tema 1.- hispania e gallaecia na antigüidade [desde as ... · tema 1.- hispania e gallaecia na...
Post on 05-Oct-2020
18 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Tema 1.- Hispania e Gallaecia na antigüidade [desde as orixes ata o século VIII]
Culturas prehistóricas na Península Ibérica (¿? - I milenio a. C)
1.- As primeiras culturas (Prehistoria e Protohistoria (¿? - I milenio a. C.)
ETAPA Fases Cron. a. C. (¿?) Trazos básicos
As sociedades
depredadoras:
o
PALEOLÍTICO
Paleolítico
Inferior
d. 900.000
a 100.000
• Fósiles: homo antecessor ⤍ heidelbergensis ⤍ neanderthalensis ⤍ sapiens
• Sociedade depredadora: supervivencia baseada na caza, pesca e recolección.
Non producen alimentos, tan só consumen os recursos
• Nomadismo en función do alimento dispoñible e das condicións climáticas.
Asentamentos estacionais en covas, abrigos ou xunto aos ríos
• Organización social colectiva en pequenos grupos ou bandas [clan], sen división
clara do traballo nin xerarquías sociais
• Instrumentos de pedra tallada, que foron diversificándose e perfeccionándose
⇒ diferentes "culturas" ou "industrias líticas"
• Arte rupestre (franxa cantábrica)
Paleolítico
Medio
d. 100.000
a 35.000
Paleolítico
Superior
d. 35.000
a 10.000
MESOLÍTICO ou
EPIPALEOLÍTICO
d. 10.000
a 5.000
• Cambio climático: fin das grandes glaciacións ⟹ empobrecemento da fauna ⟹
adaptación das ferramentas: pezas de pequeno tamaño (micrólitos).
• Caza, recolección e marisqueo.
• Pintura rupestre levantina.
As sociedades
produtoras:
o NEOLÍTICO
Neolítico inicial:
cultura da
cerámica cardial
d. 5.000
a 3.500
• A revolución neolítica: produción de alimentos (agricultura+ gandería)
• Orixe do Neolítico na PI: chegada ás costas mediterráneas de correntes
culturais procedentes de Próximo Oriente + evolución das culturas autóctonas
• Sedentarismo: primeiras comunidades estables (poboados), + poboación
• Sociedade + complexa: os enxovais suxiren unha certa xerarquización social
• Avances técnicos: útiles de pedra puída, aparición da cerámica, instrumentos
relacionados cos cultivos (muíños, fouces...), tecidos, inicio do uso do metal...
• Localización: franxa mediterránea da península; progresiva extensión ao interior
• Cultivos: trigo, orxo, leguminosas. Animais: porcos, ovellas, cabras
• Trazos identificativos: cerámica decorada / tumbas en fosa en necrópoles
arredor dos poboados / continúa a arte rupestre levantina, máis esquemática
Neolítico pleno:
cultura dos
sepulcros de fosa
d. 3.500
a 2.500
1.1.- Os inicios do poboamento peninsular.
Xacementos do Paleolítico na Península Ibérica
arte rupestre área cantábrica
cova de Altamira, Cantabria
arte rupestre área levantina
abrigo de Cogull, Lérida
pinturas da cova de Tito Bustillo (Asturias)
cova dos cabalos, Valltorta, (Castellón)
Neolítico
ferramentas do Neolítico
Cultura da cerámica cardial
Cultura dos sepulcros de fosa
ETAPA Fases Cron. a. C. (¿?) Trazos básicos A
ID
AD
E D
OS
M
ET
AIS
Calc
olític
o ou Idade do C
obre
O megalitismo d. 3.500
a 2.200
• Manifestación cultural común a pobos diversos separados no espazo e no tempo
• Trazo esencial: sepulcros colectivos elaborados con pedras de gran tamaño
• Expansión da agricultura e da gandería, intensificación do marisqueo, comercio
• Sociedade complexa: os grandes monumentos esixen un esforzo coordinado
A cultura dos
Millares
(Almería)
d. 2.400
a 1.700
• Construción de poboados amurallados situados en cerros
• Depósitos de útiles de pedra, óso e cobre (machados, punzóns, puñais, coitelos)
• Necrópoles inmediata: grandes tumbas megalíticas de diferentes tipos, sobre todo
sepulcros de corredor con falsa cúpula
Cultura do vaso
campaniforme
d. 2.300
a 1.400
• Novo tipo de cerámica que ten forma de campá invertida e presenta unha rica
decoración xeométrica disposta en bandas
• Aparece dispersa por toda Europa e relaciónase co comercio do metal
• Aparece asociada a diferentes tipos de sepultura: sepulcros megalíticos colectivos,
enterramentos individuais en fosas...
