prosaren hasiera
Post on 01-Jul-2015
852 Views
Preview:
TRANSCRIPT
PROSAREN EZAUGARRIAK
• Prosa era natural edo arruntean hartzen duen egitura da.
• Bi prosa mota daude: utilitarioa eta artistikoa. 3 mota:– Narrazioa: herri ipuinak, narrazio laburrak eta
nobela.– Oratoria: hitzaldiak.– Historia: biografia, memoriak, gutunak...
• Grezian, hasieran, prosa utilitarioa.• Poesia nabarmendu eta pixkanaka prosa
gainditu.
PROSAREN HISTORIA• Grezian jaio zen.
• Zenbait genero garatzen hasi: historiografia (Herodoto), filosofia (Platon, Aristoteles...).
• Erretorika ongi hitz egiteko edo idazteko artea. Eragin handia izan zuen erromatar filosofoengan (Zizeron), erdi aroko filosofoengan (San Agustin) eta humanistengan (Erasmo).
• Prosa zabaltzen hasi (elizako predikuak, erdi aroko poema epikoak).
• Boccaciok prosa berria sortu zuen Italiar errenazimenduan.
• Espainian XVI.mendean “ Lazarillo de Tormes”. XVII.an Cervantes eta Quevedo.
• XIX. mendean ipuingile eta nobelagile bikainak: Perez Galdos, Poe, Dickens...
EUSKARAZKO PROSA EZAUGARRIAK
• Lehen testuak utilitarioak.
• Prosa artistikoa Lazarragarekin hasi (1567).
• XIX. mendera arte prosa erlijio-arlokoa gailendu.
• Leizarraga eta Axular prosalari bikainak. Lehenak biblia itzuli eta bigarrenak prosa bikaina sortu.
• Pixkanaka idazle laikoak euskaraz idazten hasi.
• XIX. mendean prosa generoak garatu: eleberria, ipuin bildumak...
EUSKAL PROSALARIAK
• Erlijio prosan itzulpenak eta egileak sortutakoak daude: doktrina azalpenak, debozio liburuak.
• Prosa ez erlijiosoan genero didaktikoa nagusi.
• Bizenta Mogel liburu bat argitaratu zuen lehen euskal emakumea.
• XIX. mendean Txomin Agirrek euskarazko lehen eleberria idatzi: Auñemendiko loreak.
JOANES LEIZARRAGA
• Lapurdiko Beskoitze herrian jaio 1506an.
• 1560 Erreformaren alde egin eta Joana Albretekoa erreginaren aginduz Bilblia eta Erreformako funtsezko testuak euskarara itzuli.
• Lan horiek laguntza gabe itzuli, aurrekaririk ez zegoen eta.
• Herri xeheari euskara heltzea helburu zuen.
• 95 urterekin Bastidan hil.
top related