KIROLETANKIROLETANKALITATEAKALITATEA

PROGRAMA PARA LAMEJORA DE LA

GESTION DEPORTIVA

PROGRAMA PARA LAMEJORA DE LA

GESTION DEPORTIVA

Gipuzkoako Foru AldundiaDiputación Foral de Gipuzkoa

Kultura, Euskara, Gazteria eta Kirol DepartamentuaDepartamento de Cultura, Euskera, Juventud y Deportes

Kirola eta osasunaren arloa

Donostia, 2003ko Otsaila

DOSIERRA

Segurtasuna kiroldegietako jarduera fisiko eta kirol

jardueretan. Prebentzio neurriak erabiltzaileentzat

etaMediku esplorazioaren emai-tzak

eskola kirolean eta jarduera fisikoari buruzko gomendioak

Lagun hori:

Otsailaren 13an, arratsaldeko 19:00tan,KIROLARTEKO Kirol eta Osasun Arloaridagokion bilera teknikoa egingo da KirolEtxean (Anoeta pasealekua 5, behea –Anoeta estadioa).

Bileraren egitura:

19:00-20:30 “Segurtasuna kiroldegietakojarduera fisiko eta kiroljardueretan. Prebentzioneurriak erabiltzaileentzat”izeneko gaiari buruzkolantaldearen azken ondorioakaurkeztea.

Hizlariak: Jose Ignacio Ramíres etaAlejandro Altuna doktoreak.

20:30-21:30 Mediku esplorazioaren emai-tzak eskola kirolean etajarduera fisikoari buruzkogomendioak.

Hizlaria: J.C. Izaguirre doktorea.

OHARRA: Saio teknikoan parte hartu nahidutenek aurrez jakinaraztea eskatzen daondorengo bide hauetakoren batetik:

E-mail: kiroletxea@kirolak.gipuzkoa.net Tlf: 943-458357 Fax: 943-459593

Estimado/a amigo/a:

El próximo día 13 de febrero a las 19:00horas, se va a desarrollar en la Kirol Etxea(Pº de Anoeta, 5 bajo – Estadio de Anoeta)una sesión técnica correspondiente al Áreade Deporte y Salud de KIROLARTE.

Estructura de la sesión:

19:00–20:30.-Presentación de lasconclusiones finales delgrupo de trabajo sobre “Laseguridad en las actividadesfísicas y deportivas en poli-deportivos. Medidas preven-tivas para el usuario”

Interviene: Dr. Jose Ignacio Ramíres y Dr.Alejandro Altuna

20:30–21:30.-Resultados de la exploraciónmedica en deporte escolar yrecomendaciones ante laactividad física.

Interviene: Dr. J.C. Izaguirre

NOTA: Se ruega que aquellas personas quedeseen asistir a la sesión técnica, confirmen suasistencia por uno de los siguientes medios:

E-mail: kiroletxea@kirolak.gipuzkoa.net Tlf: 943-458357 Fax: 943-459593

Donostia, 2003ko otsailaren 4a

IDAZKARITZA OROKORRA

1

SEGURTASUNA KIROL ETA GORPUTZJARDUERETAN PREBENTZIOAREN

IKUSPUNTUTIK BEGIRATUTA

KIROL MEDIKUAREN LANAREN BARRUAN OSOGARRANTZITSUA DA KIROLETAKO LESIOEI AURREAHARTZEA.

Gure lanak, alde batetik, giza gorputza (anatomia, fisiologia,nutrizioa...) ondo ezagutzea eskatzen du, eta bestetik, gizagorputzak eta kirolek (ezagutu beharrezkoak) elkarrengandituzten eraginak aztertzea.

GORPUTZ JARDUERETAN SEGURTASUNEKO NEURRITZATJOTZEN DUGU HONAKO LESIO ETA GAIXOTASUNEI AURREAHARTZEA:

- MUSKULU, TENDOI ETA ABARRETAKO LESIOAK- KATARROA, ANEMIA, KONTUSIO, HAUSTURAK,

INFEKZIOAK, AHULALDIAK...- NEKE LARRIA, NEKE KRONIKOA...

Bada, esan dugunez, horri guztiari aurrea hartu behar diogu.

KIROLA (ez naiz ari kirol profesionalaz, nahiz eta lan honetanadierazten dena hein batean kirol profesionalari ereaplikatzekoa izan) OSASUNGARRIA IZAN DADIN –LESIO,GRIPE, NEKE, ETA ABARRIK GABEKOA– BALDINTZA JAKINBATZUK EMAN BEHAR DIRA.

LESIOEI AURREA HARTZEKO ASMO HONETAN 3 MOTATAKOBALDINTZAK IKUSTEN DITUGU:

- KIROLARIARI DAGOZKIONAK.- EKIPAMENDUARI DAGOZKIONAK.- KIROLARI DAGOZKIONAK.

2

A) KIROLARIARI DAGOZKIONAK:

1) Adina.2) Nortasuna. 3) Esperientzia.4) Entrenamendua:

- kirol gaitasunen entrenamendua.- ariketak mailakatzea. - beroketa eta luzaketak. - koordinazioa.

5) Sexua.6) Teknika. 7) Elikadura.8) Hidratazioa.9) Psikologia.10) Osasuna.11) Higienea.12) Atzerrian egindako lehiaketak.

B) EKIPAMENDUAREKIN ZERIKUSI DUTENAK:

1) Oinetako egokiak. 2) Arropa egokia.3) Babesak.4) Araudia ezagutzea.5) Instalazio egokiak.6) Markak gainditzeko material bereziarekin arretaz

ibiltzea.

C) KIROLARI DAGOZKIONAK:

1) KONTAKTUKO KIROLAK:

- Futbola. - Eskubaloia.- Saskibaloia.

3

2) GAINKARGAKO KIROLAK:

- Lasterketa - Bizikleta. - Gimnasia erritmikoa.

3) ARRISKUKO KIROLAK:

- Parakaidismoa. - Urpekaritza. - Ziklismoa.

4

A) KIROLARIAREKIN ZERIKUSI DUTENAK:

1) ADINA:

ADINAREKIN AREAGOTU EGITEN DIRA KIROL LESIOAK.

Areagotze hori zergatik gertatzen den ulertzeko honako 3faktore hauei begiratu behar diegu:

- 40 urtetik gora indarrak gutxitu egiten dira.- 30 urtetik gora tendoien eta lotailuen

malgutasuna gutxituz doaz.- 50 urtetik gora, batez ere emakumeengan,

hezurrak kaltzioa galtzen hasten dira (hezurrakgeroz eta hauskorragoak dira).

Galera horiei aurre egiteko, kirola erregulartasunez egitea daonena.

Zenbat eta beranduago hasi kirola egiten, gure tendoi, muskulueta lotailuen kalitatea txarragoa izango da eta, ondorioz,lesioren bat izateko aukera areagotu egingo da.

Kirolaren antolakuntzan haur-nerabearen hazkundea etagarapena kontuan izaten ez baditugu, lesioak areagotu egingodira.

Nerabeengan adin kronologikoa eta adin biologikoa ez doazbeti batera. Denok dakigu, adibidez, 14 urteko adinkronologikoa duten neska-mutiko guztiak ez direla berdinakgorputzez: batzuk beste batzuk baino garaiagoak dira, edotaindartsuagoak. Adin kronologiko bereko nerabeak ez diradenak adin biologiko berekoak. Kontuz ibili behar dugu, beraz,ukimenezko kirolak (futbola, eskubaloia...) antolatzerakoan,horietan kirolari gazteen pisua, taila eta heldutasuna kontuanizan beharrekoak baitira. Ez da zuzena gaur egun gertatzen aridena: 70 kiloko gazteak 35 kilokoekin lehian jartzea.

