beroa eta tenperatura2ccnn11edit

NATURA ZIENTZIAK DBH 2. MAILABeroa eta tenperatura

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET

IRTEN AURREKOA

IRAKURGAIA

ESKEMA

BALIABIDEAK

INTERNET

Beroa eta tenperatura



IRTEN AURREKOA

Lehen irakurgaia

XVII. mendean, zientzialariek dagoeneko bazuten euren esperimentuetan tenperaturak zuen garrantziaren berri, baina artean termometroa ez zegoen asmatuta eta horrek tenperatura kontrolatzea zailtzen zuen. Orokorrean, tenperaturaren erregulazioa beharren arabera eta bero-iturri ezberdinak erabiliz egiten zen.Bero-iturri hauen eta euren ezaugarrien deskribapenik zehatzenetariko bat Martino Rulandok idatzi zuen, alkimistahandia eta Alemaniako Rodolfo II.aren medikua, hark hamahiruiturri ezberdin zehaztu zituen, besteak beste:

– Ignis seu calor fimi equini. Zaldi baten simaurrak sorturiko beroa. Berehala jaso behar zen,animalia beraren txizatan bustia. Bero gutxi sortzen zuen.– Ignis seu calor aeris. Gela bateko airea berotzen zuen iturri batek sorturiko beroa. “Biguna” bezala kalifikatzen zuen.– Ignis seu calor lampadis. Pizturiko kandelen su zuzenak sorturiko beroa. Bere “indarra” kandela kopuruaren araberakoa zen.– Ignis seu balnei Maris. Maria bainutan sorturiko beroa. Bero “bizia” zen.– Ignis seu balnei cinerum. Errautsek sorturiko beroa. Bero “ahaltsua” zen.– Ignis nudus. Objektu baten gaineko su zuzenak sorturiko beroa.– Ignis reverberatorius. Labe itxi batean sorturiko beroa.

Alkimista, David Tenier Gaztearen, obra.



IRTEN AURREKOA

Edukien eskema

Beroa

Ezaugarriak

Eraginak

Dilatazioa eta uzkurduraEgoera-aldaketak

Izaki bizidunak

Larruazala

Neurriak

EskalakTermometroa

Propagazioa

KondukzioaKonbekzioaErradiazioaEroaleak eta isolatzaileak

HASIERA

Tenperatura

Ezaugarriak

Eraginak

Fusioa eta irakitea

Izaki bizidunak

Tenperaturara moldatzea



IRTEN AURREKOA

HASIERA

Unitatearen azalpenerako baliabideak

Zer da beroa?

Tenperatura eta barne-energia

Dilatazioa eta uzkurdura

Egoera-aldaketak Fusio eta irakite tenperaturak

Tenperaturaren neurria

Termometroa Kondukzioa Konbekzioa Erradiazioa

Eroale eta isolatzaile termikoak

Larruazala Izaki bizidunen moldatzea tenperaturara

Estekak



IRTEN AURREKOA

Bero transferentzia

Zer da beroa?

IKUSI ANIMAZIOA

Joule 1 (J)0,24 kaloriaren (kal)

baliokidea da

Beroa gorputz batetik bestera harremanetan eta tenperatura ezberdinetan daudenean transferitzen den energia da.



IRTEN AURREKOA

Bero transferentzia

(energia termikoa)

Zer da beroa?

Beroa transferitzen da oreka termikora iritsi arte.

Beroa burdinatik (tenperatura handiagoan) uretara (tenperatura txikiagoan) igarotzen da.

Beroa gorputz batetik bestera harremanetan eta tenperatura ezberdinetan daudenean transferitzen den energia da.

ITZULI

Joule 1 (J)0,24 kaloriaren (kal)

baliokidea da



IRTEN AURREKOA

Tenperatura eta barne-energia

Gorputzeko partikulen abiadura handitu egiten da energia jasotzean (beroa).

Zenbat eta gorputzak bero gehiago jaso, orduan eta gehiago handitu.

Zenbat eta gorputzeko partikula kopurua txikiagoa izan, orduan eta gehiago handitu.

100 ºC 600 ºC 100 ºC 1200 ºC 100 ºC 900 ºC

Agitazio termikoa Partikula bakoitzak energia zinetikoa du

(Ec). Barne-energia kopurua neurtzen du

Ec-ren batuketa barne-energiaren baliokidea da.

Sugarra biziagoa da

Barra meheagoa da



IRTEN AURREKOA

Globoaren airea berotzean

dilatatzen da

Merkurioaren dilatazioak tenperatura neurtzen ahalbidetzen du


Partikulen arteko loturak ahulagoak dira. Solidoak baino gehiago dilatatzen dira.

