barruko landare-ekoizpena
DESCRIPTION
Barruko landare-ekoizpenaErantzunak: 0Jakinbaik ziurtatutako fitxategiaTRANSCRIPT
����������������������� �������������
������� ������
��������
�����������������
���������
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntz koordinazioa
LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA
Egilea(k): Mari Jose Maiz. Mendikoi-Fraisoro Nekazaritza Eskola
Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntz Zerbitzuak
Maketa: Agurne Lizaso
Azalaren diseinua: Naiara Beasain
Ikasmaterial honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena jaso du: 2002-07-19
2004an prestatua
�������������
����
������������ ���
���������� ������������ ����������
�������������������������� ����� ������������� ������� �� �
������ �������������������� ������� �� �
�������������������� ��!���� �������
��� ������� �� �����������
"���������#�����$���������������� ��
%������ �#�������
&�'�����������#�������
�(��������#��� ����� ��� �)���� �� ��*��� ���
6 BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA
LANBIDE EKIMENA I
Aurkibidea
11.. BBEEHHAARRRREENN AARRAABBEERRAAKKOO SSAAIILLKKAAPPEENNAA ...................................................................................................................................................................................... 22
11..11.. LLaannddaarree ttrrooppiikkaallaakk ............................................................................................................................................................................................................................................ 22
11..22.. LLaannddaarree eerrddiittrrooppiikkaallaakk ................................................................................................................................................................................................................................ 22
11..33.. AAsskkoo eesskkaattzzeenn eezz dduutteenn llaannddaarreeaakk.......................................................................................................................................................................................... 22
22.. MMIINNTTEEGGIIEENN EEZZAAUUGGAARRRRII OORROOKKOORRRRAAKK........................................................................................................................................................................................ 33
22..11.. HHaazzkkuunnttzzaa...................................................................................................................................................................................................................................................................... 33
22..22.. MMeerrkkaattuurraattzzeeaa.......................................................................................................................................................................................................................................................... 33
33.. BBAALLIIAABBIIDDEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................................. 44
33..11.. NNeegguutteeggiiaa ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 44
33..22.. IInngguurruunnee--bbaallddiinnttzzaakk ........................................................................................................................................................................................................................................ 55
33..33.. NNeegguutteeggiiaarreenn bbaarrrruukkoo aallddeeaa .............................................................................................................................................................................................................. 66
33..44.. BBeerrookkuunnttzzaa.................................................................................................................................................................................................................................................................... 77
33..55.. UUrreezzttaakkeettaa .................................................................................................................................................................................................................................................................... 88
33..66.. SSuubbssttrraattuuaakk.................................................................................................................................................................................................................................................................. 99
33..77.. OOnnggaarrrriiaakk .................................................................................................................................................................................................................................................................... 1100
44.. NNEEGGUUTTEEGGIIAARREENN PPLLAANNGGIINNTTZZAA................................................................................................................................................................................................................ 1122
44..11.. EEssppaazziioo eerraabbiillggaarrrriiaa .................................................................................................................................................................................................................................... 1122
44..22.. EEkkooiizzppeenn--ddaattuuaakk .............................................................................................................................................................................................................................................. 1122
55.. PPLLAANNTTEELL--EEKKOOIIZZPPEENNAA ............................................................................................................................................................................................................................................ 1144
55..11.. KKoonnttuuaann iizzaann bbeehhaarrrreekkoo zzaaiinnkkeettaakk ...................................................................................................................................................................................... 1144
55..22.. HHaazzii bbiiddeezzkkoo bbaarrrruukkoo ppllaanntteellaarreenn eekkooiizzppeennaa ...................................................................................................................................................... 1155
55..33.. AAllddaaxxkkaa bbiiddeezzkkoo uuggaallkkeettaa .................................................................................................................................................................................................................. 1166
55..44.. IInn vviittrroo hhaazzkkuunnttzzaa............................................................................................................................................................................................................................................ 1177
55..55.. BBaarrrruukkoo llaannddaarree--eessppeezziieeaakk eettaa hhaauueenn uuggaallkkeettaa.............................................................................................................................................. 1188
6 BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA
LANBIDE EKIMENA II
66.. BBEERRRRAAZZKKUUNNTTZZAA .............................................................................................................................................................................................................................................................. 2211
66..11.. KKoonnttuuaann iizzaann bbeehhaarrrreekkoo ppaarraammeettrrooaakk ............................................................................................................................................................................ 2211
66..22.. HHaazzkkuunnttzzaa--ffiittxxaakk .............................................................................................................................................................................................................................................. 2211
77.. BBOORRRROOKKAA FFIITTOOSSAANNIITTAARRIIOOAA ...................................................................................................................................................................................................................... 2222
77..11.. AArraauu oorrookkoorrrraakk .................................................................................................................................................................................................................................................... 2222
88.. MMEERRKKAATTUURRAATTZZEEAA ........................................................................................................................................................................................................................................................ 2233
88..11.. SSaallmmeennttaa--ggaarraaiiaa .............................................................................................................................................................................................................................................. 2233
88..22.. KKaalliittaattee--aarraauuaakk.................................................................................................................................................................................................................................................... 2233
88..33.. PPuubblliizziittaatteeaa .............................................................................................................................................................................................................................................................. 2233
88..44.. GGaarrrraaiiooaa ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 2244
88..55.. BBeehhaakkeettaa eettaa ddaattuu--bbiillkkeettaa hhaazzkkuunnttzzaann .......................................................................................................................................................................... 2244
BBAARRRRUUKKOO LLAANNDDAARREEAAKK.. EESSPPEEZZIIEERRIIKK GGAARRRRAANNTTZZIITTSSUUEENNAAKK........................................................................................................................ 2266
BBAARRRRUUKKOO LLAANNDDAARREEAAKK.. HHAAZZKKUUNNTTZZAA--FFIITTXXAAKK ........................................................................................................................................................................ 3377
GGAALLDDEERRAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 6633
LANBIDE EKIMENA
1
BARRUKO LANDARE-EKOIZPENA
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
2
1. BEHARREN ARABERAKO SAILKAPENA
1.1. Landare tropikalak
* Beharrak eta adibideak
- Negutegi beroa: gutxieneko tenperatura gauean, 18 ºC eta egunez 21 ºC.
- Argitasun handia behar duten espezie batzuk: ficus (benjamina, elastica, repens)...
- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: philodendron, monstera, syngonium, scin-
-dapsus, dieffenbachia, scheflera, begonia rex, maranta, saint paulia, poinsettia...
1.2. Landare erditropikalak
* Beharrak eta adibideak
- Negutegi erdiberoa: gutxieneko tenperatura gauean, 10 ºC eta egunez 18 ºC.
- Argitasun handia behar duten espezie batzuk: impatiens, geranium...
- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: hedera, chlorophitum, nephrolepis, fuchsia,
cyclamen...
1.3. Asko eskatzen ez duten landareak
* Beharrak eta adibideak
- Negutegi hotza: gutxieneko tenperatura gauez, 3 ºC eta egunez 12 ºC.
- Argitasun handia behar ez duten espezie batzuk: aucuba...
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
3
2. MINTEGIEN EZAUGARRI OROKORRAK
2.1. Hazkuntza
* Teknologia
Barruko landareen hazkuntza, oro har, negutegian (berogailuarekin) egiten da. Maila teknologiko altua (erabat
kontrolatutako atmosfera eta lan guztien mekanizazioa), hots, prestakuntza-maila altua, eskatzen du.
* Produktua
Oso tamaina estandarizatua. Ekoitzi beharreko formatuaren arabera, jatorria desberdina da (tamaina
txikikoak instalazio hauetan hazten dira eta landare handiak, aldiz, beste leku batzuetatik ekartzen dira, eta saltzeko garaia iritsi
arte mintegietan biltegiratzen dira).
2.2. Merkaturatzea
* Merkatua
Garraio-kostua altua da (kamioi isotermoak, landareei emandako babes handia) eta baita produktuaren balio
erantsia ere. Kontsumo-gune handietatik edo handizkako merkatu handietatik gertu dauden inguruetan
egindako hazkuntza asetzeko zorian dagoen merkatua dugu eta kalitatearen eta prezioaren arteko
erlazioa oso garrantzitsua da. Bestalde, kanpoko lehia ere handia da.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
4
3. BALIABIDEAK
3.1. Negutegia
* Kristalezko negutegiak
Egitura metalikoarekin eta beirazko estalkiarekin asko irauten dute, baina eraikuntza, landaketaren,
eskualdearen eta amortizazio-epearen arabera, planifikatu egin behar da.
Era berean, ekoizlearen irudi ona emateko aukera eskaintzen dute eta, gutxienez, bezeroari zuzeneko
salmenta egiten zaion lekuetan erabili behar dira.
Gure inguruan (hotz samarra) negutegi bat egiterakoan kontuan izan behar dugu negutegi horrek haizeari,
euriari, argitasun eskasari, elurrari, kazkabarrari... aurre egin beharko diola eta, beraz, kanpoko faktore
horiek guztiak oso kontuan izan beharko ditugu negutegi-mota aukeratu eta non ipini erabakitzerakoan
(barruko ingurune-baldintzak errazago kontrolatzen dira).
* Plastikozko estalkiak
Kristalezko estalkiak baino merkeagoak dira, gutxiago irauten dute eta ez dira besteak bezain ikusgarriak.
Merkatuan mota askotakoak aurki daitezke eta, beraz, gardentasunari, iraupenari, erresistentziari eta pre-
zioari dagokionez, erabilitako materiala oso kontuz aztertu beharko dugu, gero ez damutzeko.
Normalean gehien erabiltzen diren batzuk aipatuko ditugu: plaka erdigogorrak (polikarbonatozkoak, polimeta-
-krilatozkoak, poliesterrezkoak, P.V.C...) edo polietilenozko plastiko malguak (EVA, iraupen luzekoak...). Fabrikatzaileari
garantia eskatu behar diogu, eta batzuetan ganbera bikoitza erabili beharra ere gerta daiteke (tenperatura-
-aldaketa gutxiago, kondentsazio gutxiago, argitasunean galera-apur bat...).
* Eraikuntza-xehetasunak
Askotan ez da kontuan izaten hustubide ona ipintzea. Azken aldi honetan maiz izan ditugu euri-jasak
eta, ondorioz, gerta daiteke ordu gutxiren buruan 300 l/m2 (300.000 litro), 1.000 m2-ko negutegi baten
gainean izatea. Ur hori behar den bezala bideratu beharrean gara, ezustekoren batekin topo egin nahi ez
badugu behintzat (uholdeak barrualdean edota gertuko sailetan, lubiziak aldapetan...).
Instalazioa finkatzeari dagokionez, negutegi bat eraikitzerakoan oinarrizkoa izango da zimendu ona
izatea. Hau da, negutegia diseinatu eta nola egin pentsatzean haizearen indarraren berri izan behar
dugu (haize-babesak izango ditugula jakin arren). Kontuan eduki beharreko beste faktore bat oso ondo finkaturik
ez dauden lursailen lubiziak dira; izan ere, askotan, horietan eraikitzen dira negutegi handiak. Hori dela-
-eta, egitura- eta zimenduen kalkuluak egitean ezaugarri horiek guztiak aurreikusi behar dira.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
5
3.2. Ingurune-baldintzak
* Gehiegizko argitasuna
Barruko landare gehienek ez dute argi-kopuru handien beharrik izaten (argi-intentsitatea watt/m2 edo luxetan
neurtzen da). Gehiegizko argitasunak, bestalde, tenperatura igotzea du berarekin eta horrek hazkuntzaren
garapen normala eragotz dezake.
Itzala emateko erabiltzen diren metodoetako bi aipatuko ditugu:
- Estalkia margotzea: negutegiko sabaia margotzea ez da komeni gure inguruan, noiznahi lainotuta
ageri baita zerua (baita udan ere) eta euriak pinturan eragina baitu.
- Sareak: itzala emateko sareak jarriz gero, luxometro eta ordenagailu-programa batekin automatiza
daiteke, sareak itxi eta zabal daitezen motor txiki baten bitartez.
Itzalpeak, landareak gehiegizko argitasunetik babesteko sortutako lekuak dira. Errafia sintetikoarekin edo
propilenozko ehunekin eginak dira eta espezie jakinentzako hazkuntza-guneak dira. Batzuetan, udan
(neguan eta zenbait espezierentzako hotzegiak izan daitezke) landare-biltegi moduan erabiltzen dira.
* Aireztapena
Barruan pilatutako gehiegizko beroa eta hezetasuna ezabatzea du helburu eta negutegi altuetan eta
bolumen handikoetan errazagoa da erregulatzea.
Landaketak kaltetu ditzaketen aire-korronte zakarrak saihestu behar dira. Aireztapen indartsuak eta
zakarrak negutegiko giroa lehortzen du, barneko hezetasuna jaitsiz eta landareen fisiologian kalteak
eraginez.
Giro hezea mantendu nahi izanez gero, hezagailu automatikoak edo eskuzkoak erabil daitezke edota
lainoztagailuak erabiliz, korridoreak eta paretak heze manten daitezke.
Cooling sistemak aire epelaren eta lehorraren eta aire freskoaren eta hezearen arteko trukaketa egitea
ahalbidetzen du. Negutegiaren iparraldeko aurrealdean panel batzuk ipintzen dira, egurrezkoak, alumi-
niozkoak, zuntz sintetikoekin, txirbilarekin, lastoarekin... (busti daitezkeenak). Hegoaldeko aurrealdean,
berriz, erauzgailu haizagailu batzuk ipiniko dira eta horiek martxan jartzean aire-masa heze bat zabal-
duko dute negutegi guztian zehar. Tenperatura jaitsarazi eta hezetasun-ehunekoa handitu egiten dute.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
6
3.3. Negutegiaren barruko aldea
* Lur gainean egindako hazkuntza
Estalitako leku guztia ez da erabilgarria landareak jartzeko. Beraz, enpresaren antolaketaren arabera,
hazkuntzan zehar egin beharreko lanak egiteko zenbait leku edo espazio gordetzea aurreikusi beharko
da. Hori dela-eta, negutegi osoan zehar korridore nagusi bat markatuko dugu, eta horren zabalera erabili
behar diren garraio-moten araberakoa izango da. Korridore horrek (hormigoizkoa bada, hobe), estuagoak
izango diren bigarren mailako beste korridore batzuk izango ditu eta horien artean kokatuko dira
hazkuntzako lursailak.
- Lur hutsa: lurra berdinduta eta hutsik badago, gerta daiteke (eta ziur gertatuko dela) belar txarren
haziak ernatzea, eta, askotan, bertan egon daitezkeen harriek eta zokorrek ontzien oreka zaildu
dezakete.
- Lurra eta hondarra: hondar-geruza batekin estalitako lur gainean ere egin daiteke hazkuntza,
eta aurreko egoera hobetu daiteke belar txarren kontrako tratamendua egin ondoren, hondar-
-kapa bat erantsiz.
- Lurra eta plastikoa: beste aukera bat ontziak plastikoz estalitako lur gainean jartzea da; hobe,
opakoa bada (ez du belar txarrik ateratzen uzten). Lurra berdindu ondoren, hondarraren gainean ipini.
- Lurra eta hormigoia: azkenik, eta garestiagoa bada ere, askotan gomendagarria izan daitekeena
hormigoizko zorua ipintzea izango da. Era berean, berokuntza-sistema bat ipintzeko baliagarria
izan daiteke. Abantaila asko ditu, hala nola erabilitako energia hobetzen du, lan garbiagoak,
garraio errazagoa, giro osasuntsuagoa, ontzi garbiagoak, belar txarrik ez, aprobetxa daitekeen
leku handiagoa, eta abar.
Jartzeko modurik ohikoena lurra trinkotzea da; mailazoa ipini eta horri berokuntzaren hodiak serpentin
moduan lotu, lerroen artean 30 cm-ko tartea mantenduz (oso garrantzitsua da hodiak elkarrekin ondo lotuta
egotea, pitzadurarik izan ez dadin). 10 cm-ko hormigoizko geruza ezarri, hustubide nagusira % 1eko aldapa
errespetatuz.
Ura 35-50 ºC gradutan igarotzen da eta horrela, hormigoia 27-28 ºC-tan mantentzea lortzen da.
