a seguir para a proposta de probas escritas de avaliación basearanse nos puntos seguintes: Non se buscará comprobar a capacidade de memorización do alumnado (repetición mecánica de contidos), senón sobre todo a súa capacidade de compresión e interpretación de documentos, de aplicar e reestruturar os seus coñecementos nunha síntese escrita persoal; e de establecer relacións entre informacións, datos, teorías ou acontecementos. Para mellor axeitarse a esta finalidade, solicitarase do alumnado que realice unha redacción, composición ou exposición única a partir dun ou varios documentos de carácter histórico.
Para facilitar o seu desenvolvemento para o alumnado, eses documentos irán precedidos dunha introdución na que se oriente por medio de ítems ou pautas concretas as cuestións máis importantes que os e as estudantes deben ter en conta na redacción, pero sen perder o carácter global da proba. D.- A avaliación da proba será global, aplicando o seguinte esquema, que copia o das probas do ABAU:
- Dous puntos para a resposta correcta de catro termos do vocabulario avaliable - Tres puntos para a resposta dunha das dúas preguntas propostas - Cinco puntos para o desenvolvemento dunha composición de textos a partir dunha serie de documentos (textos, mapas, gráficas, estatísticas, etc.). Teranse en conta os coñecementos sobre o tema e orientacións formuladas, que serán conformes con contidos no currículo da materia en 2º curso de bacharelato.
Un destes cinco puntos recoñecerá as calidades formais da exposición, a madurez expresiva: claridade, coherencia, uso dun vocabulario específico, correcta construción gramatical, cunha valoración de 0,25 para cada un destas cualidades.
- Importante: en cada avaliación cada exame terá que acadar un mínimo de tres puntos para que conte na nota media da avaliación.
E.- A nota final do curso será a media matemática das tres avaliacións do curso. 7.4.- ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES E SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Esta materia de Historia de España en 2º BACH non se imparte en 1º BACH, polo que non pode haber materia pendente 7.5.- ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DUNHA MATERIA NON CURSADA Esta materia de Historia de España en 2º BACH non se imparte en 1º BACH, polo que non pode darse o caso dun cambio de materia que lle afecte
8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Neste curso de 2º de BAC para o que está pensada esta programación non consta a presenza de ningún alumno ou alumna con necesidades específicas de apoio educativo.
Non obstante, contémplase o feito de que haxa alumnado que poida precisar actividades de reforzo, nalgún momento puntual ou nalgunha das unidades didácticas A atención á diversidade farase con actividades de reforzo na propia aula, cunha maior atención personalizada por parte do profesor, e a realización de diferentes tarefas (comentarios, resumes, entrega de traballos), para que ese alumnado poida ir acadando os obxectivos fixados para cada unidade didáctica.
9.- CONCRECIÓN DE ELEMENTOS TRANSVERSAIS. EDUCACIÓN EN VALORES Ademais dos contidos que aparecen establecidos nos currículos oficiais para cada materia, recoñécese a importancia da ensinanza e aprendizaxe dunha serie de valores que se traducen nos contidos transversais na educación, e que deben ser incluídos de forma implícita dentro dos contidos propios da nosa materia ao longo das distintas unidades didácticas. Isto é fundamental para a formación integral do alumnado, fomentando a responsabilidade, solidariedade, tolerancia e respecto como base da súa participación como cidadáns libres e informados. Os temas transversais propostos son: . Educación moral e cívica - Educación para a saúde e calidade de vida . Educación para a paz - Educación para a igualdade entre sexos . Educación para o consumidor - Educación vial . Educación ambiental - Educación sexual
10.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTURA En tódalas sesións procurarase que os alumnos lean de maneira alternativa, ben algunha parte do tema en cuestión, ou ben os documentos propostos para o comentario
11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
O Departamento contribuirá ao desenvolvemento do Plan de Convivencia do centro, colaborando con tódolos proxectos e plans incluídos no mesmo, ao tempo que realizará aportacións propias.
Obxectivos:
- Establecer un marco de referencia que facilite as relacións, la comunicación e a participación dos/as alumnos/as nas actividades desta área.
- Fomentar os valores democráticos de solidariedade, tolerancia, colaboración e respecto cara as persoas e as ideas.
- Facilitar e previr as manifestacións de violencia e as actitudes e comportamentos xenófobos e racistas, rexeitando sempre a violencia como medio de resolución de conflitos.
Actuacións:
- As relacións persoais estarán presididas polo respecto mutuo, a comprensión, a aceptación e a tolerancia.
- Tódolos integrantes da comunidade educativa temos que: ser educados e amables no trato, pedir desculpas cando sexa necesario, traballar con alegría e optimismo, non impoñer as propias ideas, facer uso das normas básicas de cortesía, etc.
- Os docentes recoñecerán os logros do alumnado, celebrar seus éxitos e aplicar un sistema de recompensas orientado á consolidación da autoestima dos/as alumnos/as.
- Entender o ensino actual e seu compromiso cos valores básicos da vida en convivencia, é dicir, incorporando de modo efectivo nos proxectos educativos os valores éticos (xustiza, solidariedade, igualdade, tolerancia, respecto, paz…) que favorezan fagan posible unha sociedade máis humanizada e democrática.
- Toda a programación didáctica contemplará unha serie de contidos transversais compartidos por tódalas áreas do coñecemento e que contan cunha elevada carga de valores Ditos contidos favorecerán a convivencia dos alumnos en tres planos: na aula, no centro e no entorno persoal e familiar, contribuíndo así á educación e á cultura da paz, así como ao desenvolvemento pleno do plan de convivencia do centro.
- Aumentar o grado de implicación e participación de tódolos membros da comunidade educativa.
- Fomentar os valores democráticos nas actividades propostas na aula, tales como debates, elaboración de textos, exposicións, etc.
- Concienciar aos alumnos da importancia do coidado das instalacións, así como do seu mantemento e limpeza.
- Animar á reflexión sobre as condutas contrarias ás normas de convivencia.
- Aplicar unha metodoloxía que favoreza as destrezas e a autonomía persoal, incluso nos procedementos de resolución de conflitos.
- Analizar as normas de convivencia a través das obras literarias.
12.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Fomentarase a utilización de internet para a busca de información, tanto pola súa conta, como dirixidos polo profesor
13.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS EXTRAESCOLARES Indicaranse na programación xeral do Centro
14.- INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE Para avaliar esta programación, planifícanse os seguintes procedementos: - Reunións periódicas dos integrantes do Departamento de Xeografía e Historia, especialmente despois de cada avaliación, para analizar o grado de execución da programación, a porcentaxe de aprobados e a desviación da media, etc. - Memoria de fin de curso, na que se especifican os logros acadados respecto á programación inicial.
15.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E OS PROCESOS DE MELLORA Revisarase mensualmente nas correspondentes reunións de Departamento, e especialmente ó final de cada trimestre, coincidindo con cada avaliación A programación didáctica do departamento de Xeografía e Historia é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza - aprendizaxe. A auto avaliación da programación realizarase arredor de dous bloques:
- Grao de consecución dos ítems claves da programación
- Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.
