sangti isidori - documenta catholica omnia...l" as corarn posilus vullum vidercm lux- faciti....
Post on 01-Apr-2021
8 Views
Preview:
TRANSCRIPT
915 DE ORDiNE CREATUHARUM LIBER.
corilis vestri lumen aperiret, si tnmen el nobis jubes A iilium prxseritern beatissimaj potesiati veslrae per
resplendere , el divinae legis obscura reserare. Nee
si isia quae pelo percepero, de illis silebo,
seil viaiu
reseras caiuendae fiduux. Cuminhac prima fronle
non me coiifoderis siimulis verecundix , el ignavias
nie-c , locum dederis veiiio, quod \quem diligebas,
quamlibet iiniiieriunn , non jusseris reprobare, quia
igiinniiiiiosiiin valde videlur, ac vile, si necdum sa-
tiains quis chariiale ab co quern aiuabat inveniiur
secodere.
13. ObsequiO aulem menu survilulis depeiido jura
saluiis , e( quaeso pieialem sanciissimac vesirx po-
lesialis, ul pro me -orare digueris ; (juaienus quoli-
die lliK-liianiem aniinain in malis luo inlcrcessu lu-
creris, el ad porlum Iranquillilalis scicrna; dedncas,
oninia commendo, el lam de his qua; bic suggessi-
iniis , quam etiam de bis quas supra quest! sumus,
eloquio veslro per eum illuslrari mereamur.
EPISTOLA XI.I.
ISIDORI BRAULIOM EPISCOPO.
Domino raeo el Dei servo Braulioni episcopo Isidorus.
1. Tux sanciilalis epistolse me in urbe Toletana
invenerunl. Nam permoius fueram causa concilii.
Sed quamvis jussio principis in ilinere posiiiim re-
iiiearo me admonuissei, ego [anicn, quia proptnqiriur
eram pra senlise ipsius quam regression!, malui po-
lius cursiim iliueris non inlercludcre. Veni ad pru:-
senii.un piincipis, inveni praseniem iliacoiiuin tuiirn,
per eum eloquia tua su-cipiens, antplexus sum, el
ernlani a miseriis tl a scandalis. Dulee milii full B leg - el de salute lua Deo graiias egi ;desiderio oinui
din ;id le loqui , 580 (l"
as corarn posilus vullum
vidercm lux- faciti. Itleo nee verbosiialem cavi, el
lenieiitalem loriassis incurri. Sed aui hoc aui aliud
agere debui, lanium ul quod noluiMi per huniilita-
tem tallem iribuas per lumulluaniern improbi-talem.
Ik. Ecce quantum aud;icia; dedii inihi gratia ve-
Strx benevoleiilia.-. El ideo si quid in hoc displi-
cueril, sibi impulel , qua; lanluni amal, ul limorcm
tollat. Nam perfecla ciiaritas Coras iniuii limorem.
desiderans, quamvis debilis aique lessus, fuiuciam
tamen habens per Clirisium in hac vita videndi le,
quia spes nun conCundilnr per charilalem , quae d>l-
fusa est in cordibus noslris.
2. Codieem Liymolugiarum cum aliis Codicibus
de ilinere iransmisi, el licet inemendalum pr;e inva-
liludine , tamen libi modo ad emendandum slaiue-
ramoflerre, si ad deslinalum concilii locum 581pervenissem. De consliiuendo auiem episcopo Tar-
raconensi non earn quam pelisli scnsi sentenliam
Speeiali quoquegraiia frelus speciali domino, in quo regis; sed tamen el ipse adhuc ubi cerlius converlat
vires sancix Ecclesise consislunl, suggero ut, quia animum , illi manet incerlum. Peto auiem ul pro
Eusebius nosier nieiropolitaniis decessit, habeas ineis peccaiis spud Dominum exisiere digueris in-
inisericordia! curam. El hoc lilio luo nostro domino lercessor, ul impeiralu tuo delcanlur delicia mea,
sugguras, ul ulilem illi loco prxficial, cujus doctrina Q ct remillanlur facinora. llem manu sua. Ora pro nobis,
et banciitas c.t ieris sit vitas forma. Hunc auiem bealissime domine, et egregie fraler.
li. Mss. de curam veleres libri, per compendium, vocaius eral, quod aliqua de causa celebralum non
pro mUtricordia curam. I EBEZ.EPIST. xiii. N. 2. Alii
, prte valituiline ; el siudue-ram , pro slalueram. Confer Isidoriana
, cap. 48,
lull. Forlasse bic essel locus ul in noia epislolammedicam Isidore riosiro alliciam , dequa dixi in Isi-
dorianis, cap. 75, n. 5, adderem ; sed lam eerie
mm. 7 el seqq., ubi conjiciebam legeniluni csse, Isidori nustri non esi, el lam corruple descripia est
si ad detlinatum concilii locum pervenisses ; ium Isi- in Codice Yaiicano ibi luudalo, ul nullum operae pre-
dorus, ut videlur, ad aliquod concilium Tulelanum lium fore vidcalur earn relerre. AREV.
SANGTI ISIDORIH1SPALEXSIS KPISCOP1
DE ORDINE CREATURARUM LIBER.
582 CAPUT PRIMUM.
De Fide Triiriialis.
I. Universilalis disposilio bifaria raiiono debet
inlelligi : in Deo, videlicet, el rebus, hoc est, in
Creaiore el creaiuris; non quod Deum in parle
CAP. i. N. 1. In Isidorinnis, cap. 23, muliis
rationibus osiendi hoc opus Isidori videri, ac coniia-riis (lillicnllalibiis salis, opiunr, feci. Quod aulemlesliinoniuu) ^Ene* Parisiensis, (|iii hoc opus Isidoro
accribii, a me rejierlum non I uisse lunc assemi, id
Jam inihi dicere non -licet; nam poslinodum obser-
I) p&namus, aui ccquiparare Creaiorem creaiur.i possil,
sed quia oiune quod est, aut lacium imelligitur aui
infadum,auipotens, anlsubjetlum, aulaslerni\i,aiit
lemporaneum. Factum ergo, ct subjeclum, el lem-
poraneiun , ipsa csl creaiura. Inlacium auiem , et
poiens, aique aeiernum, ipse tsl Deus.
vavi, c. 94 operis JEncx Parisiensis adversusGraecos
Isidori non iine ex libro de Ui dme crealurarum verba
qn;Kt!ain laudari. In Isidorianis eliam, cap. 83, n. 9,
exsci ipsi pra-faiidiirm Dachcrii, sive Acherii ad hunclibri in. Ea prxfaiio in Editione I ausiensi anni
In :. ) aliquaiuulum discrep it, ut : Cudicein non procul
915 S. ISIDORl IHSPALENS1S EPISCOPI
583 2. Sancia utique Triniias Paler, el Films ,
et Spiriius smctns , per omnia jura inseparabilis in
substaniia ,id esl, una divinilas, el in personarum
subsisienlia inconjuncla Triniias, in qua nihil inferius,
nihil superius, niliil anlerius, niliil poslerius, in
nainra diviniiaiis esse credeudnm est ;nihil serviens,
nihil sulijectum , nihil loco eomprehensibile, nihil
lemporaiii Uin, nihil inlirmum, nihil crescens ,nihil
ad sexum liabilumque] pei linens, niliil c rporeum
seniiri fas esl; sed esl unus Deus sine iniiio, sem-
pitermis sine loco, ubiqne lotus, sine sni mulatiorie
omnia mmabilia dispunens creaiurarum ; lempora
prrleriia, pra^sentia, futura pariler cernens; cui nihil
esl praelerilum, nihil reslat , sed cuncia praesenlia
sunl. Ciii nibiUlisplicel quod boiuun esl, niliil placet
SIC
auod Pater est. Filius el Spiritus sanctus hoc unumi *!
esi; et quod Filius esl, Pater el Spiriius sanelus hoc
esl; quod el Spirims sanelus est, Paler el Filius hoc
esl; sed non iriplex in ilia Trinitale deorum numerus
est ;salva cnim separalione personarum ,
totnni
commune diviniiaiis est.
5. Filius ex lempore carnem suscepil biimanam,
qua? vilio carel; humauiiaiis naluram babuil, aniniam
prudeniem, intelleclualem, sapienlem, excepla divina
nalura, habens, ulhuinanilasinlegra fierel; quam ideo
Filius, 5841" sine lempore Dei Pairis esl, as-
sumpsil, ul qui in divinilale erat Dei Filius , in hu-
manilaie idem essel hominis Filius. Qua bumaniiale
natus esl de Spiriiu sancio, el Maria semper Vir-
gine; non quia et Spiriius sancii sicul et Mario;, Filius
quod malnm est; a quo niiiil naturaliler malum B esse credendus sit, sed quia ex vinuie el opere
creaium est, quod per se nihil nisi creaii boni viiiuin
e-i. liomis ergosinequaliiaie, magnussinequanlitaie,
xternus sine tenipore, praecipuns sine silu , qui om
nibus crealuris infnndilur, cum non sit illi locus;
quern nulla capit ereatura, nulla comprebendit iniel-
ligeniia.
5. Deus nnus Oinnipotens, sancta Triniias Paler,
el Filius, el Spiritus sanctus. Paler ergi) Deus Omni-
polens ex nullo originem dncil, et ipse origo divini
iaiis est, a quo Filius Deus Omnipoiens genilus sine
tempore esl; non quippe creaius quia Deus esl, cui,
pneter quod Filius est , in divinitale toium commune
est Pairis in xterniiaie, in voliintate, in potestale, in
sapienlia. Sic el Palri, praeier quod Paler est, lolum
commune est Filii.
4. Spiriius sanctus est Dens Omnipoiens, nee ge-
niius esl, quia non est Filius; nee creaius, quia non
esl crealura , sed ex Palre, el Filio procedens , cui,
praeier quod Spiriius sanelus est , loium commune
est Pairis et Filii, quia non qui Pater est, Filius ant
Spiritus sanctus in persona hie est ; nee qui Filius
esl Paler aul Spiriius sancius bic esl; nee qui Spiriius
sanelus esl, Paler aul Filius hie esl; sed in essenlia,
ab auctnris tvvn exnratiim e nobili nostro sancii Remit/itIlheinensis archisterio eniersum , mine primum publici
juris facium tvulgamui. Inp>a?faiionu , quam in Isi-
dorianU edMi, legimr : Monaiterio depromplum, pro .
archisti rio eniersum. C;i iernm in re ipsa uiraqneEdilio ronseiuil. In liiulo operis omisi ad Braulium
epifcopum urbis Homo;, hoc esl, Cazsaraugusta , iis
i.iiioiulins permoliis, qnas in Isidorianis exposui. Eaomnia desunl in Cndice Floreniino
, cnjns varias
lecliones cnra duoriini sacerdotuiu Ualloruin , quoshonoris el grali aniini causa nominatos volo, Thoiine
IK ndr.ideel Pclii Fianc colleclas, qua par esl dili-
gcnlia, el fide apponam. In Eiliiione Spicilegii Da-
cheriani , quam lialuziiis el Martenius adnniarunt,noniiull.r sunl not* , iiuarnm suminain non praeter-
iniiiam. Ac primum in his notis observalur, Caesarau-
guslam potuisse dici Romam, qnemadmodum Hericus
de Augusioduno in Vila sancii German! dixil :
Cellira Roma dein voluit eoepilque vocari.
Vernm de iota hac re quacnam sit noslra senienlia ,
in Isidormnis , loc. cil., declaralum manei. Jamleetionis dKcrep.mlia in Codice Floreniino, querndixi, haec esl, n. i : PonumusHl tequiparare. Forte,a giiifxirari.
2. Cod. ins. : Per omnia intepnrabilit, in subttanlia
Spiriius sanli conceptus, ex Virgine nalus sit.
C. Passionem cruciscarne, non divinilate susiulii;
mortem pro noslra redempiione et salute. siMinuii;
Iridui lempore sepulcro condiius , divina virluie in
eadem came resurrexil ; el postquam licclesiam
unam, sanciam, catbolicam verbo insiruxil, exemplo
solidavit, gr.aia (irmavit, pace munivit, assumpla
tola humana nalura , exceplo eo quo corruplioni
obnoxia esl , ad Patrem rediens , unde nunquam
defuil, sedet in dexlera Pairis,unde resurgenlibus
cunclis hominibus :<d judicium vivorum et morluo-
I um afluiurus in gloria Patris, impiis aeieruas poenas,
jusiis aeierna prsmia reddai.
7. Haec esl calholica fides, hanc credere et confi-
teri, quam discuiere, plus proficit ; quam non pru-
denlia sxciilaris, non mundaua philosophia, rermn
poiius imagines quam verilaiis inlelligentiam se-
quens, agnoscere poluil, sedaposlolica fides iradidil,
et ecclesiastica vigilaniia custodu.
CAPUT II.
De creatura spiriiuali
1. DeCreaiorisvero immensitate lanlulopramisso,
una divinitat ,et in personarum subsintenliit incon-
juncta... nihil resial (uturum ,sed aincta praaenlia
sunl. Similem de Trinitale , ac divinis ailribulis
professinuem lidei alilii repelil Isidorus , ul in libro
Differenliarum rerum iniiio, lib. i coniia Juil;eos,
pp. 4 , lib. i Senieniiar., cap. 1,2, M, 45, etc.,
in libris de Ofliciis, etc.
i ">. jEneas Parisiensis, loc. cit., bunc et sequenlemniimeruin descriltit.
4. Sed ex Palre, eic. AI. sed ex Palre processit , et
Filio cui, eic. Processionc nS|>irilus
sancii ex Patre
Filioi|ue clarissime a Palrihus Ecclesia; Golhicae et
ab Isi loro non uno in Inro ascertain fuisse constat.
5. Carnem accepit, etc. Ms., carnem siimpsit hu-
manam, quit: omni vilio card. El mox e.rccpta divinam
naitiram pro excepla divina nalura, quod relinendum.
Pro in liumaniliile. AI., in humana nalura. Paulo
posl, credendus sit, sed qiwdvinute, et opere.
6. Ms. , turrexit pro ri iwrexit; e: mox exceplo
quod corruplioni obnoxia non est.
CAP. ii. M. 1. Serf (jut n crealura; Ms., sed quia
spiriiii dis crealnra. Deinde, elauilunlitr inferim con-
Hat. Apud Daclieriuni in mea EdiimnR esl clttdunlur
pro clinidunntr. Pro supr nurtnn ipirituum, Ms. su-
liernorum eivium, omissoiosiea minisleriorum. Pro
comvrehendunlur, Ms. j
917 DE OP DINE CREATURARUM UBER. 918
ad creaturarum ordinem paulisperaspiciamus. In quo A el in tanio excelsilatis lionore sublimaii consisunu
non husirae inlentionis, qua* nulla per se esl, inven-
liuiiem, sed snnrtaeScripturse, el majorum explanan-1111111 veslijiia vt-J leuni Mr.im rrlatii sequiinur. Omuls
eigo crealura aut spiriuialis, aut corporalis esl. Sed
quiu crcamra in inlelleciualibiis Sfiiriiibus, qui tarno
non lenentiir, el aniinabus lioniinum, qnxcarneclau-
duntur, couslal, prius de distinct!* gtadilms soptr-noriini spiiiiuiun (liceiiiliuu est, qiinriiin gratiae vel
diflerenliic iiiini&lenorum OSM: uovtni per Scripluras
divinas cuinprelieniliiniur, seraphim , scilicet, et
Clierubim, ilnom, domination s, principalus , potes-
tates, virlnles, archangel! , angeli.
2. Seraphim eienim super solium Domini excelsum
Stare Igaias vidit, et caniare uuilivit, el uno ex ins
ui inter se ac Dominum niilli alii spiritus sint.
5. Secnmlo quoqne ordine cherubim inter super-nos cives niinierantiir , cnjus ordinis Vocabulum
scienliae multiiudo interpreiaiur, quorum intellecius
duni Dei conlemplatione prope littrendo reliciliir,
plug omnibus quse sulijacent creainris intell. ctualibus
scieniia: mulliiudine dilatator. Qui enim divine cla-
riiatH speculum perspicacius intendunt, ab hisabdita
creaunarum occulla fieri nualiler possnnl?
6. Tenio qnoque ordine iniellectualiiun S|iirituum
Ihronoruin ngniina consiitula suut, qui sedes inter-
pretantur; in liis etenim dum special! munere Domi-nus sedel, per eos jiiilieia sua in creainris omnibus
lerribiliter et niirabiliter exercet. Hinc per Psalmi-ad se misso, purgari de sui oris pollutione prome- jj stani diciiur : Sedisli super ilironum, qui jutlicas justi-ruil. Clierubiin vero, in oraculu teslimonii, propitia-
loriiim 585 li^urati et arcam tegebant, et in temploDomini cum bubus el leonibus per Salomonem de-
picti fuiTaiil. Eiecbiol quiique in visionibus Dei
qnadrigaui vidisse se describil, quam f|iiatuor Scri-
pturac utriusf|ue Tesiarnenti notis mysticu famine cou-
jungit. Ad Colossenses vero I aulus aposiolus scri-
bens, tlironos, el doininutiones, et principatus , el
poteslales commemorat : Sive ihroni, sive doininutio
nes, siie principatus, sive potestatet (Colosi. i, 16
).
Ipse etiam ad Epliesios de virtutibus enarral , ita
inquiens : Supra omnem principatum , el polestalem,
el virtutem, et dominalionem (Ephes. I, 21). Arolian-
gelorum autemet angelorum osteoialionibus et noini-
liam (Psal. ix, 5). Et in revelati ne Joannis nngelus
loquitur : Et qui sedet in throno, defendel eos.
7. Quarto eiiam gradu offlciorum coelestium do-
minaliones consisiunt, qua; illorum qui infra scriben-
tur quinque graduum ministeria alia prxcellunt ;
586 et quanio aliis polenlix magnitudine praepo-
nunlur, lanto his cauerorum subjeetio per obedienliara
exliibelur.
8. Debinc posi illas quinlo ordine supernorum ci-
viiiin principalus vocanlur, quibusdum bis bonorum
spiriluum jam principaliis coiiimillilur, ad explendaDei ministeria quae facere subject! debeant piinci-
panlur.
9. Sexio quoqne stalu in bonis spiritibuspoiestatesnaliunibns divinoium voluminum prala referla sum. Q S imt ord:naii, qui principal-! diversis potestatibus
o. lldi uii) (]uni|iie novem ordiuuin supiTiioriim ci-
vium signilicaiionein novem preliosi lapiilesEzechiel
ostendunt. L bi sub persona priucipis Tyri super
suminum ilium qui lapsus- est angelum, sermones
prophetic planclum ilii i.uul; ubi diciiur : Omnis
lapis preliosus operimenlum tuum, sardius, topazius,
jaspis, clirysotilus, onyx, bery lns, sappliirus, curbun-
cu/us, smaragdus (Ezech. xxviu, lo) ; quibus lapidi-
bus novem operius idcirco diciiur, quia novem spiri-
lualium ol iidorum oidinibus, quibus prxerat, orna-
batur.
-i. Sicnt ergo de numero diximus, sic eliam de
disiinclis dfuciyrum gradibus aliqua pandamus. Se
raphim igitur , id est, ardenles vel incendcntes diet!
SIMM, qnia Dei amore plusquam omnis ralionaiis
creaiura special! quadarn divini muneris largiiione
inardfscum ; et quanio omnibus creaturis excellnnt,
anio divinaucbaritatis privilegio Creator! appropianl,
2. Ms. depicti erant. Apnd Dac!>erinm, mendose,depincti. liifr.i, Ms , quadrigam clirrubim vidisserotis mystice eonjungii... commemorut dicens , thef/iiui/os. sue.
3. Ms., lupidcsapiid Ezechielem... angelum sermo-nis proplieia: planclus dirigiiur; ubi. In Edito deeral
quibus post ordimbus, quo. I ex .M<. snppievi.4. Ms., omnis rulionabilis creatura. In Impresso
era! (mnt, pro sint.