Erresistentziako kiroletan ere gauza bera gertatzen da; denokezagutzen dugu lasterketa guztiak irabazten dituen ziklistarenkasua: handia delako beti bera da irabazle, baina beste guztiakere handi egiten direnean ez du ezer irabazten.

5

Hazminekin ere beste horrenbeste gertatzen da: hazgaiakkategoria desberdinetan sortzen dira, adin biologikoarenarabera.

Horrenbestez, haurrekin izan kontuan hau: esfortzu larririk ez,maratoirik ez, sail laktikorik ez, muskulaziorik ez harik etahazkundea amaitu arte (errepikapenak asko baino pisutxikiekin).

Aparatu lokomotoreak ezaugarri bereziak ditu haurrarengan,hau da:

- Hazkundeko kartilagoa oso biguna karga etatraumatismoei aurre egiteko.

- Hezurraren eta muskuluaren artean desorekadago: muskulua gogorragoa da: hazminak.

2) NORTASUNA:

Gure nortasuna helduz doan heinean gehiago arriskatzen gara.Zenbat eta arrisku gehiagoa hainbat eta lesio gehiago.

Pertsona nerbioso eta urduritsuek muskuluak gehiagotenkatzen dituzte eta ondorioz kontraktura eta uzkurduragehiago izaten dituzte.

3) ESPERIENTZIA:

Oso garrantzitsua da honakoaz ohartzea: kirolean esperientziahandia dutenek lesio gutxiago izaten dute hasi berriek baino.

4) ENTRENAMENDUA:

- Kirol bakoitzean funtsezkoak diren kirol gaitasunenentrenamendua: ziklismoa-erresistentzia, igeriketa-teknika...

- Ariketak mailakatzea: hasieran lesio gehiago izaten dira;Adibidez, lasterketetan jardunaldi batetik bestera ez dugu%10 baino gehiago gehitu behar aurrenekoan egiten ditugun

6

kilometroak. Lesio bat izan ondoren ere oso garrantzitsua daariketak mailakatzea.

- Beroketak eta luzaketak: luzaketak egin aurretik 10 minutukoberoketak egingo ditugu lasterka edo bizikletan, eta jarraianegingo dugu entrenamendua. Juxtu lehiatu aurretik baldinbada,, gehiengo VO2-aren %75era arte berotuko gara, geroluzaketak egingo ditugu eta ondoren ariketa progresiboak. Beroketak egin aurretik muskuluetan dagoen odola %15 eta%20 bitartekoa da eta beroketa egin ondoren %70-75bitartekoa. Muskuluetan odola horrela metatzeak kirolgaitasuna areagotzen du eta lesioak izateko arriskuagutxitzen. Beroketa ondo jantzita egin behar dugu,gorputzaren berotasuna areagotzeko; beroketarakoariketekin jarraituko dugu gutxienez lehiaketa hasi aurrekohamar minutu arte, bestela beroketaren eragina desagertuegiten da.

Lehiaketaren ondoren 10 minutuko errekuperazio jarduerakegingo ditugu, dutxatu egingo gara “leihoaldia” (defentsenbeherakada) delakoa ekiditeko eta ondoren luzaketak egingoditugu.

- Koordinazioa: kirol batean zenbat eta gehiago koordinatulesio gutxiago izango dugu.

- Lehiaketan eta entrenamenduan lesiorik ez izateko, kontuanizan behar ditugu kirolaren kantitatea, intentsitatea etaatsedena. Entrenamenduaren eragina geureganatzekopremiazkoa da fisikoki eta psikikoki atsedenak hartzea,bestela nekea etorriko zaigu eta lesioa.

5) SEXUA:

Gizonezkoek lesio gehiago izaten dute emakumezkoek bainohonako faktoreengatik:

- Gizonezkoak ez dira hain malguak.- Gizonezkoak masa eta muskuluetako tonu

gehiago dute.- Gizonezkoak erasokorragoak dira eta kirol

arriskutsuagoak aukeratzen dituzte.

7

- Emakumezkoek koordinazio hobea dute.

Emakumeek badituzte faktore batzuk beren kontra: hezkuntzanjasotzen duten heziketa fisikoa ahulagoa da eta ondoriozkirolerako ohitura gutxiago izaten dute; horrek aldi bereanareagotu egiten ditu lesioen arriskuak.

6) TEKNIKA:

Kirol askotan berebiziko garrantzia du teknika on bat ikasteak,lesiorik ez izateko, adibidez, tenisean, igeriketan, alturajauzietan, jabalina jaurtiketan...

7) ELIKADURA:

- Entrenamendu edo lehiaketak 90 minututik gorakoakbadira, glukogeno erreserbak beteta eduki behar ditugu,eta horretarako komeni da bezperan edo bezpera aurrekoegunean (lehiaketa badugu) dieta hipergluzidikoa egitea:espagetiak, arroza, ogia, zerealak...

- Kirol jarduera 90 minutu eta 3 ordu bitartekoa bada: 15minututik 15 minutura edari energetiko-isotonikoa edangodugu, 250 cc inguru; eta bero handia egiten badu, 250 ccur, 15 minututik 15 minutura.

- Intentsitate handiko lehia bada eta 3 ordutik gorakoa:elikadura erdi-likidoa hartuko dugu: gelatinazkoelikagaiak, ahiak edo papillak, irasagarrak, barraenergetiko-hipergluzidikoak...

8) HIDRATAZIOA:

Kontu handiz ibili behar dugu berotasun eta hezetasun handikoegunetan, gure gorputzak estres termiko handia jasaten baitu.

Deshidratazioarekin areagotu egiten da lesioa eta berotasunkolpea jasateko aukera, eta gainera errendimenduarenmurrizketa nabarmena izaten da.

8

Berotasun eta hezetasun handiko egunetan oso garrantzitsuada hidratatzea kirola egin aurretik, kirola egitean eta kirola eginondoren, baita ur freskoa (ez izoztua) goitik behera botatzeaere, eta arropa arinak eta kolore argikoak eta bisera janztea(eguzkiak gogor jotzen badu, batez ere). Kontuz ibili behardugu alkohola eta kafeinarekin, deshidratatu egiten baitute.Badirudi edari energetiko-isotonikoak hobeto onartzen ditugulaura baino eta horiekin gainera ura + elektrolitoak (Na) + energiagaineratzen ditugu.

Probak luzeak eta berotasun eta hezetasun handikoegunetakoak badira, edarietan gatz mineralak ere gehitu beharditugu.

9) PSIKOLOGIA:

Tentsio psikikoak egokia izan behar du. Tentsio psikikogehiegizkoak buruko mina ekarriko digu, koordinazio falta etabatzuetan lesioa. Tentsio psikiko guztia entrenamenduanxahutzen badugu, lehiaketarako ez zaigu tentsiorik geldituko.Beroketak gehiegizko tentsio hori kentzen lagunduko digu.

