D. D.COGITATIONEs sUBITANEIE

DE

sUBJECTO 31)-RIs NATURALIs,

QUAsVenia Ampliss. Facult. Philosoph. in Rcg.

Acad. Aboensi,MODERANTE

V1RO, MAX1ME REFERENDO at% CELEBERR1MO,

DN DOCT CA R O L OMEsTERTON,

Log. & Metaphys PROFEss. Reg, & Orcl.

PRO GRADU,Publice Desendet

JAHANNEs J. WAsANDER,NYLANDUs,

IN AUDITORIO MAJORIDIE XVIII. JUNII ANNI MDCCLXIIF.

H. A. M. s.ABCFIE , Impreflic JOH. CHBIsTOPH, FRENCKELL.

§. I.

Quicumque adcurata mentis lance conditionemhominum penes sese consideraverit, faci-le deprehendet in non paucis eandem esse,

quam perditissimam. Certo enim certius est, quodDivinorum oraculorum interpretes tradunt, postlapsum Adami amissam esse imaginem Divinam cumillis perfectionibus,quibus omnium rerum moderatorDEUs humanam exornavit naturam ,interim tamenrudera quaedam remansisse in intellectu & volunta-te. Hanc veritatem, licet verissima sit, non tamenerubeseunt haud pauci eandem, tum contra sacricodicis evidentissima essata (a) tum etiam recta? ra-tionis principia vacillantem st incertam reddere.Hinc quoque factum est, ut in determinando jurisnaturalis (ubjetso, immane quantum opiniones eru-ditorum inter ic diserepent. Alii illud in lapsu pri-

3morum Parecttum aut pectitus absorbtum, aut, siquod supersit, vacillans & incertum esie conten-dunt: vel cum Pyrrhonicis & sequioris aetatis A-cademicis in sola opinione collocant. Alii in ratio-nali tantum natura regulam moralem constituunt.alii denique rationem animsstoestiali adserunt, quodroagis sorsan ingenii ostentandi caussa, quam serio

Et ut eo melius parum exercitato ca-liginem ossundere poffent, omni nisu singulariqueacumine, & coloribus sapientiae conquisitis, subti-litates probabiies reddere non intermittunt suas.sed inconsideratae temeritatis & vecordissimae im-peritiae est nota, salsa desendere & veritati aper-tissimae adverfact. Hi non perpendunt omnia no-stra dicta & facta ad DE1 gloriam & societatis e-molumentum esse instituenda, quod LOCK1Us hisexpressit verbis, quae svetice transiata sic audiunt:Jag baller sbre det vara hvar ocb eti redelig mansoumgdngellga plikt, at gjbra Jit Faderneslewd all dentjensl, som ban sbrmar, ocb den, som annat tanker, vi-sur Fig sbga vara dtjkild isrdn et oskaligt Creatur (c)sed paulo susius quaedam hac de re in sequenti-bus adducturi sumus. Tenuitatis autem suae pro-be sibi conscia, quo par est verborum honore, TeC. L. obtestatur exilis mea minerva, velis haeccetentamina benignae sensurae submittere>& benevolumeorum interpretern Te praestare,

(a~) Rom, II: 14. (*) Vid. Pusend» op» Maj.Lib.2. 5.3, (#) vid» dedications btes om Utl3&» Upsojt.

4§.' n.

Qvando ariimum in se advertit homo, suam-que naturam attentius intuetur, deprehendit sibi es-se concesias duas eminentissimas facultates, quarumaltera vires exerit suas in ratiocinando, altera vc-ro in eligendo bono, & a se malo quocumque re-movendo. Ula intellectus haec voluntatis nomine ve-nire solet, Hisce autem facultatibus hominem id-circo instructum esTe a sapientissimo DEO , ut a-ctiones suas liberas secundum voluntatem ejus in-stituat, hoc est, quid erga DEUM, erga se ipsum& alios honaines praestare debeat, neminem latet.Quod si ita comparatum fuerit, quod nulli dubita-mus, haud quaquam dissicile erit judicatu, utrumdetur jiu naturae an non: quippe quod nihil aliudest, quam coniplexus legutn naturalium. Niji enimboc largiamur, vacillabil omnis doctrina moralis, necpoterit quisquam ob violata h<rc jura reus agi; cuminiquissima sane videatur pceha , qu<e statuitur in trans-gresforeni illius legis, cujus mtitiam, debita cura ad-hibita, adquirere non potuit, adeoque nec illa obliga•ri) quia obligatio legis pr<ecedentem ejus cognitionemJupponit , dixit YVERNHERUs. (a ) Praeterea frustra haefacultates homini concesiae forent, si non concede-retur eum legi naturali obnoxium esse; nam ad-ornare media sine sine, absurdissimum & planeimpium est cogitatu de DEO, ceu ente sapientissi-mo perfectissimoque. sed inltituti ratio non per-mittit pluribus hac de re agere, hinc meir.ores

5

k

promissi, ad demonstrandum pergimus hominemsolum subjectum hujiu esse juris.