* Mahaietan egindako hazkuntza
Manipulatzea eskatzen ez duen ontziko edozein landare-mota lurrean landu daiteke, baina lurrean egin
behar ez duguna hau da: ontziratu, berriro ere ontziratu, lekuz aldatu… Mahaiak eskuratzea edo egitea
komeni da eta bertan ipiniko ditugu ontziak landareekin.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
7
Egitura egiteko materialik erabilienak burdina galvanizatua eta aluminioa (arinagoa baina garestiagoa) dira.
Hondoa, gehienetan, uralitazkoa izaten da eta horren gainean porespanezko xaflak jartzen dira,
kanalekin, ur beroko berokuntza-sistema jartzeko. Ura, aipaturiko kanaletan hodibihur moduan jarritako
hodi tolestuetatik zehar igarotzen da.
Mahaien altuerak lana eroso egitea ziurtatu behar du (metro 1 gutxi gorabehera) eta zabalera egokia 2 m-koa
izango da (bi alboetatik erdira iritsi ahal izateko); aldi berean, ez dute luzeegiak izan behar (joan-etorri luzeagoak).
Mahai mugikorren erabilerak erabilgarria den espazioa handitzea ahalbidetzen du (guztiaren % 85eraino).
Hala ere, honek badu bere eragozpena, hots, libre dagoen korridorean soilik egin daiteke lana. Mugitzen
ez diren hankak dituzte eta plataforma da mugi daitekeena, horrela, bi mahaien arteko korridorea utzi
gabe erabil daitezke mahaiak.
Espazio erabilgarria gehiago aprobetxatzea, alferrikako garraioak ekiditea, lana ongi programatzea,
eroso eta garbi lan egitea eta garraioan eskulana gutxitzea helburu duten baliabide berriak, garraio- eta
hazkuntza-modulu konplexuak izango dira. Horiek negutegian zehar eta guneetan zehar (produkzioa,
aklimatazioa, hazkuntza, manipulazioa...) mahai osoak garraiatzea ahalbidetzen dute, instalazio barruan ia inor
egon gabe.
3.4. Berokuntza
* Beharra
Barruko landareak berokuntzarik gabeko negutegian haztea oso arriskutsua da gure inguruan espezie
gehienentzat. Hala ere, onartu beharra dago beti ez dela beroa faktore nagusia neguan kalitateko
landareak hazteko (argitasuna, hezetasuna, zainketak,...).
* Jauzi termikoa
Negutegiko espazioa berotzeko beharrezkoak diren kaloriak. Besteak beste, barruan nahi dugun gutxie-
neko tenperaturaren eta kanpoan espero dugun gutxieneko tenperaturaren araberakoa izango da.
Jauzi termikoa bi balioren arteko desberdintasuna izango da. Adibidez: barruan izan nahi dugun gutxie-
neko tenperatura 17 ºC-koa bada eta kanpoan espero dugun gutxienekoa -5 ºC (0 ºC azpitik), lortu beha-
rreko jauzi termikoa 22 ºC-koa izango da. Datu horrekin batera, estalkiaren m2-en eta estalki-motaren
arabera izango diren bero-galerak, ipini beharreko berogailuaren potentzia kalkulatzeko erabiliko ditugu.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
8
* Berokuntza-mota
Bi dira gehien erabiltzen diren metodoak.
- Aire beroa: metodorik samurrena; negutegia aire beroaren bidez berotzea da. Instalazio honen
osagaiei dagokienez, gasoliozko erregailu automatiko batek berotutako aire beroko kamera duen
berogailu bat izango du. Erregailua termostato batek erregulatuko du. Bestalde, haizagailu indar-
tsu batzuk izango ditu, eta zulatutako plastikozko hodi malgu batzuen laguntzarekin (banaketa
hobetzen duten) airea instalazioaren barruan barreiatuko dute.
- Ur beroa: oso erabilia den metodo bat ur bero bidezko berogailuarena da. Gasolio-galdara batek
berotzen du ura eta hori, gero, hazkuntza-mahaien gaineko plataformatik edo hormigoizko lurraren
azpitik jarrita dagoen hodi-sare metalikotik edo uzkurtutako materialetik zehar igarotzen da.
Batean zein bestean, dagozkion termostatoek automatizatzen eta erregulatzen dute tenperatura
egokia mantentzea.
3.5. Ureztaketa
* Ureztaketan erabiltzen den ura
- Jatorria: erabili beharreko uraren jatorria desberdina izan daiteke: putzutik, euritik, urtegietatik,
ibaietatik… lurrazpian edo azaleran kanalizazio bidez bideratuta.
- Kalitatea: kalitatea neurtzeko parametro bat pH-a izango dugu eta 5,5 eta 7,5 bitartekoa izan
beharko du (balio baxuagoek hosto-erredurak eragin ditzakete eta maila altuagoek, berriz, zenbait gabezia).
Beste parametro bat eroankortasun elektrikoa edo gatzen edukia izango da; 1,5-2 milisiemens/cm-tik
gora ura eta nutrienteak xurgatzea zaildu dezakete; izan ere, lurraren edo substratuaren disoluzioan
presio osmotikoa handitu egiten da.
Era berean, sodioak (kloruro- edo sulfato-eran) hazkuntza-ingurunea kutsatu egiten du, eta 0,3 g/l azpitik
izatea komeni da.
Kutsadurek, bai organikoek (algak, haziak…), bai patogenoek (gaixotasunak), hazkuntzaren garapen egokia
lortzea zaildu dezakete.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
9
* Ureztaketa-teknika
Laboreak ondo ureztatu ahal izateko, ur-hornikuntza kontuan izan beharko da, bai kalitateari, bai
kopuruari dagokionez.
- Depositua: gure depositu propioa egingo dugu, gutxienez 2 hilabeterako (kontsumo handienekoak)
ur-erreserbarekin. Hormigoizkoak izan daitezke (txikiagoak), goitik estaliak (algak ugaritzea saihestu)
edo baltsa-itxurakoak, olana berezi batekin edo aurrefabrikatutako materialarekin estalia.
- Ekipo bultzatzailea: lan-presioa ekipo bultzatzaile baten bidez lortzen da. Osagaietan ponpa
eta presio-taldea izango ditugu garrantzitsuenak, eta haren potentzia, emariaren, karga-galeren
eta desio den presioaren arabera kalkulatuko da.
- Ureztaketa-metodoak: egun, oraindik ere, gehien erabiltzen den metodoa tutu malgu bidezko
ureztaketa da. Oso lan astuna (aspergarria, desatsegina eta motela) eta neketsua (ordu mordoa) da.
Ondorioz, ihinztadurazko ureztaketa egitea gomendatzen da (ur-banaketa euri moduan). Hezetasun
erlatiboa handitu egiten du, giroa freskatu egiten du, hostoak garbitu egiten ditu; baina aldi
berean hosto zabaleko landareetan kanpoaldera horizontalki jarrita daudenen substratua ez du
ongi bustitzen, loreak denbora baino lehen “zahartzen” ditu, eta abar.
3.6. Substratuak
* Ideia orokorrak
Substratua ingurune artifizial bat da, leku txiki batean sustrai-kopuru handia mantentzeko gai dena.
Horretarako, zenbait ezaugarri fisiko, kimiko eta sanitario izateaz gain, behar adina ur eta oxigeno izan
beharko ditu, baita sustraiek erraz asimilatuko dituzten nutrienteak ere.
* Lehengaiak
Hazkuntza-fasearen arabera (hazitegia, aldaxkaketa, zehar-aldaketa, ontziratzea), erabili beharreko substratuaren
ezaugarri fisikoak eta kimikoak desberdinak izan behar dutela jakin behar dugu, aldi edo fase bakoitzeko
ezaugarri zehatzetara egokitu beharko baitira.
Oro har, zohikatza, pinu-azala, simaurra, koko-zuntza eta antzeko material organikoak izaten dira eta
horiek ondo deskonposatu, konpostatu eta egonkortu ondoren, oinarrizko materiala osatzen dute,
substratuari ura eta nutrienteak atxikitzeko gaitasuna emanez eta baita horiek disoluziora igarotzeko
gaitasuna emanez ere.
Bestalde, ohikoa da material ez-organikoen bat gehitzea, hala nola perlita, bermikulita, hondar silizeoa
(granulometria eta kopuru egokia), substratuari pisua (hondarra), aireztapena, porositatea, drainatzea… emateko.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
10
Orain gutxi arte ekoizle bakoitzak bere nahasteak egiten zituen. Gaur egun, merkatuan, egoera jakin
bakoitzean erabiltzeko prestaturik dauden substratu komertzialak aurki ditzakegu, eta egiten gastatzen
dugun dirua aurreztu egin daiteke (konpostajea, xehatzeko makina, nahasgailua). Hala ere, lortzea zenbat kosta
zaigun ikertzea komeni da.
Nahaste normal batean osagaiak honako hauek dira: material organiko bat edo batzuk, ez-organikoa,
bat; pH-a igotzeko (hala badagokio) nahikoa kareharriko eta askapen moteleko edo xurgapen azkarreko
ongarria (edo ez).
Labore apaingarri askoren ontziratzean erabilitako substratu-motak honako osagai hauek izango ditu:
zohikatz argia, 4 zati; hondar erdilodia, zati 1; pH-aren arabera karea eta askapen moteleko ongarria 2,5-
-3 kg/m3 (oreka, landarearen arabera).
3.7. Ongarriak
* Ideia orokorrak:
Landareari, modu orekatuan garatu ahal izateko beharrezkoak dituen nutriente mineral bat edo batzuk
ematen dizkion substantzia izango da ongarria.
* Ongarriketarekiko sentikortasuna:
Barruko landare guztiek ez dute era berean jasaten asko ongarritutako lurrean edo substratuan
landatzea eta, ondorioz, hiru taldetan sailkatzen dira.
- Landaketa sentikorrak: garoa, azalea, kamelia, txilarra… Horietan hondoko ongarriketa arina
aholkatzen da: 60-120 g N; 60-120 g P2O5 eta 80-160 g K2O m3-ko substratuan erabiliz.
- Landaketa erdi-sentikorrak: huntza, ziklamena, hibiscus-a… Horietan hondoko ongarriketak
erdimailakoa izan beharko du: 180 g N; 360 g P2O5 eta 480 g K2O metro kubikoko.
- Landaketa gogorrak: geranioa, poinsettia, ficus-a, scindapsus-a, dieffenbachia… Horietan
hondoko ongarriketa ugari erabiltzen da: 360 g N; 360 g P2O5 eta 480 g K2O substratu metro
kubiko bakoitzeko.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
11
* Ongarri-motak
- Hondokoak: hondoko ongarriak substratua prestatzean eta bertan landarea jarri baino lehen
gehitzen direnak dira. Besteak beste, ongarri sinpleak (bakoitzarekin landarearen behar batzuk soilik
asetzen dira), konposatuak (ongarri bakoitzean nutriente batzuk izaten dira), konplexuak (konposatuetan bezala,
nutriente batzuk azaltzen dira, baina ale berean nahasturik) eta askapen motelekoak (ongarri konplexuak, lurreko
disoluzioan pixkanaka nutrienteak uzten dituztenak) erabil daitezke.
- Azalekoak: azaleko ongarritzearen helburua landare apaingarri gogorra lortzea izango da eta
epe laburrean, gainera. Beraz, bere garapenean lagundu egin beharko zaio, bai kopuruan eta
bai orekan, nutrienteak egoki gehituz. Pikor moduan eman daitezke landarearen gainetik;
ondoren ureztatu, uretan nahastuta edota ureztaketaren bidez, hosto-tratamenduen bidez…
gehituz.
- Ureztapen ongarriduna: ureztapen ongarriduna egiterakoan ohikoa da gehitutako ongarri-mota
eta kopurua aipatzea. Adibide gisa: Ginea Berriko impatiensentzako ureztapen ongarriduna
etengabeko programazioan egingo da (ureztatzen den bakoitzean ongarritu egiten da), ontziratu ondo-
rengo 4. astetik aurrera, 2:1:2 (200 mg/l N; 100 mg/l P2O5 eta 200 mg K2O) orekadun ongarri baten 200
ppm (milioiko zatiak) dosia erabiliz.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
12
4. NEGUTEGIAREN PLANGINTZA
4.1. Espazio erabilgarria
* Gastuak/azalera
Espazio erabilgarria landareak hazten diren azalera da, hau da, korridoreak, lan-lekuak… alde batera
utzita, azalera osoa. Horren arabera, zenbait kasutan (gaur egun, hala gertatzen da) antolaketaren arabera,
azalera osoaren % 55 izatera irits daiteke (dirua xahutzea).
100 m2-ko negutegi baten gastu finkoak 550 m2 horien artean banatu beharko dira eta, ondorioz, % 80a
edo gehiago aprobetxatzen dakiten beste ustiategi batzuekin alderatuz gero, desabantaila nabarmenean
izango gara.
* Krokisa
Lehenbizi, hazkuntzarako zenbat leku izango dugun jakin behar dugu, eta argiago gera dadin, marrazki
bat egingo dugu (ez du zertan eskalan egindakoa izan behar), hazkuntza-mahai (edo azalera) bakoitzaren metroak
eta kokapena zehaztuz.
Negutegian ikusgai gelditzen den lekuren batean mahai bakoitzari dagokion zenbakia margotzea
komeni da; izan ere, bide batez, leku horiek aurkitu nahi dituzten bezeroentzako nahiz langileentzako
ere lagungarri izango dira.
4.2. Ekoizpen-datuak
* Oso kontuan eduki beharrekoa
Erabilgarria den azalera ahalik eta beteen edukitzeko eta laboreen txandakatzea handiagoa izan dadin,
beti kontuan izan beharko dugu:
- Landare-kopurua hazkuntzaren hasieran
- Metro karratuko landare-kopurua hazkuntza-aldi bakoitzean
- Aldi bakoitzean landaketaren denbora
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
13
* Okupazio-koadroa (adibide gisa)
Mahaia Hilabetea
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1 X Y Y Y X X X X X X X X
2 X Y Y Y X X X X X X X X
3 Y Y Y X X X X X X X X
4 Y Y Y X X X X X X X X
5 Y Y Y Y Y X X X X X X
O O O O Y Y X X X X O O
7 O O O O Y Y X X X X O O
8 O O O Y Y X X X X O O
9 O O O Y Y X X X X O O
10 O O O Y Y Z Z O O O O
11 O Y Y Y Y Y Z Z O O O O
13 O Y Y Y Y Y Z Z O O O O
1 O Y Y Y Y Y Z Z O O O O
X = poinsettia O = primula Y = petunia Z = zinia
Koadro honetan urte batean negutegi batean hazkuntza-mahaiek hartzen duten lekua adierazten da.
Hazkuntza laburragoko landareentzat urtea astetan banatzea komeni da (eta ez hilabetetan).
Koadroa begiratuz, zera egiazta dezakegu:
- Urria (10): bederatzi mahai poinsettiak betetzen ditu (X) eta bost primulak (O) eta azken horiek
lehen fasean daude (ontziak elkarren ondoan).
- Azaroa (11): poinsettia batzuk saltzen hasi gara (X) eta horiek utzitako lekua primulekin (O)
betetzen dugu (ordurako banandu egin behar dira).
14. mahaian, urtarrilean, loretan dauden primulak (O) egon daitezke, otsailetik ekainera arte petuniak (Y),
uztailean eta abuztuan vinca (Z) eta irailean primularekin (O) betetzen hasi, hurrengo urtean saltzeko.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
14
5. PLANTEL-EKOIZPENA
5.1. Kontuan izan beharreko zainketak
* Plantel-ekoizpena
Gaur egungo joera honako hau da: aldaxkak edo sustraitutako meristemoak eta hazitegi-kaxak edo zehar-
-aldatutako plantulak jarduera honetan espezializatutako enpresei erostea; izan ere ugalketa-prozedura
berriak erabiliko dira eta oso konplexuak direnez, mintegizale guztiak ez daude prestatuta horiek egiteko.
* Girora moldatzea
Hala ere, kontuan izan behar dugu mintegi espezializatuetatik datozen plantula guztiak giro epel eta
erabat artifizialean hazten eta lortzen direla eta, beraz, pixkanaka horiek girora moldatzen saiatu beharko
dugu (gure instalazioetan izango dituzten hazkuntza-baldintzetara egokiarazi beharko ditugu).
