copyleft - sindominio...copyleft-aren historia laburtua bakterien genetika elkartrukatze sareak eta...
TRANSCRIPT
COPYLEFT amankomun kulturala murriztasun artifizialaren kontra
“Nire poesia oso merkea da, herriaren ahotik hartu nuen debalde, eta debalde ematen diot
herriaren belarriari”
GABRIEL ARESTI
“Mundu osoko artearen biltegi erraldoi bat egon beharko luke, non eta artistak bertara bere
sormenak eraman eta edonork bere beharren arabera edozer hartu dezakeen”
LUDWIG VAN BEETHOVEN
Copyright © 2007 Xabier Barandiaran Libre zara obra hau: 1) Erabiltzeko, 2) Kopiatzeko, 3) Eraldatzeko , 4) Elkarbanatzeko beti lizentzia berdin hau mantendu ezkero
Montaigne-ren Entseiuak ... porrot!
➔ "Erabat debekaturik dago, Copyright-titularraren idatzizko baimenik gabe, legeek ezarritako zigorraren pean, zatika edo osorik obra hau bisortzea edozein bitartekoz edo prozeduraz, erreprografia eta trataera informatikoa barne direla, baita beronen aleak alokapen edo mailegutza publikoaren bidez banatzea ere”
➔ Michel de Montaigne-en Entseiluak I, Eduardo Gil Bera-ren hitzulpena, Klasikoak SA.
Montaigne-ren Entseiuak ... porrot!
➔ Eusko Jaurlaritzak gaur eguneko 4.000€ inguruko dirulaguntzaz argitaratutakoa.
➔ Liburu hau desagertu egin da. • Elkar megadendan ezin da erosi, gaztelerazko edizioa
besterik eztago.
• Amazon-en ez da agertzen.
➔ Desagertu egin da ETA EZIN DA KOPIATU EZ ETA IDATZIZKO BAIMENIK GABE MAILEGATU.
➔ Copyright-ak liburu hau, dirulaguntza publikoaz egindakoa, gure ingurunetik dezagertarazi egin du.
Montaigne-ren Entseiuak ... 2. partea interneten
➔ AMAIERA POLIT BAT: • http://www.klasikoak.com-en
➔ Are politagoak ere www.armiarma.com-en aurki daitezkeen beste hainbat
➔ Baina amaiera zoriontsurik gabeko hainbat istorio ere badira
beste hainbat istorio
➔ Filme mutuak itsu➔ Foucault Piketa-ra➔ Cage-en kaiola isilunearen jabe➔ Girl Skauten gaileten garestitzea➔ Klik bikoitza: txorakeria patente➔ Umeak Miró-ren lapurketan➔ Biziaren prezioa NYeko burtsan➔ Liburutegiak txiro ➔ ...➔ ZERK ERAMAN GAITU ISTORIO HAUETARA?
COPYRIGHT
urritasun artifizialaren
produkzioa eta banaketaren
kontrola...
kultura merkatura txikitu
COPYRIGHT-arenhistoria laburtua
➔ Guttemberg-en inprenta: elizaren ezagutzaren kontrolaren amaiera
➔ Inglaterra: erregearen baimena • Inprenten arteko erregulazioa
• Idatzizko kopiak baimenduak
➔ Erromantizismoa eta jeinu sortzailearen mitoa➔ Micky Mouse efectua (24-40-70-99-amaigabea)➔ Ekonomiaren ardatz nagusia EEBBetan: biotech-
farmcom, softwarea eta entretenimendua➔ Nekazaritza, teknologia, kultura eta osasunaren
kontrola
COPYRIGHT-arenhistoria laburtua
➔ ETORKIZUNA: • DRM
• Kanon gehiago
• Liburutegien ordainketa
• Nanopartikulen jabegoa
• ...
COPYRIGHT-arenprodukzio modeloa
➔ Jabego intelektualean dago oinarritua➔ Kultura eskuratzeko eskubidea autorearen
etekinekin kontrajartzen da➔ Informazioaren teknologien garaian jabego
intelektuala urritasun artifiziala inposatzen besterik ezin da existitu• Horretarako gure ordenadore guztiak kontrolpean jarri
edota kanona oro har.
➔ Berritasunen hiperproduzkzioa eta behar artifizialen ekoizpena
➔ Produktore-autorea erosle-gizartetik ezberdindu
COPYLEFT
kulturaren egozpena
inteligentziakolektiboaren
sarean oinarritua...