6. Iiiterpretn/iiur. Ms., wmcupantur. El super Iws,pro per eos. Deel in Ms. Et in revelatione... defendeteos.
Domini munere perceperunl; qui per polestalem ne-
quiliam malignorum spiriluuin refrenant, ne, si plus-
quam oportel permitlunlur, saeviliam exercere vel
humanis sensibus inhaerere audeanl.
10. Septimus gradus spirilualium ministralionum
virlutes nominantur, per quos spiritus viriuies, et
signa, el mirabilia in hoininibus s:rpe faclitaniur.
H. Oclavus ordo esl archangel!, id est, sumiui
nunlii vocantur, per quos majora qiiivque hoininibus
nuntiantur;el quanto angelis in ordinis summilate
excelluni, taatu honiinuni nuiiliic, Dumini jussione,
excelsiora perferunt.
12. Nonus minislronim cceleslium ordo angeli sunt
nominal!, qui minora qiiiequc el communia ex Dei
voluntate hnmiiiibus nuniiani el suadent.
13. Porro in his sciendum est quod qiiandr>cunque
nomiiiantnr, ex ofliciorum proprietate, quando ad
homines veniunt, sumpsere vocahula; qufa ilia su
7. Ms., alia domtnatione pracellunt.8. Oiniliii Detiinc posl itlas. Pro ad exptenda Dei
myiteria, ul erai in Edilo, substitui ad explenda Dei
mtnisleiia.
9. Ms., sunl ordinals, qui principari advents potet-talibits... ne plusqiiam permittuntur stevi iam.
10. MiniMatiuiwm. Ms., domiiialionum. El fiunt,
pro fuctil/intiir.
1 1 Forie, stint archangeli , qui et tummi nunlii VO-eanlur.
12. Et communia. Ms. omiltil.
13. Ms., fciendum est, quandocunque.,, veniunt,
919 S. 1SIDORI HI9PALENS1S EP1SGOPI 920
pernorum civium summa societas propriis nominibus Anon indigcl. Inde Michael dicilur ,
id est, Quis sicui
D fus? eo quod in fine conlra eum qui se adversus
Demi) erigei niiuemlusdeslinatur. El Gabriel, id esl,
fortitude Dei, ad Zachariam el Mariain virginem
missus scribitur, ui qui quod natura negabal fulurum
esse pnediveral, forliludo Dei dicereiur.
14. Ad Tobiam quoque Haphael, id esl, Medicina
Dei, initiilur; uiniirum cniin qui divina virt iie sa-
lutem ferebai, non incongrue inedicina Dei nuncupa-
tur. El quod in singulis, hoc el in gradibus pntest
esse, ui cum unus alt rius olliciuni Tacit, illius ciiani
nomine censeatur, sicui dieitur : Qui fads angelot
luos spiriius (Psal. cm, 4); id est, cum vis, spirilus
CAPUT HI.
De aquis qwe super firmamento tunt.
1. Verurn quoniam de ordine crealurarum sermii-
iirm sumpsimus, quod lux propositions cominen-
lia comprelienderai, post spirilualem creaturam, dj
qua paulisper disseruimus, de aquis quae super iir-
mameiito sum quid auclorum inteiitio pount exco-
giiare proferre tentabinms. Cum mini in principle
priiua die facia fuissel lux, qus spiriiualis crcatura
facia esse dignoscitur, secunda die lirinamentuin ,
quod dividit inter aquas qua*, sum supra finnainen-
lum, et aquas qua: suui sub (iriiiainenio, esse faclum
588 Scripiura tcstalur; ex quo intelligilur aquas
illas qua: supra (irmainentum sunt locali spalio essalios (mines angelos, id est, nuntios facis. El aliquaudo
oinni corporah creaiura supenores.ex vicimlale ahoruni graduum alii graduum oflicia J
ri f\ .._ _ _._. .,>. >
assumunt;sicui ex tlironorum viciniiate etiam 587
super cherubim sedere Dominum Scripture dicunl;
sicut el in psalmo scriplum esl : Qui sedes super
cherubim, manifeslare coram Ephraim (Psal. LX.\ix,2).
15. Sed in ilia superna societale, quod in aliquo
specialiter habelur, ab omnibus in commune possi-
Oeiur, quia non minus unumquemqne relicil quodin alio videt quam quod in semelipso possidel; et
cum miitiint .i, nunquam ab eorum conlemplalione
Deus, a quo reficiunlur, abesl; non quodilli spiritus
ubique pariler possunl esse qui millunlur, sed quod
Dominus, qui ubique est, ab his, qui discurrunl,
semper in omni loco sine sui mulaiione conspicitur.
Unde scribilur : Millia millium ministrabant ei, el
decies centena milliu assisleb.ml ei (Dan. vu, 10).
1C. Ulrumque enim superna; potesiates pariler
faciunl, quia el ministrani, dum milluntur, el assis-
tunt,dum conleniplanlur. Aliquaudo autem qui
mitiunlur angeli, illis, ad quos veniunl honiinibus
per se nuniiant, aliquando alios velul subjectos perse ad nuntiandi officiunl deslinanl , sicut in Daniele
scriplum legilur, Gabriel, fac istum inlelligere sermo-
nem (Dan. vin, 1C), quod ab aliquo , velul supe-
riore, diclum minime dubilatur
sumerevocabuladicuntur, quia ilia. Postea Edilio : Euquod in fine srcculi Anlichristus contra eum, qui , elc.Correxi id ex Ms., uli eliam quod in Edilo ilaseque-batur : Ul qui quod Intmniia nalura denennbat fulurum.Su|ierfliniin videbatur littmana, et ahesi haec vox a Ms.
14. Dit/ina virlule. Ms., dii ina nalura, minus bene.Pro nuncupatur, quod ex Ms. sumpsi, impressus liber
nuncuparetur. Impressus idem exbibet el quod angelismsingntis, sed omillenduiii angelis cum Ms. Infra,
pro I icinilale, Ms. vicinia.
15. Editus sed ilia, omisso in. Ms., in aliquo videt.
Et, sine sua mula.ione.
10. Corrupte in Editione, et minislrandum mitiunlur. Ex Ms. etiam correxi sequentia ,
velul subjeciosper se, etc. Mallem lanieu pro se. In Edilione liaec
ita erant dopnvaU : velul subjecios per se ad amiun-liandi o/ficium, sicui in Daniele... sennonem , velul
supmorem diclum, elc.
CAP. in. N. 1. Tuce propositionis. Satis nine con-slaret Isidornui, ut morern alicui gereret, librnin deOrdine crealurarum edidisse, quod eliam in tine
0;>eris edili rl.irius exprimitur. Veruit Codex Flo-rent., a quo ilia peroralio abesl, tliam boc loco
longe alio modo oraiionem conciniiat ; nempe : Posl
2. Quamvis enim in psalmo cenlesimo quadrage-
simo octavo posl firmamenlum, el solem, ci lunam,
el siellas, aquae ilia: qua; supra coelos sunl posilae
invenianlur, tamen ut ill. is omnibus esse corporali-
bus crealuris oslenderel alliores, ilerum excelsarum
virlulum, velul habilacula recapiiulans, ccelos Psal-
inisla his anieponil , dicens : Laudate eum, cceli cae-
lorum; el aqua;, quce super coslos sunt, laudenl nomen
Domini (Pial. CXLVIII, 4).
5. Unde oslendilur posl ilia spirilualia spalia ,
qualiacunque sunl, ubi spiriluales, ut diximus, or-
dines conimorantur, quae ccelorum coelos propheia
nominal, anle hoc visibile ccelum aquas illas, velul
inilium rerum corporalium, esse constiiulas , qua*
C lamen ne quis spiritual; jungeret creaturae, posl C03-
los coulorum, anlequam de terra dicerel , posuil,
paulo posl subinferens : Laudate Dominion de terra,
dracones, el otnnes abijssi (Ibid., 7).
4. Ecce has aquas Psaltnisla super coelos posilas
dicil, el lamen bis coslos coelorum anieponil. Per
quod demonslratur inter utrosque coelos esse col-
localas, id esl, coelis spiriiualibus bumiliores, et
coelis corporalibus superiores ;sed lamen corpora-
libus crealuris perlinere dicenda: sum, dum in se-
spiriluulem crealuram, de qua paulisper disseruimus,
de aquis qua; super firmiimenlum sunt quid auctorum
inlentio poluit excoyilure proferre lenlarimus. Ex-
scriploruui vilio iribuo leiitavimus pro lenlabimus, ut
alibi passim b in v, el contra v in b coinmutabatur.
v In Edilione eral fuuse lux, pro fuissel lux. El mox,
firniamentum, qu d dividit, quw supra sunt firma-mentum el aquas. Quod ex Ms. emendavi. Ex con-
jectnra vero reposui, locali spalio esse omni creaiu
ra corporuli superiores. Nam in tdilo eral, locali
spalio ex omui creaiura corpora/i superiores. In Ms.
locali spalio omni ex corporali creaiura esse superiores.Caeierum de aquis qua: sujier coslus sunl, agil Isido-
rus, cup. 14 liliri de Nalura rerum ex sancto Am-brosio. Sic etiam plura alia, qua: in hoc opere refe-
rnntur, partim in libro de Natura rerum , parlim in
Elymologiig, explan;inlur.2. Ms., invenianlur ; Ed., inveniuntur.
3. Ut diximus. Ms. , de //nidus diximus. Infra, di
cerel, Proi>lielaposuit ; posl enim subinfertur: Laudale
Dominum de terra. Ecce ixtas aquns Psalmisia, etc.
4. Dicit. Kdil., da-
i(. M<.,ccelis corporuiibns cel-
siores, qua priores C jrpurntibus crealurii dicenda;
sunt.
DK OHDINK CREATIRARUM LIBEh. 922
cundi diei opere faciae supra islud corporeum fir-
mamenlum consislunl.
5. Sed quid ibi uiiliiaiis .n rerum corporalium
usibus agani, bina inlenlione magisuorum invesli-
gaiur. Quidam enim illas ad icrrarum orbis aboli-
lioueiii in ...luvio, quod sub Noe taclum esl (aicul
Geneseos lusioria narrai) Dei pra;scieiilia resenaias
aiuni,
ticut Scripiura inquil : Et cataracia; cueli
aperUc suitl, el fucla est pluvia quadiuyinla dieiius,
el quudruyinla noclibus (Gen. Vll, 11). Sed quoniam
el nubes, de quibus pluuarum imbres lerreni soli
feiiiluaiem irriganl, alque etiam aer, in quo he-
miaphxi ia omnia el aura coiripiumtir , eoelorum
nomine per Scripluras divinas sxpe tenseniur ,
qncniadmodum dicilur : El pluit iliis manna ad
manducandum ; el pattern coslidedii eis (Psul. LXXVU,
24) ;et in alio loco : Dubunt et cceli imbrem, el terra
dubii [rucluni suuin (Paul. LXVI, 7) ; quibusdam do-
Cloribus placet, ex iilo inferiore nubium 539 eoelo
laniarum aquarum abundanliam luisse dillusjin, ul
secundum illamconsueludinem, quaperoinne lempus
aguur, eliam lunc pluviaruui eopiam nubes elVunJe-
renl, in quibus lamen caiaraclas aperlas bcripiuia
coiiimemoral,eo quod plus solilo aquarum dillusio
immissa fuerat. Cxteri vero casdem aqu.is supra
linnanieiiluin posilas idcirco asseiunl, ul igneum,
qui in luminaribus ardei, el sidenbus, calorem tetn-
perareiil, ne plusquam suiucii, infcnora span* asmtoireienl.
CAPUT IV.
De /irinaineuio cceli.
1. Posi illas aquas creaturarum corporalium or-
dine secundo loco videtur esse lirmameniuui, quod
in secunda die ,ui supra diximus
,iacium
,inter
utrasque Uividil aquas; de cnjus eliam slain, utruui
\elut discus terrain desuper operial, an uli lesla
ovi omnem introclusam creaiuram undique cingat ,
Ulriusque xalimalionis Don desiinl pulalores.
-. Mam el iliud quod de hoc Psalmi^ia cominc-
niorai, cum dicil: Exlendes cesium sicut pellem (Psol.
ciu,2i), ulriusque seslimalionis asserlionibus non
contra 1 acii, quoniam cum animalis carneui cujus-
cunque sua peliis veslial , omnia sua membra
(\ a-qualiier undique circumdai ; cum vero excisa de
came seorsum cxiendilur, sive reclaiu , sive cur-
vaiu cameram posse faeere non dubitaiur.
5. Ulrum ergo terrain desuper, velui exlensa pel-
lis liibernaculuin , legal, an sicul animalis membracorio cuiiiegunlur, miiudi molem undique tii-ma-
inenlum cingat , ulrique assertion! non ddliculter
suiTragalur.
4. De liujus quoque lirmamenii silu, ulriini ina
ne, ac penelrale, an sohdum, ac lirmum sit, di
versi auctores suas a;siimaiiones , velui quid se ad
lias deducat, protuleniiii. Quorum senteaiias ulilius
quaui nomina ponere curabo. Eorum enim illi qui
linnameiilum inane ac penelrale lieri plus diligunt,
ad conlirmaiioncm si iuenliu; sun; omnium elemenlo-
B nun naturas conferunl.
5. Terrain eienim omnium creaiurarum corpora
lium gravissimam es^e non minus oalendunl quamdicunl ; aLjue ilium ideo liumillimum in crealurtg
locum lenere aiunl, quia naiura aliqua nisi seipsaio
sullerre non valel. Aqiiam vero quanto leviorein
lerra videmus ,lanlo graviorem 590 aere deprc-
liendimus. Aer namque sub aqua per se subsialeru
non valet, sed ad sua spatia, elsi aliqua nccessi-
tatia vi alicubi subducius fuerit, slalim evadil.
0. Ignis quoque naiura supra aerem esse depre-
liendilur ; quod eliam in illo igne , qui in materii
lerreiia ardet, facile comprobalur, quoniam slalim
ul accensus fueril, flammam ad superna qux super
aerem sunl spalia, ubi illius esl abundanlia el locus,
C dirigit , sed drcumfuaione crassioris aeris exsiinclus,
in mullein aerem cito evanescit, ul ad sua; iialur;*
locum pervenire non poasit. In quo lamen oslendilui
naluiam ignis, qui ascendit , aere esse leviorein;
sicul aqua; naiura , qua; descendil ,mousliatur essc
gravior.
7. ilac ergo ralione eliam lirmamenii spaiium
quod su,:ra igiicm esl levius ac lenuius puianl, quia
excelsius his omnibus quas prxdiximus naiuris con-
stai. In quo spatio eliam slellarum lulguraniium lu-
ceni inxqualem esse idcirco xaiimanl, quod iu illo
tarn amplo spaiio ex ulis alia; loiigius, alia; proprius
curraiil ; sed bane puiationem qui minus suspiciuut ,
;>. Ibi uli .iialis. 51s. ominit. Pro abolilionem, Ms.
BUlUionCM, quod fonasse verum e^t. Idem Ms. omil- Dtil iicui Geneteoi Insioriu narral. Mox legit, oinuia ex
aere concipiuMur, caluimn. LJiuu iia d^linguil :
DubuM el cveli imbrem. hi : Terra dabtt fructuinmum. Ms. l:t cu>/i dubunl imbrem, el lerra dabit fru-CIUIH 5HIIIH. Locus |).silini iiKlic.uiis s<lum babelTerra dedil (ruciuin iuuni. 1 riura verba unde sint
desuni|>ta, non apparel. Jeienux xiv, "11, ila iegilur:
Au(/uiU will in iculptUibui yeiiiiuiu qui plu.uil ! uul
ctali possum date imdivs 1 In line liujus numeri pro(esm, Ms. it slule, quod nun ua placet.
CAI>. iv. >. 1. U.vidil. hdit. , iiu-ndose, ul vide-
lur, dividi. Isidorus breviler de tirmam.nlo ugit
Jib. MI Kiymolog. , cup. 4, el lib. de Naiura re-
rum , cap. 1 j.
2. Ms., pelltiH , ulriuicjue ai^tinia.ionibus non cuu-
Ira. I .i, ca-neram veilirc jfOae non dubilamr.
5. I irinuineniuin cuiijal. Uditus firmaiitMli ciuyut ,
sine si.-nsu.
i. EJiiio, solidum, an firmum. El deducatur pro
deducat. Poslea omiuii ponere, el hxc omnia verba :
Euruin enim illi IJM firinnmenluin inane ac ptndralt
fieri p.ut diliyunl , sine quibus senlentia non con-
slarel.
5. Seipsam tuferre. Sic Mi. ,recie. Impressus,
seipta auljerri. Demde ,ri aquii subduclis (uenl, sla-
tini vadil. Forte aquis subducius [uent.
(j. KJiliu, depielieitdilur, c(iui/i(/ue .. . ut mutena
terrce , etcoirupte, leirts. Paulo post , fuerit Hum-ma
,ud isiipenta . . . dirigitiir, Sid . . . sicut aqiui , quo:
naiuru dtsctn.ti ., monUraiur esse yruviorem. Omillil
eliam aerit poal evasions, el cito anie e anesal. Lo
cum repoaui e\ Ms., nisi quod in eo ea lieri yruvior
pro ease yriivior.
7. Ms., supra igneum esl. in Ta , penetrabilibui
pro piiieiralius ; el vaponiliiate pio cor/ viatituie ; cl
fieri pro ibi.
923 S. IS1DORI UISPALENSIS EPISCOPI 02i
supra illud aere et igne subiilius, et inanius, el A sionern dejecti, paradisi beatiludinem amiserunl, ip-
penetralius spalium conslare aquas ininimc posse
dicunt ;nisi forte, ut illi quos prsediximus aiunl,
oinni corporalitate lenuiores el subliliorcs ibi con-
sistunl.
8. Quibus eliam ab aliis contra respondelur : Qunc
unqnam , quamvis tenuissima, aquarurn vaporalilas
qua? firmamento levior esset? Propterea ergo illi alii
firmamenium velnl aere solidissimo fiisuui conslare
solide ac flrmiler facilius puiant ; alqne ideo firma
mentum nominari exislimant, qnia tain solida quaminania, lam levia quam gravia , quue diximus, cun-
Cla spatia intra se concludat, el supra sc posiias
aquas, qualescum|ue sunl, susiineal. Verurn quo-niam inter tanins viros de tali el latita re variatum
esl, nullius ajstimalionem alii prsponendam cense- B rit (Isai. xxx, 25 seq.).
sa quoqiie luminaria, quainvis nun Mia culpa, sui lu-
rninis deirimenla non sine suo dolore pertiileriuil ,
siniuPauliis apostolu* contestatur, dicens : Quoniamomnis crealura congemisdt , et jiolel mane ad/iut
(Rom. viii, 22).
4. Sed quia per Redempioris advenlnm Iiumano
generi pri-iinae beatiludinis in melius resiauratio
proniiititur, eliam creaitira suum ainiquum deoorem
accepliira non dnbilalur. Unde propheia Isaias de
sole specialiier, etluna, illusiraius spiriiuali famine,
inquit : El eril in die ilia, cum ceeidcrit (urn s, erit
lux luna; sicut lux sod s , et lux soils erit seplemptici-
ter, sicM lux sepiem diertim ,cum alligaverft Dominus
vulnus populi sui, el percuisuram plaija; ejus sanave-
mus, sed ad bos lectorem ulrarumque partium arbi-
tros minimus.
CAPUT V.
De sole et luna.