Os ítems nos que se baseará a auto avaliación son os seguintes:
ÍTEMS GRAO DE CONSECUCIÓN
Si
Mellorable
Non
1.- Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?
2. Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?
3. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?
4. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?
5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza - aprendizaxe?
6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?
Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:
ÍTEM NON ACADADO CURSO PROPOSTAS DE MELLORA
CURSO
2019 / 2020
INSTITUTO DE EDUCACIÓN
SECUNDARIA
“COSME LÓPEZ RODRÍGUEZ”
A RÚA
DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
MATERIA DE LIBRE DESIGNACIÓN
INVESTIGACIÓN E TRATAMENTO DA INFORMACIÓN
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
2
ÍNDICE
1. Introdución e contextualización …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….….…………… Páx. 03
2. Obxectivos ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................ Páx. 05
3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave …………………………………………………………………………………………………….…….……………… Páx. 09
4. Temporalización ……………………..……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Páx. 10
5. Relación de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave ……………..…………..…………………….. Páx. 12
6. Concrecións metodolóxica, materiais e recursos didácticos ………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 19
7. Instrumentos e procedementos de avaliación e cualificación ……………………………………………………………………………………………………….……...……….. Páx 20
8. Medidas de atención á diversidade ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….…………. Páx 23
9. Concreción dos elementos transversais ……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….………….. Páx 27
10. Contribución ao plan anual de lectura ………………………………….…………………………………………………………………………………………….…………….………….. Páx 28
11. Contribución ao plan de convivencia ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….………….. Páx 29
12. Contribución ao plan TIC …………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………….………… Páx 29
13. Actividades complementarias e extraescolares ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Páx 29
14. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente ……………………………………………………………………………… Páx 30
15. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións en relación cos resultados académicos e procesos de mellora …….... Páx 35
16. Lexislación ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……. Páx 37
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
3
1. 1 INTRODUCIÓN
Traballo por proxecto. O proxecto sobre o que vai xirar o traballo que se vai desenvolver ao longo do curso é: “O concello de A Rúa”. Partindo da súa realidade máis próxima buscarán información, tratarán esa información e presentarán esa información.
Os alumnos-as que se incorporan ao instituo Cosme López Rodríguez proveñen de dous centros públicos (CEIP Manuel Respino de A Rúa e CEIP de O Bolo) e un centro concertado (Pablo VI). Destes centros só un participa no proxecto Abalar e que inflúe na diversidade de formación dixital coa que se incorporan ao instituto. Isto vai motivar que antes de comezar o proxecto inpartiranse uns conceptos básicos de informática aos alumnos-as a nivel de teclado do ordenador, procesador de textos e búsqueda de información na internet.
Tamén como fase previa ao o comezo do proxecto os alumnos-as coñeceran a organización da biblioteca escolar baseada no sistema estandarizado CDU. Comezando o proxecto na biblioteca como primeira fonte de información para incorporar ao proxecto.
‹‹En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais››.‹‹Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas››.
As competencias clave do currículo son as seguintes:
• Comunicación lingüística (CCL).
• Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
• Competencia dixital (CD).
• Aprender a aprender (CAA).
• Competencias sociais e cívicas (CSC).
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
4
• Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
• Conciencia e expresións culturais (CCEC).
1.2 CONTEXTUALIZACIÓN
O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín.
Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo; a vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. “Cosme López Rodríguez” e outro privado-concertado, “Pablo VI- Fátima” dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria “Manuel Respino” e “Colexio PabloVI-Fátima”; e de apertura recente unha gardería infantil municipal.
Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
5
2. OBXECTIVOS
2.1. Xerais ESO
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades
entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
6
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.
m) Coñecer e aceptar o funciónamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relaciónados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
2.2. OBXECTIVOS CURRICULARES
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
7
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
2.3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA
• Utilizar a biblioteca como espazo de acceso á información presencial ou virtual.
• Identificar a biblioteca do centro e outras biblio tecas do contorno máis próximo, como espazos cultu rais dispoñibles á hora de cubrir as
necesidades de lectura e de información.
• Identificar os recursos informativos dispoñibles segundo tipoloxía, soportes e formatos.
• Adaptar as estratexias de procura ás características dos recursos dixitais
• Recoñecer os dereitos de autoría.
• Coñecer a organización da biblioteca e a CDU como sistema estandarizado. Comprender e saber utilizar o catálogo informa- tizado da súa
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
8
biblioteca
• Acceder á rede e coñecer os recursos dispoñibles a través de internet.
• Planificar as procuras informativas e empregar con eficacia palabras clave para a obtención de información e uso de motores de procura
diversificados.
• Coñecer as redes sociais os espazos web creados na aula, na biblioteca e no centro, e participar neles.
• Valorar os beneficios e os riscos da rede.
• Coñecer e usar os criterios para identificar os espazos web fiables.
• Valorar as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc
• Avaliar de forma crítica a información recollida e contrastar información en distintas fontes.
• Recoñecer os pasos para seguir nun proceso de investigación.
• Planificar o proceso de procura e recuperación da información.
• Organizar o traballo a nivel individual ou grupal, e responsabilizarse das tarefas adxudicadas.
• Identificar o tema para investigar e os aspectos clave.
• Recuperar os coñecementos previos sobre o tema e definir os aspectos sobre os que precisa informarse.
• Identificar o tipo de información que se precisa, localizar as fontes informativas dispoñibles, realizar consultas informativas seguindo un
plan deseñado previamente e empregar o recurso informativo máis apropiado ao tipo de información que se precisa.
• Ler de forma comprensiva textos informativos de diferente tipoloxía (continuos, descontinuos, e procedentes dos medios de comunicación
e dos medios audiovisuais.
• Valorar a información atopada en función de determinados criterios: pertinencia, veracidade, fiabilidade, etc.
• Extraer a información precisa, en función dos obxectivos do traballo, de forma sintetizada
• Recoller as fontes consultadas para os efectos de citalas correctamente no produto final.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
9
• Organizar a información recuperada de distintas fontes, xerarquizándoa e plasmándoa en esquemas, mapas conceptuais, guións, etc
• Elaborar diagramas, gráficos, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., coa información recuperada.
• Estruturar mediante un guión textos propios, expositivos, descritivos e explicativos, a partir da información reunida.
• Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de traballos escritos (paxinación, índice, bibliografía, etc.), utilizando
procesadores de texto de forma autónoma.
• Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de materiais de apoio ás presentacións orais.
• Coñecer e empregar correctamente unhas pautas polas que se rexe a forma de citar diferentes fontes.
• Incorporar imaxes aos traballos escritos ou ás presentacións cun tratamento adecuado.
• Identificar e valorar as pautas para a produción de textos dixitais eficaces (lonxitude dos textos escritos, presentacións eficaces, etc.)
• Expor de forma ordenada e a partir dun guión previo o traballo realizado, argumentando as opinións propias de xeito razoable e con
respecto polas pautas da comunicación grupal (escoita atenta, respecto pola opinión das outras persoas, quendas de palabra, etc.).