* Guk egindako ekoizpena
Ekonomiako, ikaskuntzako edo espezializazioko arrazoiak direla medio, geure plantela ekoitzi nahi
izanez gero, hona kontuan izan beharrekoak:
- Gune berezia: negutegiaren eremu bat horretarako bereziki hornitu behar da.
- Ekoizpena: leku gutxian ekoizpen handia lortzen da (leku erabilgarria planifikatu).
- Babesa: landare amatik bereizten diren propaguluak babesik gabe egoten dira lehenengo aldietan.
* Egoera kaltegarriak
Ondoren, hamar egoera aipatuko ditugu eta horietan ez da komeni landare-ugalketa egitea.
- Kokapena: ez ipini inoiz labore bat aurreko laboreen alboan (oro har, okerrenak eta gaixoenak izaten dira).
- Garbitasuna: ez erabili inoiz aurreko hazkuntzetan erabilitako substraturik edo ontzirik desin-
fektatu baino lehen.
- Ureztapena: ez utzi inoiz ugalketa-substratua lehortzen, ezta urez betetzen ere (batez ere,
tenperatura baxuetan).
- Itxura: ez ugaldu inoiz orban edo simaur arraroa duen landare-materialik (nahiz eta itxuraz ondo
tratatuak egon).
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
15
- Oreka: tenperaturaren eta hezetasunaren arteko zuzeneko harremana mantendu, beti (inoiz ez
gehiegizko beroa dagokion hezetasunik gabe, eta ezta tenperatura baxuak hezetasun altuekin ere).
- Eragile patogenoak: hauek daudela antzemanez gero, ez egin aldaxkaketarik (hauek azkar
ugaltzen dira giro epeletan eta hezeetan).
- Infekzioak: usteltzearen ondorioz sor daitezkeen infekzioak kontrolatzea ez ahaztu, oso azkar
zabaltzen baitira (kontuz asteburuetan).
- Hondakinak: ez utzi inoiz hondakin begetatiboak (aldaxkak, hostoak, kaxak…) mahaien azpietan
(erabateko garbitasuna).
- Pertsonak: kontu izan ugaltze-gunera sartzen diren pertsonekin.
5.2. Hazi bidezko barruko plantelaren ekoizpena
* Haziaren jatorria
Barruko landare-plantelaren ekoizpenean oso gutxitan erabiltzen da sexu bidezko ugalketa mintegian.
Bestalde, ez da oso ohikoa mintegizaleak landare amak haztea edota haziak biltzea, gero ugaltzeko.
Kalitateko haziak ekoizteko, landareen hazkuntzak gero eta izaera zientifikoagoa du eta lan hori hazi-
-ekoizleen enpresetan lan egiten duten eta genetikan espezialistak direnen esku geldituko da.
* Gehien erabiltzen diren haziak
F1 hazi hibridoen (lehenengo belaunaldia) erabilera, beren hazkuntza homogeneoagatik eta errendimendu
hobeagatik bereizten da, eta gero eta garrantzi handiagoa dauka.
Gurutzaketa kontrolatuak egiten ez badira, F1 hibridoek, orokorrean, beren ezaugarriren bat galtzen dute.
Beste hibrido berri batzuk F2 (F1-en gurutzaketak) deitutakoak dira; lortzen zailtasun handiago dute, baina
hazi gehiago ekoizten dute.
* Hazia prestatzea
Ereiteko prest dauden haziak enpresa komertzialetatik lortzen badira ere, guk bilduz gero, erein baino
lehen (2-3 hilabetez), tenperatura hotzean (4 ºC) eta hezetasun altuan (bai hondarretan, bai zohikatzean)
edukitzea komeni da.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
16
* Hazitegia prestatzea
Espezie bakoitzak ereintza-data egoki batzuk izaten ditu, eta, era berean, eskain dezakegun babesaren
mende ere egongo da (aire zabala, kaxoi-altzari hotza, azpi beroa…).
Neurri berean, espezie bakoitzak bere tenperatura izango du eta horrek ernaketan izango du eragina
(zenbat eta tenperatura baxuagoa, orduan eta ernaketa motelagoa edo ez ernatzea ere gerta daiteke; aldiz, zenbat eta tenperatura
altuagoa izan, ez dira ernatzen edo garapena azkarregia izatea gerta daiteke, eta landare jaioberriak luzatu egiten dira).
Zenbait espezietan (gutxitan) argia erabat beharrezkoa da; hala ere, gehienak neutralak dira eta oso
txikiak ez badira, lurperatu egiten dira.
Substratuak ez du gaixotasun patogenorik izan behar, eta busti egin behar da kaxak bete baino lehen.
Aldi berean, haziekin, ukipen-geruzak ale finekoa izan behar du, substratuaren eta haziaren arteko
ukipena hobetzeko.
Ahal den neurrian, ureztatzea saihestu da kaxa horietan, giroan hezetasun handia mantenduz. Ureztatuz
gero, lainoztatze-sistema (denbora laburrean eta ur gutxi erabiliz) erabiliko da.
Haziak estali behar izatekotan substratu finarekin estaltzen dira (bermikulita asko erabiltzen da) eta haziaren
tamainaren arabera, lodiera aldakorra izango da (zenbat eta tamaina handiagoa, hainbat eta lodiagoa izango da geruza).
Ereindako kaxak kristalezko edo plastikozko estalkiarekin tapatu behar dira, substratuaren hezetasuna
mantentzeko eta gutxiago ureztatzeko. Saiatu beharko dugu kondentsatutako ura hazitegira ez erortzen
eta, azkenik, ernetzen direnetik plantulak girora egokitzen saiatu beharko dugu, maizago aireztatuz.
5.3. Aldaxka bidezko ugalketa
* Landare amak
Orain gutxi arte, labore berrientzako material asexualeko iturri gisa erabilitako landareak mintegiko aurreko
sorten ale-hondarrak izaten ziren. Kasu honetan eta ondo pentsatuz gero, sobratutako landareak aukera-
tuko ditugu beti (orokorrean, okerrenak) eta, ondorioz, etengabeko degenerazioa gauzatuko da.
Horregatik, aldaxken ekoizpena handitzeko eta hobetzeko sistema logiko eta baliagarri bakarra sorta
bakoitzetik aukeratutako landare ama onenak erabiltzea izango da. Landare horiek, gero, oso kontuz
haziko dira, beti ere, aldaxka onak eta ugari sortzeko helburuarekin.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
17
* Aldaxkaketa-garaia
Landare-motek eta instalazioek zehaztuko dute zein den aldaxka bidezko ugalketarako unerik egokiena.
Oro har, neguan beharrezkoa izango da azpiko berotasuna eta, hala ere, sustraien eta pujen eraketa
okerragoa da. Udan, aldiz, hezetasun falta eta gehiegizko hosto-azalera kontuan izan beharrekoak dira,
propagulua sustraitu baino lehen ihartu ez dadin.
Udan, neurri berean, batzuetan sustraiak eratu baino lehen puja berriak sortzen dira, eta askotan, gero,
ezustekoren batekin topo egiten da.
* Hormonak
Landareek hormona propioak produzitzen dituzte eta horietako batzuk sustrai berriak sortzeko
onuragarriak izaten dira. Hala ere, propaguluan ez da beti aipatutako funtzioa betetzeko adina hormona
izaten eta, beraz, sintetikoki egin eta aldaxkei eman ondoren, hauen sustraitzea bizkortzen dugu.
Funtsean, sustraitze-hormona gisako hiru azido egiten dira: azido indolazetikoa (AIA), aldaxka belarka-
rentzat; azido naftalenoazetikoa (ANA), erdibelarkarentzat eta azido indolbutirikoa (AIB), zurezkoentzat.
Produktu horiek likido, bustigarria den hauts edo oso hauts fin gisa aurkituko ditugu merkatuan.
* Aldaxka-motak
Aldaxkatzeko moduetan, negutegian, barruko landareentzat gehien erabiltzen diren propaguluak hosto-
dun zurtoin-aldaxkak eta hosto-aldaxka dira.
- Hostodun zurtoin-aldaxkak: goiko muturrekoa bada, apikala eta beheragokoa bada, adabegi-
-tartekoa. Gutxienez, zurtoin-zati bat, hosto bat eta begi bat (apikala edo axilarra) izan beharko dute.
Oro har, ebakia adabegi baten azpitik egin beharko da, eta hosto batzuk kendu egingo dira, hala behar
izanez gero (transpirazioa txikiagotu).
Hosto-aldaxkak, orri osokoak txorten-zatiekin, orri osokoak txortenik gabe eta orri-zatikoak (txortenik gabe)
izan daitezke.
5.4. In vitro hazkuntza
* Zertan datzan
Landareen ehun-zati txikien ugalketa asexuala da, aipatutako materiala garbitasun- eta osasun-baldintza
zorrotzekin aukeratuz, ateraz, ugalduz eta haziz.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
18
* Ezinbesteko zainketak
Jarduera honetan (inbertsio handia eskatzen du eta konplikatua da) errentagarritasun ekonomikoa lortu nahi
badugu, honako ezaugarri hauek izan beharko ditugu kontuan:
- Landare-amak: oso ondo aukeratutako landare amak, kutsadurarik gabekoak, erabili beharko
dira, ziklo azkar hauetan ez baita erraza gaixotasunak antzematea.
- Kopurua: landare hauen behar adina puja begetatibo lortu behar ditugu laborategian, hazkuntza
onari hasiera eman ahal izateko.
- Ingurunea: garapen-aldi bakoitzerako ingurune egokia erabili beharko dugu, eta, era berean,
ohiko hazkuntzara egokitzeko egin beharreko aldaketak ere ezagutu beharko dira.
- Zainketa: laborearen sustraitze-faseetan ingurune- eta osasun-baldintzak arreta osoz zaindu
beharko ditugu; izan ere, giro esteril batetik halakoa ez den giro batera igarotzen da, eta,
ondorioz, landareek egokitu egin beharko dute.
5.5. Barruko landare-espezieak eta hauen ugalketa
* Deskribaketa
Ondoren, eta fitxa moduan, gure inguruan gehien erabiltzen diren barruko landareen zerrenda ageri da.
Baita plantel-ekoizpenaren industria-jardueran gehien erabilitako ugalketa-prozesuak ere.
- Aralia (fatsia japonica): hazi bidez. Fruitu-bilketa (fruitu mamitsuak). Hazia eta fruituaren bereiz-
keta. Lehorketa. Ur berotan (40-50 ºC) azkar sartu. Lehorketa. 7-8 cm-ko multipot erretiluetan
erein (hobe argiarekin). Tenperatura, 20 ºC.
20-25 egunetan ernatuko dira.
- Asplenium nidus: esporen bidez. Oso ugalketa espezializatua.
- Begonia rex: hosto-segmentuen aldaxka (edo hosto osoarena). Sustraitu beharreko zatiak nerbio
sendo bat izatea komeni da. Azarotik otsailera bitartean eginez gero, fotoperiodoa luzatzea
komeni da.
- Chlorophytum: zepak banatzea.
- Cissus. Rohicissus: 3-8 cm-ko zurtoin-aldaxka, 3-5 hostorekin. Lainopean edo plastikopean, 6-8
cm-ko ontzian 3-4 aldaxka ipini. Azpiko beroa, 22-25 ºC. Sustraitzea hiru astetan gertatuko da.
In vitro hazkuntza.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
19
- Codiaeum. Croton: 15-20 cm-ko aldaxka apikalak (pixka bat gogortuak). AIBrekin tratatu eta gero,
5 cm-ko ontzietan ipini neutralizatutako zohikatz argiarekin, 25-30 ºC bitarteko berotasunean eta
plastikopean. Sustraitzea 4 astetan gertatuko da.
- Krisantemoa: zurtoin-aldaxka, hostoekin eta lainopean (edo mist). Tenperatura 21 ºC mantenduz
gero, 10 egunetan sustraituko da. Ekainaren hasieran izaten da, oro har, sustraitutako aldaxken
salmenta.
- Ziklamena: udazken-neguan erein (landareen entrega-dataren arabera) eta azpi beroko ernaketa-
-mahaian (edo ganbera klimazitatuan) jarri, 3 cm-ko lokulu anitzeko bandejan: zohikatz argia, substra-
-tuarekin (2 zati); hondarra, zati 1; pHa 6-ra neutralizatuta eta ongarria gehitu (2 g/l mikroelementurekin).
Ernatu ondorengo 10. egunetik aurrera ureztaketan ongarri-kopuru txikiak gehitu. Erein denetik 4-5
hilabetera landareak prest izango dira birlandatzeko.
- Dieffenbachia: muturreko aldaxka. Oinarrian, dikofluanida edo kobrea erabiliz fungizida aplikatu.
Egun batez leku lehorrean maila ertaineko giro-tenperaturan eduki. Substratuaren tenperatura, 25
ºC eta 22 ºC giroan. 4-6 astetan sustraitua. In vitro hazkuntza.
- Ficus benjamina: muturreko zurtoin-aldaxkak, hiru hostorekin. Tratamendua hormonekin. Azpiko
beroa 25 ºC, lainopean eta argi askorekin. In vitro hazkuntza.
- Ficus elastica: aireko belaunketa. Bat edo bi hosto kendu ondoren, eraztun-tankerako ebakia
egin, substratua jarri eta poltsa batekin estali. Zohikatz neutralizatua erabili, ongarritua eta
hezea. In vitro hazkuntza.
- Ficus repens: 2-3 adabegiko zurtoin-aldaxka, hostoekin (beheko aldekoak kendu). Hazkuntza-
-ontzietan ipini zuzenean, tunel eta lainopean. In vitro hazkuntza.
- Fuchsia: zurtoin gogor samarraren aldaxkaketa (hostoekin) udazkenean (salmenta udaberrian).
Tratamendua AIBrekin. 5 cm-ko ontzian ipini, zohikatzarekin. 20-22 ºC bitarteko tenperatura eta
lainopean. 2-3 astetan sustraituko da.
- Hedera (huntza): zurtoin-aldaxkak, adabegiekin (1-3) eta edozein urte-garaitan hostoa duena.
Hazkuntza-ontzian ipini zuzenean (6-8 aldaxka 11 cm-ko ontzian). Tenperatura 20 ºC.
- Impatiens Ginea Berrikoa: 4-6 cm-ko aldaxkak. Ahal izanez gero, lainopean ipini (ez da beharrezkoa)
leku argitsu batean. Oso substratu porotsua eta pH-a, 5,5-6 bitartekoa.
- Nephrolepis (iratzea): in vitro hazkuntza. Zepen banaketa dela medio, askoz gutxiago.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
20
- Pelargonium (geranioa): zurtoin-aldaxkak, 5-7 cm luzerakoak eta hostoekin (hobe muturrekoak).
Tratamendua hormonekin (hauts eran), AIB eta fungizidak (Benomilo…) erabiliz. Mist pean ipini,
20-25 ºC-tan eta 30.000-50.000 lux-etan. 2 astetan sustraituko dira, eta beste bi astetan
merkaturatzeko prest egongo dira.
- Peperomia caperata: hosto-aldaxka, txorten-zati batekin. Erretiluetan bertikalki ipini (txortena
erdiraino lurperatuz). Azpiko tenperatura, 22-25 ºC. In vitro hazkuntza.
- Philodendron eta monstera: muturreko aldaxkak zuzenean hazkuntza-ontzian ipini, lainopean
edo plastikopean, 25 ºC inguru eta 4-6 astetan sustraituko dira. In vitro hazkuntza.
- Poinsettia: 6-8 cm-ko muturreko aldaxka. Tratamendua AIBrekin edo ANArekin eta fungizidarekin.
Ontzi txiki edo Jyffi deiturikoetan ipini, oso ingurune porotsuan. Azpiko beroa 21 ºC. Lainopean eta
argi ugarirekin 15 egunetan sustraituko da. Sustraitutako aldaxken salmenta ekainaren amaieran
egiten da, oro har.
- Bioleta afrikarra: hosto osasuntsuen eta helduen aldaxka, 2-3 cm-ko txortenarekin (hobe
udaberrian). Tratamendua hormonarekin eta fungizidarekin. Erretiluetan ipini, txortenaren herena
hondarrean + zohikatz neutralizatuan eta ongarrituan lurperatuz. Tenperatura, 20-25 ºC bitartekoa.
2-3 hilabetera, birlandatu. In vitro hazkuntza.
