camino natural del ebro gr 99de la fuente de la cueva del agua se obtenían las aguas de sobrón y...
TRANSCRIPT
Camino Natural del Ebro GR 99
Baños de Sobrón/Sobrongo BainuetxeakAltitud/Altitudea: 500 m
Ebroren GR 99 Bide NaturalaFontibretik Faro del Garxal-eraino, Ebro ibaiak 930 km ibiltzen ditu, eta penintsula
osoko ibilgurik zabalena eta emaritsuena osatzen du (85.997 km2). Ebro ibaiaren bide
naturalak Kantabria zeharkatzen du alderik alde, mendi handien eta haran zabalen
artetik. Gaztela eta Leonen, arroila eta mehargune sakonak zizelkatzen ditu. Euskal
Herrian, iragaite-lana egiten du mendialdearen eta haranen artean. Meandro handiek,
gaur egun erabat utzita dauden ibai-adar ugariek eta ibar-baso sarriek alderik alde
zeharkatzen dituzte Errioxa, Nafarroa eta Aragoiko lurrak. Ibilbidearen bukaeran,
Katalunian, Ebro ibaiak arroilak, fruta-arbolen sailak eta arroz-soroak zeharkatzen ditu,
urak itsasora isuri baino lehen. Aldamenean dituen herriek nortasun, kultura eta historia
berezi bat eratu dute uraren erabilerari dagokionez. Herrien ondoan dagoen natura
eta ikuspegi ederrak begietsita, ibiltariak bizipen ahaztezinak izango ditu.
Montes Obarenes Natura GuneaQuintana Martín Galíndez Burgosko Tobalina haraneko herri bat da, ibilbide honen
hasieran dago, eta Montes Obarenes izeneko Natura Gunera sartzeko dugun ateetako
bat da. Montes Obarenes mendilerroak hartzen dituen 45.280 hektareak Kantauriko
mendilerroaren azken mendialdeak dira, hegoalderago daudenak; eta Burgosko La
Burebako lurren gainetik altxatzen dira harresi natural handi bat izango balira bezala.
Gailurrik garaiena Humión da (1.434 m), eta ikuspegian haitzarte sakonak ageri dira
non-nahi: Ebro ibaiak Sobronen zulatu dituen arroilak, Oca ibaiak Oñan zizelkatu duen
mehargunea eta Puron ibaiak Arcena mendilerroan zabaldu duen zintzurra. Oso alderdi
aberatsa da botanika-aldetik, eskualde atlantikoaren eta mediterraneoaren artean
dagoelako: pagoa, artea, erkametza, artelatza, astigarra, gurbea, ipurua, gurbitza,
txilarra, ezkaia, izpilikua eta pinu gorria, pinu beltza eta larizio pinua aurkituko ditugu.
Harkaitz harritsuetan, hegazti harrapari askok egiten dute habia, hala nola, arrano
beltzak eta Bonelli arranoak, mirotz urdinak, saiak eta hontz handiak, eta beste batzuek
ere bai, esate baterako, usapalak eta koartza gorriak. Horrez gain, ornodunen 128
espezie daude gune honetan; honako hauek dira garrantzitsuenak: basakatua, igaraba,
desman piriniarra, orkatza eta basurdea.
Sobrongo haitzarteaTobalinako haran berezitik irtetean, Arcena mendilerroaren ondoan, haitzarte karstiko hau
aurkituko dugu. Burgosen hasten da, eta lehenengo tartea Araban barrena egiten du,
Valderejoko Natura Parkearen mugaren parean. Haitzarte honek dituen 3.496 hektareak Ebro
ibaiaren etengabeko higatze-lanaren ondorioa dira; eta gunea interes handikoa da ekologia-
eta paisaia-aldetik.
Gailurrik garaiena Recuenco mendia da, 1.240 metro baititu; eta tokirik baxuena, berriz, 640
metrokoa da. Bi maila desberdin horien artean, oso landaredi aberatsa sortzen da, esate
baterako, pagadiak, erkameztiak, karraskalak, gurbiztiak, pinu gorriak eta garoak, azken
hauek arriskuan. Habitat horretan, arrano beltzak, sai arreak, igarabak, bisoi europarrak,
orkatzak eta basurdeak bizi dira, besteak beste. Izan ere, gune honek Garrantzia Komunitarioko
Tokiaren eta Interes Komunitarioko Habitataren izendapenak jaso ditu.