• Avaliar o proceso de elaboración do traballo feito, e tomar consciencia das aprendizaxes realizadas, e aplicar os coñecementos adquiridos
á súa vida persoal, académica ou social.
3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
- A presentación en diferentes formatos (escrito, oral, audiovisual, informático...) contribúe tanto a desenvolver a competencia en comunicación lingúística como a dixital.
- A aprendizaxe da busca de información en diferentes fontes e a súa organización e planificación do traballo inflúe positivamente na competencia de aprender a aprender e a competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor.
4. TEMPORALIZACIÓN
4.1. CONTIDOS
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
10
Bloque 1. A biblioteca, punto de acceso a cultura impresa e dixital
• A biblioteca como espazo de acceso a información
• As bibliotecas como espazos culturais.
• Recursos informativos: fontes orais, recursos físicos e virtuais.
• Estratexias de procura eficaz.
• Dereitos de autoria. Bloque 2. Fontes informativas. Localización e selección
• Recursos físicos. Sistemas estandarizados de organización da biblioteca
• Procuras no catálogo informatizado da biblioteca escolar.
• Recursos dixitais. Internet como fonte de información
• Necesidade dun plan de procura de información. Palabras clave e outras estratexias de procura. Motores de procura.
• Espazos web e redes sociais como plataformas de comunicación e información.
• Beneficios e riscos da rede. Dereito de privacidade.
• Fiabilidade dos espazos web.
• Internet e as creacións colectivas: Galipedia, Wiikipedia, etc.
• Valoración da información recollida na rede. Bloque 3. Organizarse para investigar Procesos de investigación.
• Planificación dun proxecto de investigación.
• Traballo en grupo.
• Preparación da procura informativa.
• Recuperación dos coñecementos previos e definición de obxectivos de procura. Bloque 4. Procura e tratamento da información
• Necesidades informativas, fontes de información e procesos de procura, valoración e selección de información.
• Análise e comprensión da información atopada.
• Interpretación e valoración da información atopada.
• Proceso da información: extracción e síntese.
• Citas e referencias. Bloque 5. Xeración de contidos e comunicación
• Organización e reelaboración da información
• Estruturación da información recollida mediante gráficos, diagramas, etc.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
11
• Reelaboración e personalización da información
• Presentación dos produtos informativos propios. Pautas para a presentación de traballos escritos.
• Elaboración de materiais de apoio as presentacións orais.
• Citas e referencias nos traballos informativos (artigos, monografías, presentacións, produtos audiovisuais, etc.).
• Tratamento e edición de produtos dixitais (presentacións, videos, etc.).
• Caracteríticas dos textos dixitais eficaces
• Exposicións orais dos traballos realizados. Escoita atenta e respecto polo traballo dos outros.
• Avaliación e aplicación das aprendizaxes realizadas a traves dos traballos de investigación avida persoal, academica e social.
4.2. TEMPORALIZACIÓN
A temporalización terá como base as fases da realización do proxecto didáctico: “O concello de A Rúa”
1ª AVALIACIÓN
- Tema 00: Introdución á informática
- O teclado do ordenador. - O procesador de texto OpenOffice: gardar arquivos, copiar, pegar, fontes (tipo, tamaño, cor…), axuste de texto, insertar imaxe, insertar
gráfico. - Internet: navegadores, buscadores, páxinas web (Wikipedia, Galipedia), tradutor, autoría.
- Tema O1: A biblioteca escolar - A búsqueda de información na biblioteca. - A organización da biblioteca escolar, o sistema CDU
- Proxecto: O concello de A Rúa
- O medio físio: relevo e ríos. - O medio humano: núcleos de poboación. - O medio natural: fauna (mamíferos, aves, peixes, réptiles, anfibios, insectos) e flora (árbores, arbustos e herbas).
2ª AVALIACIÓN
- As actividades económicas: a viticultura , automóvil, comercio
- Como chegar: vías de comunicación. N 120, A76, liña férrea Palencia-A Coruña
- A historia.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
12
- Personaxes: Cosme López Rodríguez, Telesforo Ojea, José Quiroga Suárez. - Monumentos: ponte da Cigarrosa, Lápida da Cigarrosa, mosaico da Cigarrosa. - Zonas de interese: O Aguillón, A Reza, Barranco Rubio
- Costumes: festas e gastronomía - Tradición oral: lendas
3ª AVALIACIÓN
- Enquisa: “Que coñece de A Rúa?”
- Galería de imaxes
- Bibliografía
- Presentación do proxecto
Nota: O tema 01 para, evitar duplicidade, se se realiza dende as titorias xa non lle adicará tempo dende esta materia.
5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS, CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS BÁSICAS
Investigación e Tratamento da Información 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias
clave
Bloque 1. A biblioteca, punto de acceso á cultura impresa e dixital
a b e f g
B1.1. A biblioteca como espazo de acceso á informa- ción
B1.1. Utilizar a biblioteca como espazo de acceso á información presencial ou virtual.
INEINB1.1.1. Utiliza a biblioteca do seu centro para cubrir necesidades de lectura e de información.
CCL CD
CAA CSIEE CCEC
INEINB1.1.2. Utiliza a biblioteca do centro na procura
de recursos informativos para os seus traballos indivi- duais e grupais.
CCL CD
CAA
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
13
a b e
B1.2. As bibliotecas como espazos culturais.
B1.2. Identificar a biblioteca do centro e outras biblio- tecas do contorno máis próximo, como espazos cultu- rais dispoñibles á hora de cubrir as necesidades de lectura e de información.
INEINB1.2.1. Utiliza outros tipos de biblioteca aos que pode ter acceso no seu contorno máis próximo.
CSC
Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
e g n
B.1.3. Recursos informativos: fontes orais, recursos físicos e virtuais.
B1.3. Identificar os recursos informativos dispoñibles segundo tipoloxía, soportes e formatos.
INEINB1.3.1. Diferencia os documentos informativos en función do seu contido.
CD CAA
CSIEE
INEINB1.3.2. Acode ás fontes orais de referencia no seu contorno máis próximo para determinadas necesi- dades informativas.
CCL CAA
INEINB1.3.3. Accede de forma autónoma a contidos audiovisuais, presenciais ou virtuais.
CSIEE CAA
b e h
B1.4. Estratexias de procura eficaz. B1.4. Adaptar as estratexias de procura ás caracterís- ticas dos recursos dixitais.
INEINB1.4.1. Distingue as ideas principais das secun- darias nos documentos consultados.
CCL CAA
INEINB1.4.2. Recupera de forma eficaz contido informativo dos recursos dixitais.
CCL CAA CD
n o
B1.5. Dereitos de autoría. B1.5. Recoñecer os dereitos de autoría. INEINB1.5.1. Identifica e respecta a autoría de textos ou imaxes.
CSC CAA
Bloque 2. Fontes informativas. Localización e selección
b e f
B2.1. Recursos físicos. Sistemas estandarizados de organización da biblioteca.
B2.1. Coñecer a organización da biblioteca e a CDU como sistema estandarizado.
INEINB2.1.1. Identifica os códigos da CDU polos que están organizados os fondos.