- Schefflera arboricola: zurtoin-aldaxkak adabegiarekin (bat) eta hostoarekin (bat). Landare amari
60-80 cm-ko zurtoinak eta 15-30 adabegi mozten zaizkio: banaka ebakitzen dira, adabegi
bakoitzaren azalean 2-3 cm utzita. Azpiko beroa, 20-25 ºC eta girokoa pixka bat baxuagoa. 4
astetan sustraituko da eta 4-8 astera kimu berriak ematen hasiko da.
- Scindapsus. Pothos. Epripemum: zurtoin-aldaxka, hostoarekin (bat), 3-5 cm luzerakoa eta
adabegia erdian. Hazkuntza-mahaian edo ontzian ipini, 20-25 ºC-tan, adabegia pixka bat lurperaturik,
lainopean edo plastikozko tunelpean eta 15.000 lux baino gehiago ez duen argitasun- mailarekin.
- Solanum: hazi bidez. Haziaren eta fruituaren bereizketa. Ernatze azkarra (12-15 egun) eta
arazorik gabe.
- Syngonium: urteko landareen muturreko aldaxkak. In vitro hazkuntza.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
21
6. BERRAZKUNTZA
6.1. Kontuan izan beharreko parametroak
* Datu garrantzitsuak
Erabat amaitutako barruko landare-ekoizpenean (hazkuntza gehienetan bezala) ezin dugu ahaztu:
- Ontziratzea: ontziko landare-kopurua. Ontziaren tamaina. Erabili beharreko substratua. Hondoko
ongarriketa.
- Hazkuntza-zainketak: hazkuntza-dentsitatea (ontziak/m2). Ingurune-baldintzak (argia, tenperatura,
hezetasuna). Ureztapen ongarriduna (maiztasuna eta dosia). Zainketa kulturalak (pintzatuak, behartuak, hesolak
jartzea, borroka fitosanitarioa).
- Salmenta: hazkuntza-iraupena. Aurkezpen-baldintzak. Garraio-baldintzak. Merkatuko prezioak.
6.2. Hazkuntza-fitxak
* Zer diren
Goian aipaturiko datuekin labore bakoitzaren fitxa egiten da (bada bibliografia: hazi-enpresek eta handizkariek
bidaltzen dituzte eta interneten daude).
Fitxa horiek eman beharreko pauso guztiak azaltzen dituzte, hasi ontziratzetik eta salmenta arte (landare-
-ekoizlearentzako ez dute balio handirik), eta oso erabilgarriak dira hazkuntzaren programaketa egiteko. Hala
ere, horrek ez du esan nahi aldaketarik egin ezin daitekeenik; izan ere, dena, produktu bakoitzaren
formatuaren, ustiategi bakoitzaren egituraren, baliabideen eta helburuaren arabera dago.
Gai honekin batera gure inguruko espezierik arruntenen hazkuntza-fitxak azaltzen dira, abiapuntu gisa guk
ekoitzitako landareak harturik (ugalketaren atalari begiratu) edota espezializatutako enpresetatik lortutakoak (kasu
askotan ohikoena eta gomendagarriena).
Azpimarratu nahi dena hau da: gida edo orientabide gisa soilik balio dutela; izan ere, edozein espezieren
edo barietateren hazkuntzan espezializatzean, horren inguruko informazio zehatza bildu beharko dugu.
Fitxa horietan azaltzen diren datuei buruz, ureztapen ongarridunaren atalean jakintzat ematen da hondoko
ongarriketaren eta ureztapen ongarridunaren bidez emandako azaleko ongarriketaren ordez hondoko
askapen moteleko ongarria erabil daitekeela, gehienetan. Kasu honetan, etiketaren bidez, zerbitzu
teknikoei galdetuz… aberastasuna, N-P-K oreka, mikroelementuak, iraupena eta gehitu beharreko kopurua
egiaztatu beharko da.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
22
7. BORROKA FITOSANITARIOA
7.1. Arau orokorrak
* Garbitasuna
Laboreetan kalterik ez agertzeko bermerik onena, abiapuntu gisa material osasuntsua eta substratu eta
ontzi erabat garbiak eta desinfektatuak erabiltzea da. Substratuak eta ontziak desinfektatu gabe berriro
erabiltzen badira (oro har, kalitate edo osasun txarragatik saldu ez diren landareenak), kutsadura-iturri bihur daitezke.
Instalazioen, makinen, lanabesen eta laneko arropen garbitasunak eragile patogenoak izatea zaildu
egiten du, orokorrean.
* Ingurune-baldintzak
Bestalde eta lehenengo puntua bete ondoren, oso kontuan izan beharreko beste faktore bat labore
bakoitzaren beharrak oso ondo ezagutzea izango da; izan ere, landareak gogorrago hazten dira beha-
rrezkoa duten argia, tenperatura, hezetasuna eta elikadura izanez gero, eta eragile patogenoak azaltzea
eta zabaltzea oztopatu egiten da.
* Prebentzio-neurriak
Tratamendu kimiko sistematikoak egin baino lehen (errazena, baina, aldi berean, garestiena eta kutsagarriena),
kalte ugari saihets ditzakegu hazkuntzan, arau orokor batzuk betetzen baditugu:
- Landare-materiala: material erabat garbiekin hasi.
- Garbitasuna: hazkuntza-inguruan erabateko garbitasuna mantendu.
- Baldintzak: labore bakoitzarentzako egokienak diren ingurune- eta elikadura-baldintzak mantendu beti.
Horri dagokionez, honakoa ziurta dezakegu:
- Eguzki gutxirekin landareak bigunago hazten dira, matizatuak kontrastea galdu eta berdetu egiten
dira, adabegitarteak luzatu egiten dira eta hezetasun erlatiboa handituz gero, onddoen erasoen
arriskua sor daiteke.
- Argitasun gehiegirekin hosto-erreduren arriskua areagotu egiten da.
- Hezetasuna txikiagotuz gero, landare-zorria, euli zuria, akaroak… zabaltzeko arriskua sor daiteke.
- Tenperatura-jaitsierek, substratu hezeekin batera, phytophthora, pythium edo rhizoctonia motako
lurrazpiko onddoen eraso-arriskua areagotzen dute.
- Substratuan hezetasunaren aldaketa handiak gertatuz gero, kalte handiak eragin ditzakete, estres
hidrikoa eta sustraien itotzea dela medio.
* Koadro deskribatzaileak
Gaiaren amaieran zenbait koadro ageri dira eta horietan, gai honetan ikasitako landareen hazkuntzan
ager daitezkeen eragile kaltegarriak aipatzen dira, eta baita, era berean, horiei aurre egiteko borroka-
-modurik erabilienak erre.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
23
8. MERKATURATZEA
8.1. Salmenta-garaia
* Loredun landareak
Geranioa eta impatiens-ak, besteak beste. Irekita dauden zenbait loreren petaloen kolorea ikusgai
denean zehazten da salmenta-unea. Lore guztiak irekita dituzten landareak ez dira merkaturatu behar
inoiz (salbuespenak salbuespen, adibidez, poinsettia).
* Landare berdeak
Landare berdeentzako ezin da salmenta-unerik eman, ekoizleak saltzeko duen gogoaren eta erosleak
erosteko duenaren (landarearen tamainaren eta urte-garaiaren arabera) arabera gertatuko baita.
8.2. Kalitate-arauak
* Bost arauak
- Tamaina: sorta bakoitzeko landare guztiak berdinak izango dira, bai aurkezpenari eta bai tamainari
dagokionez (bezeroak beste zerbait eskatu ezean).
- Hostoak: hostoek ez dute, orbain-, izurrite- eta gaixotasun-arrastorik izan behar.
- Hezetasuna: ontziak behar adina hezetasun izango du.
- Bilgarria: landare bakoitzak bere bilgarria eta aurkezteko era izango du.
- Ontziak: ontziak beti garbi egongo dira eta tamaina berekoak izango dira.
8.3. Publizitatea
* Komunikabideak
Ekoitzitako guztia saltzea ondo ekoiztea bezain garrantzitsua da. Beraz, gure bezeroekin nahiz horni-
tzaileekin komunikazio-bideak mantentzen saiatuko gara beti. Horretarako, egun, eskura ditugun balia-
bide guztiak erabiliko ditugu (internet, katalogoak, erakusketak…).
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
24
8.4. Garraioa
* Antolaketa
Behin baino gehiagotan gertatzen dena hau da: hazkuntza-garai luzeago edo laburragoa pasa eta kalita-
teko landarea lortu ondoren, bezeroari “landare bizia” (modu deigarrian bilgarrian ipini beharreko titulua) oso
egokia ez den garraioa erabiliz bidaltzea eta bere eskuetara neurri batean edo erabat hondatua iristea.
Ondorioz, lehen egindako lan guztiak ez du ezertarako balio.
* Azkartasuna
Kontuan izan beharreko beste faktore bat bildurik dagoen landarea (orokorrean, ez du argirik izaten) egoera
horretatik lehenbailehen ateratzea izango da. Beraz, oso garrantzitsua izango da aukeratutako garraioa
ahalik eta azkarrena izatea.
8.5. Behaketa eta datu-bilketa hazkuntzan
* Helburuak
Hazkuntzaren egoerari buruzko ahalik eta informazio gehien biltzea komeni da, adituak edo lantzen
duenak ahalik eta informazio gehien izan dezan, eta bertan kalteren bat azalduz gero, identifikatu eta
aurre egiten jakin dezan, eta azaltzeko izan diren arrazoiak zehatz ditzan.
* Kontsulta-fitxa
Ondoren azaltzen den moduko kontsulta-fitxa betetzea gomendatzen da, aldian behin.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
25
Landare apaingarrien hazkuntzarako kontsulta-fitxa
DATU OROKORRAK
Data: ............................................ Laborea: .........................................................................................
Mintegia: ...................................... Helbidea: ........................................................................................
Datu geografikoak
Altitudea: ...................................... Orientazioa:....................................................................................
HAZKUNTZA-BALDINTZAK Instalazio-mota:............................ Gehiegizko argi kopurua: ...............................................................
Batez besteko tenperatura:
Altuenak: ...................................... Baxuenak: ......................................................................................
Lurzoru- edo substratu-mota: ...............................................................................................................
Analizatuta al dago? .............................................................................................................................
andareen kokapena: ontzien tamaina:..................................................................................................
mahai edo lur gainean: ........................................................................................
UREZTAPENA
Tantaka: ................Ihinztaduraz:...............Tutu malgu bidez:............ Beste bat: .................................
Maiztasuna:...............................................Dosia: .................................................................................
Ur-iturria: ...................................................Analizatuta al dago?...........................................................
ONGARRIKETA
Hondoko ongarriketa:............................................................................................................................
Azaleko ongarriketa: .............................................................................................................................
Emateko era:.........................................................................................................................................
Maiztasuna:...........................................................................................................................................
AZKEN HILABETEETAN EGINDAKO TRATAMENDUAK
Data Produktua Dosia Oharrak
ARAZOAREN DESKRIBAPENA
Kaltearen azalpen laburra (kaltetutako organoa, kolorea, hedapena): ................................................
..............................................................................................................................................................
Garrantzia: ............................................................................................................................................
Zergatiak (susmoak): ............................................................................................................................
LANBIDE EKIMENA
26
BARRUKO LANDAREAK ESPEZIERIK
GARRANTZITSUENAK
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
27
Garoa
Begonia Rex
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
28
Krisantemoa
Ziklamena
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
29
Dieffenbachia
Pazko lorea edo Poinsettia
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
30
Aralia
Ficus benjamina
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
31
Ficus elastica
Ficus pumila edo Ficus repens
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
32
Huntza
Hortentsia
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
33
Impatiens
Nephrolepsis
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
34
Leiho-geranioa edo Geranioa
Azalea
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
35
Bioleta afrikarra
Schefflera
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
36
Syngonium
Scindapsus
LANBIDE EKIMENA
37
BARRUKO LANDAREAK HAZKUNTZA – FITXAK
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
38
ARALIA Fatsia japonica
ONTZIRATZEA
Ontziak 12-14 cm-ko ontzian 2-3 plantula ipintzen dira (50-60 cm-ko altuera duten landareentzat)
Substratua Mota deiturikoa; kasu honetan eta osagaiei dagokienez, zohikatz argia, 4 zati; hondar
silizeoa (ganulometria, 1,5-2) eta ondorengo nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1 g;
amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa 0,5 g
eta mikroelementuen nahastea (Nutrel) 0,05 g; pHa, 6-7
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 14 cm-ko 12 ontzi/m2 izango da
Argitasuna argitasunari dagokionez, ez du askoren beharrik (balore baxu-ertain-altuak) eta intentsitaterik
egokiena 30.000-40.000 lux bitartekoa izango da
Tenperatura fresko samarra (15-20º C)
Hezetasun erlatiboa
altua (% 70-80)
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen-progama ongarridun bat egin daiteke,
3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz
Eragile kaltegarriak. Ohikoenak
akaro, kukurutxa eta thrips gisako izurriteak, eta alternaria nahiz pseudomona (hosto-orbanak)
eta phytophthora nahiz pythium (sustrai-usteldurak) moduko gaixotasunak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu arte, 14 cm-ko ontzian, 6-7 hilabete ingurukoa izaten da
Prezioa 98.12.04an MERCATen lortutako prezioa, 25 cm-ko landareentzat, 14 cm-ko ontzian, 0,7 euro
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
39
BEGONIA REX
ONTZIRATZEA
Ontziak 9 cm edo gehiagoko ontzian (normalena 12 cm-ko ontzia da) landare bat ipini
Substratua Mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan hurrengo osagaiak nahastuz: zohikatz argia,
4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa zati 1 eta ondorengo nahastearen 2 g/l
(kaltzio superfosfatoa, 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa
1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g gehi mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g.
Oso erabilia den beste substratu bat ondoko nahastea izango da: zohikatz argia, maila
ertaineko alearen pinu-azala eta hondarra 2:2.1 erlazioan + ongarri osoaren 2 g/l
(mikroelementuekin)
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 12 cm-ko ontzian, 17 ontzi/m2 inguru izango da
Argitasuna balio ertain-altukoak (30.000-40.000 lux)
Tenperatura 18º-26 ºC bitartekoa
Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa (% 60-70)
Ureztapen ongarriduna
plantula finkatuta dagoenean (ontziratu eta 2-4 astera) etengabeko ureztapen ongarridunari
hasiera eman diezaiokegu, 2:1:2 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak
erabiliz. Era berean, CO2-ko 1.000 ppm erabiliz, ingurunea aberats dezakegu, horren
aurrean ondo erantzuten duen espeziea baitugu
Eragile patogenoak
kukurutxak dira izurrite nagusiak eta botritysa (orban ilunak hostoetan), oidioa (orban
zurixkak, arre bihurtzen direnak), phytophthora, rhizoctonia… (sustrai-usteldurak) dira
gaixotasunik arruntenak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
estandarra (birlandatzea-saltzea), 12 cm-ko ontzientzat, 3-4 hilabetekoa da
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
40
CHLOROPHYTUM XINGOLA
ONTZIRATZEA
Ontziak 13 cm-ko edukiontzian edo 13 cm-ko ontzian landare bat ipini, zintzilikatzeko gakoarekin
Substratua aireztatuak nahiago izaten ditu eta substratu-mota erabil daiteke, oraingo honetan
ondorengo osagaiak nahastuta: zohikatz argia, 4 zati; hondar silizeoa zati 1 (ganulometria
1,5-2 mm). Substratu horri ondorengo nahastearen 1 g/l gehitu behar zaio (kaltzio
superfosfatoa 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1 g;
magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementu-nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-a, 5,5-6
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea, 13-ko edukiontzientzat, 15 ontzi/m2 inguru izango da
Argitasuna intentsitate-mailak baxu-ertaina izan behar du (5.000-10.000 lux)
Tenperatura fresko samarrak (15-21 ºC)
Hezetasuna maila ertaineko hezetasuna eskertzen du (% 50-70)
Hala ere, kontuan izan behar da gehiegizko argitasunak edo ingurune-hezetasunaren
bat-bateko aldaketek hosto-erredurak eragiten dituztela
Ureztapen ongarriduna
ongarri askorik eskatzen ez duen landarea dugu hau, eta ontziratu ondoren, 2-4 astetik
aurrera etengabeko ureztapen ongarriduna eman dakioke, 3:1:2 oreka duen ongarri baten
75-100 ppm + mikroelementuak erabiliz eta substratua heze mantenduz (blai egina ez).