(4) Vid. Ejus Elem» Jur, Nat. & Gen, pag. j, §. 7,

§• 111.

Jus naturale, quatenus subjective consideratur,hoc est, quatenus reperitur in subjecto dirigendo,semper domesticam habet sedem in intellectu & vo-luntate,ceu potentiis illis & facultatibus animse hu-manae nobilsssimis j hoc, quod de omni jure in ge-nere adfirmandum existimaverimus," ne gratis di-ctum videatur, paucis demonstratum ibiraus. Triainprimis sunt illa momenta, quae in subjecto repe-riuntur, priusquam sit capax legis ejusque obliga-tionis, nimirum, intellectus, voluntas & dependen-tia a superiori. Haec requisita adeo sunt necesia-ria, ut uno sublato, evanescat quoque notio legissubjective consideratae. Nam DEUs intellectum &

voluntatem habet liberrimam , sed ideo legi nonest obnoxius, quia nullam agnoscit dependentiama superiore; & bruta animantia- vicissim depen-dent a DEO, sed intellectu & voluntate libera de-stituuntur, adeo ut actionum suarum repugnantiam& convenientiam cum lege evolvere nequeantjnam sine notitia legis impossibile est actiones suasad normam legis atcemperare, ut ex dicendis ulte-rius patebit. Leges civiles obilringunt non bruta a*nimantia, sed cives, intellectu & voiuntate praedi-

6

J

J*

tos, hoc est, homines, qui intra limites unius c-jusdcmque territorii habitant, hoc est, qui poten-tiam illius , qui legem civibus injungit observan-dara, ob caussas justas agnoscere debent. sed quodde lege civili hae in re valet, id quoque de legenaturali dicendinn est; quia haec praedicata ex no-tione legis generica prostuunt. Apertissime hinc li-quet, subjectum juris naturalis , prout aliorum ju-rium , deberc intellectu , qui est potentia cogno-scendi, & libera voluntate, quae est ivvauic eligen-di, este praeditum. Bruta autem hisce carere prae-rogativus multiplex Ioquitur experientia, quod et-jam"' ex jam adlatis patet, & ex sequentibus ultc-rius elu^escec

%

5- iv.

A Metaphysicis evictum est, brutis animantibuseste concestas perceptiones sensuales , quibus remunam ab altera & a se distinguere valent, nec nonmemoriam & imaginationem, sed destituuntur bru-ta animantia perceptioriibus rerum distinctis. Hinc& nemo sanus negabit iila quoque destitui appetitu& aversatione rationali, hoc est, Voluntate, quaeinteliectum necestario praesupponit, sed si hoc ve-rum est, non postunt non insimul carere bruta li-bertatc ; quia ultra consusam cognitionem in co-gnoscendo adscendere unquam nequeunt, quod ta-men a i veram libertatem constituendarn quoquere-quiritur vid. Cel. Wall. Psyc. Rat. § 284« Hisce ob-

7

servatis, condudere licet, bruta aniraantia, qssicquidagunt, non ex proaeresi & rationis ductu, sed cae-co naturae impetu, semper uniformiter & necessi-tate intrinseca atque naturali agere, hoc est, peractum necelTarium ,ut loquuntur Metaphysici. Nona principio aliquo normativo, sed instinctu tantumnaturali ad agendum determinantur. Non appre-hendunt, quid sit illud, cujus beneficio cognoscunt,vel actiones edunt suas.

§. V.