CCL CAA
INEINB2.1.2. Recupera facilmente os documentos que precisa.
CAA CSIEE
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
14
e h g
B2.2. Procuras no catálogo informatizado da biblioteca escolar.
B2.2. Comprender e saber utilizar o catálogo informa- tizado da súa biblioteca.
INEINB2.2.1. Realiza procuras no catálogo por au- tor/a, título ou materia.
CAA CD CSIEE
INEINB2.2.2. Localiza documentos, en función das súas necesidades informativas, no catálogo web da biblioteca.
CAA CD CSIEE
Investigación e Tratamento da Información. 1ºº de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
b e h
B2.4. Recursos dixitais. Internet como fonte de infor- mación.
B2.4. Acceder á rede e coñecer os recursos dispoñi- bles a través de internet.
INEINB2.4.1. Usa internet de xeito autónomo para resolver necesidades de información.
CD CAA CSIEE
INEINB2.4.2. Utiliza internet valorando as característi- cas deste medio en relación a aspectos como a per- manencia, a fiabilidade, a veracidade, a organización, a selección, a gratuidade, a dispoñibilidade, a autoría, etc.
CD
b g h
B2.5. Necesidade dun plan de procura de información. Palabras clave e outras estratexias de procura. Moto- res de procura.
B2.5. Planificar as procuras informativas e empregar con eficacia palabras clave para a obtención de infor- mación e uso de motores de procura diversificados.
INEINB2.5.1. Establece un sistema de procura eficaz de información.
CD CAA CSIEE
INEINB2.5.2. Utiliza palabras clave e aplica estratexias eficaces de procura para localizar información na web.
CD CAA CSIEE
INEINB2.5.3. Identifica produtos informativos diferen- tes en función das súas necesidades e dos seus ob- xectivos de traballo.
CD CAA
INEINB2.5.4. Emprega prensa e revistas dixitais como fonte informativa.
CD CAA
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
15
e g h
B2.6. Espazos web e redes sociais como plataformas de comunicación e información.
B2.6. Coñecer as redes sociais os espazos web creados na aula, na biblioteca e no centro, e participar neles.
INEINB2.6.1. Intervén nas redes sociais creadas no seu centro respectando as finalidades para as que foron creadas: educativa, participativa, etc.
CD CSC CSIEE
e g
B2.7. Beneficios e riscos da rede. Dereito de privaci- dade.
B2.7. Valorar os beneficios e os riscos da rede.
INEINB2.7.1. Navega por internet con seguridade preservando a súa identidade e a súa privacidade.
CD CSC CSIEE
e g h
B2.8. Fiabilidade dos espazos web. B2.8. Coñecer e usar os criterios para identificar os espazos web fiables.
INEINB2.8.1. Distingue webs fiables en función de determinados criterios: autoría, data de actualización, tipo de dominio, finalidades, publicidade, contacto, etc.
CCL CD CAA
b e g
B2.9. Internet e as creacións colectivas: Galipedia, Wiikipedia, etc.
B2.9. Valorar as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc.
INEINB2.9.1. Emprega as creacións colectivas en internet: Wikipedia, Galipedia, etc.
CD CSC
Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
e g h
B2.10. Valoración da información recollida na rede.
B2.10. Avaliar de forma crítica a información recollida e contrastar información en distintas fontes.
INEINB2.10.1. Compara a información recollida en distintas fontes informativas na rede.
CCL CD CAA
INEINB2.10.2. Contrasta a información recollida na rede con outras fontes orais ou impresas.
CCL CD CAA
Bloque 3. Organizarse para investigar
b e
B3.1. Procesos de investigación. B3.1. Recoñecer os pasos para seguir nun proceso de investigación
INEINB3.1.1. Identifica os obxectivos do traballo de investigación e as súas fases.
CAA CSIEE
b e g
B3.2. Planificación dun proxecto de investigación.
B3.2. Planificar o proceso de procura e recuperación da información.
INEINB3.2.1. Elabora un esquema do traballo que se vaia realizar.
CCL CAA
a b g
B3.3. Traballo en grupo. B3.3. Organizar o traballo a nivel individual ou grupal, e responsabilizarse das tarefas adxudicadas.
INEINB3.3.1. Escoita aos integrantes do grupo, garda a quenda de palabra, argumenta as súas opinións e respecta as opinións das outras persoas.
CCL CAA CSC
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
16
INEINB3.3.2. Contribúe á distribución de tarefas e responsabilízase das que lle corresponden.
CAA CSC
b g
B3.4. Preparación da procura informativa.
B3.4. Identificar o tema para investigar e os aspectos clave.
INEINB3.4.1. Formula preguntas sobre o tema sobre o que se vaia investigar.
CCL CAA
b e
B3.5. Recuperación dos coñecementos previos e definición de obxectivos de procura.
B.3.5. Recuperar os coñecementos previos sobre o tema e definir os aspectos sobre os que precisa infor- marse.
INEINB3.5.1. Concreta os conceptos clave que van guiar o traballo de procura de información.
CCL CAA
Bloque 4. Procura e tratamento da información
b e g
B4.1. Necesidades informativas, fontes de información e procesos de procura, valoración e selección de in- formación.
B4.1. Identificar o tipo de información que se precisa, localizar as fontes informativas dispoñibles, realizar consultas informativas seguindo un plan deseñado previamente e empregar o recurso informativo máis apropiado ao tipo de información que se precisa.
INEINB4.1.1. Identifica o tipo de información que precisa en función duns obxectivos.
CCL CD CAA
INEINB4.1.2. Localiza os recursos dispoñibles e acordes á súa necesidade informativa.
CCL CD CAA
Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
INEINB4.1.3. Concreta o proceso de procura de
información CCL CD CAA
INEINB4.1.4. Escolle os recursos informativos que precisa de forma eficaz.
CCL CD CAA
h B4.2. Análise e comprensión da información atopada.
B4.2. Ler de forma comprensiva textos informativos de diferente tipoloxía (continuos, descontinuos, e proce- dentes dos medios de comunicación e dos medios audiovisuais).
INEINB4.2.1. Comprende e analiza textos continuos e descontinuos, e sabe extraer as ideas principais.
CCL CD CAA
INEINB4.2.2. Deduce información implícita ou explícita dos contidos audiovisuais e dos textos dos medios de comunicación.
CCL CD CAA
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
17
b e h
B4.3. Interpretación e valoración da información atopada.
B4.3. Valorar a información atopada en función de determinados criterios: pertinencia, veracidade, fiabili- dade, etc.
INEINB4.3.1. Selecciona a información tras valorala seguindo uns determinados criterios (pertinencia, ve- racidade, fiabilidade, etc.).
CCL CD CAA
b e h
B4.4. Proceso da información: extracción e síntese.
B4.4. Extraer a información precisa, en función dos obxectivos do traballo, de forma sintetizada.
INEINB4.4.1. Sintetiza a información atopada en función dos obxectivos do traballo.
CCL CD CAA
a b e o
B4.5. Citas e referencias. B4.5. Recoller as fontes consultadas para os efectos de citalas correctamente no produto final.