Hazkuntzan zehar sustraiak asko garatzen direla kontuan izanik, ontzi handiagoan
birlandatu beharko dugu, aurrekoan saldu ezinik bagabiltza
Eragile patogenoak
azal daitezkeen eragile patogenoei buruz (asko ez), cercospora edo alternaria gisako
hosto-onddo batzuek eragindako gaixotasunak aipatu beharko ditugu (hezetasunaren
gehiegizko oszilazioak direla medio) eta baita, bareen eta barraskiloen erasoak ere
(oso gustukoak izaten dira)
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ohikoena (13 cm-ko edukiontzian), 5-6 hilabete ingurukoa
Prezioa 98.12.4an MERCATen lortutako prezioak: 11 cm-ko ontzietan hazitakoak, 0,6 euro, 13 cm-ko
edukiontzian (matizatuak), 0,7 euro eta zintzilikatzeko 18 cm-ko ontzientzako, 2,7 euro
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
41
CISSUS (antartica eta rhombifolia) eta RHOICISSUS (capensi)
ONTZIRATZEA
Ontziak ontziaren tamaina eta bakoitzean ipini beharreko plantula-kopurua aldatu egiten da,
produktuaren formatuaren arabera. Erabiliena 11-12 cm-ko ontzia da, 3-4 plantularekin eta
mahairakoa; 14-16 cm-ko terrina, 6-8 plantularekin, zintzilikatzeko; 18-20 cm-ko terrina, 9-12
plantularekin, zintzilikatzeko eta 18-20 cm-ko edukiontzia, 9-12 plantularekin, metro bateko
kanaberarekin, esolak jartzeko
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan ondorengo nahastea eginez: zohikatz argia, 4
zati; hondar silizeoa zati 1 (ganulometria 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5
g/l (kaltzio superfosfatoa 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa,
1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuak (NUTREL), 0,05 g; pH-a, 6-6,5
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea, ontziaren tamainaren eta egiteko moduaren (mahaian
edo zintzilik) araberakoa izango da.
Hala ere, batez beste, 11-12 cm-ko ontzian 17 ontzi/m2, 14-16 cm-ko 10 (terrinentzat)
eta 18-20 cm-ko terrinentzat 7 ontzi/m2 ingurukoa
Argitasuna bi generoek argitasun-balio baxu-ertain-altuak onartzen dituzte eta intentsitaterik egokiena
15.000-30.000 lux ingurukoa da. Hala ere, garrantzitsua da maila batetik bestera bat-
-batean pasa baino lehen egokitzea
Tenperatura egokienak 18-20 ºC bitartekoak izango dira, nahiz eta C. Antartica-k 3 ºC-raino jasan
(10 ºC-tik behera ez da hazten)
Hezetasuna ingurune-hezetasunaren maila, balio ertain-altuetan kokatzen da (% 50-70).
Substratua heze mantendu behar da, baina ez blaitua, sustraiak usteldu egiten baitira.
Ureztapen ongarriduna
hazkuntza garaian eta ontziratu ondoren, 2-4 astera hasiz, etengabeko ureztapen-
-progama ongarridun bat ematen has daiteke, 3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm +
mikroelementuak erabiliz. Ongarri gehiegi erabiltzeak hostoetan erredurak eragiten ditu
Eragile patogenoak
aipatzekotan, neguan gehiegizko hezetasunaren ondorioz, antracnosis-ak eta botrytis-
-ak sortutako kalteak (biek hosto-usteldurak) eta armiarma gorriaren erasoak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ohikoena 11-12 cm-ko formatuentzat (ontziratzea-saltzea), 2-3 hilabetekoa da; 4-5 hilabete,
14-16 cm-ko terrinentzat; 4-6 hilabete, 18-20 cm-ko terrinentzat eta 5-7 hilabete 18-20 cm-ko
ontzientzat (zintzilik jartzen direnak)
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
42
CHRYSANTEMUM EDO KRISANTEMOA
ONTZIRATZEA
Barietateak landutako barietate-aukera zabala kontuan izanik, fitxa honetan gure inguruan gehien
erabiltzen direnen aipamena egingo dugu, ontzian saltzeko eta “Domu Santuko bola”
izenez ezaguna dena, salmenta-garaia adierazten duena
Ontziak Ontzirik erabiliena 16 cm-ko edukiontzia da eta horietako bakoitzean plantula bat ipintzen da
Substratua substratuak pisu-pixka bat izan behar du; izan ere, aire zabalean hazten denez, haizeak
ontzia (eta plantula) bota dezake. Osagaiak aipatzerakoan: zohikatz argia, % 30; zohikatz
arrea, % 50; hondar silizeoa, % 20 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta hurrengo nahastearen 2,5
g/l gehitu behar zaizkio (kaltzio superfosfato 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5
g; potasio sulfatoa 1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) 0,05 g;
pH-ak 6 ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea 10 unitate/m2 ingurukoa izango da (landaketa-tartean,
aldizka, zabaltzeak egin daitezke)
Argitasuna argi-intentsitate altua behar dute (40.000-80.0000 lux inguru) eta zonalde bakoitzeko
barietaterik egokienei buruzko informazioa biltzea komeni da, loratzea aurreikusitako
datetan gerta dadin.
Hala ere, hainbat barietate uda ilunetan eta tenperatura epelekin garaia baino lehen
loratzen dira
Tenperatura egokiena, egunez 25 ºC inguru eta gauez 18 ºC (14 ºC-raino jaits daiteke, baina hortik
behera loraketan arazoak sor daitezke)
Hezetasuna hezetasun erlatiboa % 60-70 ingurukoa da egokiena
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2-4 astera hasi beharrekoa eta 1:1:1 ongarri baten 200 ppm +
mikroelementuak erabiliz egingo da lore-begiak azaltzen hasi arte. Ondoren, dosi bera
erabiliko da, baina 1:2.3 oreka gehituz.
Barietate batzuen tamaina dela-eta, komenigarria izango litzateke esolak ipintzea,
edukiontzi bakoitzean euskarri gisa jokatuko lukeen sare bat ipiniz.
Barietateen arabera (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu) “pintzatze” batzuk
egin behar dira (lehenengoa, ontziratu ondorengo aurreneko astean, eta bi aste
geroago bigarrena), eskuz (garesti) edo kimikoki (Clomercuat, Daminozida…)
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
43
Eragile patogenoak
izurriterik ohikoenen artean, akaroa, landare-zorria, beldarra, thripsa, barraskiloa…
izango ditugu. Neurri berean, zurtoin-usteldurak (bakteriosia), rhizoctonia-k eragindako
lepo-usteldurak, pythium, fusarium, verticilum, aireko onddoak (gorrina eta oidioa) eta
birosia dira gaitzik arruntenak
SALMENTA
Progamazioa progamazio on bat erabiliz (fotoperiodoaren kontrola, barietate jakinen hazkuntza…),
krisantemoak, ontzian, urte osoan zehar ekoitz badaitezke ere, salmenta-garai ohikoa
gure inguruan urriaren erditik amaierara artekoa izaten da (Santu guztien bezpera)
Hazkuntza--iraupena
lau hilabete eta erdi ingurukoa izaten da
Prezioa hona hemen zenbait barietateren prezioak MERCATen, 98.12.04an lortutakoak:
krisantemo paludosum, 11 cm-ko ontzian, 0,3 euro; krisantemo fashion, loreak zabaldu
gabe eta 11 cm-ko ontzian, 0,6 euro; krisantemo korearra, “Bola”, aparteko diametroa
eta lore gorria, 31 cm-ko edukiontzian, 3,7 euro
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
44
CODIAEUM KROTON
ONTZIRATZEA
Ontziak 11-12 cm-ko ontzian plantula bat ipintzen da (hosto txikiko barietateak) edo 14-16 cm-ko
kontenedorean, 1-3 plantula (hosto handiagoko barietateak)
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; hondar
silizeoa, zati 1 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio
superfosfatoa, 1 g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1 g,
magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak, 5
ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-dentsitatea, 11-12 cm-ko 70-80 ontzi/m2 hasieran eta 20m2 amaieran;
14-16 cm-ko edukiontzientzat 40m2 hasieran eta 15 ingurukoa amaieran
Argitasuna argitasun-behar handi samarrak (20.000 lux-etik gora beti)
Tenperatura altua (25-30º C bitartean)
Kolore ona mantentzeko, bi faktoreen arteko erlazio ona mantentzea komeni da (argi
gutxirekin tenperatura pixka bat baxuagoa mantendu)
Hezetasuna mantendu beharreko hezetasun erlatiboa altua izango da (% 70-80)
Ureztapen ongarriduna
nahi izanez gero, ontziratu ondoren, 2-4 astera hasiko gara, 2:1:3 orekadun ongarri baten
150 ppm + mikroelementuak erabiliz (kolorazioa, erlazio horren mende ere egongo da).
Substratuan edo ureztaketako urean kaltzioa agertzea komeniko da (gaixotasun
fungikoen prebentzioa)
Eragile patogenoak
ohikoenak pythium-ak eta rhizoctonia-k eragindakoak izango dira (sustrai-usteltzeak),
batez ere tenperatura baxuak eta gehiegizko hezetasunak sortuak. Argitasun ezak,
substratuan kloro- eta gatz-kopuru gehiegi egoteak, tenperatura bat-batean jaisteak…
hostoak erortzea eragiten dute. Bestalde, akaroak, kukurutxak eta landare-zorriak dira
gehien azaltzen diren izurriteak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
12 cm-ko ontzientzat, 3-4 hilabetekoa da eta 14-15 cm-ko kontenedoreentzat, 5-7
hilabetekoa
Prezioak 98.12.04an MERCATen ikusitako prezioak: croton petra, 30 cm-ko altuera eta 13 cm-ko
ontzian, 1,5 euro; croton petra, 50-60 cm-ko 3 landare, 25 cm-ko kontenedorean, 5,4 euro
(formatu hori lortzeko, 7-9 hilabete behar dira eta hazkuntza-amaieran hazkuntza-
-dentsitatea, 4-6 ontzi/m2-koa da)
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
45
CYCLAMEN EDO ZIKLAMENA
ONTZIRATZEA
Ontziak plantulak maiatz-ekain-uztailean jasotzeko eskaera egina badugu (aurreikusitako salmenta-
-dataren arabera), 14 cm-ko ontzi baxu bakoitzean (ohikoena) plantula bat ipiniko dugu
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; hondar
silizeoa zati 1 (ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l
(kaltzio superfosfatoa 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 1g; potasio sulfatoa, 1g;
magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6
ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea 14 cm-ko ontzien kasuan 12-15 ontzi/m2-koa izango da
Hazkuntza aire zabalean hastea aholkatzen da, babes gutxirekin, garapen begetatiboari mesede
egiteko eta garaia baino lehenago loratzea zailtzeko
Loraldiaren prestaketa
loratzera behartuko ditugu, hots, saldu baino 2 hilabete lehenago landareak negutegira
eramango ditugu. Loraketari gaueko tenperatura freskoek onura handia egingo diote
(13-15 ºC). Azido giberelikoa (GA3, 20-30 ppm) erabiliz tratatuko dugu, zuzenean erdiko
koroan emanez, loraketa baino 50 egun lehenago
Argitasuna landare hau argi-maila ertain-altuetara egokitzen da (30.000-50.000 lux)
Tenperatura freskoak behar ditu (15-20 ºC) eta 25 ºC-tik gora asko sufritzen du
Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa eskertzen du (% 60-70)
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2,4 astera ureztapen ongarridunarekin has daiteke, 1:1.1 oreka duen
ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak astean bitan erabiliz
Eragile kaltegarriak
ohikoenak botrytis-a (koroa usteltzea), fusarium (sustrai-usteltzea), erwinia bakterioa
(usteltze orokorrak), sciara (arrak), armiarma gorria, landare-zorria eta thrips-a izaten dira
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
estandarra, 14 cm-ko ontzian eta zenbait lore irekita direla, 4 hilabete ingurukoa izaten da
Prezioa hona hemen 98.12.04an MERCATen lortutako prezioa: ziklamen hibridoa, 4-6 lorerekin eta
14 cm-ko ontzian, 2,1 euro
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
46
DIEFFENBACHIA
ONTZIRATZEA
Ontziak oro har, plantula bat ipintzen da 14 cm-ko ontzian
Substratua oso substratu porotsua behar du. Mota deiturikoa erabil daiteke eta oraingo honetan
konposizioa ondorengoa litzateke: zohikatz argia, 4 zati; hondar silizeoa, zati 1
(ganulometria, 1,5-2 mm) eta ondorengo ongarriketa (substratu m3-ko): kaltzio
superfosfatoa, 150 g; 12-12-50 ongarri konplexua, 500 g; burdin kelatoa, 25 g eta
mikroelementuen nahastea (NUTREL), 250 g; pH-ak 5,5-6,5 ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hasieran ontziak elkartuagoak jar badaitezke ere, hazkuntzaren amaierako dentsitatea,
11 ontzi/m2 ingurukoa izango da
Argitasuna barietate handiek argi-intentsitate baxu-ertainak jasaten dituzte (25.000-30.000 lux) eta
barietate txikiek 30.000-40.000 lux (kasu guztietan argi gutxirekin hostoak horiztatu eta
erori egiten dira eta eguzkiak gogor eta zuzenean joz gero, hosto-erredurak jasaten dituzte)
Tenperatura egokia 20-30 ºC bitartekoa da (balio altuagoek bakterioak agertzea eragin dezakete)
Hezetasuna hezetasun erlatiboak altu samarra izan behar du (% 70-80)
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen ongarriduna progama daiteke,
2:1.3 orekadun ongarri baten 100 ppm erabiliz (edo 200 ppm, hamar egunetik behin).
Era berean, ongarriketa karbonikoak (1.0000 ppm) garapenari mesede egiten dio
Eragile kaltegarriak
ohikoenak erwinia bakterioa (usteldura orokorrak), phytophthora (lepoa usteltzea),
fusarium (sustraiak usteltzea) gisako gaixotasunak eta armiarma gorria, thrips, edo
kukurutxa eta antzeko izurriteak izango dira
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
estandarra (ontziratzea-saltzea), 7-8 hilabete ingurukoa izango da (tamainaren arabera)
Prezioak 98.12.04an MERCATen hainbat prezio aurki ditzakegu: dieffenbachia Camila eta
Compacta, taldean eta 17 cm-ko ontzian, 2,7 euro; mota bera baina 13-ko ontzian, 1,5
euro; dieffenbachia Tropic, 60-70 cm altuerakoa, 17 cm-ko ontzian, 3,9 euro. 9 euro
azken barietate horrentzat, taldean 80-100 cm-ko altuera duena eta 22 cm-ko ontzian
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
47
FICUS (elastica, benjamina eta repens)
ONTZIRATZEA
Ontziak ondorengoak dira ficus espezieentzako formaturik erabilienak: elastica-rentzako
plantula bat, 14-16 cm-ko ontzian; 1-3 plantula, 14-16 cm-ko ontzian eta 1-3 plantula,
25-30 cm-ko edukiontzian; benjaminarentzako, 1-3 plantula, 14-16 cm-ko ontzian eta 1-3
plantula, 22-25 cm-ko edukiontzian. Repens-entzat, 6-8 plantula, 11-13 cm-ko ontzian
(zintzilikariak) edo 10-16 plantula, esolak ipintzeko den 14-16 cm-ko ontzian
Substratua erabili beharreko substratuak arina eta haritsua izan behar du, ondorengo osagaiak
nahastuz: pinu-hosto konpostatua % 60 eta zohikatz argia % 40 edo txilar-hosto
konpostatua % 30 eta zohikatz argia % 70. Nahaste honi 14-16-18 ongarri konplexu
baten 1,5 g/l + mikroelementu-nahastea (NUTREL) gehitu beharko zaizkio
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaierako dentsitatea, ekoitzi beharreko formatuaren araberakoa izango
da, hala nola 14 cm-ko ontzientzat, 22/m2 eta 25 cm-koentzat, 9/m2 (ficus elastica).