10) OSASUNA:

- TABAKOA:

Tabakoaren keak arnas bideetako mukosak lesionatzen ditueta ondorioz biriketako infekzioei aurre egiteko erresistentziaahuldu egiten da. Hortaz, arnasa hartzeko ahaleginhandiagoak egin behar ditugu eta horrek eztula sortzen du.

Bestalde, tabakoaren kearen karbono monoxidoahemoglobinekin bateratzen da eta ondorioz esfortzua egitendugunean hemoglobinek oxigeno gutxiago garraiatzen dutenmuskuluetara.

Tabakoaren nikotinak estresaren hormonak areagotzen ditueta pultsazioak eta tentsio arteriala gehitzen; horrela, bada,kirolerako gaitasunak murriztu egiten dira.

9

- ALKOHOLA:

Alkoholak, kantitate txikietan bada ere, ahuldu egiten dituerantzuteko gaitasuna eta koordinazioa.

Alkoholak deshidratatu egiten du gure gorputza, arriskutsuada beraz kirola egiten ari garenean alkohola hartzea.

- LOA:

Berebiziko garrantzia du kirolerako egunero 8 ordu loegiteak eta atsedena hartzeak. Atsedenik gabe ezin dira kirolprestazioak hobetu eta kirolak ez dio mesederik egitenosasunari.

- OBESITATEA:

Obesitateak areagotu egiten du lesio arriskua, batez erekartilagoetakoa. Obesitatea, halaber, arrisku handia dagaixotasun kardio-baskularretan eta bihotzekogaixotasunetan.

- KARIEAK:

Karieak tendinitisarekin, muskuluetako lesioekin etainfekzioekin lotuta daude.

Derrigorrezkoa da urtean behin hortzen kontrola egitea.

- BOTIKAK ETA DOPINGA:

Estimulanteak oso arriskutsuak dira dauzkaten eragineuforizante eta defatiganteengatik: erasokorragoak izateaneta gure mugak ez sentitzean, lesio arriskuak areagotuegiten dira.

Kodeinak ere euforia eta analgesia ematen ditu, beraz minikez dugu sentitzen.

10

Analgesikoak hartzen ari garenean mina ez dugu sentitzeneta lesioa areagotu egiten da. Analgesikoez abusatzeakultzerak eta gastritisak ekartzen ditu.

Antibiotikoekin ere gutxitu egiten dira kirol prestazioak.

Bitamina gehiegi hartzea arriskutsua izan daiteke, eta Fe-rikez dugu hartu behar inoiz ere aldez aurretik Ferritinarenanalisirik egin gabe.

- LESIOETATIK ERREKUPERATZEA (SENDATZEA):

Lesioak erabat sendatu behar dira. Lesioetatik ondoerrekuperatzen ez bagara, lesioak kroniko bihur daitezke.Inoiz ere ez dugu lehiarik ez entrenamendurik egin beharminez gaudenean.

- KIROLERAKO AZTERKETA MEDIKOA:

Kiroleko prebentzioaren barruan funtsezkoa da azterketamedikoa:

Hauek dira azterketa horretako atal batzuk:- Aurrerakinak: medikoak, kirurgikoak, kirolekoak

eta abar. - Bihotza eta tentsio arteriala kontrolatu behar dira

atsedenean zein kiroleko esfortzuan:elektrokardiogramaren bidez, tentsioa hartuz etaauskultatuz.

- Birikak auskultatzea.- Lokomozio aparatua miatu eta balorapen

podoskopikoa egin: oin zapalak, konkaboak,genu-balgoa, eta abar.

- Bizkarrezurra miatzea: zifosia, eskoliosia,hiperlordosi lunbarra...

- Gorputzeko koipea eta gorputz masaren indizeaaaztertzea: gorputzeko koipearen %korik onenaeta kirol bakoitzerako gorputz masaren indizerikegokiena.

11

- Odolaren analisia: anemiak, kolesterola,defentsak, giltzurrunetako metabolismoa (urea,kreatinina), eta abar.

- Kirol denboraldian zehar muskulu ahultzearenazterketa (CPK, LDH): testosterona librearen etakortisolaren bilakaera koefizientea.

- Elikadura aztertzea:• Gosaria.• Elikaduren osaketa egokiaren

proportzioa: 60-25-15.• 3 ordukoaren legea.

11) HIGIENEA:

- Ziklismoan kulota ondo garbitu eta zaindu,horrela zauriak, urradurak, eta abar ekidingoditugu.

- Dutxatu ondoren ondo lehortu oinak, elastiko etatoailarik ez trukatu, onddoak, papilomak eta abarekiditeko.

- Futbolean oinak zaindu: kailuak zaindu, azazkalakmoztu...

- Eskupilotan: eskuak zaindu.

12) ATZERRIKO LEHIAKETAK:

- Kontuz, erritmo zirkadianoekin: Ekialdera bagoaz, egunbatzuk aurretik ohiz baino lehenago oheratzen hasikogara eta Mendebaldera bagoaz, beranduago. Erritmohoriek harrapatzea zaila da, eta are zailago zenbat etameridiano gehiago urrutiratu Ekialderantz.

- Tropikoko gaixotasunekin kontu handiz ibili behar dugu. - Ura beti botilakoa edan.

12

B) EKIPAMENDUAREKIN ZERIKUSI DUTENAK:

1) OINETAKO EGOKIAK:

- Materialari dagokionez, garrantzitsuenaoinetakoak dira.

- Kirol bakoitzak eta lur bakoitzak oinetakobereziak eskatzen dituzte.

- Korrika egiteko zapatilak lurrari, pisuari, tartearieta geure oinaren formari egokituak.

2) ARROPA EGOKIAK:

- Tenperatura, haizea eta hezetasunari dagokienez:plastikozko jantziak deshidratatu egiten dute, osoarriskutsuak dira beraz.

- Egun eguzkitsuetan eta eguerdi aldeko orduetan,bisera jantzita.

- Udan soineko nasaiak eta kolore argitakoak. - Negu hotzean: jantziekin geruzak eginez eta

gorputz adarrak (eskuak, burua, eta belarria)estalita.

2) BABESAK:

- Zango babesak, kaskoa, aho babesak, ukondokobabesak, betaurrekoak, belarrietako tapoiak,eskularruak...

4) ARAUDIAK:

- Futbolean araudia joko garbiari egokitu, faltarikez egin atzetik sartuta...

- Kirol arriskutsuak ondo arautu behar dira.- Kirolerako materialak egokitua izan behar du

kirolariaren adin eta ezaugarri fisikoetara:bizikleta neurrira, baloiak arinagoak eta pisugutxiagokoak, zelaia neurria; eskupilotanmateriala egokitu egin behar da gaztentzat, bestehorrenbeste erraketei dagokienez.

13

5) INSTALAZIOAK:

- Kirol bakoitzak zoru egokia behar du. Itoginak etaputzuak kendu egin behar dira, lesionatu askosortzen baitituzte. Gaur egun futbolean, belarartifiziala dela eta, beste era batzuetako lesioak aridira sortzen.

- Igerileku eta aldagelak infekzio, erorketak, etaabar ekiditeko moduan egokitu behar dira.

- Gimnasioko materialak egoerarik onenean egonbehar du.

- Instalazioetara iristeko eta sartzeko bideakegokiak izan behar dira ezinduentzat,larrialdietako ebakuazioetarako...