INEINB4.5.1. Compila as fontes consultadas e cítaas correctamente.
CCL CD CAA CSC CCEC
Bloque 5. Xeración de contidos e comunicación
b e g
B5.1. Organización e reelaboración da información.
B5.1. Organizar a información recuperada de distintas fontes, xerarquizándoa e plasmándoa en esquemas, mapas conceptuais, guións, etc.
INEINB5.1.1. Realiza esquemas, mapas conceptuais, guións, etc., para organizar a información recuperada.
CCL CD CAA
b e h
B5.2. Estruturación da información recollida mediante gráficos, diagramas, etc.
B5.2. Elaborar diagramas, gráficos, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., coa información recuperada.
INEINB5.2.1. Representa mediante gráficos, diagra- mas, cadros de dobre entrada, organigramas, etc., parte da información recuperada.
CCL CD CAA
b B5.3. Reelaboración e personalización da información.
B5.3. Estruturar mediante un guión textos propios,
INEINB5.3.1. Elabora guións para estruturar os textos CCL
Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
e g
expositivos, descritivos e explicativos, a partir da in- formación reunida.
creados a partir da información reunida. CD CAA
b e g
B5.4. Presentación dos produtos informativos propios. Pautas para a presentación de traballos escritos.
B5.4. Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de traballos escritos (paxinación, índice,
INEINB5.4.1. Presenta os seus traballos segundo unhas pautas consensuadas: paxinación, índice, bi- bliografía, etc.
CCL CD CAA
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
18
h bibliografía, etc.), utilizando procesadores de texto de forma autónoma.
INEINB5.4.2. Elabora textos propios mediante un procesador de textos.
CCL CD
b e g h
B5.5. Elaboración de materiais de apoio ás presenta- cións orais.
B5.5. Coñecer e aplicar as pautas formais para a elaboración de materiais de apoio ás presentacións orais.
INEINB5.5.1. Elabora material de apoio para as súas presentacións orais.
CCL CD
INEINB5.5.2. Realiza sinxelas presentacións para amosar o resultado dos seus traballos de investiga- ción.
CCL CD CAA
a h n
B5.6. Citas e referencias nos traballos informativos (artigos, monografías, presentacións, produtos audio- visuais, etc.).
B5.6. Coñecer e empregar correctamente unhas pautas polas que se rexe a forma de citar diferentes fontes.
INEINB5.6.1. Cita con corrección os libros consulta- dos.
CAA CD CSC CCEC
INEINB5.6.2. Segue unha pauta para facer a referen- cia de artigos de revistas, música, películas, páxinas de internet, autoría de imaxes, etc.
CCL CD CAA CSC
b e g
B5.7. Tratamento e edición de produtos dixitais (pre- sentacións, vídeos, etc.).
B5.7. Incorporar imaxes aos traballos escritos ou ás presentacións cun tratamento adecuado.
INEINB5.7.1. Incorpora imaxes aos seus traballos de investigación.
CD CCEC
g h
B5.8. Características dos textos dixitais eficaces.
B5.8. Identificar e valorar as pautas para a produción de textos dixitais eficaces (lonxitude dos textos escri- tos, presentacións eficaces, etc.)
INEINB5.8.1. Respecta unhas pautas mínimas na produción de textos dixitais.
CCL CD
g h
5.9. Exposicións orais dos traballos realizados. Escoita atenta e respecto polo traballo dos outros.
B.5.9. Expor de forma ordenada e a partir dun guión previo o traballo realizado, argumentando as opinións propias de xeito razoable e con respecto polas pautas da comunicación grupal (escoita atenta, respecto pola opinión das outras persoas, quendas de palabra, etc.).
INEINB5.9.1. Participa na presentación oral dos traballos elaborados.
CCL CSIEE
INEINB5.9.2. Defende con argumentos as opinións propias e respecta o traballo alleo.
CCL CSC CSIEE
Investigación e Tratamento da Información. 1º de ESO
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
19
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias
clave
INEINB5.9.3. Escoita con atención as presentacións
dos compañeiros e das compañeiras, e valora con argumentos o seu traballo.
CCL CSC
b e g
B5.10. Avaliación e aplicación das aprendizaxes realizadas a través dos traballos de investigación á vida persoal, académica e social.
B5.10. Avaliar o proceso de elaboración do traballo feito, e tomar consciencia das aprendizaxes realiza- das, e aplicar os coñecementos adquiridos á súa vida persoal, académica ou social.
INEINB5.10.1. Avalía, a través dos instrumentos que se lle ofrecen, a súa participación no proceso dun tra- ballo de investigación, individual ou grupal.
CAA CSIEE
INEINB5.10.2. Identifica e valora as aprendizaxes realizadas.
CAA CSIEE
INEINB5.10.3. Valora con criterio e respecto o traballo das outras persoas.
CAA CSC
INEINB5.10.4. Incorpora as aprendizaxes realizadas a novos procedementos de traballo e de relación no medio escolar e social.
CAA CSIEE
6. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
O traballo por proxectos, especialmente relevante para a aprendizaxe por competencias, baséase na proposta dun plan de acción co que se busca conseguir un determinado resultado práctico. Esta metodoloxía pretende axudar o alumnado a organizar o seu pensamento favorecendo neles a reflexión, a crítica, a elaboración de hipóteses e a tarefa investigadora a través dun proceso en que cada un asume a responsabilidade da súa aprendizaxe, aplicando os seus coñecementos e habilidades a proxectos reais. Favorécese, por tanto, unha aprendizaxe orientada á acción na cal se integran varias áreas ou materias: os estudantes poñen en xogo un conxunto amplo de coñecementos, habilidades ou destrezas e actitudes persoais, é dicir, os elementos que integran as distintas competencias.
Para un proceso de ensino-aprendizaxe competencial as estratexias interactivas son as máis adecuadas, ao permitir compartir e construír o coñecemento e dinamizar a sesión de clase mediante o intercambio verbal e colectivo de ideas. As metodoloxías que contextualizan a aprendizaxe e permiten a aprendizaxe por proxectos, os centros de interese, o estudo de casos ou a aprendizaxe baseada en problemas favorecen a participación
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
20
activa, a experimentación e unha aprendizaxe funcional que vai facilitar o desenvolvemento das competencias, así como a motivación dos alumnos e alumnas ao contribuír decisivamente á transferibilidade das aprendizaxes.
- Materiais e recursos didácticos
- Ordenador Abalar - Aula Abalar - Memoria usb para copias de seguridade (opcional) - Biblioteca escolar - Internet - “Descubre A Rúa”. http://www.forumgigurrorum.blogspot.com.es/
7. CRITERIOS. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN Entendemos a avaliación como un proceso integral, en que se contemplan diversas dimensións ou vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, análise do proceso de ensino e da práctica docente, e análise do propio Proxecto Curricular.
• A avaliación concíbese e practica da seguinte maneira:
• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.
• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.
• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non sao os de carácter cognitivo.
• Orientadora, dado que achega ao alumno ou alumna a información precisa para mellorar a súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.