Benjaminarentzat, 16 cm/m2-ko 14 ontzi eta 25 cm/m2-ko 5 ontzi. Azkenik, repens-entzat,
12 cm/m2-ko 25 ontzi eta 16 cm/m2-ko 20 ontzi (esolak ipintzeko)
Argitasuna argi asko behar duten landareak dira, 50.000-70.000 lux elastica-k, 35.000-50.000 lux
benjaminak eta 20.000-35.000 lux repens-ak
Tenperatura ertain-altuak (28-30º C)
Hezetasuna altua (% 80 ingurukoa) izan behar du
Ureztapen ongarriduna
nutriente askoren beharra duten landareak ditugu. Ontziratu eta 2-4 astera, etengabeko
ureztapen-progama ongarridun bati hasiera eman diezaiokegu, 1:1:1 orekadun ongarri baten
225 ppm + mikroelementuak (boroa eta manganesoa garrantzi handikoak dira) erabiliz
Eragile patogenoak
kontuan izan beharreko eragile patogenoak, elastica-n kukurutxak aipatuko ditugu,
thrips-ak elastica-n eta benjaminan, nematodoak benjaminan eta akaroak repens-en.
Neurri berean, hosto-orbanak (cercospora) eta sustrai-onddoen erasoak ere (hotzarekin
edo ureztutako substratuekin azal daitezke)
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena eta prezioak
hazkuntza-iraupena, formatu-motaren arabekoa izango da eta prezioak 98.12.4an MERCATetik
ateratakoak dira. Arruntenak: ficus elastica, 14 cm-ko ontzian, 5-6 hilabetekoa, 0,9 euro (ficus
robusta tineke, 40 cm-ko altuerakoa). Ficus robusta eta decora, 1,95 euro. Ficus robusta eta
elastica, 3 landareko sorta, 150 cm-ko altuerakoa, 25 cm-ko ontzian, 15 euro.
Ficus benjamina, 14 cm-ko ontzian, 12 hilabetekoa, 9 euro (Ficus benjamina txirikordatua,
enborra 30 cm eta 120 cm-ko altuera); ficus benjamina danielle 180 cm, 25 cm-ko ontzian,
18 hilabete, 240 euro. Ficus repens, 13 cm-ko ontzian, 8 hilabete, 0,9 euro
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
48
FUCHSIA EDO PETENTA
ONTZIRATZEA
Ontziak 12 cm-ko ontzian sustraitutako 2-3 aldaxka ipintzen dira
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, oraingo honetan ondorengo nahaste hau erabiliz:
zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa zati 1 eta ondorengo
ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio
nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen
nahastea (NUTREL), 0,05 g.
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, goian aipatutako formatuan, 15 ontzi/m2 ingurukoa
izango da
Argitasuna maila altu samarrak behar dituzten landareak ditugu (50.000-70.000 lux)
Tenperatura epel-altuak, 20-26 ºC bitartekoak (15 ºC-tik behera eta 30 ºC-tik gora arazoak azal
daitezke)
Hezetasuna maila ertaineko hezetasun erlatiboa (% 60-70)
Fotoperiodoa fotoperiodoak eragina du loraketan (16 argi-ordutik gora ondo loratzen da)
Ureztapen ongarriduna
azaleko ongarriketa on baten beharra izaten du. Beraz, hazkuntzan zehar eta ontziratu
ondoren, 2-4. astetik aurrera, 1:1.1 ongarri baten 200 ppm + mikroelementuak gehituko
dira etengabeko ureztapen ongarridunean.
Landarea itsatsi ondoren (ontziratu ondoren, 2-4 astera) zenbait pintzatu egingo dira,
eskuz edo kimikoak (Clomercuat), saldu baino 7-8 aste lehenagora arte.
Landare trinkoagoak lortzeko asmoz, hazkuntza-atzeratzaileak erabiltzen dira, Ancimidol,
Daminocida… tankerakoak
Eragile kaltegarriak
sustraietako usteldurak (substratu-onddoak), hosto eta zurtoinen usteldurak (botrytis-a),
hosto-orbanak (gorrina) eta euli zurien, akaroen eta landare-zorrien erasoak dira gehien
azaltzen diren kalteak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu arte urtebetekoa izatera irits daiteke (edo gehiago, lortu
beharreko tamainaren arabera). Hala ere, 12 cm-ko ontzian eta zenbait barietateren
kasuan (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu), 6 hilabeteren buruan sal daitezke
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
49
HEDERA helix EDO HUNTZA
ONTZIRATZEA
Ontziak 11 cm-ko ontzian (formatu arrunta) 6-8 aldaxka ipintzen dira (sustraituak edo sustraitu gabeak)
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz
argia, 4 zati eta 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, zati 1. Substratu horri
ondorengo ongarriketa-nahastearen 1,5 g/l gehitu beharko zaio (kaltzio superfosfatoa,
1g amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g, magnesio
sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (= NUTREL), 0,05 g.
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 11 cm-ko 20 ontzi/m2. Ontzi zintzilikariak ere erabil daitezke
Argitasuna argi-intentsitatea oso aldakorra izango da, bariegatek berdeek baino gehiago, baina,
orokorrean, maila ertain-baxuetan kokatzen dira (15.000-30.000 lux)
Tenperatura 15-20 ºC, berdeentzat eta 18-25 ºC, bariegatentzat
Hezetasuna batean zein bestean hezetasun erlatiboak altua izan behar du (% 80 ingurukoa)
Ureztapen ongarriduna
ongarriketa egokia izateko (ez da asko eskatzen duen landarea), ontziratu ondoren, 2-4
astera, etengabeko ureztapen ongarriduna egin beharko da, 3:1.2 orekadun ongarri
baten 75 ppm + mikroelementuak erabiliz, berdeentzat eta 2:1.2 + mikroelementuak,
bariegatentzat (ongarri gehiegi erabiliz gero, erredurak azal daitezke hosto-ertzetan).
Barietate gehienek ez dituzte adarrak behar den moduan ematen eta pintzatu egin
behar izaten dira. Sarritan, garesti ateratzen da eskulana eta, ondorioz, citoquinina-k
(Promalin...) ematea aholkatzen da (neurri txikian)
Eragile patogenoak
azal daitezkeen eragile patogenoak, armiarma gorria, thrips-a eta, neurri txikiagoan,
kukurutxa dira, baita bakterioak eta zenbait onddok eragindako hosto-usteldurak eta
orban moduko gaixotasunak ere
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu arte, 5-6 hilabete bitartekoa da, beti ere, barietatearen eta
ugalketa-garaiaren (eta hazkuntzaren) arabera
Prezioak 98.12.04an MERCATetik lortutako datuen araberakoak: 14 cm-ko ontziak (esolekin),
1,8 euro eta 11 cm-ko ontziak, 0,4 euro (hedera helix berdea)
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
50
IMPATIENS GINEA BERRIKOA
ONTZIRATZEA
Ontziak hainbat hazkuntza-formatu izaten dira. Erabilienak: plantula bat, 10-12 cm-ko ontzian;
1-3 plantula, 14 cm-ko ontzian eta 3 plantula, 18 cm-ko terrina zintzilikarioan
Substratua oso porotsua (sustrai-itomena izaten du) baina, aldi berean, ur-atxikipen handikoa izan
behar du (transpirazio handiko landarea da). Mota deiturikoa erabil daiteke, kasu
honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako
hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 2 g/l (kaltzio superfosfatoa
1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio
sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6-6,5 ingu-
rukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaieran, 12 cm-ko 17 ontzi/m2; 14 cm-ko 12 ontzi eta 18 cm-ko 8
ontzi/m2-ko dentsitatea aurreikusiko da
Argitasuna argi-intentsitatea erdi-altu mailakoa da (30.000-40.000 lux)
Tenperatura maila ertainekoa (17-23 ºC).
Garrantzitsua da gaueko eta eguneko tenperaturen artean aldaketa handirik ez izatea,
zurtoinak luzatu egiten baitira
Hezetasuna maila ertaina (% 60-70)
Ureztapen ongarriduna
etengabeko ureztapen ongarriduneko progamak (ontziratu ondoren, 2-4 astetara hasi),
substratuaren hezetasunaren aldaketa handirik ez izatea ziurtatu beharko du (lehortzen
bada, loreen eta hostoen ertzak erre egiten dira) eta 2:1:2 orekadun ongarri baten 200
ppm + mikroelementuak gehituko dira (hauek gehiegi erabiliz gero, eta pH-a 5,5-etik
beherakoa bada, fitotoxikoa da). CO2-ko 1.000-1.500 ppm erabiliz, ongarriketa karbo-
nikoa dagoenean ondo erantzuten du
Eragile patogenoak
kontrolatu beharreko eragile patogenoak, armiarma zuriak, landare–zorriak eta thrips-ak
dira. Gaixotasunik ohikoenetan, hostoen eta loreen usteldurak (botritisa) eta sustrai-
-onddoak (pythium, rhizoctonia eta phytophthora) dira aipatzekoak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
oro har, landarea zenbait lore (gutxi) irekita dituela saltzen da, eta hazkuntza-iraupena
(ontziratzen denetik saldu arte), 12 cm-ko ontzientzat, 8-10 aste bitartekoa izango da;
14 cm-koentzat, 9-12 astekoa eta 18 cm-koentzat, 14 astekoa
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
51
NEPHROLEPIS exaltata EDO IRATZEA
ONTZIRATZEA
Ontziak 12-14 cm-ko edo 17-20 cm-ko ontzian plantula bat jarri (hazkuntza-iraupena aldakorra
izango da)
Substratua ura atxikitzeko gaitasun handia izan behar du. Ondoren aipatuko duguna da oso
erabilia: zohikatz argia, 5 zati (edo zohikatza, hiru zati eta lurrustela edo orbela, 2 zati);
1,5-2 mm-ko ganulometriako hondar silizeoa (edo perlita), zati 1 eta ondorengo
ongarri-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio
nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen
nahastea (NUTREL), 0,05 g; pH-ak 6 ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza estandarraren amaierako dentsitatea, 12-14 cm-ko 15 ontzi/m2 eta 20 cm-ko
7 ontzi/m2 (landareak elkar uki dezakete, baina argiaren eta aireztapenaren sarrera
oztopatu gabe)
Argitasuna maila ertainekoa nahiz altua (35.000-45.000 lux) behar dute ondo ernetzeko
Tenperatura 18º-26 ºC bitartekoa
Hezetasuna altua (% 80 inguru).
Azken bi parametro horien bat-bateko oszilaziorik ez du jasaten
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2-4 astera, 3:2:3 ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz
egingo da (hosto-ongarriren bat ere tarteka daiteke, batez ere, neguan).
Beste iratze batzuen antzera, birlandatzea eskertzen du (sustraiek substratua “betetzen”
dutenean edo landarea ontzirako handiegia denean); izan ere, hala egiten ez bada, beren
balio komertziala galdu egingo dute (hostoak gehiegi garatu; ur gehiegiren ondorioz, ustel-
durak; ur eta nutrienteen eskasiagatik horiztatzea…)
Eragile patogenoak
gaixotasunik arruntenak: hosto-usteldura (botritisa) eta sustrai-onddoak (pythophthora,
rhizoctonia). Izurriteak, berriz, landare-zorriak, kukurutxak eta bareak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
birlandaketarik gabeko hazkuntza estandarraren iraupena (ontziratzea-salmenta), 4-5 hilabe-
-tekoa da 12-14 cm-ko ontziko formatuentzat eta 6-8 hilabetekoa, 17-20 cm-ko ontzientzat
Garraioa oso delikatua da, gehiegizko hezetasuna eta aireztapen falta izanez gero, laster gal-
tzen baita
Prezioak 98.12.4an MERCATetik eskuratutakoak: nephrolepis iratzea, 13 cm-ko ontzian, 0,7 euro.
Zintzilikatzeko iratzea, nephrolepis boston, 18 cm-ko ontzian, gakoarekin, 3 euro
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
52
PELARGONIUM ZONAL, PELTATUM, GANDIFLORUM GERANIO NORMALA, HUNTZA ETA PENTSAMENDUA
ONTZIRATZEA
Ontziak hazkuntza azkarrerako plantula bat ipintzen da 13 cm-ko edukiontzian (formaturik
arruntena) eta 18-20 cm-koa (gutxiengoa) ale handientzat edota zintzilikarientzat
Substratua erabiltzen diren substratuetako bat aipatuko dugu: konpost oneko 1/3 (edo lur franko
esterilizatua); 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, 1/3; zohikatz argia, 1/3 eta, 5-
-6 hilabetez, askapen moteleko ongarria, 3 kg/m3 (ureztapen ongarriduna aurrezten
dugu), edo horren ordez, ondorengo nahastearen 2 g/l gehituz (kaltzio superfosfatoa,
1g; amonio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 0,5 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g;
mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-a, 6-6,5
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 13 cm-ko edukiontziarentzat, 15 unitate/m2; 20 cm-
-koentzat, berriz, 7 unitate/m2 ingurukoa
Argitasuna funtsezko faktorea izango da zonale eta gandiflorum barietateentzat; izan ere, inten-
tsitateari dagokionez, asko behar izaten dute (45.000-60.000 lux). Peltatum-ak, aldiz,
ondo hazten dira maila ertainetan (30.000-45.000 lux)
Tenperatura hazkuntza-tenperatura, 15-25 ºC bitartekoa da
Hezetasuna mantendu beharreko hezetasun erlatiboa baxu samarra izango da (% 60-70)
Ureztapen ongarriduna
plantulak finkatuta daudenean (ontziratu ondoren, 2-4 astera) eta progamazio
iraunkorra egitea pentsatuz gero, 1:0,8:1,5 orekadun ongarriaren 1 g/l + mikroele-
mentuak gehituko dira hazkuntzaren lehen faseetan, eta amaieran, berriz, 1:0,7:2 (lore-
-begiak osatuta daudenean).
Gandiflorum-en ingurune-baldintza zehatza, lorea ematera behartzeko aukera izatea
da, neguan argitasun osagarria emanez (16 ordu gehienez ere) eta 15-20 ºC-ko
tenperaturak mantenduz (barietate gehienek, 10 ºC inguruko tenperaturan, 6-8 aste
behar dituzte loratzeko).
Muturrak mozteari dagokionez, eskuz egitearen kostua kontuan izanik, berez trinkoak diren
barietateak hazten saiatu behar dugu (katalogoak edo Zerbitzu teknikoak kontsultatu) edo
bestela ontziratu eta 2-3 astera (barietatearen arabera, behar adina), landareak nahikoa ur
duela, arratsatalde lainotsu batean Clomercuat (Cycocel) erabiliz, tratatu.
Peltatum barietateetan, ontzi bakoitzean, landareari eutsiko dion sare bat ipintzen da
edo baita esola bat ere, landarea zuzen mantentzeko
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
53
Eragile patogenoak
ager daitezkeen eragile patogenoei buruz, hostoen gaixotasunak (gorrina), batez ere,
zonaldeetan; loreetan eta pujetan usteldurak (botrytis-a), zurtoinaren oinarriaren
usteldurak (pythium-a), usteltze orokorra (xhantomon-a) eta beldarra, landare-zorria,
euli zuria (batez ere, gandiflorum-ean) eta thrips (batez ere, peltatum-ean) gisako
gaitzak eta izurriteak jasan behar izaten dituzte
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik salmenta artekoa. 13 cm-ko edukiontzietako formatuentzat, 3-4
hilabetekoa eta gure inguruko progamazio ohikoan zeharraldatzea urtarrilaren hasieran
eta erdi aldean egiten da. Salmenta, berriz, apirilaren erdi aldetik aurrera
Prezioak 98.12.04an MERCATen, perlargonium zonal, loretan eta 13 cm-ko ontzian, 0,9 euro
PEPEROMIA caperata
ONTZIRATZEA
Ontziak 8-9 cm-ko ontzian plantula bat ipini
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke. Kasu honetan: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm
ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1g (kaltzio
superfosfatoa, 1g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g;
magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-ak, 5-6
ingurukoa izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-amaierako dentsitatea, 9 cm-ko ontzientzat, 30 unitate/m2 ingurukoa izango da
Argitasuna espezie hauek, gehienbat, itzal aldekoak izaten dira; mantendu beharreko argi-
-intentsitatea 5.000-15.000 lux ingurukoa izaten da (beti ere, barietatearen arabera) eta
hosto kolorea hobetu egiten du
Tenperatura 16º-22 ºC inguru
Hezetasuna hezetasun erlatiboari buruzko beharrak maila ertainekoak (% 60-70) izango dira
Ureztapen ongarriduna
ontziratu ondoren, 2-4 astera, etengabeko ureztapen-progama ongarridun batekin has
gaitezke, 3:1:2 orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz.