1. Quia vero in firmamenlo coali licet posi spe-ciem maris et terra; formaia duo luminaria iiiagna ,
in principio Geneseos, Mosaica lex, imo 591 di-
vina Scripiura pronuntiai, non est indecens, si, de-
scendens de supernis, sermo in ordine locali erea-
turarum solem el lunam statim post firmamentum
describ.il, iia tamen ut in condiiiotiis ordine postlerram et mare duo liaee luminaria et Stellas cum
Scripturae vocibus animus ponat, qnamvis omniaelementa sine lempore lacta tideli ralione fides ca-
tbolica credai.
2. Sol ergo et luna duo luminaria in firmamenlo
cceli inslilula snnt. Unum, quod esl majiis, ut prsees-
sel die! ; secundurn, quod est minus, cnnsiiluium est
ut pricessel nocti. Sed non eamdem sui spleudorislucem quam cum in principio creata sunt habuerunt
nunc per omne sui minisierii tempus dierum ac no-
ctium dccursionibus conservant.
5. H i c enim dum humanis usihus ministrare a DeoCrealore desiiima sunl, cum homines inculpabiliter
vixissem, el sub Creatoris, quocnndiii fuerant, lege
perseverarenl, eiiam sui liiminis pleniludine decora-
tt> iniuislrabant ; cum vero homines, quibus in mi-
nislerio sociaia primitus rutilabant, propter transgres-
8. Quie unqnam, etc. Ila>c in Ms. ila eoncinnan-]
lur, qitce vaporal.tas, quamvit lenuissima aquarum va
poralilas, firmamenlo, quo/I /</>ii, qui aere levior esl,
$ublitius,el h viut, uc penelrabilibua jlerel ? I mplereaquod ergo itli alii firmamentum. In Editione eral HLalii*. Mb. omiuit facilius an(e puiant, et arbitror anteminimus.
CAP. v. N. 1. Ms., in principio Genesis, imo di-
viita Scriptiirti pronunlial . . . ratione culliolica investi-
gaiio credai. De sole et luna Ixiilorus disserit lib. de
mturi reruni, cap. 15 vl seqq., et lib. xiu Eiymo-(ogiar., cap. 5 et seqif.
2. Inslilula. Al., consliluta ; el sliilulum pro fun-
tlilutum.
5. Ms., quo conditi sunt lege, pcrseverafsenl... pri-ttrilus rutilubani, />.( trantgrittiuniai. In impressoeial roiuliibant, sed in Eililimie I5.ilnx.-i nota erat ap-
posila, ex conjcclura Icgendum ru.ilabiuit.
5. Gum faciurn fuerii coelum novum,et terra no
va (A\ioc. xxi, 1) ,
el nnn fneriut in memoria priora
qux corruption! sei viunt( 7ni. LXV, 17) , et peccati
vuluus et percussuram plagaa inorlis in coiporibus
resurrectorum Dominus sanaverit (Isai. xxx, 6), et
superbi spiritus ex imperio quod arripuerant deposit!
fuerint, lunc lux luna 1 in lucem solis mutaliiiur , et
lux solis restaurabilur in lucem septem dierum, qui-
bus conditus fueral, hoc est, in septnplum suum lu
men resiaurabilur. Niliil enim reslauratur, nisi quod
amissum esl, aut corrupium ; quod igilur sol ainisit,
et luna, hoc rursum accipienl.
G. Ex quo apparel seplimam mine sui liiminis par-
tern luminaria retiriere, 592 <l"
:im septemplicilerC resunienl, quando per llabacnc Spiritus sanctus pro
fuluris praUerila ponens, inquit -.Elevabitur solin ortu
suo, et luna slab:t in ordine suo. Cessante iiamqui! mu-
labilitaie humani slalus , cui scrvinnt , et sui cursus
nmiabiliias cessabil. Quod enim inquit, Sol in orto
suo, hoc indicat quod mimjuam inclinalilur in occas*
suo ; et in eo quod diciiur : Luna stabit in ordine suo,
hoc insinuat quo. I mutationes iucremenli el dccrc-
meniisui non palielur, sed in suo online sempersiabit.
7. Hoc autem erit, quando, ulApoglolus loquitur,
ipsa crealura liberabitur a senilule corruplionis in li-
berlatem gloria; /iltorum Dei (/iom>vui, 21). Cum
enim sancti pro mercede sui laboris, quo Deo ser-
vicrinl, imnmlaii luerinl, el fulserinl sicul sol jusli-
)4. An iquum, Deest II-.PC vox in Ms. In Edilo di-
verpa lectio esl, n<m eeciileriul lunes, cl mox dierum,in di,- qua ulliyarerit.
In Ms. k gilur, seplempliciter
inuiabilur in lucem sepiem dierum.
5. Returreclorum. Ila Ms. meliiis quam resurreclu-
rorum in Kdili-. Ex eoilem Ms. reposui ,el lux so/is
reslaiinihitur in lucem... n,liil enim restuura:u>,eic.
In Ed. deest restnurabilur, post lux soli, el pro v-
tauralur est reslaurabitur.
li. Ms., rewmrnt, sicui Hnbacuc inquit : Klevatitur,
etc., el detriment! siii tterutn ::opaiietur. Kortasse in-
diealnr lorus Habacuc, cxp. iu, 11, tibi Vu.gata ail;
Sol el Inna sletenint in habilaculti suo. Ver.-io anti-
qua : Elevalus est sol, et luna s eiil in ordine suo. Ila
eliam leg I (iregoriiis Magnus; in Job xxvl, el innlli
alii a Sabalierio laudaii.
7. El (ulserint, sicul soijtittilite , cujus esl sanilal
veiennis. Ms. omnia lia ^ oiiiiliit.
9-2S DE ORDINE CREYTURARUM LIBER. 026
lix, ciijus esi saniias perenuiii, lunc el ipsi corporeo A
huic soli prii mercede siii minister!! , quo servituli
corrupiionis snbjecta est , in septuplum lulgoris ruti-
latio resiimelur.
8. luirriiii vero qnotidiants sui nnnisterii moiibus
(juolies snlcm se(|iiitur lima, sui increment:) Inminis
augei; quoties autem solem antecedit, detrimenla sui
solendoris nj-it.De slain vero lunae varie putalum
est : nirnm sphapra dimidia sui pane nigra ,ac lene-
lirosa, et dimidia parle aliera lucida sit, et candiila,
ei sic incrementa el decremenia aganlur, tit cwn
panliiiiii) pars illi is lucida ostendilur, endem modo
lime tenebrosa occiiltauir, simililer qimque dum lu
cida veriiiur, iierum lenebrosa manifesiaiur.
9. An sit cliam rolnnda radiis solis illuminata, qnrc
quandocumjiie soli sive ante, sire post appropial ,
velul in -ora radio Inminis illiicescnt ;cum auieui
longins ac longius recedere videtnr , majus ac majns
paulalim suiim lumen a solis splendore augelur, ut
cnin ad integrnm scqniparato orbe facie ad faciera
soli opposila consilient, tune plene in se imagined)
solis liabere possit.
10. De cursibns aulem solis ac lunaj, nee lempnris,
noc istius quidem loci estdisseiere , quod idcirco in
hoc opusculo negligenlius asseqimr , quoniam et ip-
sius brevitas compendiosa non paiitur , et in usnin
pene omnibus lectoribus diernm fesiorurn compu-tandorum gralia conversi sunt.
11. Haec vero lucis organa nonnulli sensibiles crea-
CAPUT VI
De sputio superiore, et paradiso cctli.
1. Sernione de flrmamento et luminaribus dicto,
sequitur inane spaiium longnm, quod a coeli lirma-
mento usrjue ad lerram deducilur, el in duo spalia
esse (livisnm, a nonnullis scriptoribns explanalur,
sed superius spatium ad coelnin prriinere dicinir,
inferius aulem terrae fieri conjunclum non du-
bilatur.
2. Eienim excelsum spaiium quoil coelo pertinere
diximus, (turissimuin, ac subiilissimum, nee nubium
liunores, nee ventoruin inflaiiones, nee pluviarum
aul inibriuin Iminidas conspiraliones, nee niviuQ)
vcl gra/idintnii gelidas coagulaliones, nee aeri.s muia-
liones, nee lempesiainm et tonitruorum fragores,
sed nee ipsum nerem, qui volanlium avium corpora
et ipsarum nubium spissioreiu aeris ipsins molem
suflerre valuissel ,et animantium diversorum vitas
aerii si>irilus reciproca infialione reficeret, alque
li ilitu animaret, nee ullas oninino diversorum he-
niispbxrioiiim perlurbaiiones omnimodls liabel.
B.Sicul Olympi monlis ahissima lerrarum , et ob
id c*terfs incognita hominibus juga conscendenli-
bus, comprobaiur, el eoriini relalione referlur, qui
acelo bumeclas sponsjias ad conservandam aerii spi-
ritus inOalionem 594 et spiratioiiem, ori ac n;iri-
bus circumponentes , anniversaria con&ueludine
(nescio qua superstiiione ducti) con-cendunl; el neC
ibi ullamavem, nee niibem, nee pluviam, nee ven-
tum aliquem vidissi1 se cnnflrmant, el consummalis
turasopinantur, 593 sed quscdicinmsusiialiiisa ca- C sacrificiorum, quorum gralia vadunl, ofnciis, ibidem
(|U3Rilam signa ac noias arenis imprimenies redeunt,
quas eliam illic posl annum iierum ascendenles il-
la;s:is aique inienieralas inveniunt.
4. Ex quo perspicue demonslraiur niliil ibi per-
turbati aeris consistere, pra;serlim cum in eodcm
loco nihil quod perlineat ad virorem lierbarum ,
aul arbusloruni, reperiri aul videri queat. Sed la-
men non ipsum esse de quo superius diximus,
illud purlssimnm ac subiilissimum supernuin spa
iium puiandum esi ,ad quod nulla lerra perii-
tbolicis aucioribus frequenianlur in bisainbignissen-
tentiarum xslimationibu^. Inlenilenilum esi cui plus
sanclarum Scriplurarum anclorit:>s suffragatnr ; elsi
hoc eliam examinandmn esi, quidnam muliiludo ca-
tholicorum in fidem iraxil : diversa: aulem sesiima-
tiones, qux lamidem a cubolicis asserlx sunt, et
quibus ulrisque sacri canonis dicta non conlra fa-
ciunl, ad quas ajqnaliter currant, baearbilris leclori-
l)us in ambiguo relinquendae sunt.
8. Agit. Ms., tuiiinet. In Edito erat pntandum, pro
puialiim, quod es Ms. reposni, mi posl iierum adilidi
tenebrnsa, quod all eodem inipresso aberal.
9. Rotunda. Ed., rota. Mnx Ms. : Vclitl minor a ra
dio... videlur, mngis nc magis paulalim ejus lumen.
10. Loci. Ms. bretiilti/is.
l\. Hoc capul in Ms. lla desinil : Hire rero lucis
orqana nonnulli instniiibiles crealuras opinanlur. Sed
quce diximnt, unlattiM a cailiolicit frequentflnluf. Cla-
rum videtur legpnduni s- ttsibiles , line est, qua; sen-sum boni malive habeani, ul exponi
: ur in EdilioneDrfluziana. Isidorus, lib. de Nalura reriim, cap. 27,ex sanclo Auguslino excilat lianc quaeglionem, ulrurri
siilcra animam habeani. Qu; opinio veternm quo-rumilain full, nunc jam pcn ilus contempla esi. Cit-tiMiimea qua: in impress*) aniiquo addutiliir, val.le
i orrupia eranl, qua; aliqualenus sanala sunl in
laudata Oaiuzii Edilione , cujus corrcciiones se-
quimiir.CAP. vi. N. 1. Sernione.. . dido. Id Ms. oinillil. In
Impresso, a coelo flrmamenio ; in Ms., a casto ftrtna-
tnenti, qui etiam omitiit fieri.
1. Ms. nee aerii ultui tnutationes. In excuso erai,
(rangores. . . avium corporatar , et.. . aeri spirilus.
In Eiliiione Baluziana conjiciiur corpora tuelur, |iro
corporator ; el aerii spirilus pro aeri spirilus. Hfcc
ultima conjectura i X Ms. comproliat .ir, in quo pro
corporator solum est corpora, el ila proceilit sensus.
D In edem M>. eral spissiouetn , sed reiiueuiliiui spis-
siorem; ac inelius essel spi&siorem aere ipso molem. Dereipsa conler dicta in Etymolcgiis, lib. xm,cap. 7.
5. In Impresso : Sicut olim Phrygian numns; s*5d
advertilur Cndicem liabere pliy prn 1 hrygice, *|iii)ii
ex conjeclura positum full. tSosier Ms. veram leclio-
nem expriinii, sicut Olympi monlis. Idem Ms. om.it-
tit aceto, el adiiit ori, quod desideratiir in lc
dilione,
el exliibet aerii spirilut pro aeri spirilus, quod est in
Edilo. Poslea in Ms. rulas pro no/as; el conscen
denies pro ascendenles. De Olympo monie Isido
rus, in Eiymolog. lib. xiv, cap. 4 el 8, el deNalura
rerun), cap. 3.1.
it,. Nihil quod, elc. Ms. nihtloterwn, quod ad viro-
rem pertineat, out arbutlornm reperiri, aul videri nt-
queal. Sed reponemluni queat pro incjueal. In eodea)
Ms., permutari pro commorari
927 S. 1SIDORI HISPALENSIS EPISCOPI S28
tieiv, vel accedere polest, sed bic locus ad exvrema A in inferioris spaiii , hoc est,
ncbulosi ac brumosi
liujus sp.ilii inferioris el vicina illius superioris con-
fmia periiuel. In quo lamen loco eorum qui carne
vesiiunlur vita nequaquam potesi commorari.
5. Undepcrspicuum eslillud superius piirissimum,
tranquiliissimumque spalium ,de quo panlo ante
disseruiinus, non carnalium babitalioni, neque mor-
talium rerum usibus esse pranparaluiu. Quapropier
plurimi caiholicorum auclorum illud spalium primi-
tus angelis qui lapsi sunl cum suo principe asserunt
ad habiiandum fuissc destinaiuin, co quod desuper
ccelestium angehirum nemiiiem cccidisse arbiiranlur,
sed coelesles, quandiu in angelica bcaiiiudine fue-
rant, in quo lamcn per.iempus non sieierant.
6. Quoniam, ul Scriplura inquil, ipse di/ibolus ab
inilio mendax est (Joan, vni, -i-i), el in leiilale non
stctil (1 Joint, in, 8) , hunc locum haliilalionis sorle
pulanl percepisse, quern Scriplura pronunlial para-
disuni coulestem, qnai sub persona principis Cyri ad
.summnm iilum angcliim aposlaiam ila loquilur :
Perfeclui decors in deliciis paradisi Dei fuisli (Ezech.
xxvni, 13).
7. Quemadmodum enim homines, posl peccalum
suum, de lerreni paradisi felieiiaie dejecii, in bujus
ternc malediction! obnoxiae plagali modo habilalio-
nem irusi suul, ul dum in lerra peccaverunl, in de-
terioris lerroe mansione poslea sub posna delicii vi-
verenl, ita el angelos , qui aereo, imo eliam aeris
ipsius puriore, spalio peccasse pulanlur, in inlerio-
rem et ipso acre hoc obscuriorem el inrbuleniiorem
aeris , infelicem ac miseram babitalioncm deslina-
lus est; sicul apostolus Paulus coniestalur , dicens:
Non est nobis colluctalio adversits carnem et samjui-
nem, sed ntlversus principes el potcslates hujus aeris,
adverstis tnundi reclores tenebrarum harum (Kph. vi,
d2).Quae eliam spiriiualia nequiiioe incwlesiibusidem
Paulus Christum in semeiipso denunlial irininphasse.
9. Dejeclis ergo malignis spiriiibus cum suo prin
cipe diabolo ex illo quern praediximus limpidissimo
sulico?lesiium spaliorum habilaeulo, et poslmodum
redemplo ex Ada) el proprio uniuscujusque deliclo
per Mediator!* adventum bumano genere, cumdem
locum animarum sanciarum interim esse quieli, dum
resiirreclionem e.xspeclant fuluram, id pulaiores opi-
nanlur : quern eliain cfelesiem paradisum aulumant
esse nominalum , de quo Dominus lalroni in cruce
conu leuli responderat : Amen dico libi, hodse mecum
eris in paradiso (Luc. xxni, 43).
10. Quin imo illo paradiso arboribus consiio, el
lucido fonie pra pollenie, anim;e exuiae corporibus
non indigent; quin imo spirilualis homo carnalem
usum corpore morlis liberalus non possidel , nee
reiici lerrei\i paradisi frogiferis avboribus necesse
babet, seternus enim lemporalibus non ulilur, sed
iclerna el spiritualia coniemplaiur.
11. HOBC non confirmaniium,
sed aeslimanlium
sensibus persirinximus , pra sertim cum el ipsam
xstimandi de talibus perspicaciam nobis ipsis non
ailribuimus. Cum enim necessilas cxegeril , barum
locum delurbatos de superni et puri aeris, suaeque" omnium 596 puiaiionum auctores in medium ad-
dignilatis felicissinvoe sede, misere el 595 infelici-
ter sub exspecialione fuluri evaniinis, in quo durius
condemuabunlur, vivere aeslimanl; ul dum aera cor
pora babenl, et in aere mine commoranlur, non
inconvenienleraesliinenlur eliam priorem suac beali-
ludinis sedem in aere, sed puriore el subiiliore, pri-
dem babuisse.
8. Qui lamen locus, dum coelo firmamenii, ul praa-
dixi, perlinei , coeli nomine censelur, sicut Dominus
ipse perhibet, dicens : Vidi Satanam sicut fttlgur di
ctelo cadentem (Luc. x, 18). Ex ipsius enim loci per-
spicuaac pura beaiiiudine peccati suimeriio dejeclus,
5. Cod. Ms. , morlalium, corporalinnique rerum. ..
eo quod de super coelesliiuts angelis neminem cecidisse
arbiiranlur, subcoelssles vero quandiu, elc.6. In Edilione, post Dei fuisli, inepte repeiila sunt
hrr.c verba, quo-, jam pracesserunl hunc locum liabi-
tnlionis sorle pulanl percepisse.7. Qui aereo. In Ms., qui in superiore eliam aeris
ipsiu* puriore spalio. Mox ex eodem Ms. rcstiluitiiin-
feriorem, elc. Nam in Excuso IKCC ila corrnpla erant,i inferiorem deturbaii de superni el pnri aeris, sua:-
que dignitiiiis feliciuimoe tniswe, et infeliciter, elc.Ad verba aerea, sen aeria corpora, nnialur in Ms. :
Quod dtenioHes habent aeriu corpora. Profecio anli-
quissimi Uieologi ac I alres cor,.ora vel omnibus an
gelis, vel icrle dxmoniboa , a^signabain , quorumverba refen Petavius, de Angelis, lib. I, cap. 2, ctlib. in, cap. 1.
8. bum coelo. Al., dum de costo. Paulo |io-t , Ms.,spaiii nebutosi aerii hujus infelicem. In Excuso dee-rat note, quod ex Ms. smnpsi, uli eliam tenebru-
ducere poierimus, quibus aul fides aut dubilalio
ascribi poierii; quorum referendo poiius quam de-
fendendo (opiniones) laburamus, ns enim allerius
forle melioris, si adsil, assertioni, cui plus vel Scri-
plur: exempla, vel caiholicorum consapieiilium
(xslimaiiones) sulfragaverinl, concordiam subire
paraii sumus. SeJ de superiore spalio bis ulcunque
explanalis, ad subsequemi.i fesiinemus.
CAPUT VII.
De spalio inferior!, el hemisphasriis dieersis.
I. Debinc infurius spalium aer vocalur, quern ler-
r;e social i diximus, el a quo uni versa; carnis, qux
I
rum harum, dim in Edilione essel/mnmi lembrarum.Vax 6rMiuosiis , <|uani reiinui , scribi eliain po .est
lironwsus, el ex Gr,vf,.i idiomati; signilical [elidum ,
graveolentem apud Cueliurn Aiircliaiium.