Sobrongo bainuetxeaOspe handia du, bertan dauden ur sendagarriak sona handia dutelako eta XIII. mendetik
erabili izan direlako. Sobrón y Soportilla botilaratze-enpresak, Errege Etxea hornitzen
zuenak, Cueva del Agua izeneko leizean sortzen den iturritik hartzen zuen ura.
Bainuetxeak Gerra Zibila hasi arte iraun zuen, eta gerra garaian ospitale militar gisa
erabili zuten. Orain dela urtebete, berreskuratze-lanak egiten hasi ziren, Ebroko
Ingurumen Hezkuntzako Parkea bertan jartzeko eta, azken batean, kirol-, hezkuntza-
eta jolas-arloko jarduerak sustatzeko.
Sobrongo Ur MuseoaAlderdi honetan urak garrantzi handia izan duenez, gune hau sortu da, Sobrongo
Administrazio Batzarrak, Añanako Kuadrillak eta Eusko Jaurlaritzak egindako ekarpenei
esker. Bainuetxeko kapera zahar batean paratu da museoa. Lehenbiziko gunean,
Añanako Kuadrillari buruzko panelak jarri dira; gero, bost areto daude eta horietan
uraren gaineko hainbat kontu ematen dira aditzera: uraren sorburua, aldiak, uraren
inguruan sortu den mitologia eta uraren ekonomiaren garrantzia. Azken aretoan,
burmuin bat jarri da, bisitariaren kontzientzia islatu nahian.
Camino Natural del Ebro GR 99Desde Fontibre al Faro del Garxal el Ebro recorre 930 km por la cuenca más caudalosa
y extensa de la península (85.997 km2). El Camino Natural del Ebro atraviesa Cantabria,
entre magníficas montañas y amplios valles. En Castilla y León esculpe profundas hoces
y congostos. El País Vasco ejerce de transición entre la montaña y el valle. La Rioja,
Navarra y Aragón están surcados por grandes meandros, numerosos brazos fluviales,
hoy abandonados, y tupidos sotos. Al final de su trayecto, en Cataluña, atraviesa hoces,
frutales y arrozales hasta morir en el mar. Sus poblaciones han desarrollado una identidad,
cultura e historia en torno a los usos del agua. Junto a ellas, la naturaleza y los intensos
paisajes ofrecerán al caminante vivencias que no olvidará.
Espacio Natural Montes ObarenesQuintana Martín Galíndez, población burgalesa del municipio de Valle de Tobalina
situada al inicio de esta etapa, es una de las puertas de entrada al Espacio Natural
Protegido Montes Obarenes. Las 45.280 ha de esta alineación montañosa cons-
tituyen las últimas y más meridionales estribaciones de la Cordillera Cantábrica,
y se alzan como murallón natural sobre las tierras de La Bureba (Burgos). Su
máxima altura es el Humión (1.434 m) y profundos desfiladeros protagonizan el
paisaje: las hoces excavadas por el Ebro en Sobrón, el congosto tallado por el
Oca en Oña y la garganta abierta por el Purón en sierra de Arcena. Su riqueza
botánica viene dada por su situación entre las regiones atlántica y mediterránea:
haya, encina, quejigo, alcornoque, arce, serbal, enebro, madroño, brezo, tomillo,
espliego y pinos silvestre, negral y laricio. En sus cortados rocosos instalan sus
nidos aves rapaces, como águilas real y perdicera, aguilucho cenizo, buitre y
búho real, y otras como la tórtola común y la garza imperial. A ello se unen 128
especies de vertebrados: gato montés, nutria, desmán de los Pirineos, corzo y
jabalí, entre los más representativos.
El desfiladero de SobrónA la salida del pintoresco valle de Tobalina, junto a la sierra de Arcena, este
desfiladero kárstico comienza en la provincia de Burgos y se extiende por los
primeros pasos de Álava, lindando con el Parque Natural de Valderejo. Sus 3.496
ha son una zona de gran interés ecológico y paisajístico, formada por la continua
acción erosiva del Ebro.