6) MARKA ETA ERRENDIMENDUAK HOBETZEKO MATERIALBEREZIA ERABILTZEARI DAGOKIONEZ:

- Material arriskutsuak debekatuta egon behar du. - Material batzuk areagotu egiten dituzte lesioak:

- Igeriketako eskuzorroak.- Eskiko bota berriek orkatilak babesten

dituzte, baina orain belaunetan gertatzendira lesioak.

- Triatlon eratako akoplamenduek areagotuegin dituzte lunbalgiak...

14

C) KIROLAREKIN BERAREKIN ZERIKUSI DUTENAK:

1) UKIPENEKO KIROLAK:

- Hausturak, zaintiratuak eta luxazioak futbolean,eskubaloian, errugbian...

2) GAINKARGAKO KIROLAK:

- Lasterketa: periostitisa, faszitisa, tendinitisaAkiles tendoian, muskulu kontrakturak...

- Gimnasia erritmikoa: lunbalgiak, hazminak,metatarsalgiak...

- Tenisa: epikondilitisa...- Golfa: epitrokleitisa...- Futbola: zuntz haustura, pubalgia, futbolariaren

orkatila... - Txabalina: epitrokleitisa...- Eskubaloia eta saskibaloia: belauneko

tendinitisa... - Igeriketa eta badmintona: sorbaldako

tendinitisa...

3) ARRISKUKO KIROLAK:

- Ziklismoa: oso kaltegarriak izan daitezkeerorketak.

- Urpekaritza: kontu eta arreta handiz egin beharditugu deskonpresioak.

- Boxeoa: buruko lesioak zaindu.- Parakaidismoa: orkatilak hausten dira.- Hipika: kontuz erorketekin.- Mendiko kirolak: izozketak, erorketak,

hipotermiak... - Itsasoko kirolak: itotzeak, hipotermiak...

ALEJANDRO ALTUNAKIROL MEDIKUA

KIROLDEGIKO LARRIALDI MEDIKOAK.ARRISKU MEDIKOAK.

Atal bigunetako lesioak Hausturak Lokadurak Lipotimia Epilepsia Krisi hipertentsiboa Konortea galtzea Ariketaren ondoriozko asma Bronkioetako hiperreaktibitatearen sindromea Itotze sindromea Begiko kontusioa Begi inguruko kontusioa Begian gorputz arrotza Epistaxia Pitiriasi bertsikolorea Tiña pedis (Tinea pedis) Molluscum contagiosum Zauri irekiak Anpuluak Marruskaduraren ondoriozko erredura Muskulu karranpa Min zorrotza saihetsean Abdomeneko kolpea arnasa galduz Bero kolpea

ATAL BIGUNETAKO LESIOAK

Muskulu, tendoi, artikulazio eta atal bigunetako lesioak sailkatu dituguhonetan.

Tratamendua:

Lesioa miatzea. Hotza jartzea. Benda konpresorea. Atsedena. Lesioa izan duen partea goraka jartzea ahal bada. Beharko balitz, lesionatua medikuarengana eramatea.

Lesioa miatzea:

Lesioaren hasierako balorazioa. Lesioa xehetasunez eta leku lasaian(aldagelak) aztertu.

Zauritua biluztu. Gertakizunen azterketa egin. Kirolari lesionatuak edo bere kideek

adierazten dutena entzun. Ikusi odoljariorik, handiturik, zauririk edota bestelako seinalerik

dagoen. Funtzionaltasuna baloratzea. Ikusi ea mugimendu normalak egin

ditzakeen. Lesioaren inguruak aztertu.

Hotza jartzea:

Hotzaren eraginak: baso-uzkurtzailea, analgesikoa, muskuluespasmoak eta handitua gutxitzen ditu.

Jardunbidea: konpresa hotzak, <15º uretan sartu, izotz masajeak,izotz kimikozko poltsak, izotz puskak.

Onena, izotz puskak birrinduta. Izotz poltsak ez jarri inoiz ere zuzenean lesionatuaren azala ukitzen. Izotza ez jarri inoiz ere zauri irekien gainean. Izotza jartzeko denbora: lehen 2-3 orduetan etengabe ahal bada.

Gero, ordu bakoitzean hogeita hamar bat minutuz.

Benda konpresorea:

Benda elastikoa (krepea) indar pixka batez, behetik gora eta ahalbada azpian izotzarekin. Bendak odoljarioa eta hantura gutxitzenditu.

Atsedena:

Lehen 24-48 orduetan atsedena egingo da medikuak ikusi arte.Lesioa duen parteak ez du kargarik hartu behar.

Lesioa duen partea goraka jartzea:

Angelua >45°. Kuxinak edo aulkitxoa jar daitezke. Horrek odoljarioaeta hantura gutxitzen laguntzen du.

Lehen 2-3 egunetan ez erabili inolaz ere berorik, beroak odoljarioa,hantura eta mina areagotu egiten dituelako eta orbaintzea atzeratu.

Medikuarengana edo ospitalera eramateko prestatzea

HAUSTURAK

Zuzeneko edo zeharkako traumatismoek sortutakoak.

Sintomak:

Min handia eta ezintasun funtzionala. Klaska edo krepitazioa. Hantura eta ekimosia lesionatutako zonan. Hautsitako hezurraren forma eta mugikortasun anormalak.

Tratamendua:

Lesio irekia benda edo arropa garbiz estali. Gorputz adar lesionatua beso-euskarriaz edo ferula puzgarriez

immobilizatu.

Gorputz adar lesionatua goratu. Lesionatua ospitalera eramateko prestatu. Hausturak immobilizatu, lesioaren gainetik artikulazio bat eta azpitik

beste bat hartuz. Besterik ezean, egurrezko ferulak inprobisa daitezke, makila,

aldizkari, eta abarrekin. Horiek benda, zinta, esparatrapu, eta abarrezlotuko dira.

Besoa bada hautsitakoa, gorputz enborrera bendaz, bufandaz,esparatrapuz eta abarrez lotuta immobilizatuko da.

Hanka bada hautsitakoa, beste hankari lotuta immobilizatuko da. Bizkarrezurra hautsi denaren susmoa badugu, lesionatua ez dugu

mugitu behar: utzi etzanda eta lehenbailehen eraman ospitalera.

LOKADURA

Lokadurak elkarren kontrako artikulazioen azalak banandu egin direlaadierazten du, edota jada ez daudela elkar ukitzen.

Lokadura edo luxazio ohikoenak sorbaldan, ukalondoan, hatzetan eta errotulangertatzen dira.

Tratamendua:

Izotza eta atsedena. Gorputz adarrak goratu. Adar lesionatua immobilizatu ferularik gabe, harik eta luxazioa

gutxitu arte. Lesionatua lekuz aldatzeko prestatu.

LIPOTIMIA

Konortea aldi batez galtzea da, odol fluxua gutxitu delako odolarenkonposizio kimikoa aldatu delako, adibidez, hipoaireztapena ematen deneanedo hipogluzemian gertatzen denean.

Arteria-presioa bat-batean beheratzea. Baliteke zurbiltasuna agertzea, izerdia, goragalea... Konortea galtzea.

Zenbait adierazpen neurologiko ere ager daitezke, adibidez,konbultsioak edota nahasmendu luzeak.

Sinkopearen ostean gaixoak buruko minak, ahultasunneuromuskularrak eta nahasketak izan ditzake.

Goragaleak sarritan.

Tratamendua

Eztarri eta gerri inguruko arropak askatzea. Etzanda ipini baina hankak goratuta. Ahal bada, lesionatua aire garbia dagoen lekuren batera eraman.