Partikulak oso banatuak daude. Asko dilatatzen dira berotzean.

Partikula hertsiki lotuak. Gutxien dilatatzen direnak dira.

Solidoak Likidoak Gasak

Dilatazio-juntura

ZER GERTATZEN DA UZKURTZEN DENEAN?

ZER GERTATZEN DA DILATATZEN DENEAN?



IRTEN AURREKOA

0 10


0 10


Solidoak

Dilatazio-juntura

ITZULI

Gorputzak beroa botatzen du eta hoztu egiten da.

Partikulak gutxiago mugitzen dira.

Bolumena murrizten da, gorputza uzkurtzen da.



IRTEN AURREKOA

Airea dilatatzen denean, bere

bolumena handitzen da eta

tapoia saltarazten du.

Merkurioaren dilatazioak tenperatura neurtzen uzten du


Partikulen arteko loturak ahulagoak dira. Solidoak baino gehiago dilatatzen dira.


Solidoak Likidoak Gasak

Dilatazio-juntura

ITZULI



IRTEN AURREKOA

Egoera-aldaketak

Solidoa

Likidoa

Gasa

Aurreranzko aldaketak

Atzeranzko aldaketak

Urtz

ea

Sol

idot

zea

Sublimazioa

Atzeranzko

sublimazioa

Baporizazioa

Kondentsazioa



IRTEN AURREKOA

Fusio eta irakite tenperaturak

Egoera solidoa

Egoera likidoa

Gas-egoera

FUSIO TENPERATURA

IRAKITE TENPERATURA



IRTEN AURREKOA

Tenperaturaren neurria

ºF ºC K Fahrenheit (ºF) eskala

Celsius (ºC) eskala

Eskala absolutua edo Kelvin (K)

212 100 373

176 80 353

140 60 333

104 40 313

68 20 293

32 0 273



IRTEN AURREKOA

Alkohol termometroa

Tenperatura atmosferikoa neurtzeko erabiltzen da

Termometroa

Merkurio termometroa

Alkohol koloreztatua Merkurioa

Gorputz-tenperatura neurtzeko erabiltzen da



IRTEN AURREKOA

Kondukzioa

Kondukzio bidezko beroaren propagazioaren norabidea

Partikulek energia zinetikoa handitzen dute.

Solidoaren partikulak



IRTEN AURREKOA

Konbekzioa

Gas partikulak

Likido partikulak

Konbekzio-korronteak



IRTEN AURREKOA

Zenbat eta tenperatura handiagoa izan, orduan eta handiagoa igorririko energia

erradiatzailea

IKUS DAITEKE ERRADIAZIOA?

Negutegia

Erradiazioa

Eguzki-erradiazioaLandareek

igorririko erradiazioa



IRTEN AURREKOA

Zenbat eta tenperatura handiagoa izan, orduan eta handiagoa igorririko energia

erradiatzailea

Negutegia

Erradiazioa

Eguzki-erradiazioaLandareek

igorririko erradiazioa

Energia erradiatzaile igorpena argi gorri forman

ITZULI



IRTEN AURREKOA

Egurra

Metalak

Beroa ondo eroaten dute

Eroaleak eta isolatzaileak

Eroale termikoak

Isolatzaile termikoak

Beroa ez dute ondo eroaten

Airea

Beira bikoitzeko

leihoak



IRTEN AURREKOA

Larruazala beroaren pertzepzio organo gisa

Larruazalaren egitura

Termo-hartzaileak

Bat-bateko tenperatura aldaketak detektatzen dituzte, gure gorputzarenak baino handiagoak edo txikiagoak

LUPEK IRUDIAK HANDITZEN DITUZTE

Epidermisa

Ileak



IRTEN AURREKOA



Ruffiniren korpuskuloa

Epidermisa

Ileak

Bero-sentsazioak detektatzen ditu

ITZULI



IRTEN AURREKOA



Krauseren korpuskuloa

Epidermisa

Ileak

Hotz-sentsazioak detektatzen ditu

ITZULI



IRTEN AURREKOA

Izaki bizidunen moldaketak tenperaturara

Beroa hozteko

apendizeak Bero-ekoizpen iraunkorra Letargia faseak

Ur-lurrunketaren bidezko hozketa

Tenperatura aldaketaBeroa

Forma borobilduak eta garaiera gutxi

Hotza

Ura metatzen duten arantza eta zurtoin formadun

hostoak

Taldeak Ezkutalekuak edo babesguneak

Hotz-garaietan hosto-galera



IRTEN AURREKOA

Esteka interesgarriak

HASIERA


WEB GUNEHONETARA JOAN


WEB GUNEHONETARA JOAN

beroa eta tenperatura2ccnn11edit

Education