9. )d putatores. Ila Ms. E lilio minus bcne, id esl
pulaiores. I osiea Ms., eras mecum eris, pro Iwdie mecum eris. Sed relinenda leclio Vulgnl.v , a quanon discrepat versio anlVqua, ne |iie muiii alii I alres,
qui ea \vrbi usurparunl; qu;c (\uo paclo inleliigi iida
s mt, facile inierpreles expediunt.10. Prii pollente. Al., pollenle.
II. I ersirinximus. lloc loco desinit in Ms. hoc. ca-
pul. Forte, non anribuamus. Ex conjeclura in Edi
lione Baluzi ma addiiniur voces Utbnres,
el aatiina-
liunei, quaB in veleri desiduianlur, Suspecla quo.jueesl vox consapieiilium.
CAP. vn. N. 1. Versalur. Creilerein , reponendmnvescilnr. Infra, Ms., qua! ad luptrius ctxlum pertinent.
Pro ifni faeiunt ad marginem Ldiiionis veteris varia
leclio nolaiur qux factual.
9S9 DE ORDINE CREATUP.AIIUM LIHEU. 930
in terra acre versatur.viiam arfjuvari, etconiineri in A 6. Si vero ipsas, quas praediximns, stillas venlo
in majusciilas moles coagiianle collaias, anlequam
deorsnm plnanl, gelu in nnbibus arripiieril, lapillos
coagulatos frigoris violemia conslringii. Si aulem
paulo reinissiores necdum densalos vapores in gul-
tas, id est, gelu, praevenerit, in nivis speciem magnavis frigoris eosdem iransiniuil, el quod in sesnspensa
allins nebula taliter nutrit, non sulferenle aere, ac
venlo dispergente, ad lerrarn dimiuil,
7. Sicul de hoc eodem Psalmista coinmeinorans, de
Domino dicit : Qui dat nivem velut lanam, nebulam sicut
cinerem sparcjil. Miltit crystallum sicut buccellas; ante
faciem frigoris ejus quis suslinebfl (Psat. CXLVII, 5)?
El ul ostenderei, sive in lerra, sive in nubibus, ni-
ves in aquas ilenini resolvi consuesccre, paulo poslMonies, et omnes tolles; liana fruclifera. et omnes ce- ,. .,..,. . . ,R llibjungit, dicenS : Lmitiet verbum mum, el liquefa-dri (Psal. CXLVIII, 9). Idcireo aulem ner terras voca- .
,.. . . . n,-, i\
ciel ea ; flabil spinlus ejus, el fluent aqiuc (Ibid., 7)-
nobis, el per nos comprobamus. Qui ct aliquando
ctiam terrae per Scripturas nomine vocitalur; sicnl
per Psalmisl:im dicitur , cum in Domini ereatoris
laudcm ordine summo cuncla: creatnrae incilnntur,
el cum consummalis bis qu* ad superiorem coelorum
ordinem pertinent, ad haec aeris spaiia pervenitur,
laliter snbinferlur : Laudate Dominum de terra, dra-
concs ,et oinues abytsi ; iynii , grando , nix, glades ,
tphilus procellarum , qui faciunt verbum ejus (Psal.
CXLVIH, 7).
2. llucusque enim in aeie serrao esl qui lerrse no
mine voeitatur, postmodiim namque de hunio el in-
ferioiis lerrae naluris Scriplurse vocibus imperainr :
foulnm s.i pe bOrlilur, quia crassiindine et velut soli-
dilate ijUiini in se babel volanlium avium, quamvis
nmimarum, corpora suslenlanlur, quae velul pisces
peneaqualitia inarinorumfluclnnm recondila natando
peneirant, sic vulucres aeria spaiia volando j.erlrans-
eunt.
5. Cuncla etenim qurc aqua prsestal ad conservan-
dum vilam aquatilibus, haec aer facil volaiilibus,
quoniam sicul reciproco haliiu avium, el omnium
quae in aere et lerra vivunt, vita alilur et conserva-
lur, ita eonini qnse in aquis degunt inspirandi exspi-
randiqne iractu per aquam vitalis moms reficilur.
4. Unde cum in aerem trahunliir, quia lymphati-
cum spirameiilnni non babeul, cilo delicinni; sicnl
H ea qua: in aere vivnnt, cum ab eis aer excludilur,
ultra vivere non possunl. Sicul nulem ilia aeris soli-
diiale vdlalilia, ul dixi, corpora I ulciuntur, ita ipsa
eadem lerrenam, quam in se babel, crassitudinem ,
propter qnam et terrw vocabuliini saepe sortilur,
597 lumida rinbium moles suslentatur, el per illam
goliditaiem aeris erassiludo, nives, et grandines, et
glaciem, adnitenle vi frgoris parit, qnando ila effi-
ciiur.
5. Nam lioc aeris spalium suae naturae insiium ba
bel, ul funirili levitate vapores aqnarnrn de terra et
maris specie coniraliat et colligat, quos in sublime
elevans, qnand u minulissimis gnllis consisinnt,
conglobntis in se mibibns, ipse per semotipsiiii) anr
8. Ul aulem perspicuum sit ipsas aquas hoc rnodo
in nubibus suspend!, in li .irosancii Job scriptum \ i-
clctur : Qui suspendit aquas in nubibus suis, tit nun
erumpaiit pariier dcorsum (Job xxvi, 8). Allamenillas
aer aquas ad terrain el ad mare demiuit, quas ex
iisdem inferioribus parlibns anle suslulil. El quamvis dc salsa pelagi laiiiudine eas traxerit pluvialis
conceplio, per aerem indulcescii. Quemadmodumcum salsa de profundn maris unda propinata per hu-
ninm lerrae infundilur (sicut naulis est I requens con-
sueiudo) in dulcis aqua; saporem slalim mulatur.
Comnuitatione vero aeris venlos, et veliemenliure
concilatione ignesetiam ac toniinia.occullisimperiis,
; per angelos, quibus visiliilis regilur niundus, siciil et
caelera, conditor facil.
9. Nonnulli vero de effeclu lonitru illud inteudunt,
quod cum circa aerem duoruin clemenlorum, hoc
est, ignis el aquae, sunl spaiia, unum 598 su Per " s.
sicul diximus, el unum inferius, el lamen aeris na-
lura uiraque in se traliit, id est, aquam vaporaliter de
imis, el ignem canmaliler de supernis, ipsa duo con-
Iraria sibi elemenla conlligunt.
10. Impossibile namque esl absque humidis nubi
bus el fulgoribus loniirua mover!, sicul iniucniiiim
oculis perspicue patet; in quo conllictn ignis et aquae
corifusi si nilns liorribilesque fragores susciianlur; et
si ignis victor fueril, terrae alque arborum fructibus
non mcdiocriler nocel; si vero aqua vicerit, fnigife-
suspeiidit. Scdciiin, vexanic venlo, illx giiitulac in D ram vim, lam in arboribus qnam in bis quae oliTiim
majores stilhts coennt, aeris amplins nalura non fe-
rente, pluvialitor iml>res ad lerram delapsi cndiint.
2. Ms., hie aer terra?... quave velnt pisces, el
onmla pene aquatilia. In KXCIISO deesl aeria anle
tpalin, quod ex Ms. reslilui.
2. Di-gunl, etc. Al., degutil in spirandi resp:
randi-
que Iraclu. Kl mox votaniia, vl di.ri... eudein terrena
qucnn in se habel crattiindine.., tinbiitm mole sustenii/n-
lur... soliditatem aeria crassitude... parii , quod ila
e/ficiiur.
5. Specie. Ms. facie. Paulo posl, elerans a lerra,
quandin in miuutixximis. 1 ro conglobalis, Kditio non
globatis, quod sensui rrpugnal, el ex Ms. rejiciltir.
ti. Ms., i/uas prcedixi... arripuerit, in grandinii la
pillos coaijulalas frigoris violenlia constringit. In Itn-
presso erat frigorii ri violenlia.
diversis S| eciebus nascunlur, non perdit.
11. Illo enim praecipnc tempore tonilrna sonant,
7. Cud. ms., nivem sicul lanam... crystallum suamsicut. ..in aquas tanlum re>olvi.
8. In Eiliticne, ad marginem, liol.itur diversa le
ctio Itgul, |ro suspendit. In eadem omillitnr aquas
post lias aer, el sciil>ilur dimiuit. Pustea Ms., quern-admcditm ct cum saisa profuiido marts.
9. Cod. ins., inferius, attameii aeris caumaliter de
superioribus. El omiliil contraria. Ad m.nrginem Ex-
cusi iidlalur, eaumaliter ease ex caumale. A cauma,vel cituma .e diclum caminum docet Isidorus Elymo-log. lib. xix, cap. 6, n. 6.
10. Frugiferam. Ms., fnicliferam.11. Sunt. Edilio /MM!. Pro decrrmeiita Ms. delri-
menla.
931 S. ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI 9*2
quoarborum et tcrrarum fruges in ostensione adhuc A sione nalnralis boni, q:ioJ erant, el dominie* legis,
in qua comlili sum, pollucrunt; propier quod noc
poeniiere desiderant, nee etiam, si poeniluisseut, ve-
niam recipere omnino possent.5. Quoninm liumnnum genus a suo conditore re-
demptionem idcirco proineruii accipere , quia deinferiors sui ordinis gradu corruit; cum enim esset
adhuc in parailiso lerrcno positus, generandi officio
tiesiinaius, dboruiiique esui deputaius, immutalio-nem meliorem, sublimioremqtie, et spiritualem vitam
sine morle reciperci, si quandiu in liac conversa
tion? posilus essel, in mandaii custodia homo per-manerel
6. dementia ergo Condiioris ad ilium slatum ad
queni peccans adhuc mm pervenerat per passionemB Domini revocatur, quern, si inde ceciiii.sset, sicut
sunt, priusquam maturescere incipiant. Per creaturas
enim aliarum creaturarum incrementa ant decre-
menta Domini conditorisimperio gubernantur.
CAPUT VIII.
De diaboto el natura damomorum.
\. In nac auiem turbuleota ac iiebulosa aeris bnjiis
mansione de sublimi felicitate, utdiximus, angeli re-
pulsi cum suo principe commoraiitiir. Sed ille prin-
ceps Sftlaiios el diabulus nnminalur, leliqni vero spi-
ritus ipsius principis minislri, qui prius angeli fue-
rant, mine daemoues vocanlur. Qiiemadmndum et-
enim media, sic etnomina mutaveruntet loca;sedta-
nifiict nunc per Scripiurasanliquovocabulo, eo quod
isti nequiliae sunt nuntii, sicul b ni spiritus suntnun-
tii justiiiae, saepe angeli vocantur.
2. Sicut in Evan^elio scriplum legilur : Quern pnv-
paravit Pater meus diabolo et angelis ejus (Maltli.
xxv, 41). Et Aposlolus ait : Datus esl mi/ii stimulus
carnis meat angelus Salana?, qui mecolapliizel (II Cor.
xn, 7). Sed has eliam sedes usque in judini lempus
sub exspeclatione terribilis Domini advenlus, non
sine timore ac liemore, licet infructuoso, interim
possident; sicut aposlolica dicta perliibent, iguibus
dicitnr : Nam et dcetnones timent, et conlremiscunt
(Jac. u, 19). Et ut manifestiim sit quod sub exspe
clalione lemporis, in quo dmius indicabuntur, vel
polius perdentur, hunc locum aeris habiiant spiriius
iinmnndi, qui in praesenlia Salvaloris clamabant .
Quid nobis, et IM, Jeaufill
Dei? venisti hue pcrdere
noi ante lempus (Luc. iv, 34)?
3. In adventu namque seterni judicis (<|uandocoin-
munis sanctorum omnium oralio complenda esl, di-
centium : Fialvoluntai tita el in terra, ^QQ sicut in
ccelo[Haith. vi, 10]) ad lenebras exteriores servi in-
utiles ejicientur, cum Dominus adversaries, sicut re-
pulit humo, sic expellel coftlo, quibus celerni ignis
(sicut Domiuus ipse teslatur) a Palre irremediabili-
ter praeparala esl pona (Malih. xxv, 41).
4. Qui ideo nee remissionem, nee redempiionem
recipere merentur, imia de sublimissimo ordinis stalu
cecideriml, ac proplerea nibil aliud in quod iierum,
dimisso peccalo, vocarentur hahuerunt, dum omnemsuam beaiiludinem, in qua conslilnti sunt, Iransgres-
CAP. vni. N. 1. Ms., prxdiximiis pro diximui,; et
dicunlur provocanlttr. Et, per Scripluras sine antiquevocabulo, live quod.
2. In Ediliiine ad marginem diversa appingiiurscriptnra qui paratus pro quern prtepararit, (He. Etcredunt
\ro liment. Old. ms.,/iunc locum habitant,
omisso iifris; et tbclamabanl pro clamabant.
3. Kx Ms. re(io.-ui jutlicis, quod desideralur in Edi-
tiitne, Paulo posl. ., lua, sicut in ccKlo, et in terra,ei in tenebras. Impressus, item repulit e caelo, sic ex-
pellil humo, q nib us.
4. ilerenlur. Ms., merenlur, nee posseni, et prodiverts scriplura, nee poscitnt. Pro iierum, in eodem
Ms., varia lectio esl tnntam. In eodem est revocaren-
tur, pro vocarentur; el proplerea, pro propler quod.Ex Ms. vero sfripsi in quod iierum, pio in quid iie
rum, quod Kdilio exhibebat.5. (Juonifiiii, We. Ms. . Humunum aulem genui, tie.
angelus, niinquam iierum revocaret, quoniam non
ail ilium gradum, vel ordinem, unde primus homo
cecideral, sed ad alinm subiimiorem, quern spera\it,
re.>litulio fiet, dicente Domino : Erunl, ficut angeli in
caelo (Mattli. XXH, 50; Jftrc. xu, 2o). Scilicet, quia
non sicut homines in paradiso; in illam enim mor-
lalitalem, quae generandx proii el ciburum esui tle-
putata pro tempore esl, quamvis redempti, homines
redire non poterunt ; sed post mortem resurgentes
spiritualibus corponbus non crescendo, non sene-
sccndo, non moriendo, angelica! felicitalis consones
erunt.
7. Tempus vero diabolicse iransgressionis si requi-
ritur, ante tempos visibilium rerum diaboli peccaiura
luisse originaliter deprelienditur; omnia enim qu%facia suni simul el sine lempore facia fuisse Scripiura
docet, qu dicil : Qui vivit in lelcrnum, ereavil omnia
simul (Eccli. iviu, 1). In quibus omnibus etiam in-
lernalis ille ignis X lernus, de quo Dominus dicit : hein ignem wternum, quern praparavit Pater mens dia
bolo et angelis ejus (Matlh. xxv, 41) 600 simul
facius fuisse minime dubitatur. In eo enim quod dicil,
crcavil omnia simul, mini uon faclum in omnibus
crealuris relnjuit.
8. Cui ergo career in ilia creaturarnm condiiione
prxpuratus est, illins pcccalum originaliter ipsas
creaiuias praecessil; ncquaquani enim adhuc inno-
cenii poenain Dominus praeparasset, si non illius
Omisi in, quod Edilus collocat inter immutationem e!
meliorem.
0. Ms., ad quern peccans perveneral. Senlenlia aliiid
exigit, eui paulo post in eodem Ms. legflur ceiirierat,
vel ad ul n ni, ifiiod cum piimis verbis lOlufrei. Idem
Ms., resiiliilio fiel dicenle.... in ilium enim immonuli-
tatem iionpotuerunt, sed.
7. Codex Ms., si requiratur, ante omne ttmpiis. F.I
ini r.i, mhii non simul fact am in omnibus. An senseril
Isiilorus, angulorum cre.ilinnem longu aliarum crea
turarum cieaiio;,i praecessisse, vide not, ad lib. I
Senienl., cap. 10, n. 5, quo in capte muiia de an
gelis bonis et malis discutiumur.8. Pra:paratam. Ms., puralam. Et mox, fecit, OKI
ilium peccure praescivil ,et cum ejus peccuto punter
tlainnationit ejut peenam , qua Mri u* cruciarelur,
efftM.
933 DE OflDINR CRKVTURARUM L1IJER. 934
delirium pracpnralam pcenam prsecfississet. Sed ct A cl niniserat similiicr manifesiatur. In qnibns inimici
hoe eiiarn sine lempore Iecit, qni damnaiionis ejus
poenam, qua servus fugiiivus cniciareiur, elTecit.
9. Isle auieni nngelus cum a Conditoris bealitudine
recessil, otnne sure naluroc bonum, quod in condi-
tione sua habuil, loium amisit ; sed sibirnelipsi ma-
lus, Deo semper bonns perseverat, dum ohediemer
dominie* jussioni, quamvis non sponie, propter po-
lenliam Dei tanien obtemperat. Ex omni enim na
turae I Ono quod habuil hoc mine tanluinmoilo liahet,
quod Deo crealori ad cum-la obcHit imper. ta.
10. Sed hoc bonum non in diabolo el. minislris
ejus bonum esl, qui iilcirco obediunl, quia non obe-
dire non possnnt ; sed hsee eorum ohedientia in Deo
bona est, cujus bon;i> quidem volunlaii iuvila diaboli
mala volnnias, cum hene operari pnecipilur, resi- Bslere non polesl. Sed plerumque nccidil ulcurn Dei
bona volunlate aliquid facere impenilur, ipsius mala
voluntas iii hoc eodem opere pascalur Queniadmo-dimi ad decipiendum Achab, impiissimum rcgem,
idololairarn scilicet, el prophetarum persecutorcm ,
cum, a Domino missus, in quo derrpeiet inlerroga-
retnr, non solum se sponie paralnm ad hoc opus
(iliiulil, sed etiam quali consilio illud efflcerel indi-
cavil, ac respondit : Vadam, et era spiritus menda.t
in ore omrium prophclarum ejus. Et Dominus dicit :
Vade, et fac ita, et decipits Achab (II Par. xvin, il).
11. Valde enim convenerai til qui reros Domini
prophetas neci di-disset, pseudoprophelarum falsilo-
quio Seduclus et deceplus perirei. licre promplis
n quilia ab-que Condiloris permissione nihil egisse
probalnr, sicul dieilur : Nonne vallasli eum,
ac do-
mum ejus, omnemque substantiatn ejus (Job i, 10)?
Et cum a Domino maligni hoslis polestati ejus sub-
stantia permiiiilur, iia subinferlur : Ecce universa
qua? habet in munu tiia sunt; rernmtamen in eum ne
exlendas manum luam (Job \, 12). El hsec ila essesen-
licus Job, cum suarum rerum damna comperisset ,
ila respondil : Dominus dedit, Dominus abslulit. Qiw-
modo voluit, Dominus fecit : sit nomen Domini benedi-
ctum (Job i, 21.)
14. Non dixil : Dominus dedit, diabolus absliilit;
ceriissime enim absqneDei permissione in rebus ant
homiiiihiis nihil omnino facere posse adversarium
sciubat. v ed sn pe, ill dixi, in eodem minisieno et e-
jus advcr^arii prava volunlas perse pasciiur.et Domini
benevolentia, aui jusiae vindictx-, aul fruciuosae pro.-
bulionis dispensatione ministralur ; sub qua bifaria
bon;e et inalae volunialis distribuiione et malos per
viudictas Irucidanl, et bonus per lentamenia probant.
15. Ad hoc namque ipsorum , quandiu in hoc acre
adhuc Iibere volitant, usque ad lempus extremi judi-
c ii poena a Domino diflerlur, ut pravi ex hominibiis
eorum consorles el sceleris el puniiionis appareant ,
el boni per trihiilationes eorum ab his irrogaias pro-
bati manifest! liani.