EPILEPSIA

Nerbioetako gaixotasuna da eta noizbehinka agertzen da. Gaixotasunarenezaugarriak dira bat-batean konortea galtzea, konbultsio toniko-klonikoak etabatzuetan koma. Beste sintoma aipagarri batzuk dira: zianosia, ahotik apardariola hastea eta esfinterrak askatzea.

Gaixoari min egin diezazkiokeen gauzak ingurutik kentzea. Gaixoaren azpian estalkiak edo arropak jartzea kolpeak ekiditeko. Gauza gogorren bat, egurra edo, sartu gaixoaren ahoan, hortz artean,

bere mihia hozka ez dezan. Epilepsia izan ohi duenak debekatuta du kiroletan lehiatzea

neurologoaren baimenik gabe. Kirol debekatuak: urpekaritza, itsasoan igeri egitea, aireko kirolak,

borrokak, alpinismoa. Ez dago froga nabarmenik jardun fisiko energikoak epilepsiari bide

ematen diola ziurtatzeko.

KRISI HIPERTENSIBOA

Sintomak. angustia larria, buruko mina kolpeka, palpitazioak,dardara eta bularrean opresio sentsazioa.

Larrialditzat jotzen da 190/100 mm Hg-koa. (arteria presioa 190/100mm-koa izatea)

Lehenbiziko tratamendua Adalat mihipean.

Hipertentsioa: arteria presioa 150/90 mm Hg-tik gorakoa. Kirolarientzako tratamendurik onena AEBI (Angiotentsinaren

entzima bihurtzailearen inhibitzaileak) erabiltzea da.

Gomendioak: Badirudi ariketa fisikoa modu erregularrean egiteak asko laguntzen

duela arteria presioa ohiko zifren barruan mantentzeko. Ariketak ez du hipertentsioa sendatzen. Berez bera bakarrik ez da

nahikoa. Egunero egin ohi den ariketa badirudi eraginkorragoa dela astean

bakarrik 3 egunez egiten dena baino. Dirudienez, era guztietako ariketek, pisuen zirkuituak barne, arteria

presioaren balioak gutxitzen dituztela. Pisuekin egin daitezke ariketak, baina karga gutxirekin egitea hobe. Oro har, aerobik ariketak 30-60 minutuetan eta bihotz frekuentzia

gehienez ere %55-80 artean egitea gomendatzen da. Geldirik dagoela arteria presio normala duen kirolariak ariketa

egitean presio handia hartzen badu, ziurrenik hipertentsoa izango daepe ertain edo luzera.

KONORTEA GALTZEA

A) Buruko kolpearen ondorioz: erorketa, talka, pilotakada, kolpea, eta abar. B) Bestelako arrazoiren baten ondorioz.

A) Buruko kolpeak eragindakoa:

• Buruko kolpeei, konortea galdu ala ez, arreta handia eman beha zaie. • Buruko kolpeen ondoriozko lesioak oso larriak izan daitezke konortea

galdu gabe ere, nahiz eta ohiz erlazioa proportzio zuzenekoa izan. • Konortea galtzea memoria galtzearekin erlazionatzen da, eta lesioa

norainokoa den ikusteko modurik errazena kirolari lesionatuari istripuarenaurretik, istripuan zehar eta ondoren zer gertatu den galdetzea da.

Hiru egoera ager daitezke:

1) Buruan lesioa baina konortea ez galtzea:

• Buruko minak, goragaleak, zurbiltasuna, desorientazioa.

Tratamendua:• Kirol jarduera bertan behera uztea.• Zauritua etengabe zaintzea eta bakarrik ez uztea medikua iritsi arte.

2) Buruko lesioa eta konortea galtzea baina oso denbora gutxirako (5minututik behera).

• Lesioa larria izan daiteke. • Lesionatua ospitalera eraman. Miaketan egon beharko du gutxienez ere 24-

48 ordutan.• Buruko mina, goragalea, eta abarreko sintomak desager daitezke.

3) Buruko lesioa eta konortea galtzea baina denbora luzean (5 minututik gora).

• Oso larritzat jo behar da.• Berehala ospitalera eraman behar da lesionatua.

KONORTEA GALTZEA ERAGIN DUEN LESIOA GERTATU DENLEKUAN HARTU BEHARREKO NEURRIAK:

• Lehendabizi ea estimuluei erantzunik ematen dion ikusiko dugu. • Sorbaldetatik heldu eta leunki astintzeaz batera ozenki deituko

diogu.• Erantzunik jasotzen ez badugu, atximurra egingo diogu masailean.

Erantzuten ez badu, begiak kliskatzen ez baditu edo burua ez badumugitzen, konortea galdu duela esango dugu.

• Laguntza eskatu

• Ikusi kirolariak ea arnasa hartzen duen; garrantzitsua eta funtsezkoa da horiikustea. 3-5 minututan zehar arnasarik hartzen ez badu, garunetan lesioaegon daiteke.

• Entzun ea arnasarik hartzen duen:• Lesionatuaren muturren aurrean geure aurpegia ipini eta adi egongo

gara ea arnasarik nabaritzen dugun. • Begiratu ea kirolariaren bularrean arnas mugimendurik ikusten

dugun. • Arnasa hartzen duen ala ez ikusteko denbora 3tik 5 segundora da.

• Kirolariak arnasa hartzen badu, SEGURTASUNEZKO JARRERANALBORA etzango dugu, baldin eta traumatismoren bat dagoen susmorikez badugu.

• Hurbilen daukagun kirolariaren hanka flexionatuko dugu. • Hurbilen daukagun kirolariaren eskua bere ipurdi azpian jarriko

dugu. • Kirolaria sorbaldetatik eta gerrialdetik heldu eta geureganantz

biratuko dugu. • Kirolariaren aurpegia bere esku flexionatuaren gainera jarriko dugu,

burua hiperestentsioan mantenduz.

• Kirolariak arnasarik hartzen ez badu, arnasketa artifizialari ekingo diogu: • Arnas bidea irekitzeko maniobra: Bekokia-kokotsa prestatu eta

masailezurra goratu. • Ondoz ondo 2 haize emate arnas bidea irekita dugun bitartean. Haize

emate bakoitzak 1,5-2 segundo iraun behar du. Horren ondoren honakobi egoera eman daitezke: • Haizea sartzen da: bidea irekita dago. Kasu honetan pultsua

zainduko dugu. • Haizerik ez da sartzen:

• Jarrera zuzendu.• Arnas bidea hatzekin garbitu.• Heimlich maniobra.

• Pultsua zaintzea.• KAROTIDAKO PULTSUA zaindu behar da.• Trakearen eta lepoko alboetako muskuluen artean. • Eskuko bi edo hiru hatzez.• Zonan presionatu hatz puntekin 5-10 segundo bitartean. • Pultsu femorala sanitateko pertsonalak baino ez du hartuko.

• `Pultsua dagoela ikusten badugu arnas geldialdia dagoela esango dugu.Ahoz ahoko arnasketa metodoari ekingo diogu. • Minutuan 10-12 haize emate: haize emate bat 5 segundokoa. • Pultsua ikusi 20 haize emanaldiko.

