Contexto históricoCristianización, últimos invasores e expansión da arte románica por Europa

O termo “románico" é unha palabra relativamente recente. Comézase a usar no século XVII; e fálase de "román“, en referencia á lingua moderna que se fala en Europa, lingua intermedia derivada do latín. Co sufixo "-esque" (romanesque) faise referencia implícita a un modo de facer que deriva da cultura romana. Roma é sen dúbida o referente.

Contexto histórico.Crecemento demográfico e económico

Impulsores do entusiasmo relixioso

Monxes Papado Reis

Entusiasmo relixioso.Cruzadas

Peregrinacións. Camiño de Santiago

O gran éxito da consolidación e difusión da arte Románica ven impulsado por unha labor practicamente evanxelizadora da Igrexa Romana, eficientemente representada pola orde benedictina de Cluny. Cada novo mosterio contribúe a multiplicar a mensaxe, tanto en forma da réplica de códices nos seus escritorios, como no estímulo para edificar novas igrexas; e unha vez consolidado, xerar un novo mosteiro coa designación do seu abade e a encarga de facela.

Unha e outra vez, ao longo e ancho de Europa. E cando o empuxe da orde se debilita, xorde a "reforma da reforma": O Císter. Monxes brancos que toman o relevo dos monxes negros. Sobriedade tanto no formal como no espiritual precedendo a un novo estilo, vertical e luminoso no estrutural e con modos realistas e expresivos no artístico: o Gótico.

Materiais. Catedral de Plasencia

Pedra(principal)

Interior muros:argamasa e

ripios (restos)

Ladrillos(menor uso)

Igrexas con planta basilical de tres naves

Planta de cruz latina cunha soa nave.

Planta de cruz latina con tres naves.

Cruceiro ou transepto

Planta de peregrinación

Plantas de peregrinación

Catedral de Santiago

Igrexas de peregrinación

Pilares. Santiago de Compostela

Sección cuadrada,rectangular

ou cruciforme

Columnas

adosadas

ELEMENTOS SUSTENTANTESELEMENTOS SUSTENTANTES

Columnas

Adosadas

Exentas

Non respetan proporción clásica

Fuste liso

Capitel Variado(xeométrico, vexetal, figurativo)

ELEMENTOS SUSTENTANTESELEMENTOS SUSTENTANTES

Bóveda de canón e arcos faxóns

Arcos faxóns

SISTEMA DE CUBERTASISTEMA DE CUBERTA

Bóveda de cuarto de canón

Bóveda de cuarto de esfera(forno)

Fronte Perfil

SISTEMA DE CUBERTASISTEMA DE CUBERTA

Bóvedas de aristas

SISTEMA DE CUBERTASISTEMA DE CUBERTA

cúpula sobre trompas

cúpula sobre pechinas cimborrio

SISTEMA DE CUBERTASISTEMA DE CUBERTA

Catedral de Santiago: cúpula sobre trompas

SISTEMA DE CUBERTASISTEMA DE CUBERTA

contrafortesArcos faxóns

SISTEMA DE SISTEMA DE CONTRARRESTOCONTRARRESTO

Tipoloxía: Igrexa. San Martín de Fromista

Exterior reflexodo interior

Luz escasaNon uniforme

EXTERIOREXTERIOR

Alzado.Santiago de Compostela

Arcada deseparación de naves

Tribuna

TIPOLOXÍATIPOLOXÍA

Alzado. Santiago de Compostela

Alzado. Santiago de Compostela

Detalle da tribuna do deambulatorio

Detalle da tribuna lateral

Catedral de Santiago: nave central cara o ábside

Nave central cara o Pórtico da Gloria

TIPOLOXÍATIPOLOXÍA

Catedral de Santiago: transepto ou cruceiro

bóvedas de arista dunha nave lateral, tribuna superior e pilares compostos

TIPOLOXÍATIPOLOXÍA

Igrexa abacial de Cluny III: debuxo, estado actual e planta.