1C. At vero improbi et in^puri spiritus, vagi ei snb-
liles, animo passibiks suul, et aereis corporibus in-
sime diabolus sua mala voluntale cito ad isiml deei- C (luli. "">q
a " senescunU el cum bominibusinimici-
pienili impii ol dcium seiiieiipsnm obtuht, sed nisi a
Domino pt rm S -us^iiisset, hoc facere non poluissel;
in qua re luma Dei \olnni.is sanctorum prophelaruin
jusiam vindiciam exeicuil, sed mains minister in
interilu impii el peccatoris malum suam vulimtatem
cibavit.
12. Sed nee in hominibns, nee in rebus qua? bo-
minibus suhdii r sum, aliijiiiil nbsque Dei permis
sione facere valel, sicul evangelica veritas [lerbibet,
qua releriur : Si ./* ejicis, utilienoi in greyem porco-
rum (Mattli. vin, 5l). Sicut enim in illis hoininiiius a
quibus expelleiialiir con Ira Domiiii pr;cee[itum 601ultra pennaneru non potuit, sic et in pon-os absque
ejus inlroire permissione non potuisse se oslendit.
lias exercenies, snperbia tume.nl. Faltaces alque in
fraude callidi hominiim sensus commovent, terrorem-
(|iiemorialibus inferenles, imjuietudinibus souinio-
rum, et morbis, el distorti^ne membrorum vitam lur-
bant , pra:stigia atque oracula lingentes, regenlesque
sortem , rupidinein illiciti amoris el ciipiiiitates hu-
mauis (ordibns inlundunt; el verisimilia meniiemes,
in bonoiuiii eliain angelorum babilum et lueein se
transformanl.
602"
Etquemadmodum nequilia, ila et pote-
siaium gradibus distant. Etsicut mine boni spirilus,
hoc est, perfecli angeli, i:npassibililer aera penelrant,
iia et hi, si non peccassent , ea qu.n nuncpassibiliter
loca jiossideni, suhjeeia sibi, si feliciler et beate vi-
13. Quod in bealo Job el in rebus quas possidebat D vereui, lia:c eadem haberent.
10.M<.,
el dixit Dominus : Vade,11. Deditset, elc. Ila Ms. Editio, dedissel, per pro-
phetaruin faliiloqiiia fedactus, deceptus perirei. I rodinfco/uj, in Ms., et dxmon.; pro potuixsel, in Im-
prcsso, poniit.
12. Edilio, sed nee his, qua; hominibus subditatunt. Pro iiciit... refer lur, Ms. bicitt Evumjelista dicit.
15. Cod. ms., niliil esse probalur... nu iine tu i-atlu-
sit eum, ac domain, omnenuiue. Oiniilii cum suaruinreturn damna coronermtl (in Impresso, c
omperiissel) ;
et, sit nomen Domini benedicium. Pro nequilia! , posu i
nequitia.
14. Edilio : A oi Job dixit. Infr.i Ms. , cognovitpro scieOitt; el in eodC ii mininerio in rebus advenarii.Pro iirobaiionis dispensatione, Impressiis, mendose,probation!* aul Job dispensations. In Edilione Balu-
zi.ma nola eral, legemlum, u( in Job. Noslrum exem
plar ms. liiem dirimit; ex quo pariier restitui per
lindiclas, cum in Kilitione !egalur post vindiclas.
15. Vl pravi. Editi, ut el reprobi; in qua eiiam
eral spurciiitE pro puititionis; el eorum pro eorum ao
liis.
16. Sequor conjecturam Kdilionis Baluzians, fro-
minum scnsm pro homines sensus , quod Edilio veins
exhibel, m-queaiiud nosier Codex indicat; in quo est
distentwne pro diitortiune; ei ex quo resiiuio soriem,
pro so/i/es, nloliiu edilinn fuit, cum conjectora , ad
mars ., fortf, soli res. In Baluziana Editione h?ec conr
iei uira rejiciinr , quia it s no-use miniino a dsRinoni-
bus, et qu dum -olis, re^unlur; sed niliil proponitur
quo locus corruptus i-aneiur.
17. Ms ., ila el potentate gradibus distant.
933 S. 1SIDORI HISPALENSIS EP1SCOP1 936
18. Ei lii eliam quando sua noniina proferunl, ex A naiuralcm esse aqiiarum saporem putant, dulcinrem
ofliciis nequitije el poteslalibus vocalmla sibi assn-
miint, quetnadmodiun cum a Domino do suo nomine
in regione Gerasenonim ad versarius inlerrogatus fuis-
set, respondent inquit : Legio milii women esl, quiet
multisumus (Marc, v, 9). llnde manifeslnm est, non
proprii nominis, quod non habtiit, sed sui gradiis ac
polesialis vor-abuluni proinlisse ; et requirenii Domi
no, quia aliier loqui nonj>oiuit,
de semeiipso quod
erat verum indicasse.
CAPUT IX.
De nalura aquarum et cursu Oceani.
i. Post aeris spalia cum suis babitaloribus cursa ,
ntinc ad aquae elemenlum, quod inter aerem et ler-
ram consliliilum est, intentio dirigilur : cujus congre-
vero tcrnc ant aeris natura condiri ivstimant; sed
tamen quemadmodum salsa aqua per bnmum perl usa
dulcescit, ita et dnleis aqua per marinormn oleruni
cineres infusa salsi protinus saporis fit; unde uter-
que sapor naturalis es. e suo rondo non est difficilis
creili, dum ab alierulro in allerum ulerque poiest re-
fundi.
4. Maris vero fretilms crebro terrarum spatia
disiingunnliir, in et geniium lerminos inlercluderel,et munificentia suorum fluciuum omnes provincias
diversorum populorum ditarel, et inter omnes patrias
cuncla commuiala invicein commercia necessaria
minislraret. Quanlam vero concordaniiam cum lunac
cursibus inundatione et recessu Oceanus habeat, in-TJ
gatio, sicut Geneseos scripiura dec .aral, mare voca- tuenlibus diligenlerque animadverlenlibus perspicue
lur, cum dicilur : Et congregaliones aquurumappella-
vit maria (Gen. i, 10). Quarum ea pars qua; per fon-
les, et flnmina, el stagna, Icrris inlerfunditur dulce-
dinem Inhet, ut el silieniibiis nnimalibus polameuti,
cl caelerorum usuum solatia prseberet, et alendis Fru-
clibus terrain fecundius irrigaret.
2. Proptcr quod et inibres, qui e nubibus cribrati
per aerem defluunt, ut aptius ad frugiferam vim, et
sedandam silim, sicul ante diximus, subveriirent, sa-
pidi finnl. Ea vero pars immulaia aquarum , qn.v. per
magna lerrarum spalia dilatator, el aquae ipsius fines
occultantur , salsuginem el acriorem saporem insiium
sibi naluraliier tenet, ut convenienier biimauis usi-
bus rrueius, qnos sapidi liquoris non baberet unda,
utilius nutriret.
603 5. Sed iitrum sapidum an salsum saporem na-
turaliu*, an squallier utrumque, aquae babeanl, pro
certo Deus viderit ; quamvis el plerique salsuginem
18. Ms., quemadmodum a Domino de nomine suo
adversarius interrogalus dixit, Legio, cic.
CAP. ix. N. \. ihuum. In Impiesso eral usum, quodex conjeclnia correxi. Verum in Ms. , looge liverso
niodo h;rc periodus prnoi dit : Nunc de aqua, qua; in
ter aerem el lerram conslitii a est , cujus congregaliomare dicilur, unde in Ginesi : El congregaliones aqua-rum appellavit maria. Quarum ea pars qua; super fon-les el flumina lerris inlerfunditur dulcedincm fiabel, ut
el animalibus potiim pnrberet ,el alendis fruclibus ler
ram [eciindilus inigmel.2. El imbres, qui e nubibus. Ha Ms. In Edition*; cor-
rnple, propter quod quide nubibus; til ad mars;, forte,
f;uideni, pro quide. I ro frugiferam, Ms. frucliferam.
Edilio immutata aquarum congregalio, qua; per ma.yna.
Cod. ms. omiliii congregatio. In Tdilione lialuziana
pro immutata conjiciiur indiyitala, vel nomimita, et
pro aqua; ipsius fines , quod ohscunim videiur, a qua
ipsius (iicmpe lerra;) lines. In Ms. , et aqua; ipsius fi
nis occultalur. El ipsius quidem non videiur referen
dum ad lerram; nou eteiiim pracessit lerra, seil ter-
rarum spalia; neque lines terras aqua occultantnr.
Neque vero est cnr miitemiis vocem immutata , qure
idem sonat ac mutata, sicut immulo et muto idem si
gnificant. Postea omitli potest, cum nostro Ms., ut
convenienier , usque ad nutriret.
5. Ms., saporem naiurales, an aiqualiter omnes aqua;
habeanl, Dem vidit, quamvis... per humi.m di/jusa
dulcescit... dum alterutro in ulrumqiie volesl refundi.
Keposuil diffidtis pro di/flcilius.
4. Frelibus. Magis usiiaium est frelii. Cod. ms.,
palet, qni quoiidie ad lerram bis venire ac recedere
per boras viginti quaiuor indesinenter videiur, cu
jus cursns tola convenienlia in ledonis el malinac
divisus vicissiludines parlialur
5. Sed ledonis assisa sex somper boras increment!
sui immutata consneluiline complei, et per totidem
boras ipsa spalia quae lexerat reiegit. Malina) autem
assisa quinque boras sine inundalionis agit, et per
septem boras ejusdem recessu ca littora quoe com-
plevcrat vacua reddit; quaj laiitam concordiam cumlima videtur habere, ut in ejus medio semper lima
nascatur, qnae per seplem dies, el duodecim boras,
et quartam diei parlem. diligent! exploralione per-
severare videiur.
C. El iia fit ut cum iterum luna plena minuilur,
eliam malina rursum 604 lenebrosa dimidiatur; in-
lerposilis vero spatiis ledo deprebendilur, qui nee
nlenilunium, nee nasceniis luna) iniliaunquam adire
minus bene, fluctibus, et mox fructuum, pro fluciuum.Postea pro imtndatiaM forlasse sciiliendum in un-
dalione, nisi quod num. seq. recmril inundalionis,
iti Ms., in cesswne (quod obscure evaratum esl) el
recursu;\(\ clare legiiur. Pergil Ms., Oceanus linbeal,
quod animadverlenlibus perspicue palet , qui quoliditconrenientia in ledonis el malina; divisas vicistitudinet
parlitur. In Kiliiione veteri ad vocem ledonis noiaiur
mnris itstuatio; ad vocem malina;, Oceani incremen-
luin , wstus. In Codici: nostro luce est nola : I ap.
(forte Papias) : Ledona, cum est magis decrescens.
Pap. Malina, id esl, (eslus mngis crescens. Ledo, ledo
nis apud scri(itores uiedii a vi est maris axluatio; mo-1
Una, mulinai, aci-e.ssus maris, sicut liduna recessus.
Vide opus de Mirabilibus sacr;e Scriplura , inter:>p^
pendices sancli Auguslini, lib. \, cap. 7, ubi lota licdocirina, adhibilis verhis ledonis el malinte , expo-nitur, el Marcellum Empiricuin, cap. 56, a med. In
Glcssario I sidoriano e^l ledo, non malina. Due. i; ginsinulia affert de ulroqiie boo nomine!, el tcslimonia
undique congeril.5. Pro assisa Ms. bis, ad ftsa cum nota, esso fiaa
a fido, fidis, el fidens. Ducangius, vt rbo Assisa, nihil
fere babel, quod huic loco possil accominodan. Vi-
deiur autem assisa acripi pro iiiundaiione et flnxu.
G. Initia unquam adire. lla Ms. Kditio, mendosc,inilia, i t quam adire. Pro numerenlur, Ms. invs iun-
lur. Quod Uceaui reciprovus xslus ex lima: augmenlo et decrcmento originem irahat, ex lancii
Ainbiosii opinione docel Isidorus ,de Nat. rer.
caji. 40.
937 DE ORDINE CREATURARUM LIBER. 938
cernitur, et per lianc vicissitudinem effieitur ut per A cainpis, a I ire in silvis, aliae in montibus, aliae in pa-
omnem commnnem annum xxiv malinae et loiidem
ledoncs nurnercntur; in embolismo autera viginii
sex maliiKC, et ejusdem numeri ledones inveniunlur,
quia per omnia cumlunae cursu inseparabililer mari-
niis comilalur.
7. Quatuor vero ex his, lioc est, temporum, qua-
luor mediae, duae scilicet sequinoctiales inaliiue, et
aliae duae, cum aut dies aut nox increment! et decre
ment! sui finem faciunt, solito validiores, sicut oculis
probare licet, ad inundationem altiores fieri viden-
tur, et majora littorum spalia retegere cernuntur. Et
quoniam impossible est ut non aliqua, licet nobis
incognita, spatia deserat, quando per nostrarum ler-
rarurn solum exundat, sicut eadem loca a nobis rece-
dens iniplet.ut nostra assisa ibi sit recessa, et nostra 3 ut esset habuisset.
recessa ibi sit assisa ,dimidium maris niinisierium
ignorare fateri compellimur.
8. Sed in hoc et multis similibus nihil noslrae
scienliae conceditur, nisi Crealoris potenliam aique
immensitatem elamare, qui omnia in numero, pon-
dere ei mensura disposuit (Sap. xi, 21). Et interim
cum insigni Gentium magislro dicere : Ex pane co-
ynotcimus, et ex parte prophelainus. Cum autem vene-
ril quod perfecium esl ,tune cognoscam , sicut et co-
gnitus sum (1 Cor. xui, 9).
9. Ex hoc autcm lymphatico elemento piscium et
aviurn, hoc est, omnium aquatilium et volatilium
diversa genera facia fuisse Geneseos scriplura pro-
nuntiat. Sed piscium, id est, omnium quac in aquis
lustribus locis fieri consuescunt. Alias ad volandum
penna non sublerat, aliae ita excelsa ac remota aeris
spatia volando penetrant, ut resiaiis tempore etiam
niverii de altissimis nubibus suis pennis deferant.
11. Nisi forte has lam diversissimas consueludines
originis, quamvis de aqua, diversitas condilionis in
omnibus avibus efficit, ut ex his aliae de salsa umla,
aliae ex dulci aqua, aliae de lierbarum rore, aliae ex
arborum constillatione, aliae ex paludum humore,
aliae ex montium confluxione, aliae ex aeris vapore,
aliae ex allissimarum nubium fluida conspirationc
cnnditae sint, atque illud caruin unaquaeque natura-
liter quod sine condilionis origini pertineret assue-
sceret, ut ibi et inde quaeque avis viveret, unde prius
CAfUT X.
De paradiso.
1. Et quoniam post aquas terra in elementorum
ordine statuta est, primum de paradiso dicemus,
ubi primorum liominum habitatio exstiterat; quamvis commemorandi loco sernio pouendus sit, de quo
plurimorum diversae sententiae prolate sunt, ulrum
ipsa immorlalis vita, qua homines ante peccatumdonati sunt, paradisi nomine dicta est, an lotus hie
ten-arum orbis tarn commode innocenter vivenlibus
dispositus fuerat, ut paradisus diceretur, quaienus
quandiu inculpabililer sine ullo vilio possessores
vixissent, etiara terrae ejus habitatio iisdem cuncta
feliciter absquc ullo labore minislraretur, ac post-
vivunt animaniium, CLIII esse genera philosopbi qui C niodum ipsis peccantibus atque in deteriora mutatis,
de rerum naturis ratiocinaniur enumer.ini, quern
numerum aposlolica sagena velut ex onini genere
piscium congregans contraxerat.
10. Aves vero utrum et ipsae hunc suorum numerum generum habcant, an majorem, an minorem,etsi sint aliqui qui acsiiment, lamen quia grandi hoc
aucioriiate linnare non possunt, nee sequendi, nee
respuendi sunt; sed cum de aqua omnium avium
origo processerit , unde tarn diversae earum consue-
ludines manendi, seu Vivendi, seu nalandi exstite-
rint, ut aliae in salsis imdis semper supernatent, et
victimi habcant; aliae in dulcium aquarum stagnis et
lluminibus commorentur? Alise in terra sine 605ulla natandi consuetudine degunt, quarum aliae in
7. jEquinoctiales malina;, et alics duo;. Sic reposuiex Ms.
; nam Impressus sine ullo sensu (equinoctialis,maliiuc duos. Deinde Ms., probari licet hoc adunda-tione idtiores. Et cingere, pro retegere. In Edito erat,Ml mim assisa ibi sit recessa, et an recessa ibi sit assisa.In Ms., bis, nostra ad sisa.
8. Ms., niliil aliud nostrce... innumero, et mensura,et pondere disposuit.
9. De nuinero generum CLIII piscium, et mysteriisquae inde Augiistimis et alii colligunt, videndus no-ster Isidorus in libro de Numeris, quern aniea non-dum excusum edidi torn. V, pag. 247.
10. Ms. Vivendi, seu volandi , seu natandi. Omiltit
temper. In Excuso campaniis pro campis, et sublevet,et penetrent, quae duo retineri possum, si pro deguntsubstitualur deganl.
11. Nisi forte. Ms. his duobus verbis omissis
PATKOL. LXXXIII.
etiam orbis eorumdem viiio et vindiclae sentential
mutatus est atque obscuratus (quomodo de sole
diximus et luna), et sui decorem et frugiferam vim,
etsi non lotam, maxima (amen ex parte amisisset,
ut quse beatiludini et felicitati bene viventium opitu-
laverant male vivenlium vindictas cumularent.
2. An etiam spiritualiier aliquis locus hujus felici-
taiis bealitudine plenus, hominibus suae creationis
meritum servaturis , dispositus fuerat , in quo ni
hil quo bealitudinem corporalem Ixderet, quandiu
mandati palienlia servarelur, inerat ? Cui senteniiae
Scripturae Geneseos auctoritas non mediocriter suf-
fragalur, dicenlis : Ptantaverat autem Dominus Dens
606 poradisum a principio, in quo constituit homi-
exhibet tffecit, pro efficit. Editio, paludium. Et,
aereo vapore. Postea Ms., quod su(e condition! est
origini... wide prius csse habuhset.
CAP. x. N. 1. Tilulus in Ms. : De paradiso, ubi
prima homimun liabitalio (nil. In Editione erat post-
quam, pro post aquas. Codex noster : Et quoniam
post aquas terra coiisliluta esl, prius de paradiso, ubi
primorum hominum hubilalio exsliterat, sermo ponen-
dusest; de quo. Impressus, vita, qua ante pectatumliominis donuti sunt. El, tain commode innocenterquevivenlibus.
2. Exemplar ms., an etiam specialiter (quod lor-
tasse melius ijiiam spiritu-aliler) aliquis lacus hujuslerrenw (elicilalis plenus hominibus sua; crealionh meritum servalurm dispositus erat... in quo constitneral
hominem... paradiius cum dicilur, principatum orbis
30
.,39S. ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI 940
new quern formaverat (Gen. n, 8). A principio enim A hxc designantur. Sic nimirum et paradisi locus prio
plantatus paradisus dicitur, dum principatum orbis ris Adse, qui forma futuri G07 exsliterat, et Eccle-
specialiter hie locus tenere videlur, m quo primus!- "" """> - """" "" "" ! ***>
homo statim post sui condilionem constitutus fuisse
lion dubitatur.
3. Elenim omnibus modis conveniebat ut caput et
principium humani generis in capite et principio
ponerelur orbis, ut inde hominum propago inem-
lirorum suornm incrementa sumeret , unde ter-
rarum orbis, quern inhabitat, iniiium aeciperet. Cu-
jus paradisi statum cum eadein Scriptura enumerat
frugiferis arboribus consitum, et foiite magno, quo
totius lerrse facies rigalur, adornatum enarrat, dum
apposiium il)i hominem ita inqniens loquitur : Ex
omni ligno paradisi comede (Gen. n, 16). Et mulier
siae future, quse est terra sequentis Adse, mysteria
prsefigurabat.