Gehiegizko gazitasunarekiko oso sentikorra da
Eragile patogenoak
kontuan hartu beharreko eragile patogenoak sustrai-usteltzeak (phytophthora, phythium,
rhizoctonia) eta hosto-orbanak (hosto-nemotodoak) izango dira
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
9 cm-ko ontziaren ohiko formatuan, hazkuntza-iraupena (ontziratzea-salmenta), 6-7 hilabete
ingurukoa da
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
54
PHILODENDRON scandens
ONTZIRATZEA
Ontziak erabili beharreko ontziei dagokionez, era guztitakoak daude, ontziaren tamainaren
arabera, ontzi bakoitzean ipini beharreko plantula-kopuruaren arabera, zintzilikariak edo
hesolak ipinitakoak izatearen arabera… Beraz, erabilienak aipatuko ditugu soilik:
hesolarik gabeko mahaiarentzat, 12 cm-ko ontzia eta 3-5 aldaxka; zintzilikatzeko, 14-16
cm-ko terrina eta 5-8 aldaxka, edo 18-20 cm-ko terrina eta 10-12 aldaxka; hesolak
jartzeko, adibide moduan, formatu hauek aipatuko ditugu: 14-16 cm-ko edukiontzia, 50
cm-ko hesolarekin eta 5-8 aldaxka; edo 18-20 cm-ko edukiontzia, 100 cm-ko hesolarekin
eta 6-10 aldaxka; edo 20-25 cm-ko edukiontzia, 150 cm-ko hesolarekin eta 8-14 aldaxka
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke eta kasu honetan: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm
ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio
superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g;
magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-a, 5,5-6,5
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea ontzien tamaina desberdinen ondorioz, hazkuntza-amaierako dentsitateak ere desberdinak
izango ditugu: 12 cm-ko ontzientzat, 17 ontzi/m2; 16 cm-koentzat, 10 ontzi/m2; 20 cm-
-koentzat, 6 ontzi/m2 eta 25 cm-ko edukientzat, 4 unitate/m2
Argitasuna argitasun-maila baxu-ertainen beharra dauka (15.000-25.000 lux)
Tenperatura eta hezetasuna
hobeto garatzen da tenperatura eta hezetasun-maila ertainetan (20-30 ºC eta % 80-90),
baina saldu baino lehen baldintza gogorretara egokitzea komeni da
Ongarriketa azaleko ongarriketa, ureztapen ongarridun etengabean gehi daiteke ontziratu ondorengo
2-4 astetik aurrera, 3:1:2 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak erabiliz.
Era berean, atmosfera CO2 bidez aberasteak (800 ppm-raino), ekoizpena nabarmen
hobetzen du
Eragile patogenoak
hazkuntza honetan ager daitezkeen eragile patogenoei dagokienez, hauek dira gehien
azaltzen direnak: kukurutxa, akaro, thrips eta sustrai-nematodo gisako izurriteek eta
substratu-onddoek (phytophthora, pythium, rhizoctonia) eragindako sustrai-usteltze
batzuk eta gaixotasun gisako usteltze-orokorrak (erwinia)
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
hazkuntza estandarraren (ontziratzea-salmenta) iraupena, 2-3 hilabetekoa da, 12 cm-ko
ontziarentzat; 4-6 hilabete, 14-16 cm-ko terrinarentzat (zintzilikariak); 7-9 hilabete, 18-20
cm-ko terrina zintzilikariarentzat; 5-7 hilabete, 14-16 cm-ko edukiontziarentzat (50 cm-ko
hesolarekin); 7-10 hilabete, 18-20 cm-ko edukiontziarentzat eta 100 cm-ko hesolarentzat,
eta 12-15 hilabete, 20-25 cm-ko edukiontziarentzat (150 cm-ko hesolarekin)
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
55
POINSETTIA EDO PAZKO-LOREA
ONTZIRATZEA
Hazkuntza--garaia
gure inguruan data nahikoa zehatza du (Eguberriak) eta, ondorioz, hori kontuan izanik
egingo dugu hazkuntza.
Ontziratzea uztailaren erdi-amaiera eta abuztuaren hasiera bitartean egingo dugu,
barietatearen arabera (kontsultatu katalogoak edota zerbitzu teknikoak)
Ontziak ontzi bakoitzean ipini beharreko aldaxka-kopurua (sustraituta), ontziaren tamainaren eta
ekoitzi beharreko formatuaren mende egongo da: 14 cm-ko edukiontzientzat (ohikoena),
plantula 1 ipintzen da; 16 cm-ko edukiontzientzat, 2; 20 cm-koarentzat 3 edo 4, eta 25
cm-koan, 4-5 plantula
Substratua substratuak harroa izan behar du (usteldurarekiko sentikorra) eta ondorengo osagaien
(zati berdinak erabiliz) nahastea erabil daiteke: pinu-azal konpostatua, 1,5-2mm
ganulometriako hondar silizeoa eta zohikatz argia. Beste aukera bat: zohikatz argia, 3
zati eta goian aipatutako ganulometriako hondar silizeoa, zati 1. Batean zein bestean,
ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l gehitu beharko da (kaltzio superfosfatoa, 1g;
amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa 1g, magnesio sulfatoa
1,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05 g, pH-a, 5,5-6.
Hala ere, ongarriketa bakarra (hondokoa) erabil daiteke, askapen moteleko ongarriak
erabiliz (20-10-15 aberastasuneko 3 kg/m3 + mikroelementuak, 150 g)
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntza-amaieran dentsitatea aldakorra izango da, formatuaren arabera: 12-14 cm-ko
14-16 ontzi/m2; 16 cm-ko 6-8 eta 25 cm-ko 3-4 edukiontzi/m2
Argitasuna argi-intentsitate egokia maila ertainekoa izango da (30.000-40.000 lux)
Tratamendua ontziratu ondoren, eta prebentzio gisa PCNB, TMTD, Propamocarb… erabiliz, ureztatu
egingo ditugu
Barietatearen garrantzia
egun laburreko landarea denez, barietatea kontuan izan beharko dugu, salmenta-
-garaian lorea behar den moduan emateaz gain, landareak tamaina egokia izan dezan
Tenperatura eta hezetasuna
tenperaturak ere maila ertainekoa izan behar du (16-25 ºC egunez eta gauean 14 ºC-raino
jasan dezake). Hezetasunari dagokionez, % 60-70 bitarteko hezetasun erlatiboa du gogoko
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
56
Ongarriketa goian aipatzen den askapen moteleko ongarririk erabiltzen ez bada, azaleko ongarriketa
etengabeko ureztapen-progama ongarridun baten bidez egingo da (ontziratu ondoren, 2-
-4 astetik aurrera), 1:0,5:1 orekadun ongarri baten 150 ppm + mikroelementuak (zinka
eta molibdenoa oso garrantzitsuak) erabiliz.
Zurtoin bakoitzeko lortu nahi diren puja adina adabegi uztea posible izan bezain laster
(normalena 5-6 adabegi zurtoin bateko formatuentzat), muturreko pintzatua (eskuz
egindakoa) egingo da.
Altuera kontrolatzeko, hazkuntza-erregulatzaileak erabiltzen dira (normalean, Clomercuat),
1.500 ppm, hosto bidezkoa bada, edota 250 ppm, ureztaketan. Lehenengoa, pintzatuaren
ondoren aplikatuko da alboetako pujek 4-5 cm-ko luzera hartzen dutenean eta beste bat
(edo bi), 8-14 eguneko tartearekin
Eragile patogenoak
kontrolatu beharreko agente patogenoei dagokionez, oso sentikorra da substratu-onddoen
aurrean (rhizoctonia, pythium eta phytophthora). Baita botrytis-aren aurrean ere. Halaber,
izurrite askok kaltetzen dute (landare-zorriak, akaroak eta, batez ere, euli-zuriak)
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu arteko hazkuntza-iraupena 5 hilabetekoa da; oso garran-
tzitsua da barietatea aukeratzea, salmenta-garairik onenerako landare ona lortu nahi
badugu, behintzat
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
57
RHODODENDRON EDO AZALEA
ONTZIRATZEA
Ontziak oro har, plantula bat ipintzen da 9-12-14 cm-ko ontzi bakoitzean
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, eta osagai hauek: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm
ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-nahastearen 1,5 g/l
(kaltzio superfosfatoa, 1 g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio
sulfatoa 1 g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05
g. 5-5,5 inguruko pH-a du gogoko
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaieran dentsitatea: 9 cm-ko ontzientzat, 30 unitate/m2; 12 cm-koentzat,
17 eta 14 cm-koentzat, 13 ontzi/m2
Ingurune--baldintzak
mantendu beharreko ingurune-baldintzek harreman estua izango dute lore-begien
eraketarekin eta loratzea eragitearekin.
Landare honek argi-intentsitate baxu-ertain-altuak (15.000-40.000 lux) onartzen ditu;
tenperaturak baxu-ertainak (19-20 ºC, garai normalean eta 7-8 ºC, suspertze-garaian)
eta maila ertaineko hezetasuna (% 60-70)
Ongarriketa ontziratu ondoren, 2-4 astetik aurrera, ureztapen ongarridun etengabean, 1:0,5:1 ore-
kadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak gehituko dira (ez ahaztu mangane-
soa eta burdina, 3-4 ppm, kelato moduan hobe).
Puja asko eta ondo osatutako landarea lortzeko, eskuz egindako pintzatuak egiten dira, 6-8
astetik behin (2 cm-ko ontzietan, 3 pintzatu), mutur bakoitzeko 1-1,5 cm bakarrik kenduz.
Lore-begien sorkuntza suspertzeko, azken pintzatuaren ondoren, 6-8 astera, 19-20 ºC-tan
mantenduko da (gaueko tenperatura). Ondoren, pixkanaka, tenperatura hori 7-8 ºC-taraino
jaitsiko da (batzuetan hozkailuan), 4-8 astez. Tratamendu horren ordez, Clomercuat gisako
hazkuntza-erregulatzailea erabil daiteke (200 ppm, hosto-tratamenduan).
Aipaturiko suspertzearen ondoren, eta loratzea eragiteko, berriro ere gaueko tenperatura
igotzen da, 19-20 ºC-taraino (4-6 astez) eta beste 4-6 aste igaro ondoren, loraketa hasiko da
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
58
Progamazioa azaleak urte guztian zehar lortzea posible izango litzateke, beti ere, barietateen eta
mintegiaren progamazioaren arabera. Salmenta udaberrian egin nahi izatekotan, honako
ekoizpen-eskema hau izango genuke: urtarrilaren erdi aldera ontziratu; lehenengo
pintzatua martxoaren erdi aldean; 2. pintzatua maiatzaren erdi aldean; 3. pintzatua
uztailaren erdi aldean; lore-begien suspertzea irailaren erditik abendu amaierara arte;
loratzea eragitea abenduaren amaieratik otsailaren erdira arte eta salmentaren hasiera
martxoaren hasiera-erdi aldean
Eragile patogenoak
eragile patogenoei dagokionez (gehiegizko gazitasunagatik edo pH altuegiagatik sortutako
klorosia alde batera utzita), lurreko (substratuko) onddoek (phytophthora, pythium eta
rhizoctonia) eragindako arazoekin egingo dugu topo; baita botrytis motako aireko onddoek
eragindakoekin ere
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu bitarteko hazkuntza-iraupena, 13-14 hilabete ingurukoa izango da
Prezioak ondorengoak dira 98.12.04an MERCATen ageri ziren prezioak: azalea indica, 9 cm-ko
ontzian, 0,7 euro; 1,9 euro, 12 cm-ko ontzian, lore- begiekin; 2,7 euro, 14 cm-ko ontzian,
loreak zabaldurik
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
59
BIOLETA AFRIKARRA
ONTZIRATZEA
Ontziak 15 cm-ko ontzian plantula bat ipintzen da
Substratua ondo aireztatutako substratua (drainatze errazekoa). Mota deiturikoa ere erabil daiteke,
oraingo honetan ondorengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia, 3 zati; 1,5-2 mm
ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarriketa-nahastearen 1 g/l
gehituz (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa, 0,5 g; potasio
sulfatoa 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL) nahastea, 0,05
g. pH-ak 5,5-6,5 izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea 10 cm-ko ontzian, hazkuntza-amaierako dentsitatea 45 unitate/m2-koa da
Argitasuna argi-intentsitatea maila baxuetan kokatzen da (8.000-10.000 lux); 15.000 lux-etik gora
kalteak ager daitezke hostoetan eta 5.000 lux-etik behera ez loratzea gerta daiteke
Tenperatura eta hezetasuna
tenperaturik egokiena 21 ºC ingurukoa da (hotzarekiko sentikorra da) eta hezetasun-
-maila ertain-altuetan (% 70-80) kokatzen da.
Oso garrantzitsua da ingurune-tenperaturaren eta ureztaketako uraren arteko erlazioa;
izan ere, beraien artean 5 ºC baino alde handiagoa izanez gero, kalteak sortzen ditu
hazkuntzan
Ongarriketa gehiegizko gatzekiko sentikorra dugu landare hau (garapena gelditzen du). Ontziratu
ondoren, 2-4 astetik aurrera, etengabeko ureztapen ongarriduna onartzen du, 1.1:1
orekadun ongarri baten 100 ppm + mikroelementuak erabiliz. Bukatzeko, 1:2:1 oreka-
duna (50 ppm) + mikroelementuak.
Ingurunea CO2-rekin aberastuz gero (800-1.000 ppm-raino), oso ondo erantzuten dute.
Lehenengo kuskuak eta loreak kendu eta azido giberelikoa emanez gero, loraketa
hobetu egiten da.
Eragile patogenoak
hauek dira kontrolatu beharreko eragile patogeno nagusiak: armiarma txuria, thrips eta
hostoetako nematodo gisako izurriteak eta aireko gaixotasunak (botrytis) edo substratu-
-koak (phytophthora, pythium edo rhizoctonia) eragindako usteltzeak.
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
ontziratzen denetik saldu arte, hazkuntza-iraupena, 10 cm-ko ontzian, 6-8 hilabete
ingurukoa izaten da.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
60
SCINDAPSUS AUREUS. POTHOS. EPRIPEMNUM
ONTZIRATZEA
Ontziak formatu-aukera zabala izango dugu eta erabilienak aipatuko ditugu: 9 cm-ko ontziak, 4
plantularekin, mahairako; zintzilikatzeko terrinak, 12-15-20 cm-koak (7-9-11 plantula
terrina bakoitzean) eta 10-12 cm-ko edukiontzia, goroldiozko esolarekin eta 4 edo 8
aldaxka edukiontzi bakoitzeko
Substratua porotsua izan behar du eta mota deiturikoa erabil daiteke. Oraingo honetan ondoko
osagaiak izango ditu: zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa eta
ondorengo nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g, amonio nitratoa, 0,5 g; kaltzio
nitratoa, 0,5 g; potasio sulfatoa, 1g, magnesio sulfatoa, 0,5 g + mikroelementuen
(NUTREL) nahastea, 0,05 g. pH-ak, 5-6,5 izan beharko du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea hazkuntzaren amaieran dentsitatea aldatu egingo da, ekoitzi beharreko formatuaren
arabera: 9 cm-ko ontzientzat, 50 unitate/m2; 12 cm-ko terrinentzat eta 10-12 cm-ko
edukiontzientzat, 40/m2; 15 cm-ko terrinentzat, 25/m2 eta 20 cm-koentzat, 12/m2
Hesolak ipintzea hesoladun formatuetan, hesola ontziratzean ipiniko da eta ondoren, inguruan plan-
tulak ipiniko dira
Argitasuna argi-intentsitatea balio baxu-ertainetan kokatuko da (15.000-25.000 lux)
Tenperatura eta hezetasuna
tenperatura maila ertainekoa edo altua (20-25 ºC bitartekoa, beti ere, 15 ºC-tik gora).