• Continua, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos ou fases. Contémplanse tres modalidades:
o Avaliación inicial. Proporciona datos sobre o punto de partida de cada alumno, proporcionando unha primeira fonte de información sobre os coñecementos previos e características persoais, que permiten unha atención ás diferenzas e unha metodoloxía adecuada.
o Avaliación formativa. Concede importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha visión das dificultades e progresos de cada caso.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
21
o Avaliación sumativa. Establece os resultados ao termo do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e a consecución dos obxectivos. Así mesmo, contémplase no proceso a existencia de elementos de autoavaliación e coavaliación que impliquen aos alumnos e alumnas no proceso.
7.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN
É imprescindible, para a suepración da materia, a realización de todos os apartados do proxecto. Eses apartados serían:
1. O medio natural. 2. As actividades económicas,
3. Como chegar: as vías de comunicación,
4. Historia
5. Personaxes,
6. Monumentos,
7. Zonas de intereses.
8. Lendas e costumes
O mínimo para superar a materia serían un proxecto de menor amplitude. Nos apartados onde hai varios subapartados sería realizar só un deles.
7.2 PROCEDEMENTO PARA AVALIACIÓN INICIAL. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN CONTINUA. PROCEDEMENTO PARA A AVALIACIÓN FINAL
Para os alumnos-as de 1º ESO realizaranse na primeiras semanas do curso unas probas iniciais para detectar aqueles casos que merezan unha atención especial por parte do profesorado. Estas probas serán realizadas por cada docente na súa materia.
Estas probas servirán, xunto co observado polo profesorado no aula e os informes de cursos anteriores, para detectar as posibles dificultades que presente o alumnado e tomar as medidas organizativas destinadas a paliarlos.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
22
Na xunta da avaliación inicial, na que se reúnen os profesores que imparten materia nun grupo, membros do equipo directivo e o equipo de orientación, poñeranse en común os resultados obtidos por cada alumno-a e tomaranse as medidas oportunas no caso que sexan necesarias para algún alumno-a.
7.3. INSTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN
Consideramos que para realizar unha adecuada intervención educativa, é necesario suscitar unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade.
Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou registros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimiento do proceso de aprendizaxe do alumnado. Desta forma a avaliación debe apoiarse na recolleita de información. Por iso é necesario que o equipo de profesores determine as características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas destácanse as seguintes:
- Ser moi variados, de modo que permitan evaluar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar datos da avaliación dos mesmos aprendizaxes obtidas a través dos seus distintos instrumentos.
- Poder ser aplicados, algúns deles, tanto polo profesor como polos alumnos-as en situacións de autoevaluación e de coevaluación.
- Dar información concreta do que se pretende evaluar, sen introducir variables que distorsionen os datos que se obteñan coa súa aplicación.
- Utilizar distintos códigos (verbales, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuales, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecuen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende evaluar.
- Ser aplicables en situacións máis ou menos estructuradas da actividade escolar.
- Permitir evaluar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así o seu funcionalidad e a adquisición das competencias básicas.
A continuación enumeramos algúns dos instrumentos e procedementos que se poden empregar para evaluar o proceso de aprendizaxe:
- Instrumentos
• Elaboracións multimedia.
- Procedementos de avaliación
• Observación directa do traballo diario.
• Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
23
• Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións).
7.3.1. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN
• Completados todos os apartados do proxecto: 50% nota.
• Ampliar apartados do proxecto 25% da nota.
• Aspecto formal do proxecto: imaxes axustadas ao texto, títulos, axuste do texto, páxina completa. 25% - 12,5 %
• Presentación do proxecto ao resto da clase 12,5% nota.
O cuarto criterio será efectivo para a avaliación final, unha vez rematado o proxecto. Nesta avaliación final o 3º criterio representará un 12,5% da nota
7.4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMIENTO E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.
7.4.1. AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Realización da metade dun subapartado do proxecto en xaneiro/febrero e a segunda metade en abril ou da totalidade no mes de maio.
8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
Por diversidad no ámbito educativo, entendemos o conxunto de diferenzas individuais que coexisten en todo o alumnado. É dicir, que falamos da heteroxeneidade que existe en todas as aulas, debida ás diferenzas na capacidade intelectual, no rendemento académico, diferenzas nos intereses e no ritmo de aprendizaxe, diferencias socio-culturais, lingüísticas e diferenzas de xénero. É dicir que todos somos diferentes.
Actualmente nos centros educativos existe unha gran variedade de circunstancias persoais, sociais-económicas e de saúde que conviven a diario. Xa que logo “atención á diversidad” significa dar resposta a todo ese alumnado, atendendo ás súas diferenzas, non só ao alumnado con necesidades educativas especiais, é dicir, aqueles que presentan dificultades de aprendizaxe, atraso mental, discapacidades auditivas, visuais, motóricas, ou que padece trastornos emocionais, ou de comportamento, alumnos con superdotación intelectual.
Un dos obxectivos principais dun ensino de calidade é ofrecer unha aproximación á propia realidade dos alumnos e alumnas, tanto ao seu medio coma ás súas propias aspiracións, capacidades e intereses. No noso caso, a atención á diversidade considérase en tres niveis ou planos: na programación, na metodoloxía e nos materiais.
• Atención á diversidade na programación
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
24
Os alumnos non teñen un nivel de coñecementos homoxéneo. Nuns casos hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico dos alumnos e alumnas, o que provoca grandes diferenzas á hora de entender os conceptos.Por iso, a programación debe estar deseñada de modo que asegure un nivel mínimo para todos os alumnos e alumnas ao final do ciclo, e permita á vez que os alumnos máis avantaxados poidan ampliar os seus coñecementos. O traballo por proxecto favorece que o mesmo se adapte a situación de cada alumno-a. Moitos apartados graduranse de un a tres aspectos a tratar. Por exemplo, no apartado “Os monumentos” irá de un a tres os que teñan que incluir no proxecto.
• Atención á diversidade na metodoloxía.
As actividades de cada apartado do proxecto tamén reflicten esta diversidade. Non se presupoñerá coñecementos previos dos alumnos-as cando se inicien aspectos previos ao proxecto propiamente dito. Como ocorre cos temas 0: informática e biblioteca escolar.
• Atención á diversidade nos materiais utilizados
A selección dos materiais utilizados na aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender as diferenzas individuais no conxunto dos alumnos e alumnas.
Aspectos a ter en conta á hora de establecer medida de atención á diversidade de forma individualizada:
Aspectos organizativos:
• Adscrición do alumno ao grupo clase.
• Apoio dentro do aula.
• Apoio fóra da aula.
• Agrupacións flexibles.
• Reforzo no seo do grupo de iguais.
• Traballo en colaboración ou en equipo.
• Estrutura de clase cooperativa.
• Horario diferenciado.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
25
• Profesorado asignado a cada grupo.
Aspectos metodolóxicos:
• Incidir no “saber” e no “saber facer”.
• Potenciar o uso da linguaxe oral, en situacións espontáneas e en actividades planificadas de comunicación.
• Combinar periodos curtos de atención con acción manipulativa.