8. Dum vero ibi nomo immortaliter et beate \ive-
ret, nunquid et totius orbis subjectio sibi non sub-
jaceret? Quid enim ilium ab ingressu orbis inter-
cluderet , qui in creaturis nocere sibi aliquid non
timeret, dum ignis non ureret, non aqua mergerel,
non bestiarum fortitudo mactaret, non spinarum vel
cujuscunque rei aculei vulnerarent, non absentia
aeris suffocaret, non omnia quae nocent inorlalibus,
impedirent?
9. Corpus enini inamortale, et invulnerabile, et
illsedibile, nihil quod mortem, et vuluus, et laesu-
ail : De fructu lignorum qua sunt in paradiso vesci- B ram inferret in omnibus creaturis , quoadusque
mur (Gen. in, 2). Et paulo ante profertur : Et [cms
ascendebat de terra irrigans universam super/idem ter
ra! (Gen. 11, 6).
4. In quibus rebus historialiler absque ullis aeni-
gmatibus. ipsius Scriplurse veritatem servari quid
impediret, quomodo et de omnibus quae de princi
pio nascentis lolius crealurse visibilis coiitinet corpo-
ralitereliam auctoritas elucet? Faclum namquc fir-
mamentum, et mare, et terram, et luminaria, et
Stellas, aquatilia etiam, atque animalia terrenu, et
hominem ipsum, s u-ul Scriptura Geneseos invest!-
gat historialiter, absque ullis seuigmalibus credimus.
5. An in hoc solummodo, quod paradisi locum
frugiferis consitum arboribus, et magno fonte illu-
Crealorem offenderet, per inobedientiam invenerit.
Paradisi ergo habitatorem lustrare oumia quae sibi
fuerant subjecia quid prohibuit, cum et hoc facere
Dominus eum non solum non interdixit, sed impcra-
vit, dicens : Crescite, et multiplicamini, et replete ter
ram, et subjicile earn; el dominamini piscibus man s,
et volatilibus coili (Gen. i, 28).
10. Sicut enim angelis in his quae sibi subjecia
sunt a sede coeli discurrere liberum est, et tamen in
coelo habent sedes, quid et homines in paradiso
constitutes discurrere per omnem creaiuram sibi
subjectam sine suo labore impediret? Queinadino-
dum namque a dolore, et senectute, et morte, im-
munia corpora possidebant, ita et omni labore et
stratum, commemorat, nisi in senigmate non reci-<] pigredine carenlia habebnnt.
piemus? Sed hoc ulroque modo potest intelligi, id
est, et secundum rerum gestarum historicam narra-
tionem, et secundum (ropologiam. id esl, juxta mo-
ralem explanationem.
6. Scriptura elenim sacra ratione tnpertita intel-
ligilur, cujus primus intelligendi modus est cum tan-
lummodo secundum litteram sine ulla figurali inten-
lione cognoscitur, ut sanctus HieroTiymus ait : Actus
apostolorum nudam quidem mild videntur sonare hi-
ttoriam. Secnndus modus est cum secundum figura-
lem intelligentiam absque aliquo rerum respeciu in-
yesligatur, ul priuia et exlrema pars Ezechielis, et
Cantica Canticorum.el Evangelii quarumdam parabo-
larum expositio , qua2 aliud loquunlur, et alinil agunt
11. At vero cum paradisi colonus in loco sua? ler-
rena? felicitatis peccatum commisisset, in malediclac
terrae habitationem detrusns, protinus ilia omnia,
qux prias possedit, partim amisit, partim cum la-
bore conservavit. Et illo excluso a sede beatitudinis,
possibilitas iterum redeundi interclusa est, et.ita
factum est, ut quemadmodum angelus apostata, cum
suis de summa sui paradisi serenitate dejectus, cali-
ginosum hujns aeris locum sortitus est, sic et homo
de sui paradisi terrena bcatituiline in maledict* hu-
jus terrae habitationem deirusus est.
12. Sic etenim scribitur : Et ejecit ilium Domimii
Deus de paradiso, et projecit in terrnm de qua sumptus
esl. Et constituit ante paradisum cherubim, liabentem
7. Tertius modus est cum, salva historica rerum D flammeum gladium atque vtrsatilem, ad custodiendam
narratione, mysiica ratione intelligitur, sicnt area
Noe, et tabernaculum, et templum iiistorialiter fa-
cta sunt, el intellectualiter Ecclesi* mysteria per
3. Ms., quern inhabitant, initium caperel. Cujui...
enarrat, dum dicilur, Ex omni liyno.
4. Cod. ins., hominem ipsum historialiter credi
mus, omissis aliis.
5. In Imnresso erat paradisi locus : subsiitui pa-radisi locum.
Ibid. Fructiferis. Ms. , frugiferis. El mox ,nisi
(Enicjmiilicenon... intelligi, id est, secundum... narra-
tionem, el juxta moralem explimationem.6. Hieron. Epist. ISO, q. 12, ante fin.; el in
Ezech., 1. v, c. 16.
Ibid. Videntur. Ita Ms. Editio, videlur. Infra, Ms.
tiiam ligni vita; (Gen. in, 23). In quo demonstratur,
quod qaainvis ligni vitae viam cherubim dicitur cu-
stodire, ne tamen homines regredi possent, totum
omittit et Evangelii... aliud agunt.1. Historica. Ita Ms. Impressus, hitttricarum. Pro
ratione, Ms. narralio.
8. Ms., in creaturis aliquid sibi qwd nocerel, non
limeret.
!*. Interdixit. Sic Editio Baluziana, cum in priori
esset indixit.
10. Cod. ms., creaturam, cimi libuisset, tine suo
iabore... pigredine et fastidital ecarentia.
12. Ms., de paradiso voluptatis, et projecit...cheru
bim [lammeum habens gladium.:. chernbim dieuitlut
cmtodire.
941 DE OHDINt; CKEATl RAKUM LIBtR.
eliam paradisum junenlnr defendere, dum flammeum A morlem nosira culpa mnrerelur; et per illius resur-
gladium non ante lignum solummodo vila?. sed ante
totum paradisum Scriptura indicat esse posiinm.
15. Non satis auicin eliicet de qua arhore specia-
liler Adam comederit, sed clarum esl qnnd statim
post peccatum nuditatem suam fici 608 l ()ls ar-
boris lex it, cui soli in tempore suae carnis Efominus
Jesus, paulo ante qnam mortem pro Adae delicto
suscepisset, matedixit, et cilo aruit, cum diceret :
Nunquam fructus ex te nascatur in teternum (Matth.
xxi, 19), hoc est, qui tiominibus ultra, sicut supe-rius diabolus, nocere possil. licce in bane arborem,id est, ficiiin, nuledicium delicti Adas, quae totam
terrain inliceret, priusqtiam sanguinis sui rore ipsant
mundaret, Chrisms collegit.
rectionem lex nostrae mortis evacuaretur, et peripsius corporis acensionem, et in conlo mansionemnostrae hnmanimi immortalitas donarelur, et angelica; et spiritualis vitae consoriium quod nobis in
principle praeparatum est, donaretur; sicut et in
exlrema futuri judicii vocatione in dextera consti-
tuiis cerium est a Domino dictum : Venite, benedicti
Patris met, possidete regnum quod vobis praparalumest tib origine mundi.
609 CAPUT xi.
De situ orbis terrarum, quern inliabitat genus humanum.1. Porro de terrarum orbis situ, quern inhabilat
genus humanum, Psalmisla ad Dominnmait: Qui fuit-dasli lerram super stabililatem suam; non inclinabilur,,,,. ., . .
imiuin uper siammaiem suam; non mclinabilurU. Ulrum auiem al> hac prim lus hrao culpam, B in <,.,-/, / M.in sceculum swciili. Abyssus, sicut vestimentum. amictuslift nil 9 C11 . r<ano I l t nvi-\ fit\r.l i\ RAH a *nrl nnft A (-an de alia susceperit, pro cerlo Deus viderit. Atta-
inen ilia, quxcunque mine est, quae lunc scienlise
boni et mali arbor dicta fuerat, non est pmandumquod tantum nunc utentibus nooere possit, quantum
poiuit tune in paradiso constitiiiis, ut etiam nutic
uteniilius ea arbore mortem conferre possit; non
enim in arboris natura moiliferum aliquid inesse
credendimi est, ant etiam ut Loni et mali scientiam
facere valeret, sed mamlaii Domini transgressio, quo
pr;eceplum est ne de hoc ligno comederel, mortem( ,. C t.
l. i. Cujus obedientia si esset, hoc erat scire bo-
nurn; et inobedienlia dum fnit, hoc est nossenialum.
Quorum tamen distantiam homo nisi irausgressione
ejns; super monies stabunt aquae (Psal. cm, 6). Exquoinlelligilur non super alterius element! solidka-
tem, nisi super suimet siabilitalem et firmitatem ter-
ram esse fundatam. Utrum vero sibi aliquid, sicut
ipsa aquis, et aquae aeri, et aer spatio superior!, et
ipsum lirmamento, et firmamentimi aquis superiori-
bus, substitutum sii, ipse novit, qui ubique et uudiquecuncta conspicit.
2. Ea vero parte quse hominibus ad habitandumdata est,quadrifarium orbem slatulum esse mult! pro-
diileruntaiictores: quarum parlium quatuor vocabula
quatuor lilteris noininis primi terrigeiiw, hoc est,
Adam, incipere, sapientes inlelligunt. Anaiole, scili
cet, Dysis, Arctus, Mesimbria, id esl, Oriens, Aquilo,-> ", - i-iwo, juMnnvTM, iu ul, uneilS. AQUUO.,nte!l,gere non poiu.t; quando enim solummodo bo- C Auster, Occidens. Conveniebat enim ut qui suo ge-inuit bOSfildfifaat. nn"nt Hsm-t mftlum At iTinmiA,}.. .;K;possidebat, quid esset malum et quomodo sibi
noceret ignorabat . Ut aulem manifesium sit quod in
hoc ligno qualicunque prater origiiialeii) inobedien-
liain nihil inesset nocivum, ecce non hujus, sed li-
gni vitae via excli:ditur, in cujus exclusione prioris
delicti misericorditer remissio pr;cparatur.
16. Si enim homo post peccatum illud originatede ligni viiae fructu coniedisset, commissi pcnitusiiiacuUun misere in xicrnum el iufeliciter in corporesenecluli et doloribus obnoxio moriendo dcponerenon posset; nullo eoim alio modo boc delicli facinus
deleri nisi morle Doiuinus praeparavit, quod peradventum poslea in came Filii sui Jesu Christ! (a-
turumesse praeseivit, et praedestinavit, ut per illius
15. Cod. ms., midilatem fici arbore texit... pauloante, r/imm morlem susciperet, mateilixit... lerram in-
(ecerai, pritMfuMi.14. Uteiiiibus. Ms., bis, vescentibus, omisso ea ar
bore post aitenimi-rtfriiiibus, et omisso etiam quo
prwceptum mortem effect!.
..15. Edilio, praler ori.jinalem obe lienliam liqnisciential bom el mali mini esse nocivum; quod ex Mscofrexi.
10. Deleri. Desiderntur in Kdito hoc verbum. Promorerttur, Ms. deleretur. Oinittit corporis- item elin ccelo mansionem; item, t/uoa nobis in princ ipioprvpnralum esl. Pro vobis pncparalum id, in M,. vobis paruluin.
CAP. xi. N. 1. In litulo Ms. : De situ terreni orbis,quern. Uinillil porro. Mox exhiliet quern habiiai... noninclinabimur... Abyssus wstimenlum ejus. Ex quo in-
I)
riere totam lerram impleret, suo nomine quatuorquadrati orbis parlium vocabula colligeret.
3. Quatuor (juoque temporiim articulis anniversa-
rio ordine di-tinguiiur, atque impleto aim! spalio,terreni orbis dispensatio semper sine cessation in
circulum redigitur. Veris aulem tempore, quo mun-dus fuerat inslitulus, semper vernal ; eestate autern
floret, etfructilicat; auiumno malurcscit, et .iptuni
siiornm frucliium mortalibus usum Iribuit; hieme
vero decidit, et arescii.
4. Sed Uanc augi ienii sni et decremenii consuelu-dinem paiittir quandiu serviiuli corrupiionis obnoxia
morlalium oflicio mancipatnr. um enim nascendi el
moriendi iflhoininilnis cohditiocessaverit, tune eiiam
/elligitur... nisi super vim suam lerram esse fuiidnlam.In Excnso erat el ipso, pro ei ipsum ; et constitutnm,pro siibstiiiHum. Illico.Ms. : substitulum tit, Deus novit.Ea er/ja parte, etc.
2. Qiiadrifurium orbem statutum ease. I la Ms. Incdiiione. gup irifortUi orbis status esae, ijiiod nnu co-haerel. Voc;ibub graica quaiuor rarlium niniuli iureifiondent Laiinis; Anaiole est Oriens, Dysis Occidens, Arclus Si Flenlrio, sive Aqiiilo, Metimbria M. -
lidics, sive Au^ter. In)mpii>sso tciiliKur Minis el .Ui-
simbria. Alii sciibuni Mesenbria. Confer Ducanginm,ijiii
in h:iiic 11:111 qiiosdam ver.-us al legal.5. JnstiMus. Ms., fOKsiilutus. Et iiifrj, maturesal
liieine arescii, omissis aliis.
i. Cod.nis., ct detrimcnli (uicoiM<<!ludincii:. On.iltil imo Domini per Isaiam.
945 S. 1S1DORI illSPALENSIS EP1SCOPI 941
viriditalis, el aridiialis su incremenla etdamna ipsa A pcecatum homines dosiirmti, non lotum quod in con-
lerr.i HOIJ liabebil, cum Isaise vaticinium, imo Do
mini per Isaiam completnm fuerit : Ecce ego creo cat-
los iioi os, et terram novam, et non erunl in memoria
priora, sed gaudebilis, el exsultabilis in hit qua: ego
creo.
610 5. Quoniain dum immutaiis corporibus ho
mines spiritualiter viveni, necesse est ut immuiaia in
melius liabitandi loca, id esl.spirilualia habilent. Hoc
corpus (ul Paulus ail) seminatur in corruplione, surget
in incorruplione. Seminatur corpus animate, surget cor
pus spirituale ; seminalnr incontumelia, surget in gloria.
Necesse esi enim corruptible hoc induere incoiruptio-
nem, ct mortale hoc induere immorlalitalem (I Cor. xv,
-52 seq.). Cum enim corruptio et rnorlaliias in corpo-
dilione sua habucranl natiirale bonutn 611 perdide-
runi; sed viiiaium piiinims deliclo parentis, pravis
insuper moribus corruperunt, et ita fit ut sicut cum
labore terrse rnaledicia: fruclus percipiuni, sic et bo-
nura nalurale quod in se liabent non absque laboriosa
cura cuslodire possunt.
2, El qtiomodo in serpente, el muliere, el viro
consenliente, in protoplasti transgressione tripliciier
cecitlerant, pari modo tribus vulneribus afflicli omnes
ejusdem filii, id est, dolore, seneclule, morle deli-
ciunl, et omne bonum, quod in se insitum nalurali-
ler a Condiiore suseepcrant, sludioso labore ex parle
aliqua invenlum magna animi vigilantia vix conser-
vanl; et quodcunque bonum per studium Dei munere
ribusessedesierint, lunc mortalibus uti et corrupli- B Qu silum mvei.mnt, prater miquam mammonam
libus homo non necesse habebit.
6. Quod et in Dominici corporis resurreciione pro
baium fuisse Evangelia sancta confirmant, dum lin-
teamii>a,quibus;fuerat involutum, post resurrectionem
ejus in monumenlosolapositaesse denuntiant.quem-
admodum de Pelro dicitur : Et ridit linieamina sola
posila, et abiit, et secum mirans quod faclum fuerat
(Joan, xx, 5). Novis ergo corporibus, non indigentibus
iis quae vitsecorrupiibilis usus requiiit, nova terra cum
novo coelo ad habitandum creabitur, hoc est, hujus
terr* natura et superficies in spiritualem statum, qui
spirilualibus convenial, absque aliqua mulabilitate
instaurabitur.
7. Sed quando hoc fiet? Quando Jerusalem laus
creata fuerit in terra, et populus ejus gaudium, et C
exsuhatio,et quando sancli inhisquce Dominus creat
gaudebunt, et quorum sol non occidet, el luna non
minuetur; cum redempti a Domino venerint in Sion
cum laude, et laetitia fuerit sempiterna super caput
eorum, et obtinuerint gaudium, el la;litiam, et fu-
gerit dolor, el gemitus, et compleli fuerint dies luc-
lus eorum, et lugentes consolati fuerint, et abster-
serii Deus omnem lacrymam ab omni facie sancto
rum, ct opprobrium populi sui deleverit, ct omnium
lugeniium Sion mceror deposilus fuerii,eiacceperint
coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium
laudis pro spiritu moeroris, et-vocali fuerint in ea
fortes jusiitiae : cum beuedictiad dexteram venerint,
el sicut sol fulserint in regno patris eorum.
CAPUT XII. B
. De nolura hominum post peccatum.
1. Sed hujus interim orbis habitation! post originale
5. Vivent. Ms., vivunt.
(i. Post resurrectionem ejus in monumento. Sic Ms.
Editio, post resurrectionem et in monumento. Pro mi-
rans, Ms. admirans.
7. In Ms. iia desinit hoc capul: inslaurabitnr. sed
tune hoc fiet, quando Jerusalem creala fuerit in terra.
lu exciiso ir.endose erat, sed dum hoc fiet ? In Editione
Baluziana corruple esse dicilur pro spiritu moeroris,
neque placere, pro sacco maroris. Conjicitur Pallium
laudis pro sacco lamenlritionis, eanlicnm Uetitia; pro
spiriiu moeroris. Neque satis sanum videlur, elvocnli
fuerint in eu (orlcs jiisliliiv.
CAP. xn. IX. 1. Quod in condilione. Sic Ms. Editus
oinillil 1/1.
haeredibus non reliiujuunt, el omnes arles, quas si-
gillaiim in vila capiunt, in hujus vitas defeclu pariter,
dum spiritus funditur, amillunl.
5. Parique infirmitatis condilione pauperes et
reges, stulii et sapienles vexaniiir. Nam similiter
omnes somno indigent, et cibo refici, et vesiibus
indui necesse liabent. Passiouibus vitiorum carna-
lium aut gravanlur, .aut corrumpuntur ; motibus
animi, id est, ira el amore, concupiscentia el tiniore
angusliantur. Dolore, et seneclule, et mm te deficiuut.
De prseleriiis cito exuunlur; de prajsentibus modice
utuntur; de fuluris inceria omnia prastolantnr.
4. Eodem modo audilu, visu, laclu, guslu, odoralu
senliunl et vij-unt. Eodem etiam nexu originalis pec-
caii asiringunlur; eodem Kedemptoris munere dilaii
tindis baplismatis et Spiriiu sancto abluunlur ; sed et
his hominibus, aut redemptionis fidem, aut opera fi-
dei ncgligentibus, pariter cum transgressoribus an-
gelis et diabolo suo principe poena debetur aeterna;
servanlibus vero, sive per Scriplurse documenta, sive
per naturae bonum munimiria, primx condiiionis
jura, Redemploris munere viia proeparata est futura.
CAPUT XIII.
De diversitate peccanlium, el loco poenarum.