• Pultsurik ez. Bihotzeko masajeari ekin.• Bularra konprimitzeko lekua bilatu. Esternoiaren beheko erdialdean.• Esku bateko eskuturra zona horretan jarri eta bi eskuetako hatzak

elkarrekin gurutzatu. • Bi belaunak lurrean. Ukalondoak luzatuta. • Konpresioa gorputzaren pisuaz indar eginez egiten da.• Kirolariaren toraxa 3,5 eta 5 cm bitarte konprimitu behar da.• Konpresiorako ematen den bultzada bakoitzaren ondoren bularra bere

onera erabat etorri arte utziko dugu. • Konpresio erritmoa 80tik 100 bitartekoa izango da minutuko.

• Bihotzeko masajea eta aireztapena sinkronizatzea:• Erreanimatzaile bat:

• 15 konpresio bata bestearen atzetik segidan eta 2 haize emate (15/2). • 15/2ko 4 ziklo oso bakoitzeko pultsua hartuko diogu 5 segundoz.

• Erreanimatzaile bi:• Lehen erreanimatzaileak 5 konpresio egingo ditu eta bigarrenak,

haize emate bat (5/1). • Bigarren erreanimatzaileak pultsua zainduko du.

HEIMLICH MANIOBRA

Kontziente dagoen kirolaria

• Bere atzean jarri eta bi besoekin gerria inguratu.• Ukabil bat jarri zaurituaren abdomenean, erpurua barrura dugula,

erdialdean eta zilborra baino zertxobait gorago, xifoidetik eta albokoertzetik urrutiratuz.

• Ukabilari beste eskuarekin heldu. • Ukabilarekin presioa egin goraka mugimendu azkarra eginez.• Lesionatuaren besoak gorputzetik banandu eta berriro ariketa bera egin

harik eta gorputz arrotza atera arte edota lesionatuak konortea galdu etalurrera erori arte.

Konorterik gabe gelditu dena

• Lesionatuaren izter parean belaunikatu, etzanda dagoena belaunarteanhartuz.

• Esku bateko eskuturra lesionatuaren abdomenean jarri eta beste eskuaaurreko eskuaren gainean.

• Presioa egin goraka, diafragmarantz, konpresio edo bultzada azkarrakeginez.

• Bost konpresio egin segidan.

ARIKETAREN ONDORIOZKO ASMA

• Asma patologia da eta bere ezaugarria da arnas bideen diametroa gutxituegiten dela aldi batez, gero berriro errekuperatzeko (bronkoespasmoa).

• Ariketaren ondoriozko asmaren kasuan, ariketak berak eragiten ditu asmaerasoak.

• Asma duen gaixoak garbi eta argi jakin behar du ariketa edo kirol bategiteak asma erasoa eragin lezakeela.

• Asma erasoei aurrea har dakieke edota gutxienez erasoa arindubronkodilatatzaileak arnas bidean aplikatuz. Kirol ariketa hasi baino 5minutu lehenago Ventolin hartu. Horren eraginak gutxi gorabehera 5 orduirauten ditu.

• Kontuan izan behar dugu dopajea.• Asma erasoa gertatzen denean hartu beharreko neurriak:

• Lasai aritu.• Ariketa gelditu.• Eman lehenbailehen medikamentu bronkodilatatzailea.• Kirolaria bere onera etortzen ez bada, bronkodilatzailearen beste dosi

bat eman diezaiokegu. • Egoera aldatzen ez badugu, osasun zentroren batera joko dugu.

DOSI MENPEKOTASUNEKO HIPERREAKTIBITATEBRONKIALAREN SINDROMEA

Sindrome honen ezaugarria arnasa hartzeko zailtasuna da eta gehienbatigerileku estalietan igeri egiten dutenei gertatzen zaie igeri egin ostean. .• Sintomatologia: disnea arin-moderatua, hotzikarak, ondoeza, sukar puntua

eta buruko mina. • Sintomak igerian aritu eta 2-3 ordura agertzen dira. • Sintomatologia erabat desagertzen da biharamunean.• Prozesuaren kausa irritazio mekanismo batek –kontzentrazio-dependentea–

eragiten du. • Ez da alergiaren ondoriozko prozesua. • Mekanismo hau giro “kargatuetan” jartzen da abian. • Behin eta berriro gerta daiteke.• Igerilekuan jende gutxi dabilenean igeri egitea gomendatzen diegu

gaixotasun hau duten igerilariei.

ITOTZEAREN SINDROMEA

• Lehenbizi ea arnasa hartzen duen ikusiko dugu.• Arnas bideak irekita. Gerta daiteke itxita egotea gorputz arrotz, okada, ur,

edota beste zerbaitez. • Arnasarik ez badu hartzen, ahoz ahoko arnasketa hasi. • Pultsurik ez dagoela atzematen badugu, bihotzean kanpoko masajea

ematen hasi. • Suspertzeko neurriak baztertu, 40 minutura bihotzak taupada eraginkorrik

ematea lortu ez badugu. • Minutu batetik gora uretan sartuta arnasarik hartu gabe egon direnak edota

suspertzeko maniobrak behar izan dutenak ospitalera eraman behar dira etahan miaketan eduki gutxienez 24 orduz.

• Istripua jasan duena ospitalera eramaterakoan premiazkoa da oxigenoaematea eta suspertzeko saioekin jarraitzea.

• Garrantzitsua da ur-azpian zenbat denboran egon den, uraren tenperaturaeta ura garbia ala zikina dagoen jakitea.

BEGIKO KONTUSIOA

• Begiko kontusioa begian oso lesio larria eragin dezakeen kolpea da.• Betazal ekimotikoak (hantura), batez ere goikoan. • Medikuak egingo du begi globoaren balorazioa, honakoak zainduz: begi

barruko hemorragiak, erretina askatzea, glaukoma. • Erretina askatzea begiko kontusioa gertatu eta 5-6 hilabetera ager daiteke.• Holako egoeretan atsedena hartu behar da beti. • Ez dugu inolako koliriorik erabili behar, batez ere midriatikoak direnak.

BEGI INGURUKO KONTUSIOA

• Berehala agertzen den hematoma traumatikoa. • Begi inguruko hezurra apurtu daitekeela ere pentsatu behar dugu. • Begi globoaren egoeraren balorazioa egin behar dugu. • Tratamendua: atsedena eta hasieran izotza.• Medikuaren balorazioa.

GORPUTZ ARROTZA

• Begia uraz garbitu, baina igurtzi gabe.• Betazalaren ifrentzua bistaratu eta begia miatu.• Gorputz arrotza begitik kendu gasaz edo suero fisiologikoa presioan sartuz.

• Kentzen ez badugu, medikuarengana jo.

EPISTAXIA

• Sudurreko odol hodi edo zainen bat haustea da. Sarritan gertatzen daukipenezko kiroletan.

Tratamendua:• Ahal bada eseri.• Erpuru eta hatz erakuslearekin sudur-zuloak zapaldu 10en bat minutuz.

Burua aurrerantz makurtu eta ez atzerantz.• Hemorragia gelditzen ez bada, konpresa garbi bat sartu sudur-zuloan

(aurrealdeko buxadura) eta hor eduki ordu batez gutxi gorabehera. Gero ezahaztu kentzea.

• Hemorragia gelditzen bada, joan medikuarengana.