• Facer uso explícito do reforzo social (calquera alabanza) para dar apoio, non só ao rendemento, senón ao feito de estar sobre as tarefas.
• Proporcionar reforzo positivo ao feito de terminar a tarefa.
• Cambiar de formatos, para evitar a monotonía e o desinterese.
• Mesturar actividades de alto e baixo interese (é conveniente empezar coas menos atractivas), intercalándolas.
• Empregar, en determinados momentos, materiais informáticos de aprendizaxe (sempre como medio e non como fin).
• Proporcionar pequenos descansos, frecuentes e regulares.
• Promover que as tarefas sexan interesantes. Auméntase o interese das tarefas permitindo, en ocasións, que os alumnos traballen xunto aos seus compañeiros ou en pequenos grupos, utilizando materiais visuales, auditivos ou manipulativos e combinando as actividades de maior interese con aquelas de menor interese.
• Retense moita mais información cando le, oe, ve, di e fai que cando só escoita.
• É conveniente dividir as tarefas en etapas breves. Determinar o tempo de traballo/atención e axustar o traballo a ese tempo, que aos poucos
deberá aumentarse a medida que o discente progrese.
• Organizar as tarefas por etapas e ata valorar a posibilidade de que poidan ser completadas en diferentes horarios.
• Permitir que o alumno-a, en ocasións, poida elixir entre diferentes tarefas.
• Asignar menor cantidade de exercicios. É mellor que realice menor cantidade e ben feitos, que moitos e mal.
• Facerlles preguntas frecuentes e secuenciadas con marcadores temporais. Ex.: Por onde empezamos? E logo disto que vén?
• Asignación de responsabilidades específicas ao alumno con sobreactividad motora.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
26
Adecuación das actividades de aprendizaxe:
• Ampliación do tempo para realizar calquera actividade escolar.
• Valorar as actividades polos seus contidos e non polos seus erros de escritura.
• Repetir as informacións e explicacións tantas veces como sexa necesario.
• Fotocopias de apoio para reforzar actividades e contidos que non comprende.
• Respectar o ritmo propio de aprendizaxe; para iso, individualizar a atención, na medida do posible.
• Para algúns alumnos-as, como os TDAH, hai que aplicar a máxima “menos é máis”. O importante é asegurarnos que saben facer, non a cantidade que realicen.
• Procurar que sempre acaben cunha actividade que lles salga ben.
• Sobre os deberes e tarefas a realizar, o obxectivo é mellorar o seu ejecución, adaptándoos ás necesidades do alumno.
• esquecemento á hora de entregar traballos programados con antelación, pode parecer finxido, pero pode ser real (contrastar con pais).
• Recordar datas de entrega.
Adecuación da avaliación:
• De carácter xeral:
o Ter en conta nas probas escritas a súa posible dificultade coa expresión escrita.
o Maior disponibilidade de tempo para realizar as probas.
o Confirmación da comprensión semántica da información contida nos enunciados das preguntas. Si non se está seguro, lerllas.
o Non facer copiar os enunciados para centrarse no desenvolvemento da tarefa.
o Permitir o uso de medios informáticos ou digitales para realizar calquera actividade que requira linguaxe escrita.
o Facilitar a alternancia de realizar exames de forma oral.
o Adecuación dos exames.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
27
o Combinar diferentes formatos de pregunta nunha mesma proba: de desenvolvemento, V/F, completar un esquema, definicións, opción múltiple, frases para completar.
o Traballar, antes da proba, con mostras de formato de exame.
o Permitir en calquera momento o acceso ás instrucións.
o Supervisar que responderon todo antes de entregar un exame.
o Recordar ao alumno_a que revise o exame antes de entregalo.
o Guiarlle para reconducir a atención.
• De carácter específico:
o Fundamentar a avaliación-cualificación e plans de apoio ao alumnado nunha avaliación criterial (referida aos criterios de avaliación e a súa concreción en indicadoresde avaliación).
o Definición explícita e precisa dos mínimos exixibles (aprendizaxes imprescindibles).
o Posible elaboración de rúbricas para a identificación dos grados de aprendizaxe referidos aos diferentes indicadores de avaliación, e especialmente, aos mínimos exixibles.
o Avaliación dos puntos débiles detectados no proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado. En especial, identificación daqueles mínimos exixibles que non se conseguiron (final de curso, ou que durante o curso detéctanse dificultades na súa adquisición).
o Elaboración de plans de apoio e reforzo individualizados (medidas ordinarias), asociados aos mínimos exixibles deficitarios.
9. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS
A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e
a educación cívica e constitucional constitúen os elementos transversais que inclúe no se decálogo a LOMCE.
A comprensión lectora, a expresión oral e escrita.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
28
Este elemento transversal está totalmente integrado nunha materia que se organiza sobre un proxecto. O proxecto implica unha presentación oral
final do mesmo; pero antes tivo unha expresión escrita que lle deu forma ao proxecto, e unha comprensión lectora da información que se seleccionou
para o proxecto.
A comunicación audiovisual
O resultado final do proxecto permitirá unha presentación audiovisual do mesmo.
As tecnoloxías da información e da comunicación
A materia ten como título “Investigación e tratamento da información” polo que todos os aspectos relacionados coas tecnoloxías da información e da
comunicación van estar presentes no desenvolvemento desta materia.
O emprendemento
O feito de “emprender” un proxecto supón a toma de decisións por parte do alumno-a.
A educación cívica e constitucional
Dende esta materia favorecerase o diálogo na resolución de conflitos, a tolerancia, a responsabiblidade e todos aqueles aspectos propiso dunha
sociedade democrática.
10. CONTRIBUCIÓN AO PLAN ANUAL DE LECTORA (PLAN LECTOR)
Favorecer o contacto dos alumnos-as coa biblioteca escolar. Varias sesión do traballo por proxectos que propicia esta materia terán a súa realización na propia biblioteca escolar. Os alumnos-as coñecerán a súa organización e empregaran o material do que está dotada como fonte de información. Utilizarán o fondo bibliográfico que se adapte as necesidades do proxecto que están a realizar.
Coñecer un espazo favorecerá que ese espazo sexa utilizado.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
29
11. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
Dende esta materia contribuirase ao plan de convivencia do centro cos seguintes obxectivos:
1. Formar ao alumnado para a convivencia democrática, incorporando na práctica docente contidos relacionados coa convivencia escolar e a resolución pacífica de conflitos.
2. Respectar a liberdade de conciencia e conviccións relixiosas e morais, así como a dignidade, integridad e intimidade de todos os membros da comunidade educativa.
3. Cumprir e facer cumprir as normas de convivencia do centro no ámbito da súa competencia.
4. Fomentar un clima positivo de convivencia no centro e no aula, e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe.
5. Manter a orde e velar polo adecuado comportamento do alumnado no centro, tanto no aula como fóra dela, corrixindo e poñendo en coñecemento dos órganos competentes as condutas que alteren a convivencia.
6. Informar ás familias das cuestións que puidesen afectarlles, dos incumplimientos das normas de convivencia por parte dos seus fillos e das medidas disciplinarias adoptadas respecto diso.