ROMÁNICO FRANCÉS. Zona de ROMÁNICO FRANCÉS. Zona de BorgoñaBorgoña

Foi destruída durante a Revolución Francesa; e só se conserva o brazo sur dun dos transeptos.

Fachada exterior da Magdalena de Vezelay e planta

Románico francés. Zona de BorgoñaRománico francés. Zona de Borgoña

Igrexa da Magdalena de Vezelay

Igrexa de San Esteban de Caen

Románico francés. Zona Románico francés. Zona de Normandíade Normandía

Esta zona caracterízase pola grandiosidade das súas igrexas, alcanzando ata os catro pisos.

Igrexa da Trinidade de Caen

Románico francés. Zona Románico francés. Zona de Normandíade Normandía

Románico francés. Románico francés. Zona de AquitaniaZona de Aquitania

Igrexa de San Pedro de Angulema

Nas zonas de Aquitania, Poitou e O Perigord as igrexas destacan polas súas cúpulas, de influencia bizantina. 1ª metade do s. XII. Planta de cruz latina cunha nave única moi ampla. As cúpulas que presenta na fachada son de influencia bizantina como tamén o é a súa terminación en placas de escamas.

Notre-Dame de Poitiers

Románico francés. Zona de Románico francés. Zona de PoitouPoitou

Comezada en 1166 e rematada no século XV, causa pola que se lle engadiron detalles góticos como o remate triangular da súa fachada. Destacan na mesma os tres arcos de ½ punto, tres portas que corresponden ás tres naves e dúas torres laterais rematadas en conos.

Románico Románico inglésinglés

catedral de Durham

Románico inglés: catedral de Ely

Catedral de Laach

Románico alemánRománico alemán

Catedral de Worms

catedral de Pisa, fachada

Románico italianoRománico italiano

Baptisterio da catedral de Pisa, en primeiro termo

Románico italianoRománico italiano

Campanile e baptisterio da catedral de Pisa

Románico Románico italianoitaliano

1. Igrexa de San Saint-Sernin de

Toulouse

IGREXAS DE IGREXAS DE PEREGRINACIÓNPEREGRINACIÓN

2. Igrexa de Sainte-Foy de Conques

3. Catedral de Santiago:

Primitiva igrexa románica

O obxectivo do Camiño de Santiago era chegar ata a igrexa que gardaba os restos de Santiago o Maior, un dos discípulos máis próximos a Xesucristo, decapitado entre os anos 41-44. A súa tumba foi redescuberta no século IX, despois de séculos de esquecemento.

En plena Reconquista, o rei Afonso II necesitaba un elemento aglutinador para o seu reino e convertíu o apóstolo nun símbolo da loita contra o Islam. Nacía así o mito de Santiago Matamouros.

En 1075, da man do bispo compostelán Diego Peláez, comezaron as obras para construír un gran templo no lugar da antiga basílica. No ano 1087 este bispo foi destituído…

Catedral de Santiago. Interior

… e o proxecto quedou paralizado ata a chegada, en 1100, do novo prelado, Diego Xelmírez, próximo á orde cluniacense. O conxunto foi finalizado en 1128.

San Vicente de Cardona

Románico catalánRománico catalán

Igrexa de San Martín de Frómista

Ábside da igrexa conventual de Augas Santas (Ferreira de Pantón, Lugo)

ROMÁNICO GALEGO:ROMÁNICO GALEGO:

Catedral de Ourense

a. Tímpano b. Dintel c. Arquivoltas d. Parteluz e. Xambasf. Porta

Pantocrátor e tetramofos

Tetraformos = símbolos dos catro evanxelistas: a aguia de San Xoan, o león de San Marcos, o touro de San Lucas e o anxo de San Mateo

Tímpano. San Pedro de Moissac (s. XII)

Rodas de lume infernal

Cristo enMaxestade Tetramorfos

Anciánsmúsicos

Cristo rodeado polos símbolos dos catro Evanxelistas, e debaixo os 24 anciáns do Apocalipse que forman un friso continuo. As ondas do mar de cristal están mencionadas no Apocalipse e aparecen tamén nas xambas.