A Idade do B
ronce
Cultura de El
Argar
(Almería)
d. 1.700
a 1.300
• Localizada nunha ampla zona do sueste peninsular
• Poboados con estrutura protourbana: trazado de rúas, casas rectangulares...
• A presenza de tumbas con enxovais ricos e con armas suxire a existencia dunha
sociedade belicosa, xerarquizada e con posibles xefes da comunidades
As culturas do
Bronce Atlántico
d. 1.300
a 600
• Gran dinamismo cultural da área NO peninsular: a riqueza mineral ⇒ incremento da
produción de ferramentas de metal ⇒ comercio co mundo atlántico europeo, o sur
peninsular e o Mediterráneo
• Desenvolvemento da agricultura cerealista e a gandería (ovellas, cabras, vacas...)
• Os restos arqueolóxicos suxiren desigualdades sociais e a existencia dunha elite
guerreira (pesadas armas, enterramentos individuais e ricas xoias en ouro)
• Petróglifos: gravados en pedra con motivos xeométricos, armas, animais...
Cultura Talaiótica
(illas Baleares)
En torno ao I
milenio
• Cultura megalítica tardía, caracterizada pola construción de murallas ciclópeas e
megálitos particulares: talaiots, navetas e taulas
dolmen de Menga, Antequera (Málaga)
Cultura do vaso campaniforme
Cultura de El Argar (SL de España)
enxovais funerarios
xacemento de Fuente Álamo (Almería)
enterramento en Herrerías (Granada)
Cultura do
Bronce atlántico
(Galicia)
machados de bronce (Saiáns, Vigo
espadas atopadas no río Ulla
petroglifos de Auga da Laxe, monte Galiñeiro (Gondomar)
tesouro de Caldas de Reis
monumentos megalíticos da cultura talaiótica das illas Baleares
1.2.- A protohistoria peninsular (I milenio a. C).
Penetración de pobos indoeuropeos
armas e urnas cinerarias da
cultura dos campos de urnas
Tartesos
tesouro de El Carambolo (Sevilla)
Os colonizadores do Mediterráneo oriental
Unha colonia grega
Os pobos prerromanos
As tribos ibéricas
Un poboado ibérico
A cultura céltica e celtibérica
A cultura castrexa
2.-A romanización.
A segunda guerra púnica
2.1.- A Hispania Romana
As fases da conquista.
século -III
(-218 a -201)
• Conquista da área dos pobos ibéricos: o litoral L e S, o val do Ebro, o val do Guadalquivir.
➢ No contexto da 2ª guerra púnica Roma presenta a súa intervención como guerra de liberación ⇒
colaboración dos pobos iberos.
➢ Despois da vitoria, cambio de actitude: vontade de permanencia e explotación dos territorios dominados
⇒ rebelións sufocadas pola forza ⇒ os iberos son considerados pobos sometidos e deben pagar tributos.
século -II
(-197 a -123)
• Conquista de toda a PI agás a franxa costeira cantábrica e gran parte do NO.
➢ Consolidación e organización do territorio conquistado + explotación sistemática: espolio das súas
riquezas, abusos e arbitrariedades ⇒ rebelións xerais dos pobos sometidos, solucionadas pola vía do
terror e represión sistemática / pola vía da dos pactos ⇒ relativa estabilidade.