PITIRIASI BERTSIKOLOREA(Pityrosporum ovale eta P. orbiculare)

• Mikosi infekzioa.• Infekzio oportunista.• Gorputz enborrean, bizkarrean eta abdomenean orban ezkatatsu

hipopigmentatuak edo hiperpigmentatuak. • Infekzio mikotikoetan ohikoena da. • Errepikapen indize altua du. • Hedatzen laguntzen duten faktoreak: ingurugiro epela, herentziazko

faktoreak, immunodepresioa, desnutrizioa. • Uste da gaixotasun hau sortzen duen mikroorganismoa azalaren berezko

florako osagairen bat dela. • Tratamendua: antifungiko topikoak 3 astetan zehar.

TIÑA PEDIS (TINEA PEDIS)(Zenbait agente infekzioso)OINETAKO EZKABIA

• Infekzio mikotikoa.• Infekzio exogenoa.• Arrailtzea, ezkatatzea, behatz arteak beratuta. • Oso garrantzitsuak dira oinetakoak eta aldagela eta dutxetan oinutsik ez

ibiltzea. • Tratamendua: antifungiko topikoak 3-4 asteetan zehar. Batzuetan

antibiotikoak hartu behar dira infekzioa areagotzen bada.

MOLLUSCUM CONTAGIOSUM

• Azalaren eta muki mintzaren infekzio biriko arrunt eta onbera, ohizhaurrak ukitzen dituena.

• Ez da ezagutzen nola kutsatzen duen. Pertsonen arteko zuzeneko ukipenakeragina du.

• Papula zilbordunak 3-6 mm-koak. Azalean agertzen dira, gorputzarenedozein ataletan.

• Gehienetan berez joaten da 6-9 hilabeteren ondoren. Baina batzuetankroniko bihur daiteke.

• Tratamendua: Kuretajea. Oso kasu larrietan krioterapia edoelektrokoagulazioa.

ZAURI IREKIAK

• Kirolean sarri gertatzen dira.• Zauriaren arabera honela bana daitezke: ebakia, kontusioa, urradura,

arraildura, ziztada eta erredura. • Eta sakontasunaren arabera: azalak eta sakonak.

Azaleko zauriak:• Eskuak ondo garbitu ur eta xaboiz. • Zauria garbitu ur eta xaboiz edo likido antiseptikoz. Azazkalak garbitzeko

eskuila erabili, zauriaren erdialdetik kanporantz garbitzeko.• Apositua edo benda jarri. • Zauria dagoen partea goraka jarri.

Zauri sakonak:• Zauria estali gaza garbiarekin edo konpresa esterilizatuarekin holakorik

eskura badugu.• Benda jarri zauriaren gainean eta estutu gehiago edo gutxiago

hemorragiaren arabera. • Zauria goiko gorputz adarrean badago, hori beso-euskarrian jarri. • Ospitalera eramateko prestatu.

• Garbiketa lehen 6 orduen barruan egin behar da.

ANPULUAK

• Anpulua epidermisa altxatzea da epidermisa marruskatzearen ondorioz. • Gehienak eskuetan eta oinetan sortzen dira. Anpulua puskatzen denean,

zauri ireki eta mingarri bihurtzen da.

Tratamendua:• Ariketa gelditu eta zauria benda elastiko itsaskor batekin estali. Kontuz

bendak ez dezan tximurrik izan. 2. azala. • Anpuluak ez ditugu apurtu behar. Anpulu handiak orratz esterilizatuarekin

zula daitezke ertzetan. Anpulua erdian zuloa duten apar elastikozko piezabatekin babestuko dugu.

• Anpulua berez apurtu bada, ur eta xaboiz garbituko dugu edo likidoantiseptikoz, ondoren benda esterilizatu baina itsaskorra ez denaz estalikodugu.

MARRUSKADURAREN ONDORIOZKO ERREDURA

• Lurgain sintetiko, zementuzko, hartxintxarrezko, belar artifiziala etaholakoen gainean erortzerakoan gertatzen dira marruskadurarenondoriozko erredurak, batez ere gorputzaren azalean.

Tratamendua:• Ur eta xaboiz ondo garbitu eta zauria konpresa baselinadunez estali edo

medikazioren bat jarri beharko balitz.

MUSKULU KARRANPA

• Muskuluen kontrakzio tetanikoa da, kontrolatugabea eta oso mingarria.Kirolean sarritan ematen da. Kirolariek karranpa izan dezakete ariketanekagarriren bat egiten ari direnean edo egin ostean.

Kausak:• Muskuluetako nekea.• Entrenamendu txarra.• Klima beroaren ondoriozko deshidratazioa.• Zirkulazioaren asaldura: galtzetin estuak, oinetako itxiak, azido laktikoa,

barizeak, hotza, infekzioak, eta abar.

Tratamendua:• Kirola gelditu eta muskulu antagonista uzkurtu edo karranpa duen

muskulua luzatu.• Ondoren karranpa izan duen muskuluari masaje leuna eman.

MIN ZORROTZA SAIHETSEAN

• Batzuetan kirolariek min akutua sentitzen dute abdomenaren goialdeankirolean hasi eta minutu batzuetara. Mina eskuinaldean edo ezkerraldeanager daiteke, eta sarri jan ondoren agertzen da. Batzuetan mina areagotuegiten da arnasbeheran eta samurtu, arnasa hartzerakoan.

• Ez dakigu zein den min hori eragiten duen benetako kausa:• Diafragmara edo barruko zenbait organoetara (barea eta gibela) oxigeno

gutxi iristea.• Diafragmako kontraktura.• Efektu mekanikoa.

Tratamendua:• Kirolik ez egin, jan eta 3 ordu igaro arte. • Gelditu eta aurrerantz makurtu mina joan arte. • Gauza gogorren bat, harri bat esaterako, estutu eskuekin. Fenomeno honen

mekanismoa ez da ezagutzen.

ABDOMENEKO KOLPEA ETA ARNAS GABE GELDITZEA

• Kirolaria etzanda eta fetuaren jarreran; horrela abdomeneko etaarnasketako muskuluak erlaxatu egiten dira.

• Gero, besoak mugituz arnasa hartzen lagunduko diogu.

BERO KOLPEA

• Gorputzaren erdialdeko tenperatura gehiegi igotzen denean gertatzen da.• Ohiz distantzia handiko eta bero handiko giroetan ematen da.• Gorputzaren tratamendurako kabineteetan (sauna finlandiarra) ere gerta

daiteke.

Sintomak:• Buruko mina, azal lehorra eta beroa, nahasketa, eldarnioa, konbultsioak,

koma.

Tratamendua:• Gorputza lehenbailehen hoztu urarekin, haizearekin, konpresa hotzekin, eta

abarrekin.• Lesionatua medikuarengana edo ospitalera eraman.

EKG basaleko anomaliak, balorazio pondo-estaturala eta lokomozio-aparatuko

alterazioak, kirola egiten duten eskola-umeengan.

Donostia, 2003ko urtarrilaren 18aJ.C.Izagirre

Eskola KirolaKirol arloko azterketa medikoa

•Ez dago ezarritako protokolorik, ezta ezarritakometodologiarik ere.

•Osasun miaketa - Kirol arloko azterketa medikoa.

•Emaitza hauek kirolen bat egiten duten eskola-umeeidagozkie.

•622 eskola-ume

•285 neskato eta 337 mutiko

•8 eta 14 urte bitartekoak

EKG basaleko anomaliakAzalpena

•Historia klínikoa eta miaketa fisikoa (TA, auskultazioa, pultsuperiferikoak...) ez dira nahikoak bihotz-patologia jakin batzuk(miokardiopatia hipertrofikoak, sortzetiko gaixotasunkoronarioak...) diagnostikatu ahal izateko.

