A CANTIGAS DE ESCARNIO E A CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIRMALDICIR

1. INTRODUCIÓN

2. ORIXES TRADICIÓN AUTÓCTONA

SIRVENTÉS PROVENZAL

3. DEFINICIÓN

4. CAMPOS SÉMICOS

5. CLASIFICACIÓN TEMÁTICA SÁTIRA POLÍTICA

SÁTIRA LITERARIA

SÁTIRA SOCIAL, DE TIPOS E COSTUMESSÁTIRA OBSCENA

6. RECURSOS O EQUÍVOCO

A IRONÍA

As composicións satíricas teñen un valor sociolóxico, histórico

e lingüístico innegable. A través delas podemos comprender e

interpretar os hábitos da sociedade da Idade Media. Podemos

observar nos textos o carácter, os costumes, a psicoloxía e as

crenzas que preocupaban á xente do Medievo.

Poesía autóctona de tradición oral relacionada coa festa do

Entroido, nas que se reflite o espírito carnavalesco que herdamos da

civilización latina, e que expresan como o mundo se pon ao revés

nesta festa pagá.

O sirventés provenzal era unha composición na cal os

trobadores censuraban persoas, criticaban malos costumes, a

política, etc. A súa finalidade era moral e social, fronte á sátira

galega que o que quería era divertir.

Segundo a Arte de Trovar do CBN, as cantigas de escarnio son

aquelas que se basean na equivocación, na utilización de palabras

con dobre sentido. As cantigas de maldicir, en cambio, empregan

palabras directas.

CANTIGAS SATÍRICAS CANTIGAS DE MALDICIR

Sátira encuberta, indirecta

Sátira clara e directa

Algúns son común aos da cantiga de amigo ou amor, aínda que para alteralos

de forma irónica e negativa. Pero temos campos propios:

A aldraxe: series léxicas como a afronta, o litixio e a rifa, o castigo, a

irrisión…

O alimento: ridiculízase a miseria e a avaricia dalgúns tipos sociais como os

infanzóns.

A polémica social é un dos campos máis complexos e implica todos os

sectores e grupos sociais.

O obsceno, con léxico que fai referencia aos órganos sexuais e ás prácticas

eróticas.

SÁTIRA POLÍTICA: trata os problemas políticos e militares que

preocupan aos monarcas do século XIII. Ademais das sátiras persoais,

podemos falar destes dous ciclos:

a) A crítica aos cabaleiros que entregan os seus castelos a Afonso III o

Boloñés na guerra portuguesa de 1246, rompendo as obrigas de

vasalaxe que os unía a Sancho II.

b) A crítica de Afonso X aos nobres que o traizoaron e lle negaron a

súa axuda na guerra de Granada (1264), censurando a súa covardía e

deslealdade.

SÁTIRA LITERARIA: burlas dirixidas a autores e á propia literatura. Os

enfrontamentos eran unha especia de xogo de enxeño para demostrar as

habilidades literarias e dar saída ás rivalidades. Hai tres ciclos:

a) Enfrontamentos entre xograres e trobadores: burlas da falta de

calidade artística ou o cambio de rol dos xograres.

b) Parodia do código do amor cortés e ridiculización dos seus motivos

temáticos ou da linguaxe.

c) Ciclo das “amas e tecedeiras”, nutrido por composicións que

xurdiron logo de que o portugués Joán Soárez Coelho dedicara unha

cantiga de amor a unha ama de cría.

SÁTIRA SOCIAL, DE TIPOS E COSTUMES. Destacan as críticas

á avaricia, ás crenzas na astroloxía e á adiviñación, desde

cortesáns a mercaderes:

a) Os infanzóns e cabaleiros pobres, ridiculizados polas súas

pretensións nobiliarias e a miseria en que viven.

b) Os cregos, frades e monxas aos que se censura polos seus

vicios pouco cristiáns, en especial a gula e a luxuria.

SÁTIRA OBSCENA: pola tendencia ao riso fácil, son comúns

as referencias ao sexual e ao escatolóxico. Destacan neste

ciclo as numerosas cantigas dedicadas ás soldadeiras.