\. Sed quoniam peccalorum diversa condilio est,
sunt qusedam crimina, quae per ignem judicii purgari
possunl ; quaedam vero neierni ignis poena plecienda
sunt; et ex his qugedam aeterna poena digna fiunt,
quscdam ad judicium non perveninnt, qusedam post
judicii examinationem 612 perpelitai damn.itionis
sorlem subeunt ;sicul Paulus apostolus inquit : Quo-
rumdam homim^n peccata manifesto sunt prweuniia
2. Ms. : El quomodo in transgressione Adas tripliciter
cecidcrant. Idem Cod. omillit, bonum ; et prefer ini-
quam mammonam.5. Anguslianlur. Editus, angustantur. Post morle
de/iciunl, illico icrniiualur lioc caput in Ms.
4. Sed el his. Iia rescripsi ex conjeciura. Excusus,
zed ex his; et poslea, sive Scriptural. Addidi per ex
conjeciura in Edilione Baluziana. Malim etiam cum
aucloribus hujus Edilionis bourn munimina, nisi Icrie
inagis placeal bonum munimcn.
CAP. xin. N.- 1. Plectenda. Ms., eompleclendu. f
mox, damnalionis poinam subibitnt, ficut. i l" prti
cuniia, in Vulgaia praeedenlia. Pro qitosdam,A!s.
quorumdam.
945 DE ORD1NE CREATl RARllM LIBER.
ad judicium; quosdam autem et subsequuntur (I Tim. A ipso amiient : lie, maledicti
v, 24).
2. De his enim qui jndicio carent, Dominus ipse
prolesiatur et dixit : Qui non credit in Filium jam
judiea/us est (Joan, in, 18). Unde intelligitur quod qui
fidei soriem subire non merentur, nee gratiam bap
tism!,consequuntur, ad futurum non exituri sunt
judicium, sed ex hac vila Evangelii sermone exami-
nali exibunt, quo scribitur : Amen dico tibi, nisi re-
naius quis fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest
inlrare in regnum Dei (Joan. HI, 3). His eliam Psal-
mistae verba concordant, quibusait : Non resurgunt
impii in judicio (PsaL i, 5).
3. Qui autem post ablutionem baptismi peccato-
rum multitudine gravantur, et ipsi in duas factiones
940
in igntm a lernum ,
quern prwparavit Pater meus diabolo el angelis ejus
(Matth. xxv, 41).
6. Non enim ad appetenda regna coelorumsufficit
non agere mala, si quis non curavit facere bona; per
prophetam enim Isaiam pariler a Domino praecipitur :
Quiescite agere perverse, discitebenefacere(Isai. i, 16).
Per Psalmistam quoi|uehaec eadem verbaidem Domi
ni Spiritus concinnat, dicens : DecUna amalo, et fac
bonum (Psal. xxxvi, 27). Etut ostenderelur quod post
terrorem tarn terribilishujus quam praediximus sen-
tenliae nulla po?,nitudine judex flecteretur, in line
cunctae disputationis ila-subinferlur : Tune ibunthi in
ignem teternum (Malik, xxv, 46).
7. De illius aulem ignis asterni loco, id est, inferni
dividuntur : quidam namque ex ipsis, priusquam ex B ergastulo, mulii dixerunl quod corporalis locus sit,
ubi peccalorum corpora oruciabuniur; nisi enim ignis
ille corporalis et locus essel, quomodo resurgentium
corpora crudata teneret, in quibuscorporaliiatis veri-
tas ita passibilis erit, ut stridoribus deniium etlacry-
mabilibus flelibus subjaceat; sicut ipsius Domini et
judicis verba declarant, dicentis : Inutilem aulem ser-
vum mittile in tenebras exteriores. illic erit fletus et
slridor deniium (Marc, xxv, 30). Ubi vermis cot-urn
non moritur, et ignis non exstinguitur (Isai. LXVI, 24;
Marc, ix, 45) ?
8. In quo dicitur loco ad regem Babylonisper Pro
phetam ila : Subler le sternelur tinea, et opertorium
tuum erunt vermes (Isai. xiv, 11.) De quo loco quidametiam dixit : Sicut terra; in profundo aquarum, sic in-
ipsa vita exeant, Scripturx sacrae vocibus judiean-
tur ; de quiSws Paulus apostolus loquitur, dicens :
Nolile errare : neque adulleri, neque fornicarii, neque
ebriosi, neque maledici, neque idolis servientes, neque
mart, neque molles, neque masculorum concubitores,
neque [tires, neque rapaces, regnum Dei possidebunt
(I Cor. vi, 9). Qui enim hxc et his similia crimina ca-
pilalia usque ad mortem absque medicamentolaciunt,
judicati de ea vila ad perpetuas poenas exibunt.
4. De quorum realu conviva pectoris Domini
Joannes loquitur : Est peccatum usque ad mortem?
an pro illo dico ut roget quis (I Joan.\, 1C). Ad
mortem enim peccatum deducit, qui licet in extremo
vitae termino de praeieritis criminibus pcenitudinem
agere negligit. El notandum est, juxta Jacobum apo- C (emit in profundolerrarum sunt. Undede illo scrip!.tint
stolum, quod qui in uno ex his offenderit, factus est
omnium reus. Qui enim dixil Non mcechaberis, ipse
ilixit Non occides. Quod si non mcecharis, occidas au
lem, faclus es legis transgressor (lac. n, 10).
5. Quidam vero ad extremum divini examinis ju-
iliciwn, qui his capitalibus criminibus non invol-
venlur, reservati, ex hoe sapculo vadunt, et lainen
seutentia superni judicis aelernoe damnations sortem
subibunt , qui , misericordiae opera coniemnentes,
Christum in pauperibus nee ciho, nee 613 Polu re "
iiciunt, nee vestibus induunt, nee hospilio recipiunt,
nee illi infirmaniibus, et alligatis in meiallis, et car-
ceribus visilationis solatia ferunt, propter quod ab
2. Ms. : Dominus dicit : Qui non credit in Filio jamjndicalus est. Unde intelligi datur, quod... judicium;unde ci tinqelistn : Amen dico vobis, nisi... palest in-
troire in regnum Dei. Jnde Psalmista : Idea non resur-
gunl. Vulgata : Idea non resurgent impii, elc.
5. Ms. : l.ravanlur, quidam priusquam ex hac vita
exeant... neque fornicatores, neque ebriosi... his simitia
peccata capitalia usque ad mortem absque pcenitentia
faciunt. Sentenlia, quae hoc loco asserilur, de distin-clione infldelium et peccalorum Chrisiianorum, quorum alii capitalibus criminibus usque ad mortem gravantur, alii vero peccalis quidem mortalibus urgenlur,sed qiiae communia sum, neque ila gravia, ex quocolligitur infideles el peccatores Christianos, capitalibus criminibus oppresses, exirede hac vila jam ju-dicalos, alios aulem peccalores ad extremum diviniexaminis judicium reservari ; haec, inquam, senlentiainulloruni fuit veierum Patrum, ut indicavi in Isido-
rianis, cap. -23, n. 17 et 18. Vide etiam differeniiam
videaiur illud quod scriptum est : Quodneque in ccelo,
neque in terra, neque subtus terrain, invenlus esl, qui
possil aperire librum, et solvere signaculd ejus (Apoc.
v, 2). Unde perspicue paiethunc locum qualemeun-
que sub terra esse, qui infernus inferior et terra
oblivionis vocitaiur.
9. Sed bic ignis duin prxparalus diabolo dicilur,
et angelis ejus, quali corporaliiale esse puiandus est,
qui angelos cruciare potest? Animam quoque divilis,
exutam corpore, infernalis ille ignis cruciasse descri-
biiur, dum dixit : Quia vatde cruder in hac flamma
(Luc. xvi, 24). Nisi forte bane virtulem ille ignis et
locus habet, ut angelos et animas, et corpora, eodem
inier impium et peccatorem, lib. i Different., n. 29cS,
et lib. i Sentenl., cap. 27.
4. Cod. ms., de quo Joannes ait : Est peccatum ad
mortem... qui usque in extremo vila;. Quod fortasse
genuinum esl.
. ). Involvenlur. Excusus, involvanlur.
6. Ms., bona, sicut ail Isaias: Quiescile... benefacere.Et Psalmista: Declina... hvjus, quam pradiximut, ten-
lentia;.
1. Id esl, inferni ergastulo. Ms. id omitlit. IdemMs. ,
crucianda pro crudata. In Edilione erat subja-
cebit, quod ex Ms. muiavi in subjaceat. Pergil Ms. :
Ut Dominus ait servum inulilem millite in tenebras...
ubi vermes eorum non moriuntur, ct ignis non exslin-
guitur. De quo loco quidam etiam dicit. Sicut terra;, etc.,
omissis aliis.
8. Palel. Ms., dicitur. Et vocatur, pro vocitatur.
9. Ms., de ftliis ceternx resurreclionis dicilur.
957 S. ISIDORl HISPALENSIS EP1SCOPI. 948
mode cruciare possit el relinere, Vel certe tlimi de A imrabunl; quorum gratia et aliqui post pnrgationem
filiis resurreciionis et sterna; beatitudinis dicilur: Et
erunt sicut angeli in coslo (Marc, xil, 25).
10. Nimirum el lilii sterns damnationis, cum ad
pcenam ignis selerui corpora resumpserint , et ipsi
erunt sicut dniones in inferno; ut 614 " bons
resurrectionis, cum sint (ilii Dei, bonorum angelorum
consortium, et lilii xterns mortis, cum sint filii dia-
boli, consortium angelorum Satans subeant. De quiy
lius dicilur : Et congregabuntur conyreyatione unius
(ascisin lacum, el claudentur ibi in carcete, el post
multos dies visitabunttir (Isai. xxiv, 22). Quod utrurn
ad augendas an ad minuendas poenas fuluruin sit,
ignoramus.
CAPUT XIV.
De igne puryatorio.
1. Atverohi qui aelernie vit* solatia percipient,
liino et ipsi rnodo largitionismunere regni coelorum
bealitudinem snmenl. Quibusdam namque ex his ad
huc in lerra posiiis, dum pro Christo pauperes effl-
ciuntur, regnum ccelorum non promittilur, sed absens
licet in labore el fatigatione perseverantibtis interim
donalur, cum dicilur: Beati pavperes spiriiu, quoniam
ipsorum esl regnum coslorum (tlaitlt. v, 5) .
2. Simililer et qui persecutiones hominum pro
justiiia suslinent, eadem mercedis retribulione gau-
dent, dum subinfertur : Beali qui perseeutionem pa-
tiuniur propter juilitiam, quoniam ipsorum eit regnum
coslorum (Matlh. v, 10). Non dixit quoniam ipsorum
erii, ui vocaiioneni futuram sperarent, sed cum a cor- >
poiibus exibunt, velut per semetipsos recepiuri sunt
quod in corporibus commoranles interim dono largi-
loris possideni; atque idcirco el his adhuc in lerra
positis dicilur : Quiecunque totveritis super terram,
erunt soluta el in coeto. Et quxcunque litjaveritis super
lerram, erunt ligata el in ccelo (Matlh. xvui, 18).
5. Ac si diceret : in hoc intelligilur quod regnum
coelorum adhuc iu terra commorantium vestrum esl,
darn quemcunque a peccatis solveriiis , ui illius pos
sessor, esse possil, hoc possidebil; el quemcunque in
massam perditionis destinatum excluseritis, ab eodem
regno exclusus erit. His igilur prsccepil Dominus:
Gaudete, el exsultale, quia nomina i<eslra scripla sunt
in cwlis (Malik. \, 12). Ac si diceretur, dum nomina
veslra de terrena; harediiatis consortio causa regni
coslestis deleta sunt, et abjecia, vos sternce pa .riae
baeredes interim scribi necesse est.
4. Hi ergo cunctas iu hac vita pressuras et mala
recipientes, absque examinis aliqua iribulatione et,
utita dicam, sine vocatione sternum refrigerium
10. Ms., dum ad pcenam ignis ceierni corpora resu-
mnnt... filiiboni resurrectionis... Satana- subeant. Re-
liqua hujus capilis omittit Ms. In Ediiione deerat arf
ante augendas. Quod atlinet ad doctrinam boc eapiie
expres>am, conferenda ea est cum lib. i Senleiit.,
cap. 28 el 29.
CAP. xiv. N. l.Cod. Ms., regnum ccelorum promlii-
tur, cum dicilur : Beali.
2. Piojusiilia. Ms., proper justiliam. Mox., soluta
et in coelit. Ac si diceret : Ex hec intelligitur.
vocabuntur, solatium sine fine possidebunt, quibus
post examinationem diceltir: 615 Venite, benedieli
Palris met, possidete regnum (Matth. rxt, 34). Quod
propter solatia pauperum, imo Chrisli in pauperibus,
possideru tnerebunlur, dum esurient! cibum, sitienli
polum, nudo vestitum, vaganii domum, infirmanli
et in carcere posilo Christoprsebeutes visitaiionem,
in suis minimis fratribus ministratio praebebatur.
5. In ipsorum autem Vucalione manifeHum videlur
quod mine usque longiuscule a Christo, quamvis in
dextera fuerint consiituli, sunt, quibus poslmodurn
dicitur a sumuio judice : Venite, benedicti (Ibid.). Ac
si diceret:Qui hucusqueinexaminationispurgaiione,
quandiu aliquid habuistis immunditis quod judicii
; igne purgaretur, a salute longiuscule luistis, nunc, ad
purum examinati ab omni, vel modica, culparum
labe, propius accedile etveniie.
C. Quasdam culpas in luturo remitti Dominus ipse
non detiegat, cum dicitur : Qui autem blasphemai eril
in Spiritum sanctum, non liubet redemptionem neque in
Iwc stvculo, neque in fuluro, sed reus erii aterni delicti
(Marc. ni,29 ). Ex quo intelligitur qusedarn esse pec-
cata quce elsi in hoc sseculo non remiltantur, iu fuluro
tamen judicio per ignem deleri possunt. Si ainetn ita
non esset, hanc distinctionem Dominus nequaquam
posuisset.
7. De quo igne Baptista Joannes, Dominici pra3cur-
sor advenlus, loquitur ad Judsos : Venil post me, ni-
jus non sum dignus calceamenta porlare ; ipse DOS bap-
tiiabit in Spiritu sancto et igne (Maltli. in, It). Hoc
est : Qui peccata vestra qnae pracesserunl Spiiitu
sanclo per aquas baptismum abluet , Vel solvet , et
quaedam ex his qu3 postea sequeutur criminibus per
ignem purgatorium remiltet. De illo enim igne , qui
non mundare impios judicaios ,sed perdere damna-
los accendilur ,ab eodem Joanne paulo post subin
fertur : CM/US venlilabrum in manu sua,
et penmm-
ilabit aream suam , el confjrcgabit trilicum suum in
horreum; paleas autem comburet ignt inexslingnibili
(Maltli. in, 12; Luc. m, 17).
8. Aliud enim est, igni baptizari, aliud igni com-
buri itiexstinguibili. De quo etiam igne idem Joannes
ait : Omms arfcor qua non facit fruclum bonum, exci-
detur et in ignem mittetur (Matlh. m, 10). De igne
^vero purgationis Dominus ipse in Evangelio loquitur :
Qui autem dixeril fratri tuo, Paine, rent erit gehennce
(Maltli. v, 22). Non dixit ignis ailerm ; nempe quia
hoc delictum per ignem purgalorium , potius quam
perpetua flamma, puniri crcdendum esl.
3. Apeccatis. Editio omittit a, Cod. ni5.,possn/e/ i/.
His igilur prtccipil Dominus.
4. Prosbenies. Id esl, praibeniibus Hits.
5. Ab omni vel modica. impressus, ab omnibus mo
dica.
0. Ms., cumdicit... nonhabcl remisstonem peccato-
rum, neque.7. Ms., de quo igne Baptista Joannes : Venit pott
me, etc. Edilio, baptizabit.
8. Cod. ms. Dominus dicit : Quidixent.
J49 DE ORDINE CKEATURARUM LIBER. 950
9. DC liac quoque differentia eorum quos ignis lit- A dit :Hodiemecum erh in paradise (Luc. xxm, 13). Et
(uri laesura non tanget, et eorum qui post ignis delri-
mentum salutem percipient, Paulus apostolus expo-
nit , ila dicens : Fundamentum enim aliud nemo po-
lest ponere prater id quod positum est, quod est Jesus
Christus. Alius autem superxdiftcat aurum, argenlum,
lapides pretiosos ; alius vero tiyna, fenum , itipulam ;
si cujus opus manserit , quod superxdificavit, merce-
dem acdpiet; 616 sl cuius ofserit opus, detrimentum
patietur, ipse autem salvus erit , sic tamen quasi per
iijnem (1 Cor. m, 12 seq.).
10, Per haec auiem duo xdificia, id est, aurum, et
argentura, et lapides preliosos, et ligna, fenum, sti-
pulain , perfecta et minus perfecta, super (idem
Christi sedificata opera designanlur ; sed ilia, qua;
ad Ezechielem inquit : Quacunque die conversus fue-
rit impius ab impietale sua, omnium iniquitalum quas
operatus esl non recordabor ( Ezecli. xxxui, 12). Sed
dc illo purgatorio igni hoc animadverlendum est,
quod omni quern excogitare in praesenti poiest lioino
lornienlorum uiodo et longior et aeriorsit.
617 CAPUT xv.lie [utura vita.
1. De ilia autem vera bealili: e futurae vitae ex-
ponitsancta Siriplura : Quod umltis non vidit, net
uuris audivit, nee in cor Iwminis ascendil, quce prwpa-ravit Deus diligenlibus se
(1 Cor. n, 9 ). De quibus
Dominus nit : Erunt sicut angeli in ccelo (Marc, xu,2 ). El ejusilem Domini excelsius aliquid de his
per ligna , fenum , slipulam designanlur, quamvis B senuo deuunliat : Time justi fulgebunt sicut tot in
fragilia, non laineu polluta fieri denionstrantur.
11. Unde inlelligitur ,non principalia crimina
,
quae maculant (quorum operarios a regno Dei Paulus
exclnsit), sed ilia quae non mullum nocent , quamvis
minus aedificcnt , per haec posse dcsignari , hoc eat,
inutililer mairimonio legiiimo uli plusquam sufficit ;
ciborum abundantia vesci immoderate; quacunque re
Isetari ;ira usque ad verba imemperatu mover!
; rebus
propriis plusquam necesse est delectari ; negligentius
oralioni quam hot-arum ex petit convenieiilia insisle-
re ;vel tardius quam cornpelit surgere ; immoderate
ri.su vocem exaliaie; somno plusquam necessitas exi-
git corpus indulgere ; verum reiicere ; oiiosu loqui ;
quod non ita in re sit , opinari verum ; quod b.lsum
regno Pan-is eorum (Matth. xin, 45); sol scilicet ju-
slilise limenlibus nomen Domini orietur, in cujus
pennis est sanilas, qui in monle faciem Moysi cumEliacoram apostolis evacuavit; cui clum sancti com-
paiiunlur, simul congloriabuniur.
2. In eo autem quod prius dixerai : Erunl ticut
angeli in each (Marc, xu, 25), intuendum est quodsicut angeli prius per naturam mutabiles fact!, quod
probatum est in his qui ceciderunt, nunc vero im-
mutabiles, ut peccare nori metuant, nee possint, per
Dei coniemplationem effect! sunt, sic homines et ipsi
per naturam mutabiles, quod in Adam-el ejus sc-
mine exploratum est, creati, post resurrectionern
Conditoris contemplatione immutabiles effecti, net
pniaveris, in rebus quae ad (idem non pertinent, ap- C desiderabunt peccare, nee potenmt; omnis enim
probare; bonum quod faciendum est negligenter obli-
visci; inordinatum habilum habere. II, uc, el his simi-
lia , peccata per igueiu purgari posse, non est dene-
gandum, et eorum faciorem, si majoribus non grave-
tur, sic tamen quasi per ignem salvari putandumesl.