•Horiez gain, elektrokardiograma bat eginez gero, askoz erepatologia gehiago (miokardiopatia hipertrofikoak, WPW)detektatu ditzakegu.

•Aurreko azterketetan anomaliak detektatuz gero, miaketakardiologikoa osatzea beharrezkoa izan daiteke, ekokardiograma,ahalegin-proba, Holter azterketa edo beste batzuk eginez.

•Proba positiboen aurrean kostu txikia.

EKG basaleko anomaliakMetodoa

•Geldirik egindako EKG azterketa 12 deribaziorekin

EKG basaleko anomaliakBerezitasunak

Umea•Takikardia sinusala: 140-150 lehen egunetan. 70-80ren batera jaisten da 10-12urterekin.•Arritmia sinusal (arnasketakoa) markatua.•PR tartea handitu egiten da adinean aurrera egin ahala.•Umeen errepolarizazioa: T(-) V1en eta V2n.•Tentsio handiak.•Sistole kanpokoak.•Destrokardia.

Ume kirolaria•Kirol aerobikoa egiten duten gaztetxoen bradikardia.

•Erritmo nodalak, A-V blokeoak, sistole kanpoko isolatuak, eskuineko adarrekoblokeoak, errepolarizazio goiztiarra...

EKG basaleko anomaliakEmaitzak

70

3

24

3

NormalakAV eta BIRD blokeoakArnasketako arritmiakBestelakoak

EKG basaleko anomaliakJarrerak anomalien aurrean

•Aldizkako kontrola: itxuraz normalak diruditenanomaliak.

•Pediatra - Kardiologoa: azterketa analitikoa,ekokardiogramak...

•Beste proba batzuk egitea: ahalegin-proba.

Balorazio pondo-estaturalaAzalpena

•Gizentasuna.

•Garaiera txikia.

•Elikatzeko jokaerako nahasteak: bulimia, anorexia.

•Nahaste horiek kirola egitearekin duten zerikusia.

Balorazio pondo-estaturalaNeurriak

•Pisua.

•Garaiera.

•Beso-luzera.

•Gantzaren portzentajea.

•Perimetro torazikoa.

•Perimetro abdominala.

Balorazio pondo-estaturalaNeurriak

Tolesturak:•Eskapula-azpikoa

•Trizepsa.

•Supraliakoa

•Abdominala

Formulak:•Faulkner

•Yuhasz

Gantzaren portzentajeaGuztirako emaitzak

14

42,1

31,3

12 0,6

% 9tik behera% 9tik % 12ra% 12tik 17ra% 17tik % 25era% 25etik gora

Gantzaren portzentajeaNeskatoen emaitzak

8,4

38,6

39,3

13,7 0

% 9tik behera% 9tik % 12ra% 12tik % 17ra% 17tik % 25era% 25etik gora

Gantzaren portzentajeaMutikoen emaitzak

18,4

45,1

24,6

10,7 1,2

% 9tik behera% 9tik % 12ra% 12tik % 17ra% 17tik % 25era% 25etik gora

Gantzaren portzentajeaEmaitzak mutiko eta neskatoengan

18,4

45,1

24,6

10,7

1,2

8,4

38,6 39,3

13,7

00

10

20

30

40

50

% 9tik behera % 9tik % 12ra % 12tik %17ra

% 17tik %25era

% 25etik gora

MutikoakNeskatoak

Balorazio pondo-estaturalaPisua / garaieraren eta

gantzaren %aren arteko oreka

Orekatuak

33

46

2100

% 9tik behera% 9tik % 12ra% 12tik % 17ra% 17tik % 25era% 25etik gora

Desorekatuak4

24

43,5

280,5

% 9tik behera% 9tik % 12ra% 12tik % 17ra% 17tik % 25era% 25etik gora

Balorazio pondo-estaturalaJarrera anomalien aurrean

•Ustezko anormaltasunei buruzko informazioa.

•Aldizkako kontrolak eta higieneari eta dietetikari buruzkoaholkuak.

•Pediatra - endokrinoarenera bidaltzea:

¤Geldialdia hazkuntzan.

¤Gizentasun iraunkorrak.

¤Gizentasun larriak.

Lokomozio-aparatuaAzalpena

•Azterketa mediko askotan gutxietsiak edo oharkabeak.

•Sedentarioa - Kirolaria.

•Hazkuntza-fasean detektatu izanaren garrantzia.

Lokomozio-aparatuaBizkarrezurra

•Eskoliosia

•Bizkarraldeko hiperzifosia.

•Gerrialdeko hiperlordosia.

•Bizkar laua.

•Jarrera zifotikoak.

•Jarrera eskoliotikoak.

Lokomozio-aparatuaEskoliosia

Lokomozio-aparatuaZifosia - Hiperlordosia

Lokomozio-aparatuaAsimetriak

•Zangoetako dismetria.

•Sorbaldetako asimetriak.

Lokomozio-aparatua Oin-zolen gaineko bermea

•Oin lauak.

•Oin kurbatuak.

•Kalkaneo baroa.

•Kalkaneo balgoa.

Lokomozio-aparatuaBelaunak

•Genu valguma

•Genu varuma

•Genu recurvatuma

•Genu flexuma

Lokomozio-aparatuaIskion eta tibiakoak

•Iskion eta tibia-muskuluen malgutasuna neurtu behar da.

•Muskulu horien laburpenaren eta beste patologia batzuen artekoerlazioa; besteak beste, bizkarrezurrekoekin eta muskuluetakolesioekin duen erlazioa.

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Bizkarrezurra

31

69

AlterazioaNormala

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Bizkarrezurra

34

28

29

9

Zifosia - Jarrera zifotikoaEskoliosia - Jarrera eskoliotikoaGerriko hiperlordosiaBeste batzuk

Lokomozio-aparatuaEmaitzak – Iskion eta tibiakoak - Guztira

67

30

3

NormalaUzkurdura arinaUzkurdura larria

Lokomozio-aparatuaEmaitzak – Iskion eta tibiakoak

Neskatoak

8 2

1 5 2

NormalaUzkurdura arinaUzkurdura larria

Mutikoak

5 44 2

4

NormalaUzkurdura arinaUzkurdura larria

Lokomozio-aparatuaEmaitzak – Oin-zolen gaineko bermea

26,5

73,5

AlterazioaNormala

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Oin-zolen gaineko bermea

8

23

66

3

Oin lauakOin kurbatuakKalkaneo balgoaKalkaneo baroa

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Belaunak

13

87

AlterazioaNormala

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Belaunak

73

242 1

Genu valgumaGenu varumaRecurvatumaBeste batzuk

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Asimetriak

29

71

AlterazioaNormala

Lokomozio-aparatuaEmaitzak - Asimetriak

33

53

14

MMIISorbaldakBiak

Lokomozio-aparatuaJarrera

•Ustezko anormaltasunei buruzko informazioa.

•Aldizkako kontrola.

•Pediatra - traumatologo – podologoarenerabidaltzea.

Ondorioak

•Alterazioak detektatu ahal izateko, kirol arlokoazterketa medikoak egin behar zaizkie eskola-kirolaegiten dutenei.

•Oso garrantzitsua da alterazio hauek adin honetandetektatzea.

•Kirol arloko azterketa medikoa estandarizatu beharradago.