kulturaelkarbanatzen
defendatzen da
COPYLEFT-arenhistoria laburtua
➔ Bakterien genetika elkartrukatze sareak eta bizitzaren sorrera
➔ Kultura tradizionala eta herrikoia➔ 1984: Richard Stallman-en inpresora izorratua➔ GNU eta FSF: GPL eta copyleft kontzeptua➔ 1991: internet + GNU = Linux sistema eragilea➔ 2000: CreativeCommons eta kultura askea
buelta gaitezen baina hasierara
COPYLEFT amankomun kulturala murriztasun artifizialaren kontra
“Nire poesia oso merkea da, herriaren ahotik hartu nuen debalde, eta debalde ematen diot
herriaren belarriari”
GABRIEL ARESTI
“Mundu osoko artearen biltegi erraldoi bat egon beharko luke non eta artistak bertara bere
sormenak eraman eta edonork bere beharren arabera edozer hartu dezakeen”
LUDWIG VAN BEETHOVEN
Copyright © 2007 Xabier Barandiaran Libre zara obra hau: 1) Erabiltzeko, 2) Kopiatzeko, 3) Eraldatzeko , 4) Elkarbanatzeko beti lizentzia berdin hau mantendu ezkero
COPYLEFT amankomun kulturala murriztasun artifizialaren kontra
Copyright © 2007 Xabier Barandiaran Libre zara obra hau: 1) Erabiltzeko, 2) Kopiatzeko, 3) Eraldatzeko , 4) Elkarbanatzeko beti lizentzia berdin hau mantendu ezkero
COPYLEFT amankomun kulturala murriztasun artifizialaren kontra
Copyright © 2007 Xabier Barandiaran
Aske zara obra hau edonola:
1) Erabiltzeko
2) Kopiatzeko
3) Eraldatzeko
4) Elkarbanatzeko
beti lizentzia berdin hau mantendu ezkero
COPYLEFT-arenprodukzio modeloa
➔ AMANKOMUNA: • ekarpen eta ondasun kolektiboa
• non edonork hartu eta eman dezakeen
• kontrol zentralik gabe
➔ OBRA ZENTROAN:• Autoretza kolektiboa
• Bertsioak
• Adaptazioak
COPYLEFT-arenprodukzio modeloa
➔ Sare produkzio digitala vs. Industrial muntai hilera
➔ Iraganeko dikotomia artifizialaren apurketa.• Produktoreak = kontsumitzaileak = produktoreak
➔ Produkzio metatzailea, • erraldoien arretxiko
• gurpila berriz ere ez asmatu
• birkonbinazioaren poterea
• eremu ezberdinen pilaketa
COPYLEFT-arenprodukzio modeloa
➔ Autorearen etekin ekonomikoak:• Enkarguz egindako lanak
• Adaptazioak
• Aktuazioak, hitzaldiak, etab.
• Dirulaguntzak
• Zuzenean publikotik (PayPal)
• Publizitatea
• Salmentak (CC-by-nc)
• GEHI: Amankomunean dagoenaren berreralbilpenetik aurreztutakoa (benetan asko izan daiteke)
COPYLEFT-arenprodukzio modeloa
➔ Autorearen etekin soziala:• Prestigioa, ospea
● honek era berean bere etekinak dauzka: atentzioaren ekonomia
• Sare sozialak
• Komunitatearen parte izatearen nortasuna eta sinergiak
• Ongizate etikoa: ezagutzaren zirkulazio librea kriminalizatu gabe
copyleft-a ez da amets utopikoa, eguneko errealitatea baizik
+ 53.ooo.oooweb orrialde copyleft dira
+ 1.ooo.oooblog copyleft dira
flickr.com
+ 5.ooo.oooargazki copyleft dira
www.doaj.org
2.389zientzia aldizkarik eskuratze askekoak
www.wikipedia.org
+ 1.5oo.ooosarrera dauzka,
munduko entziklopedia handiena
www.jamendo.com
Milaka diskodira copyleft, Pearl Jam, Prince, Gilberto
Gil, Musikerria disketxea, ...
www.debian.org
1o.oooprograma aske, munduko programa
multzo handiena
www.debian.org
+ 8.ooo.ooo.ooo $ekoizpen prezioa
Literaturan posible al da COPYLEFT-a?
➔ BAI➔ Wu Ming “Q” elaberria, Mondadori-k
argitaratua: 200.000 ale salduak➔ Traficantes de Sueños argitaletxeak copyleft
liburuak argitaratzen ditu soilik➔ LuLu.com:
• 200 orrialdeko liburua● 4 $ inprenta + 4,53 $ enkuadernazioa● 4 $ autorearen etekina + 1 $ Lulu.com● Salmenta prezioa: 13,53 $ zuzenean internet bidez erosi eta
autoreak kobratu
➔ Eusko Jaurlaritzako dirulaguntzak
laburbilduz ...
Zer da beraz COPYLEFT-a?
➔ Obra bati atzekitzen zaion copyright lizentzia mota bat, jabego intelektualari buelta ematen diona
➔ Kultura aske eta amankomunaren aldeko filosofia bat
➔ Kultura produzitzeko modu metatzaile bat da, non eta sortzaileek badituzten abaintalak eta bizimodu ezberdinak
➔ Giza erlazio mota bat, gizarte mota bat, sormen komunitate bat sortzen duena
Zer da beraz COPYLEFT-a?
➔ Copyleft-a amankomunean eta modu askean produzitzeko modu metatzaile batetik sortzen den gizarte mota bat da, teknologiak ahalmentzen duen kooperazio sakabanatuaren filosofiapean oinarrituakoa eta gaur egun lizentzia berezietan gauzatzen dena.
milesker!
Kritikak
➔ "Sistema ekonomiko, sozial eta politiko guztiak suntsitu beharko lirateke. Orduan, obra guztiona izango litzateke. Copyleftaren aldekoa ere banaiz. Horren arabera, erosiko ditudan galtzontziloak eta ogiak ere ez ditut ordainduko. Doan dira. Musikari batzuek egile-eskubideen publikotasunaren ala pribatizazioaren alde egin beharrean, bi aukerak eskaintzen dituzte. Ordainduta eta doan."
Ritxi AIZPURU, Musika argitaratzailea, 2007ko ekainaren 7an, GARA.