Entre su máxima altura, los 1.240 m del monte Recuenco, y la cota más baja, a
640 m, se desarrolla una rica flora compuesta por hayedos, quejigales, carrascales,
madroñales, pinos albares, y especies amenazadas como el helecho. Constituye
el hábitat de águilas reales, buitres leonados, nutrias, visones europeos, corzos,
jabalíes… De hecho, ha sido declarado Lugar de Importancia Comunitaria (LIC)
y Hábitat de Interés Comunitario.
Balneario de Baños de SobrónSu fama se debe a sus aguas medicinales, conocidas y utilizadas desde el siglo
XIII. De la fuente de la Cueva del Agua se obtenían las aguas de Sobrón y Soportilla,
embotelladora de la Casa Real. El balneario funcionó hasta la Guerra Civil, periodo
en el que se utilizó como hospital militar. En 2005, se recuperó para crear el
Parque Educativo Medioambiental del Ebro, dirigido a actividades deportivas,
educativas y de ocio.
Museo del Agua de SobrónLa importancia del agua en este entorno ha forjado la creación de este espacio,
gracias a las aportaciones de la Junta Administrativa de Sobrón, la Cuadrilla de
Añana y el Gobierno Vasco. Organizado en una antigua capilla del balneario, se
compone de un primer escenario con paneles sobre la Cuadrilla de Añana, que
da paso a cincos salas donde se muestra el origen del agua, sus estados, la
mitología que ha originado, la importancia de su economía y una parte final donde
un cerebro humano intenta ser la conciencia del visitante.
Miranda de Ebro
Zaragoza
Caspe
Tortosa
Haro
Calahorra Alfaro
Amposta
Móra d’Ebre
Mequinenza
Alagón
Reinosa
LogroñoTrespaderne
Mila
gro
San A
drián
Sartag
uda
Men
davia
Oyón
Elcieg
o
Haro
Baños
de Sob
rón
Quinta
na M
artín
Galí
ndez
Tresp
ader
nePue
nte A
renas
Man
zane
do
Pesque
ra de E
bro
Orban
eja del
Castill
o
Villanu
eva d
e la N
ía
Mont
es C
laros
Font
ibre
Polien
tes
Puent
e de B
riñas
Cenice
roLo
groñ
oAgo
ncillo
Alcana
dreLo
dosa
Puent
e de R
incón
de Sot
o
Puent
elarrá
Mon
te H
ijedo
Mira
nda d
e Ebro
San V
icent
e de l
a Son
sierra
Turzo
Cillaper
lata
San M
artín
de Don
Alfaro
Amposta
Torto
sa
Benifa
llet
Mór
a d’E
bre
Flix
Meq
uinen
za
Vall d
e Fre
ixes
Mas
de la P
unta
Chipra
naCas
pe
Escat
rón
Sásta
go
Pina de E
bro
Velill
a de E
bro
El Bur
go de E
bro
Zarag
oza
Utebo
Alagón
Gallur
Buñue
l
Tude
la
Gelsa
Quinto
Almatr
et
Fayó
n
Caste
jón de E
bro
Ermita
de M
ontler
Alborge
Barcin
a del
Barco
Baños
de Ebro
Calaho
rraAza
gra
Valdela
teja
RiumarTudela
Los caminos son pequeños monumentos que se conservanpisándolos. No hagáis atajos.
Bideak monumentu txikiak dira, eta haiek zaintzeko modurikonena haien lurra zapaltzea da. Ez joan bide-zidorretatik.
Cada lugar y cada construcción tienen un nombre y una historia.Merece la pena conocerlos.
Toki eta eraikin bakoitzak bere izena du, bai eta berezko historiabat ere. Merezi du horren berri jakitea.
No arrancar plantas ni arbustos.
Ez atera erroetatik landarerik edo zuhaixkarik.
No tirar residuos al suelo.
Ez bota hondakinik lurrera.
No está permitido hacer fuego.
Debekatuta dago sua egitea.
No está permitido acampar.
Debekatuta dago kanpatzea.