7. Controlar as faltas de asistencia así como os atrasos dos alumnos e informar aos titores, segundo o procedemento establecido.
12. CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
Para a realización do proxecto empregarán como ferramenta de traballo o ordenador abalar. Utilizarán a internet como fonte de información. O procesador de textos daralle forma ao proxecto e a presentación do traballo utilizará como soporte a EDI.
As TICs forman parte do proxecto.
13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
Son actividades escolares complementarias as establecidas polo centro con carácter non lucrativo dentro do horario lectivo e para complementar a actividade habitual da aula. Poden ter lugar dentro ou fóra do centro e poden participar o conxunto dos alumnos-as do grupo, curso ou etapa.
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
30
Considéranse actividades extraescolares as encamiñadas a potenciar a apertura do centro á súa contorna e a procurar a formación integral do alumnado en aspectos referidos á ampliación do seu horizonte cultural, a preparación para a súa inserción na sociedade ou o uso do tempo libre. As actividades extraescolares realizaranse fóra do horario lectivo, terán carácter voluntario para todos os alumnos-as do centro e non deben conter ensinos susceptibles de avaliación a efectos académicos dos alumnos-as.
As actividades complementarias e extraescolares configuran un alicerce importante na educación integral do alumnado. Son varias as referencias normativas que deberiamos de ter en consideración para a súa consideración dentro da programación didáctica.
Ao longo do curso está previsto a realización de actividades complementarias e extraescolares en coordinación con outros departamentos. Estas actividades están recollidas na programación xeral do centro.
14. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE
Os ámbitos sobre os que se incidirá para avaliar o proceso de ensino e a práctiva docente son os seguintes: diversidade, programación, actividades de
aula e avaliación. Ademais destes ámbitos de seguro que haberia moitos máis sobre sobre os que avaliar a práctica didáctica. Considerei que un número
excesivo de ámbitos dispersaría o propósito de avaliar e angadería unha complicación maiora dito proceso.
DIVERSIDADE
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. A programación ten en conta a diversidade?
2. Exixo a cada alumno-a uns resultados en función das súas características?
3. Teño en conta a diversidade á hora de organizar a clase?
4. Dou a cada a alumno-a a explicación que precisa?
5. Teño en conta os alumnos-as que se alonxan da media (tanto por enriba como por abaixo)?
6. Propoño exercicios de diferente nivel en cada unidade e en cada exame?
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
31
7. Adapto o material ás características e necesidades dos alumnos-as?
8. Emprego diferentes ferramentas de avaliación?
9. Sei que actitude debo tomar ante diversos síndromes?
10. Fago unha proba de avaliación inicial para coñecer a realidade do curso?
PROGRAMACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Explícolles aos alumnos-as a programación?
2. Consulto a proramación ao longo do curso e, se cómpre, fago e anoto as modificacións?
3. Recollo de maneira específica na programación as competencia clave?
4. Establezo claramente os criterios de avaliación?
5. Cando fago a programación teño en conta as posibilidades que me ofrece o entorno?
6. Teño en conta o libro de texto cando fago a programación?
7. En caso que viñera un subtituo, este encontrará suficiente información na programación?
8. Coincide a programación co que fago en clase?
9. Comparo a programación da miña materia con outras para enriquecela?
10. Organizo a programación en unidades didácticas?
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
32
ACTIVIDADES DE AULA
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Que metodoloxía aplico?
• Utilizo ferramentas TIC.
• Propoño actividades para facilitar a aprendizaxe autónomo.
• Baséome nas explicacións teóricas e no libro de texto.
2. Como son os exercicios que propoño?
• Pechados, dirixidos, do libro de texto.
• Abertos, diversos, proxectos.
• Facilitan o traballo cooperativo
3. Os alumnos-as coñecen a finalidade da actividade?
4. Como traballan os alumnos-as nas miñas clases?
• De forma individual
• Por parellas
• En grupos reducidos
• En grandes grupos
5. As actividades que propoño están relacionadas coa vida real?
6. As actividades que propoño impulsan a comunicación? (buscar información, interpretala, tomar decicións,
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
33
razonar, explicar aos demais)
7. O alumnado é protagonista na clase?
8. Propoño actividades que fomentan a expresión oral?
9. Como paso as horas lectivas?
• Conseguindo silencio.
• Impartindo teoría e explicacións.
• Respondendo a preguntas, fomentando a participación, facendo prácticas, etc.
• Observando.
• Correxindo aos alumnos-as de maneira individual
10. Canta motivación?
AVALIACIÓN
GRAO DE CONSECUCIÓN (*)
ÍTEMS 1 2 3 4
1. Os alumno-as saben en que se vai a basear a avaliación?
2. Utilizo diferentes tipos de probas para realizar a avaliación?
• Exames escritos
• Exames orais
• Traballo individual
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
34
• Traballo en equipo
3. Na sesión de avaliación proporciono aos distintos titores a información que precisan?
4. A avaliación garda relación co que se fai en clase?
5. Apunto de maneira sistemática os resultados obtidos?
6. Avalio tamén a miña intervención?
7. Os exames son a principal proba para a calificación?
8. Fago exames orais?
9. Entre avaliacións programo plans de recuperación dependendo dos reultados obtivos polos alumnos-as?
10. Unha vez rematada a unidade ou proxecto didáctico avalio a idoneidade dos recursos e das actividades no
proceso de ensinanza-aprendizaxe?
• Non
• De maneira individual
• En grupo (departamento, ciclo)
• Cos alumnos-as
(*) 1= Nada, 2= Pouco, 3= Bastante, 4= Moito
15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA
A programación didáctica é un documento aberto a posibles modificacións. Son merecedores de modificación aqueles apartados, que coa práctica docente diaria, mostren que non se axeitan á realidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A autoavaliación da programaciçon realizarase arredor de dous bloques:
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
35
- Grao de consecución dos ítems claves da programación
- Posibles correccións de cara a programacións vindeiras.
Os ítems nos que se baseará a autoavaliación son os seguintes:
ÍTEMS
GRAO DE CONSECUCIÓN
Si
Mellorable
Non
1. Acadáronse os obxectivos didácticos previstos na programación?
2. Aplicáronse correctamente as metodoloxías en cada un dos cursos e niveis?
3. Aplicáronse correctamente os criterios de avaliación propostos?
4. Aplicáronse correctamente os criterios de cualificación propostos?
5. Acadáronse os resultados académicos previstos por parte do alumnado no proceso de ensinanza-
aprendizaxe?
6. Aplicouse correctamente, en cada un dos cursos, os apartados previstos na programación?
Se algún dos ítems non se acadaron nun grao satisfactorio cumprimentarse unha táboa onde se recollerán os seguintes aspectos:
ÍTEMS NON ACADADOS CURSO PROPOSTAS DE MELLORA
Programación didáctica de Investigación e tratamento da información IES Cosme López Rodríguez
36
16. LEXISLACIÓN
A Programación Didáctica está elaborada segundo a lexislación vixente:
• Lei Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE)
• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.
• Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se relacionan as materias de libre configuración na ESO e bacharelato.