12. Po2nitenles autem in extreme vitae prasenlis
termino, utrum hie plene remissionem peccatorum
accipiant , an igne purgalorio eorum delicta delean-
tur, ipse scit qui, renes et corda conspiciens , pceni-
lenliae dignitatem considerat , qui latroni in cruce
pene jam sine tempore, sine opere poenitenti respon-
9. Ms. Paulus apostolus dicit : Si eujus opus arst-
rit, detrimenlum, elc.
10. Ms., opera desirinantur. Undeintelligitur, elc. Siein hoc Ms. saepe mulia oniiuimlur, quae reapse neces-saria non sunl.
11. Cod. ms., quce maculunt , sed Imc quas non
multum nocent , per lure posse siguari... abundantiavesci , ila usque... deiectari, negliyentiu orationit ,
quum Itorunim expei n eonvenientiu, -vel tardius... immoderate vocem exultare... loqui ; quud in re non sit
opinari ; bonum quod faciendum est... salvari possecredendum esl. Ex Ms. reslitui, verum reiicere; oliosa
loqui, cum in impresso esset, verbum relinere ; otiose
loqui. Ohscura sunl eliam, quae seqiiunlnr in Editio-ne , ac fui tasse praealiieril ea ad exemplar Ms. cor-
rigere.12. Deleantur. Sic Ms., pro delebuntur in Editione.
Infra, Ms., impius a via sua mula , omnium iniquita-turn suarum
, quas... omni qui excogilari in prwsenti
polett lormetUorum, elc. In Isidurianis c. 2J, u. 17
rationabilis creatura quse Dei contemplalione reflci-
lur, peccare non polest.
5. Non quod liber* volunlatis arbitrium vitio ca-
renles angeli et homines non habeant; omne enim
quod volunt in ilia vita, hoe faciunt,sed velle aliquid
quod bonum non sit nequaquam possunl ; unde quia
nnnquam male volunt, deliclum aliquod omnino
non coniiniiiunt.
4. Sed haec perfecia bona voluntas per contempla-
tionem superni Conditoris perlicitur, dum quod crea-
lura per se Inhere non potuil, ipsius largiioris munere
donalur ; unde perspicue inlelligitur quod angeli vel
et 18 , ostendi doclrinam ab Isidoro hoc capite de
igne purgatorio tradilam , cum calholico dogmate) nuixime congruere, et cum his qua; alibi Isidorus do-
cuil. Adde cap. uliimum regulae nionachorinn , de
defunclis. Ezechielis lextiis allegatur ex cap. 55,12 el 19, quibns in locis verba aliquatenus variant in
Vulgula, scilicel vers. 12 : linpietas impii non nocebit
ei, in quacunque die conversus fuerit ab iniquitat.e sua.
El vers. 19 : Et cum recesserit impius lib impietate sun,
feceri que jiidicium ct justiliam , viret in eis. Senteu-
tia eodem recidil, de qua vi.leri polesl Pelavius, lib.
vn, de Poanil., cap. 15, contra Arnaldum.(;\p. xv. N. 1. Ms., in ccelo. Et aJibi : Tuncjutli.
Po<iea impressus, sol scilicet juslilia; et qui timenlibus;
quod ex Ms. correxi.
2. Nee desiderabunt peccare, nee poterunt. Sic liber
ms. In Irnpresso deest peccare.
5. Ms., deliclum aliquod non admillunt.
. Conditoris. Ms. juiiicis; et peccaie, pro deliu-
quere.
S. IS1DOR1 HISPALENSiS EPISCOP1 952
homines, qui sive in coelo, sive in paradise, pecca- A ctsi supra huec eliam fuerint ilia, quse nee cogitaius
veruni, Deum nori viderunt, quoniam si ilium vidis-
seni, nullo modo posiea possent delinquere.
5. Sed Msec contra respondens forte aliquis dicet :
Cur ergo post visionem glorioe, unde tacies Moysi in
?olitndine nitilabat, ad aquas conlradiclionis offendil?
Et Peiruspost Lnigeniti gloriam in monte cum Moyse
el Elia ostensam, in atrio sacerdotum Dominum ne-
gavit? Cui proposition! facile respondetur quod Moy-
ses per angeluin vel creaturam aliam 618 poste-
riora gloriae vidit. Et Petrus et cseteri discipuli per
corpus liumanum rutilare Chrisli divinilaiem con-
spexerunl; si enim per semetipsam divinitatem con-
spexissenl, nullo modo in came postea vivere pos
sent.
6. Ipse namque Dominus Moysi respondit : Nemo
videbit facient meant, et vivet (Exod. xxxm, 20).
SniKHi ergo post resurrectionem non per figuras et
ainigmnta Dominum videbunt, sicut de lioc eodem
gentium insignis Magister pronuntint : Quia per spe
culum in a nigmate videmus ; cum aulem venerit quod
per/Mum est, tune coanoscam sicut cognitus sum (I
Cor. xiii, 12). Quemadmodum possessor Dominici
pectoris conviva polens ait Joannes : Videbimus eum
sicuti est (I Joan, in, 2); quando complebitur quodEcelesiae per Isaiam prophetain promittitur : Nonerit ibi amplius sol ad lucendum per diem, neque splen
dor lucis illuminabit le, sed erit libi Dominus in lucem
tempiternam, et Dens luus in gloriam tnam( !sai.
LX.19).7. Ex quo intelligitur quod non per crealuras, sed
Domini ipsius majestate Ecclesia illuminabitur, cum
perpelua; felicitalis serenitale secura consortium an
gelica; dignitatis subire permittitur, in qua serenitate
cuncta prospera sine arguente pressura possidebit;
cum neque lenebris lux, neque morte vita, nequedolore salus, nee tristitia gaudium, neque senectuie
juvcnlus, neque amor cliarorum absentia, neque de-
lectu, neque ulla vilitale pulchritudo, neque inlirmi-
inte fortitude, neque jusiitia peccato terminabitur,
<;. Videbunt, etc. Cod. nis. : Videbunt, ut Pautusait : Videmus nunc per speculum et in tenigmale. Cumautem... cognoscam, quia cognilus sum. Sic Joannesnil : Videbimus eum... neque splendor lunce illuminabit
le.
7. Cod. ins., sed per Domini ipsius majeslalem Ecclesia... chnrorum absentia, vel defeciione, neque ulla...
larminabitur eliam et supra hiec eliam fueril ilia qua;ncc cogitalus, neque ralio ulla hominis ad/iuc.
8. Creavil. Ms., fecil.
J. Corporale aliquid, etc. Editio minus bftne et cor
porate aliquid in sua nalura liaberet, out nnnijuam c/i-
loretn de ignea, out flatum ex aerea, aut Itumorem ex
a/juatica, aut crassiludinem, ft soliditaiem ex terrena
maieria haberei. In eadem Edilione el ivtmiitatem el
mulabililatem,sul marginem (ortassis immuliibililatein.
De qua conjeciura in Edilione lialuziana siilijungiinr,/ii viderint. Nosier Ms., et a lernilattm el muiaiiilem.
Ilinc relineri polerit mutabilitatem, i\<ir.mniabililas
aninix per liberi arbitrii polcslniem ainplins decla-raiur. Pergit Ms. : Dignosciiur. Hanc aulem (Forte,lui c autem) Dei imaginem in anernitale, similitudinemin arbitrio liberal poteitaiis possidet. Quod clariusEdito videiur.
nee ulla ratio hominis adhuc in terra positi appre-
hendere valet.
8. Ex his aulem omnibus crealuris, quarura per
strinximus ordinem, quaedam ex nihilo, quaadam ex
aliquo Conditor creavit; coalum enim et terram,
mare et quse ex eis facia sunt, ex inform! maieria
condidit ; ipsam vero informem materiam, et ange-
lorum ordines, de quibus prsediximus, el animam
bumanam, ex nihilo fecit. Animam elenim neque de
semetipso, neque de aliqua qualibet subjacente crea-
turarum corporalium maieria , fieri Deus instituit,
quoniam non Dei pariem, sed Dei creaturam credi-
nius esse. Si enim de semetipso earn Deus fecisdet,
nequaquam passibilis, et mutabilis, et misera esset.
9. Item, si ex creaturiscorporalibus illam creasset,
corporale aliquid in sua natura haberet, aut calorem
de igne, aut flatum ex aere, aut humorein ex
aqua , aut crassitudinem et soliditatem ex terra
haberet ; sed quia his omnibus caret, incorpoream
illam esse conditam convenit , el per ipsam iu-
corporalitatem, et seternitatem, et mulabilitalem, el
liberi arbitrii potestatem , eamdem cum angelis
habere substantiam, creandique originem dignosci-
tur. 619 H:i:c autem Dei imago non in aetcrniiate
similitudinem in arbitrio libere possidet; de qua
imaginis Dei similitudine impressa Propheta com-
memorat, dicens : Sicjnalum super nos lumen vullus
tui (Psal. iv, 7).
,
10. Utrum autem singulis corporibus sigillatim a1 Deo rnittantur, an ex Adam venire, el ex parcnii-
bus, sicut nascentium corpora, pulandum sit, cuma multis el sapientibus viris disputatum sit, et la-
men de hacqusestionenihil cui plus fides accommo-
danda esse potuerit reliquerint, quid nosde tania et
tarn periculosa re aliquid tentare oportet, vel quidnos ad horum ambages, in quibus se invicem paries
viocunt, cum proprias expositiones astruerenon pos
sum, proferre emolument! conferl ?
10. Sigillaiim a Deo mittanlnr. Sic Ms. Editio, si-
gillatim admillantur. Pro dispulandum, inalim disputatum. Poslea vel quid nos, eic., ex Ms. sumpsi;nam Excusus confuse habebat : Vel quid nobis horum, in quibus se invicem, etc. In Ms. ita terminatortolum hoc opus : Qua; a multis lectoribus insolubile
D (iniotnbilis) esl dicta, ecientia Candiloris reservemus.Liber Jsidori de Online crealurarum explicilur. Eisi
aulem cerium nunc omnibus calholicis sit, ac prolide tenendum , animas singulis corporibus a Deosigillatim mitt! , neqiie ex Adam per traducem,velul nasceniinm corpora, venire, tamen olim non-nulli Patres cum sancio Augusiino in hac quwstiimehajserunt
;el Isidorus , qui eorurn verba Blernmque
exscribit, eamdem dubitalionem indicai, noa soluuiin-hoc opere, se>l in aliis eliam, ut in libro Dilferen-
liar. reruin, n. ln. i el seqq., similibus verbis et sen-
tenliis, eamdem conlroversiam proponit ex Fu!gen-tio : Utrum, inquil, sicul euro nascentium, sic om-ies
aniline -ex Adam venire credanlur, an novae fiant, etc.His ergo propositionibus de origins aniniii paries se
invicem vincunl. Quia unaqutcque earurn alleram pro-pcsitioncm destruil
,el ipsa non valet astruere, quod
proponil. Vide nol. ad eum loc.
955 ORDO RERUM QU^ IN SEXTO TOMO CONT1NENTUR. 954
11. Etiitcirco.nesupranosaliquidappetamus,hanc A tua veneratione et aucloritate conferre possit digna,
qusjstionem , qu a multis scriptoribus insolubilis sed obedientiae conalus et ea quae non valet assequi,
esse dicta est, scientise Comlitoris reservemus, quo- impiet; nam et in gazophylacio lempli pauperis vi-
niam quaecunque ex carnibus agni paschalis come- dulse oeris exiguum muniis multorum divitum auro
denlis saluritas consumere non potuerit, cura non copioso praifertur, el in- auralo tabernaculo, ubi ar-
exigua vorax crastino flamma consumit, per quod genium el gemmarum preiiosarura , byssi et pur-
inlelligitur quia omnia quae Scriplurae sacrae cor- purse, et hyacinth!, et cocci, dona conferunlur, etiain
pore nostrce investigationis scientiara effugiunt, do- eorum qui pelles caprarum deferunt diligenlia non
minicae sapientiae rogo igne illustrala et consummate despicitur.
Hunt. 14. Hanc igituretlu simili modo meae parviialis
12. Sed et ilia quae velut per exiguam feneslram obedieniiam placido pectoris lui porlu non dedi-
nosiri sensus et sapientiae ex anle aliqua ejus graiiae gnare, et contra garrieniium inslabiles fluclus te-
illuminaiione atligimus, ad perfectum omnia scire, m0ne luae aucioritatis prsesentis opusculi naviculam
sicnt oportet, non valemus ; ex pane enim cognosci- non te pigeat gubernare. Ego enim, bonis et catho-
mus, quandiu in hoc sseculo sumus ;sed si ad illud licis lecloribus conseniiens, invidorum uon euro
Palris luminum inaestimabile lumen perveniamus, B querelas, qui sine pennis in lerra replantes volalu
tune cognoscemus sicnt cognili sumus. ranarum nidos avium irridenl. Ci.nira quos tux ra-
13. Ecce, venerabilis Paler, de ordine creaturarum lionis scuto proleclus, et Domini pergam suffragio
Ubi proponenii, 620i llxta ingenioli-rnei modulum, arontus, ad patriam festinare tutus utroque latere
conaperidioso sennone summatira respond!. Cujus curabo. Deo enim placere curantes, ininas hominum
inunusculi mercedem orationibus luis compensate ; cenilus non limeinus. Deo gratias. Amen.
non quod exiguiiatis iuc;c obsequium in obedienlia
13. Tolum hunc epilogum in ms. noslro omniiio Edilione emendalur pro trtinsgarritntium. Pro timore
abesse annotavi in hidorianis, cap. 23, n. 16. Vide- substiini lenione, et pro queriolas, vel querelus, ut est
relur legendum orationibus tuis eompensatio. Sed ni- in Edilione, solum querelas. Maiim eliam armalus, el
hil ausim muiare. Pro nam el in gazopliylazio quod adportum (esiinare, etc., ut in Isidorianis, loc. cit.,
ex conjectura in Editione Baluziana legendum asirui- innuebain, ubi etiain ex (Jodice Escurialensi nonnul-
lur, in veteii Edilione erat omnia esse in gazophy- lam leciionis varietatem adverli, quam necessarium
lazio. non est repetere.
14. El contra garrientium. Sic recie in lialimuna
ORDO RERUM QILE IN SEXTO TOMO CONTINENTUR.DE FIDE CATHOLICA LIBER PRIMUS, 449. CAP. I. Quod Christus a Deo Palre genitus est, ibid. 11. Quod
Chi istus ante sajcula iiieOabiliter a I alre geriilus esl, 432. III. Quia Ctiristus Deus et Dominus est, 434. IV. De Trini-
lalis sfgnilicantia, 437. V. Quia Filius Dei, Deus, homo Cactus est, 460. VI. De nomine Jesu, 463. VII. Cbristus ex
semine Abratue secundum carnem I uit, ibid. VIII. De iribu Juilaorlus est Christus, i64. IX. Quiade slirpe David na-
lus est ChrUliM, 403. X. Quia Clirisliis de virgiue sine virili coitu genitus est, 468. XI. In Bethlehem natns est Chri
stus, 470. Xll. Stella: indicia Ciiristi nativilas monslralur, 471. XIII. Munera magi obluleruul, ibid. XIV. A DeoPali e unctus est, 472. XV. Quod pauper el abjectus primo adventu venit, ibid. XVI. Quia signa et virtutes fecit, 474.
XVII. In corpore videndus erat, 473. XVIII. Judsi non erant cum agniiuri, 476. XIX. Quia eum non agnoscentes
Judsei, congregati sum adversus eum, 477. XX. Venundatus est, 478. XXI. Quia a discipulo suo iraditus est, ibid.
XXII. A semelipso iraditus est, 479. XXIII. Comprehensus est, ibU. XXIV. Judicalus est, ifcid. XXV. In passione a
discipulis deseritur, 480. XXVI. A falsis leslibus accusatus est, ibid. XXVII. Clamaveruiit Judaei ut crucitigeretur,481. XXV III. Judiei posterilatem suam dainnaveruiu, ibid. XXIX. Flagfilalus, el pulmis caesus est, ibid. XXX. Aruu-diae Chrisli caput percussum est, 482. XXXI. Spinis corooatus est, ibid. XXXII. Vesle coccinea indulus esl, ibid.
X.XX1II. Duin paterelur, lacuil, 485. XXXIV. Crucem portavit, ibirf. XXXV. Ciuci allixus est, 48i. XXXVI. Clavis
manus ejus, et pedes affixi sunt, 485. XXXVII. Inter duos latrcmes crucifixus est, 486. XXXVIII. Quia divisa sum ve-slimi iila ejus, ibid. XXXIX. Felle et acelo polalus esl, ibid. XL. Quia hyssopo circomdederuut spoiigiam aceto ple-
nam, 487. XLL Quia lilulus crucis ejus corruplus nou esl, ibid. XLII. In cruce pendeus, Pairem pro inimicis suis du-
precaius est, ibid. XLIII. Pro noslris peccatis crucifixus est, ibid. XL1V. Quia morliius esl, 488. XLV. Quia in pas-sionc ejus lenebra! faclaj sum, 489. XLVL Non fregerunl ejus crura, ibid. XLVII. Lancea percussus esl, 490.
XLVIII. De lalere manavit sanguis el aqua, ibid. XLIX. Sepullus est, 491. L. Lapis ad osliuui monumenti posilusesl,l"6id. LI. Descendil ad interos, ibid. LII. Desceudens de morle quos voluil liberavit, ibid. LIII. Corpus Christi in
sepiilcronon vidil corruptionein, 492. LIV. Kesurrexilab inferis, 493. LV. Aposluli ad pradicandum missi, ibid.
LVI. In ciElum ascendi t, 491. LV1I. Sedet ad dexleram Palris, 49o. LVIK. Reguuni Clirisli perpeluum eril, ibid.~L1X. ( hrislus posi ascensionem suam Spirilum sanclum super aposlolos mitit, 4J6. LX. Apostoli variis linguis loculi
sunl, ibid. LXI. Vemiirus est ad juiiicandum, i&id. LXII. Epilogus operis, 498.DE FIDE CATHOLICA L1BLK II, 499. CAP. I. De gentium vocalioue, ifcirf. II. Cunctis genlibus in Chrislum cre
dere jussum esl, 805. III. Judaei el gentes ad Christum vocantur, 5do. IV. De vocalioue gentium ad (idem ante He-liraos, 508. V. Quia in line mumiiin Chrislum credituri sunl Juda?i, ibid. VI. Plurimi ex Judaeorum populo non erantcre liliiri, 510. VII. 01) incredulilalem Judaiorum Chrislus a>! genles erat iransiturus, 512. Vlll. Quia, projeclis Ju-daeis, genles iiilroierunl, 513. IX. Judaei propler [leccalum in Christum debellali alque dispersi sum, 514. X. Do rui-
De escis, 527.^-XIX. De sacramenlis lidei (Jirisliaus, 528. XX. Scriplura non solum historialiler, sed eliam mysueinlelligenda est.ifcid. XXI. Quia Teslamenlum legis Judaei non iqielligunt, 329. XXII. Quod Judsi, nisi credant iu
Chrislum, non inlelligeul Scripturas, ibid. XXIII. Quod duo Ti slamenla a Deo sunl Iradila, 530. XXIV. Quod pecca-torum rernissio fulura eral per baplismmn, ibid. XXV. Quod chrismale genles sancliticari deueanl, 533. XXVI. Quiaper.stgnuiu crucis credenles salvarenlur, 334. XXVII. Quomodo sacramenlum Eucharislijj prajuguratum est, 333.XXVIll..Kecapttulatio operis, 536.
8BHTEHTIARUM LlffiK PRIMUS, 537. CAP. I. Quod Deus summusel incommutabilis sit, ibid. 11. Quod inimensnset ommpolens sil Deus, 541. Ml. Quod wisibilis sit |JH,S, 542.-IV. Quo I e* creature pulcliiitudine agnoscatiT Creator, 543. V. Quod ex usu nostro qudam tyeciesad De-urn reforaiiiur, :j, i. VI. yuol Deo nulla lemjiornm sufce^ie
top related