• Ata -155: lenta e descontinua penetración cara ao interior: val do río Xalón, val medio do Ebro, cursos altos
do Douro e Teixo...
• Entre -154 e -133: duras guerras contra a resistencia tenaz e simultánea de celtiberos e lusitanos ⇒
conquista da Meseta.
• Expedicións dos exércitos romanos ás terras do NO: primeiros enfrontamentos e botíns pero non
sometemento.
• Conquista do estratéxico enclave das illas Baleares (-123).
século -I
• Participación de Hispania nas guerras civís de fins da República romana:
➢ escenario bélico / fonte de recursos / refuxio dos bandos en conflito (senatoriais - populares);
➢ primeira fase (-82 a -72): enfrontamentos entre Sertorio e Sila;
➢ segunda fase: (-49 a -44): enfrontamentos entre César e Pompeyo.
-29 a -19
• Remate da conquista: guerras contra cántabros, ástures e galaicos ⇒ submisión do N e o NO.
➢ Plan xeral deseñado por Augusto para eliminar as bolsas de resistencia e dotar o imperio de fronteiras
naturais estables.
➢ Sometemento e represión das poboacións conquistadas: matanzas / escravización / deportacións...
División provincial de Hispania
División provincial no século I
División provincial de Hispania
División provincial no século IV
2.2.- A Gallaecia Romana.
A conquista
Gallaecia: calzadas e principais cidades
3.- Os reinos xermánicos de Hispania
3.1.- Penetración e asentamento dos pobos bárbaros nas provincias de Hispania (406-476)
3.2.- O reino dos suevos en Gallaecia.
3.3.- O reino visigodo de Toledo.
Os seguintes textos deben permitirche facer unha redacción sobre a Hispania romana, centrándote nos procesos de conquista e
romanización. Tendo en conta os documentos e o seu contexto, debes atender cando menos ás etapas da conquista, a organización
do territorio e ao desenvolvemento da romanización (caracteres, instrumentos e consecuencias).
Doc. 1.- Fragmento da obra Compendio da historia romana, do historiador latino Floro (século II d. C.).
En Occidente, case toda Hispania estaba pacificada, agás a parte próxima aos extremos dos Pireneos que baña o océano citerior [Mar
Cantábrico]. Aquí vivían dous pobos moi valorosos, os cántabros e os ástures, que non estaban sometidos ao Imperio. Foron os
cántabros os primeiros que demostraron un ánimo de rebelión (...). Non se contentaron con defender a súa liberdade, senón que
tentaron someter os seus veciños (...) a quen castigaban con frecuentes incursións. Tendo noticias disto, César [Augusto] non enviou
unha expedición, senón que se encargou el mesmo dela. (...). Estas loitas foron o final das campañas de Augusto e o fin da revolta de
Hispania (...).
Doc. 2.- Mapa da división administrativa de Hispania no s. I.
Doc. 3.- Fragmento da obra Xeografía de Iberia, do xeógrafo
grego Estrabón [63 a. C.-24 d. C.].
Teñen os turdetanos, ademais dunha terra rica, costumes doces
e cultivados, debidos á súa veciñanza cos celtici ou, como dixo
Polibio, ao seu parentesco, aínda que a maior parte destes viven
en aldeas. Os turdetanos, que viven nas beiras do Betis, teñen
adquirida enteiramente a maneira de vivir dos romanos, ata
esquecer o seu idioma propio; ademais, a maior parte deles
foron transformados en “latinos” e recibiron colonos romanos,
de maneira que pouco falta para que todos sexan romanos. As
colonias acabadas de fundar, como Pax Augusta entre os
Célticos, Emerita Augusta entre os Túrdulos, Caesar Augusta
entre os Celtiberos... e outras semellantes, mostran ben claro o
cambio que se operou na constitución daquelas tribos de
Hispania. Chámase togati aos iberos que teñen adoptado este
réxime de vida; os Celtiberos mesmos inclúense hoxe en día
entre eles, aínda que noutro tempo tivesen fama de ser os máis
bestiais de todos. Tal é o que tiña que dicir deles [os
turdetanos].
top related