Hezetasun erlatiboa altua (% 80-90), baina, beti, tenperaturarekin zerikusi zuzena du
(zenbat eta tenperatura handiagoa, hainbat eta hezetasun erlatibo handiagoa)
Ongarriketa etengabeko ureztapen ongarridunarekin batera (ontziratu ondoren, 2-4 astera hasi
beharrekoa), 2:1.3 orekadun ongarria (150 ppm) + mikroelementuak gehituko ditugu.
Adabegitarteak gehiegi hazten badira, hazkuntza-erregulatzaileekin tratatuz gero
(Daminocida, 1.000 ppm) landare trinkoagoak lortzen dira
Eragile patogenoak
azpimarratu beharreko eragile kaltegarrietan izurriteak (kalte gutxi): landare-zorria,
akaroak, kukurutxa eta thripsak, eta gaixotasun gisa aireko onddoek eragindakoak
(botrytis), substratuarenak (pythium eta rhizoctonia) eta erwinia eta antzeko bakterioak
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
(ontziratzea-salmenta) bi hilabete ingurukoa da 9 cm-ko ontzientzat; 3 hilabete, 10-12
cm-ko edukiontzientzat (tutorearekin) edo 12 cm-ko terrinentzat; 4 hilabete, 15 cm-ko
terrinentzat eta 5 hilabete inguru, 20 cm-ko terrinentzat
Prezioak 98.12.04an MERKATetik jasotako zenbait prezio: 0,6 euro, 11 cm-ko ontziarentat, 4-5 lan-
darerekin; 2 eta 3,3 euro, 15-18 cm-ko ontzian (zintzilikatzeko) eta 2,4, 6 eta 9,6 euro, 14-
-20cm eta 22 cm-ko edukiontzian dauden photoentzat (40cm, 75cm eta 100 cm-ko hesolarekin)
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
61
SOLANUM (Pseudocapsicum)
ONTZIRATZEA
Ontziak eta hazkuntza-garaia
amaitutako landarearen salmentarik handiena maiatz-ekainean izaten denez, ontziratzea
(12 cm-koa) urtarril-otsailean egin beharko da, ontzi bakoitzean plantula bat ipiniz
Substratua mota deiturikoa erabil daiteke, kasu honetan hurrengo osagaiak erabiliz: zohikatz argia,
4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa, zati 1 eta ondorengo ongarri-
-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; nitrato amonikoa, 0,5 g; kaltzio nitratoa,
0,5 g; potasio sulfatoa, 1g; magnesio sulfatoa, 0,5 g eta mikroelementuen (NUTREL)
nahastea, 0,05. pH-ak, 5,5-6 izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea 12 cm-ko ontzian, amaierako hazkuntza-dentsitatea, 17 unitate/m2 inguru izango da
Argia, tenperatura eta hezetasuna
argi-intentsitate egokia maila ertainekoa edo altua (30.000-50.000 lux), tenperatura
15-25 ºC bitartekoa eta hezetasuna, berriz, % 60-70
Ongarriketa ontziratu eta 2-4 astetik aurrera etengabeko ureztapen ongarriduna egin daiteke, 2:1:3
orekadun ongarria (200 ppm) + mikroelementuak erabiliz.
Oso trinkoak ez diren barietateetan, hazkuntza-erregulatzaileak erabiltzea beharrezkoa
izaten da (katalogoak eta Zerbitzu teknikoak kontsultatu)
Eragile patogenoak
eragile patogenoekiko erresistentzia handiko landarea da eta, beraz, ohiko aholkuei jarraituz
gero, ez da arazorik izaten
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
iraupen normala (ontziratzea-salmenta) 4-5 hilabetekoa izaten da
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
62
SYNGONIUM wendlandii
ONTZIRATZEA
Ontziak ekoitzi beharreko formatuaren arabera, sustraitutako 6-10 aldaxka ipintzen dira 12-14
cm-ko ontzi bakoitzean (mahairako) edo 12-14 cm-ko terrina bakoitzean (zintzilikatzeko).
8-10 plantula, 16-18 cm-ko edukiontzi bakoitzean (hesolak ipintzeko)
Substratua mota deiturikoa erabili daiteke eta kasu honetan ondorengo osagaiak izango ditu:
zohikatz argia, 4 zati; 1,5-2 mm ganulometriako hondar silizeoa eta ondorengo ongarri-
-nahastearen 1,5 g/l (kaltzio superfosfatoa, 1g; amonio nitratoa, 0,5 g; sulfato potasikoa
1g, sulfato magnesikoa, 0,5 g eta mikroelementuen nahastea (NUTREL), 0,05 g. pH-ak,
5,5-6,5 izan behar du
HAZKUNTZA-ZAINKETAK
Dentsitatea amaierako hazkuntza-dentsitatea 12-14 cm-ko ontzientzat edo terrinentzat, 17 unitate/m2-
-koa da eta 16-18 cm-ko edukiontzientzat, 10 /m2
Hesolak ipintzea hesola jarriz gero, ontziratzerakoan ipiniko da eta ondoren, inguruan plantulak birlandatuko dira
Ingurune--baldintzak
argi-, tenperatura-, ureztapen- eta elikadura-maila altuetan mantenduz gero, adabegitarte
luzeegiekin geratzeko joera izaten du.
Goian aipatutako egoera hori kontrola daiteke, ureztaketarekin batera Ancidimol edo
antzeko hazkuntza-erregulatzaileren bat erabiliz (ontziko 0,2-1 mg, landarearen tamainaren
arabera)
Eragile patogenoak
arruntenak aipatzekotan, kukurutxak, akaroak eta thrips edo antzeko izurriteak, onddoek
eragindako gaixotasunak (rhizoctonia) edo bakterioak (erwinia). Bestalde, substratuaren
hezetasunean aldaketa handiak izanez gero, asko sufritzen du
SALMENTA
Hazkuntza--iraupena
(ontziratzea-salmenta) 6-7 hilabetekoa izaten da formatu txikientzat (12-14 cm-ko ontzi
edo terrinak) eta 9-10 hilabetekoa, 16-18 cm-ko edukiontzietan egindako hazkuntzarako
Prezioak 98.12.4an MERCATetik eskuratutakoak: syngonium butterfly (salduenetako bat), 15 cm-
-ko ontzian, 0,7-2,4 euro.
LANBIDE EKIMENA
63
GALDERAK
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
64
1. BEHARREN ARABERAKO SAILKAPENA
1.- Jar iezaiozu dagokion izena espezie bakoitzari.
1.1 Landare tropikalak
2.- Landare-mota hauen instalazio-mota eta tenperatura-beharrak.
3.- Aipa itzazu barruko landare tropikalen bi adibide.
Argitasun handia behar dutenak
Argi gutxi behar dutenak
1.2. Landare erditropikalak
4.- Landare-mota hauen instalazio-mota eta tenperatura-beharrak.
5.- Aipa itzazu barruko landare hauen bi adibide.
Argitasun handia behar dutenak
Argi gutxi behar dutenak
1.3. Asko eskatzen ez duten landareak
6.- Landare-mota hauen instalazio-mota eta tenperatura-beharrak.
7.- Aipa itzazu landare-mota hauen bi adibide.
Argi gutxi behar dutenak
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
65
2. MINTEGIEN EZAUGARRI OROKORRAK
2.1. Hazkuntza
8.- Hazkuntza-mota honentzako teknologia-ezaugarriak.
Instalazioa
Maila teknologikoa
Prestakuntza
9.- Ekoitzitako produktuen ezaugarriak.
Estandarizazioa
Formatuen araberako jatorria
2.2. Merkaturatzea
10.- Barruko landareen merkatuaren ezaugarriak.
Garraio-kostua
Balio erantsia
Merkatuen gertutasuna
Eskaera
Kalitatearen eta prezioaren arteko harremana
Lehia
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
66
3. BALIABIDEAK
3.1. Negutegia
11.- Kristalezko negutegiei buruz, esan:
Erabilitako egitura
Abantailak
Kontuan izan beharreko kanpo-faktoreak
12.- Plastikozko estalkiak.
Kristalezkoekin alderatuz gero, abantailak eta eragozpenak
Motarik ohikoenak
13.- Zertan datza ganbera bikoitza eta zer abantaila eta eragozpen ditu?
14.- Negutegia egiterakoan, eraikitzerakoan, zer izan behar da kontuan:
Lursailen lubakiei dagokionez?
Hustubideei dagokionez?
Zimenduei dagokionez?
3.2. Ingurune-baldintzak
15.- Argitasunari buruz, esan:
Zer unitatetan neurtzen den
Zer eragiten duen negutegian gehiegizko argitasunak
16.- Itzala sortzeko erabiltzen diren metodoak eta bakoitzaren ezaugarriak.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
67
17.- Itzalpeak zer diren, zertarako balio duten eta ezaugarri orokorrak.
18.- Aireztatzearen helburuak.
19.- Ingurune-hezetasuna handitzeko moduak.
20.- Zertan datza Colling system eta zertarako balio du?
3.3. Negutegiaren barruko aldea
21.- Lurrean egiten den hazkuntza-azaleraren antolaketa.
22.- Lur hutsean egindako hazkuntzaren eragozpenak (eta irtenbideak).
23.- Hondarrez estalitako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.
24.- Plastikoarekin estalitako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.
25.- Hormigoitutako lurrean egindako hazkuntzaren ezaugarriak.
26.- Hormigoitutako lurrean ura bero bidezko berokuntza-sistema jartzeko eman beharreko pausoak.
27.- Noiz komeni da hazkuntza, hazkuntza-mahaietan egitea? Arrazoiak azaldu.
28.- Hazkuntza-mahaietan erabilitako materialak (arrazoiak azaldu).
Mahaiarenak berarenak
Mahaietako hondoenak
29.- Zein dira ugalketa-mahaien neurri gomendagarriak? Arrazoiak azaldu.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
68
30.- Abantailak:
Mahai mugikorrenak
Garraio-moduluenak
3.4. Berokuntza
31.- Barruko landare-ekoizpenean, berokuntzaren justifikazioa.
32.- Zer da jauzi termikoa?
33.- Zenbatekoa da kontuan izan beharreko jauzi termikoa, kanpoan espero dugun gutxieneko tenperatura
zero azpitik 7 ºC-koa eta negutegiaren barruan mantendu beharreko gutxienekoa 15 ºC-koa bada.
34.- Negutegiaren barruko aldea berotzeko moduak. Instalazio-motak eta bakoitzaren ezaugarriak.
3.5. Ureztaketa
35.- Ureztaketako uraren jatorriak.
36.- Ureztaketako uraren kalitatearen parametroak eta bakoitzaren balio normalak.
37.- Ureztaketako urari buruz, esan, normalean, zer eragin dezaketen balio altuegiek:
pH-ari dagokionez
Eroankortasunari dagokionez
38.- Ureztaketa-deposituen edukiera eta ezaugarriak.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
69
39.- Ekipo bultzatzaileari buruz, esan:
Bere funtzioa
Bere potentzia kalkulatzeko kontuan izan beharreko parametroak
40.- Gehien erabiltzen diren ureztaketa-motak. Bakoitzaren izena, abantailak eta eragozpenak.
3.6. Substratuak
41.- Substratu batek bete behar dituen ezaugarri orokorrak.
42.- Gehien erabiltzen diren substratu-motak (aipatu bakarrik).
43.- Substratu baten osagairik ohikoenak eta bakoitzaren funtzioa.
44.- Mota deituriko substratua. Osagaiak eta bakoitzaren kopurua.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
70
4. NEGUTEGIAREN PLANGINTZA
4.1. Espazio erabilgarria
49.- Negutegi batean erabilgarria den espazioari buruz, esan:
Zer den
Bere garrantzia
Baliorik normalena eta egokiena
50.- Negutegia betetzeko krokisaren garrantzia eta honen ezaugarriak.
4.2. Ekoizpen-datuak
51.- Negutegia betetzeko egiten dugun planifikazioan erabili beharreko datuak.
52.- Azal ezazu, labur, ondoren azaltzen den okupazio-koadroa.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
71
5. PLANTEL-EKOIZPENA
5.1. Kontuan izan beharreko zainketak
53.- Barruko landareak lortzeko gaur egungo joera.
54.- Landareak egokitzearen garrantzia.
55.- Gure landareak ekoitzi nahi izanez gero, kontuan izan beharrekoak.
56.- Landare-ekoizpenean gogoko ez ditugun egoerak.
Laboreen arteko nahastea
Substratuak eta ontziak
Substratu-hezetasuna
Materialaren osasuna
Tenperaturaren eta hezetasunaren arteko harremana
Prebentzio-tratamenduak
Pertsonak ibiltzea
5.2. Hazi bidezko barruko landareen landare-ekoizpena
57.- Barruko landareen ugalketan, sexu bidezko ugalketaren erabilera eta hazien ohiko jatorria.
58.- Hazi hibridoen belaunaldiak.
59.- Zertan datza geruzapena?
60.- Hazitegia prestatzeko eman beharreko pausoak.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
72
61.- Hazitegia prestatzerakoan kontuan izan beharreko zainketak:
Tenperatura Argia
Substratua Ureztaketa
Estaltzea Egokitzapena
5.3. Aldaxka bidezko ugalketa
62.- Landare amen ezaugarriak.
63.- Zeren arabera dago aldaxkaketa-garaia?
64.- Zer alde dago aldaxkaketa neguan edo udan eginez gero?
65.- Aldaxkaketan hormonak erabiltzearen justifikazioa.
66.- Hormona-motak. Izenak, siglak eta talde bakoitza zer landare-motarentzat erabiltzen den.
67.- Barruko landareen aldaxka-motak. Izenak eta bakoitzaren organoak.
5.4. In vitro hazkuntza
68.- Zertan datza ugalketa-mota hau?
69.- Ugalketa-mota honetan ezinbesteko zainketak.
Landare amak Sanitatea
Pausoak Ingurune-baldintzak
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
73
5.5. Barruko landare-espezieak eta hauen ugalketa
70.- Ugalketa normala ondoko landareetan:
Aralia Hedera
Asplenium Impatiens Ginea Berrikoa
Begonia rex Nephrolepis
Chlorophytum Pelargonium
Cissus Peperomia caperata
Codiaeum Philodendron
Krisantemoa Poinsettia
Ziklamena Saint Paulia
Diefffenbachia Scheflera
Ficus benjamina Scindapsus
Ficus elastica Solanum
Ficus repens Syngonium
Fuchsia
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
74
6. BERRAZKUNTZA
6.1. Kontuan hartu beharreko parametroak
71.- Barruko landareen berrazkuntzan eman beharreko pausoetan, kontuan izan beharreko datu garrantzitsuak:
Ontziratzea
Hazkuntza-zainketak
Salmenta
6.2. Hazkuntza-fitxak
72.- Hazkuntza-fitxen eginkizuna eta zorroztasuna.
73.- Hazkuntza-fitxetan azaldu beharreko datuak.
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
75
7. BORROKA FITOSANITARIOA
7.1. Arau orokorrak
74.- Garbitasuna eta borroka fitosanitarioa.
75.- Ingurune-baldintzak eta borroka fitosanitarioa.
76.- Neurri prebentiboak borroka fitosanitarioan.
77.- Ondoren aipatuko ditugun egoerek eragindako kalteak:
Tenperatura altuak hezetasun baxuekin Aire hotza, gutxienez gauean
Tenperatura eta hezetasun altuak Argitasun eza
Tenperatura baxuak eta hezetasun altuak Fitotoxikotasuna
Gehiegizko gatzak substratuan Nutriente eza
Gehiegizko ureztaketa eta substratuaren
aireztapen eskasa
Ureztaketako ur hotza
78.- Aipa itzazu (7 izen bakarrik aipatu) barruko landareen izurrite nagusiak.
79.- Barruko landareen eragile kaltegarriei buruz, aipatu:
Lurreko lau onddo-mota
Aireko lau onddo-mota
7.2. Kontsulta-fitxa
80.- Landare apaingarrientzako kontsulta-fitxan bete beharreko datuak.
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
76
8. MERKATURATZEA
8.1. Salmenta-garaia
81.- Saltzeko garapen-egoera.
Loredun landareena
Landare berdeena
8.2. Kalitate-arauak
82.- Barruko landareen salmentan bost kalitate-erregelak.
8.3. Publizitatea
83.- Mintegiaren publizitatearen justifikazioa.
8.4. Garraioa
84.- Barruko landareen garraioan, zer garrantzi dauka (arrazoiak azaldu) :
Egokitzapenak?
Azkartasunak?
�������������