Cum ita sit, ut bruta animantia agant juxtapraescriptum ordinem, per potentias mera£ natura-les, prout jam diximus in § antecedenti, nullo jure'seu nulla alia Iege directricc opus est ad dirigendasactiones Physice necessarias. Lex enim moralis prae-supponit libertatem, quae est potentict astiver, qt/<ejpoiite & absque otntjt coadlione, omnique necessitaie &*

absoluta & phyfica , cum itidijserentia exercitii, distin•sle cognita , je ad aliquod determinartvalet («). De-siciente autem il!a, regula frustranea est, ut dixi-mus. Nam lex propterea sertur, ut a ma!o abstra-hat eum , qui & malum & bonum potest sequi.llle, ut rectitudinis tramitem non deserat, jure» ceumonitore obiigante, opus habet, cujus libertas sub-inde in licentiam vesaniam degenerare potest. (b)Non quidem ignoramus plures dari actiones bomi-num atque brutorum inter sese similes, quibus prae-standis, homo legi satissacere diciturj attamen ma-

8

*

gna est inter eas disserentia, nam, quae ex simpli-ci naturae impetu apud bruta animantia proveniAnt,illae in homine ex obligatione fieri debent, cujussensiirn ista non habent. (c) Nam vitia & virtu-tes brutorum non proprie sunt vitia & virtutes, sedvitiorum & virtutum iimulacra. Quod ut ulteriort-bus demonstremus brevitas proposita nos vetast Exhismanisestum est nullam communionem brutis eom-petere cum juris naturalis praeceptis. Nemo enitneorum, qui citra praeconceptas opiniones rem ae-ltimare velyst, adprobare potest ULPIAN1 definitio-nem: jus naturae est lex, quae omma animantia do-cet, riisi intelligat$ zrpwnt *ctm Quoit, seu prima na-turae, a Philosophis (ic appellata, quod etjam ipsumULP1ANUM nonnulli intellexisse putant. (</)

O) Vid. Cel. Wall. Psyc, Emp. § pag. 808. &

Joh. Jacob. A'ryssel, jur,nae. & gen, Cap. 3. §9. (b) Cons.Job. Fred, Homi Differo Hac de re agentem. ( t ) Vid.sarr, Pusi opas Maj. Libr. <2 §2. (i) Vid. dissercationemPer. Darelii Upsaliat ven. anno 1722, Pracs. Joh, freuchiiDc Juvencutis institucionk&c.•sn sicte

§. VI.

Ad corroborandum uiterius affectum' nostrumconserre putaverim, si sinis ptris naturalis respicia-tur. Nam vihujus, ut reliqua sicco transeamus pe-de, externa disciplina & tranquillitas inter hominesconservatur & hominibus quoque injungitur,ut DEus

9

j /

glorisicetur. Hoc Jiv gentes cum gentibus conne-ctit, vitae & officiorum communionem inter popu-los, moribus & religione diversos, conservat. Hocmediante Regna & Potestates Civiles ineuntur,&i-nita servantur. sed num Patroni brutorum ani»mantium» dssciplinam quandarn, morum honesta-tem, civilem quietem beatitudinemque & celebra»tionem summi Numinis in brutis reperiant? vix acne vix quidem; nam haec non capit bestialis ani-ma. Dantur tamen Eruditi» qui commune jus ne»mini esse volunt, ni(i cum illis, qui ad easdem se-ctas concurrunt, sed frustra contra naturae legem& scripturae sacrae veritatem («) inter homines co-gnationem sine jure & causia evertere conantur. (£)

00 PsiXXXIV: 13. Rom. XII: 18. Ebr. XII: 14. &c.'0') Plara hac de controvedia legi possunt in Josu TarnoviiLibello, cui titulus: Num Adedera cum diversae religionis ho-tninibus salva iniri postint considentia* /

§. VII.

Haec veritas porro probari potest ex cujusvishominis considentia, quae nihil aliud est, quam ar»gumentatio de actionis conformitate vcl disformita»te cum lege. solet haec dividi, in antecedentem scconsequentem» Illa dictitat, quid faciendum quidqueomittendum ab homine sit, antequam omilTum velcommistum fuerit. Haec est reslexio seu reminisicen-

10

tia judicativa de commissis vel omissis, adprobansbene, damnans vero ma!e facta. llla magnam a-nimi tranquillitatem, haec gravilTimos mentis eru-ctatus in homine, licet invito, exitant, prout cui-que ijla tessimonium sert. (c ) Quocl haec consci.enti« vis nulli externae caussae sit adscribenda, ipsaexperientia plus satis demonstrat. Hinc quoque gen-tiles & prosani homiries ex hujus aceusatione nonsuerunt liberi, quod ipse Cicero & alii consessi sunt.(d) Nihil enim aliud est, quam actus prodiens exhabitu legis innatae, unde reciprocatur cum jurenaturali. sed memores curtae supellectilis nostrae,hisce subsistere cogimur.

(<■) Vid. Pusend. op. Maj, Libr. I. Cap. 3, § 4,Virl, Cicero pro Roscio,

M

sOll DEO GLORIA!