ETAPAS 10, 10.1, 11 y 11.1: Quintana Martín Galíndez - Barcina del Barco - San Martín de Don - Baños de Sobrón - Puentelarrá - Miranda de Ebro
600 m
500 m
400 m
700 m
800 m
900 m
600 m
500 m
400 m
700 m
800 m
900 m
1.000 m
1.100 m
600 m
500 m
400 m
700 m
800 m
900 m
1.000 m
1.100 m
Molino de Camajón
VillanuevaSoportilla
Necrópolis a 1 km
Puentelarrá
Guinicio
Montañana
2 km 10 km
Guinicio
2 km
QuintanaMartínGalíndez Baños de
Sobrón
10 km 20 km 25,8 km
PangusiónBarcina del Barco
MijaralenguaSan Martín de Don
Antenas
Sobrón
2 km
Barcina del BarcoOrbañanos
Puente deTobalinilla
10,1 km
Sta. Maríade Garoña
San Martín de Don
600 m
500 m
400 m
700 m
800 m
900 mBaños deSobrón
20 km
Suzana La Nave
Mirandade Ebro
Etapa 10.1Etapa 10 Etapa 11
Embalse y desfiladero de SobrónSobrongo haitzartea eta urtegia
Paisaje de los Montes ObarenesMontes Obarenes izeneko mendien ikuspegia
Panorámica de la localidad de SobrónSobron herriaren panoramika
Baños de SobrónBaños de Sobron
Presa del embalseUrtegiko presa
Ayuntamiento de LantarónLantarongo Udala
945 332 024
EmergenciasLarrialdiak
112
Interior del Museo del AguaUr Museoaren barnealdea
Santa Maríade Garoña
San Martínde Don
Orbañanos
Tobalinilla
Villanueva-Soportilla
Puentelarrá
Fontecha
Guinicio
Montañana
Caicedo de Yuso
Leciñana del Camino
Salcedo
Comunión
Suzana
Ameyugo
Moriana
Santa Gadea del Cid
Bozoo
EspejoTuesta
Morillas
Frías
Valderrama Cubilla
Cascajaresde Bureba
Miraveche
Quintana Martín GalíndezP
Mijaralengua
Promediano
Necrópolis deLa Magdalena
Dolmen de la Mina
Dolmen dela Lastra
Carrascalde Comunión
Villa deCabriana
Molino deCamajón
Puente deTobalinilla
Barcinadel Barco
Río Ebro
Sierra de Pancorbo
Montes Obarenes
Río Molinar
Embalse de Sobrón
Sierra de Arcena
Río O
mecillo
Laguna de Arreo
Peñas de Cuartango
Río B
ayas
Río
Gril
lera
Río Grillera
Desfiladero de Sobrón
Montes Obarenes
Baños de Sobrón
P
P
Mirandade Ebro
P
Sobrón
Río
Puró
n
P
Montes Obarenes
Centro urbanoHirigunea
InformaciónInformazioa
CarreterasErrepideakCamino Natural del Ebro GR 99
Ebroren GR 99 Bide Naturala
Espacio de interés naturalNatura-intereseko gunea
Casa ruralLanda-etxea
ComidasJatorduak
Zona de pescaArrantzatzeko gunea
Deportes de aventuraAbentura-kirolak
FuenteIturria
MonumentoMonumentua
PuenteZubia
RománicoErromanikoa
MuseoMuseoa
Zona monumentalMonumentuen gunea
Atención sanitariaOsasun-laguntza
AlojamientoOstatua
AlbergueAterpetxea
ErmitaBaseliza
P Panel informativoInformazio-taula
Espacio de interés naturalNatura-intereseko gunea
CampingKanpina
Área recreativaAisiarako lekua
Rutas alternativas al Camino Natural del EbroEbro ibaiaren Bide Naturalaren ordezko ibilbideak
Sobrón
Orbañanos
TobalinillaSanta Maríade Garoña
Garoña
Villaescusade Tobalina
San Martínde Don
MijaralenguaBarcinadel Barco
Río Ebro
PRC-BU 94
PRC-BU 110
GR 99
GR 99
Camino Natural del Ebro GR 99Senderos de PequeñoRecorrido Circular (PRC)
0,5 1 2 Km0
Embalse del Ebro Baños de Sobrón
Etapa 11.1
2 km
PuentelarráSalcedo
Mirandade Ebro
600 m
500 m
400 m
700 m
10 km 16,2 km
Fontecha
Caicedo-YusoLeciñana
del Camino Comunión