Ondas do mar

Santa Fe de Conques. Detalle da zona central

Santa Fe de Conques. O ceo e os

elixidos

Santa Fe de Conques. O inferno e os condenados

Catedral de Santiago: Portada de Praterías (comezos do século XIII). Chamouse así porque era aí onde se colocaban os mestres prateiros para fabricar os seus obxectos.

Portada adicada a Cristo e trátase de destacar a súa dobre natureza. A lectura da mensaxe faise de dereita a esquerda.

Praterías. Tímpano dereito: Na parte superior presenta unha representación da Epifanía e, na inferior, varias esceas da Paixón de Cristo (prendemento, flaxelación e coroación de espiñas) e Cristo curando un cego.

Tímpano esquerdo

Praterías. Tímpano esquerdo: represéntanse as Tentacións de Xesús (de aí a profusión de monstruos, que aparecen figurados como monos con ás) e unha imaxe de Eva cunha calaveira no colo.

Praterías. Detalles do tímpano dereito

Praterías: detalles do tímpano esquerdo: Mala herba e muller adúltera

Praterías. Detalles do friso

Catedral de Santiago: Pórtico da Gloria: 1168-1188Forma parte do nártex da catedral, estreito corredor nos que os seus escasos 5 metros de anchura impiden a súa visión frontal completa. O recinto é, en realidade, o nivel superior dunha cripta, que foi inxeniosamente ideada polo mestre Mateo para compensar o desnivel de terreo que había entre a nave da igrexa e a praza exterior.

O pórtico estructúrase en tres aberturas que coinciden coas naves da igrexa. Acolle máis de 200 esculturas que, facendo honor ao horror vacui enchen todos os elementos arquitectónicos: arquivoltas, tímpanos, columnas e chapiteis.

Xambas da dereita: apóstolos

San Pedro ataviado de pontifical e coas chaves do Reino de Deus; San Pablo con barba longa e un libro aberto, Santiago (o menor) e seu irmán, San Xoán (mozo que apoia os pés sobre unha aguia). Todos, profetas e apóstolos, son figuras moi expresivas.

Ábside. San Clemente de Tahull

Seguindo o modelo tradicional o ábside (cara a onde o fiel dirixe a súa mirada) divídese en tres rexistros: o primeiro, o ceo, na bóveda semiesférica onde se representa o Pantocrátor; o segundo, no tambor da bóveda con representacións da Virxe e os santos que remiten á Igrexa e ao seu papel como intercesora entre o mundo divino e o humano; e o terceiro, xeralmente dedicado á terra, é aquí a penas visible.

Detalles. San Clemente de Tahull SimetríaXeometrización

O rostro de Cristo constrúese a partir duns ollos simplificados, un entrecello que se prolonga para definir o nariz e unha boca perfilada por dúas raias; o conxunto queda enmarcado por unha cabeleira e unha barba simétricas. Poucas liñas para expresar solemnidade e severidade.

Composición: Pantocrátor sentado sobre o arco da vella e cos pés sobre o escabel da terra, flanqueado polas letras alfa e omega. Transmite toda a maxestade que emana do texto apocalíptico: vestido como un rei, coroado de luz, bendice coa man dereita…

Panteón Real de San Isidoro de León. Bóvedas (fins s. XI ou comezos do XII)

Hai quen chamou a estes frescos a Capela Sixtina da arte románica. As escenas estructúranse en relación cos tres ciclos litúrxicos: Nadal, a Paixón e a Resurrección. O conxunto complétase con representacións dos signos do zodíaco e do calendario agrícola.

Frontal. Santa María de Aviá, s. XII (pintura sobre táboa)

No compartimento central, a Virxe, enmarcada por un arco trilobulado, sostén o Neno sobre os seus xeonllos. Ós lados, desenvólvense diferentes escenas da vida de María, relacionadas sempre con Xesús: a Anunciación e a Visitación, o nacemento de Xesús (Natividade), a adoración dos Reis (Epifanía) e a presentación de Xesús no templo.