materialen propietateak eta saiakuntzak
Post on 24-Dec-2015
112 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
MATERIALEN PROPIETATEAK
11 SARRERA
Hurrengo orrialdeetan materialen ezaugarriak aztertuko dira izan ere material desberdin
asko daude eta bakoitzak ezaugarri jakin batzuk ditu
Material metalikoen portaera aldatu egin daiteke kimikaren lan mekanikoaren edo
tratamendu termikoen bitartez Ia metal guztiak ingeniaritzako materialen talde deritzonaren
baitan daude sailkatuta eta hauek dira beren ezaugarri nagusiak gogortasuna
erresistentzia zailtasuna eta iraunkortasuna
Ezaugarri horiek aztertzeko saiakuntzak egiten dira Adibidez erresistentzia aztertzeko
esaterako trakziozko saiakuntzak egin behar izaten dira Beste saiakuntza batzuek ez dute
ezaugarriaren berri zuzenean ematen baina nahiko informazio ematen dute eta baliagarriak
dira materialen artean konparaketa egiteko Gogortasun-saiakuntzak adibidez gorputz batek
bestean sartzeko aurkitzen duen erresistentziaren zenbatekoa ematen du aditzera
12 PROPIETATE-MOTAK
Materialen portaera ulertzeko ezinbestekoa da haien propietateak ezagutzea
121 PROPIETATE KIMIKOAK
Gai batek beste gai batzuekin erreakzionatzeko erraztasunak materialen korrosioa zehazten
du inguru ezberdinetan Adibidez aluminioa burdina baino aktiboagoa da Aluminioa
atmosferarekin aluminiozko korrosio-produktuak sortzen ditu eta estaldura trinkoa osatzen
du hurrengo korrosioetatik babesteko Burdinak ez du hain ondo lan hori egiten
122 PROPIETATE FISIKOAK
Propietate hauek egitura atomiko molekularrarekin dute lotura Hortaz propietate fisikoak
dira dentsitatea fusio-tenperatura bero- eta elektrizitate-eroapena kristal-sarea eta bero
espezifikoa
Adibidez burdinak dentsitatea eta fusio-tenperatura handiagoak ditu aluminioak baino
Horrez gain kristal-sare desberdinak ditu Desberdintasun hauek aukera ematen dute
tratamendu termikoaren bitartez beren propietateak kontrolatzeko
Tratamendu termikoan hiru fase desberdin bereizten dira
Suberaketa
Tenplaketa
Iraoketa
1
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Suberaketa
Suberaketa-prozesuan tenperatura jakin bateraino berotzen da materiala eta denbora- -tarte
batez tenperatura horretan mantendu ondoren geldiro hozten dira Prozesu honen helburua
materiala biguntzea da errazago landu ahal izateko gero
raquo Tenplaketa
Materiala berotu egiten da eta gero oso azkar hozten da Hori lortzeko ura olioa eta gatz
urtua erabiltzen da Materialen gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handiagotzea du
helburu
raquo Iraoketa
Fase hau tenplaketa egin ondoren hasten da Materiala berotu egiten da eta ondoren bizkor
hozten da haizea erabiliz Horrela gotortu egiten da materiala nahiz eta gogortasuna
galtzen duen
Ikusten denez fase bakoitzean hiru faktore azaltzen dira behin eta berriro oso garrantzitsuak
hirurak
1 Berotze-tenperatura
2 Mantentze-tenperatura
3 Hoztea
Beraz hiru faktore hauek hartu behar dira kontuan tratamendu termiko bakoitzean
materialen zenbait ezaugarri aldatzeko
123 PROPIETATE MEKANIKOAK
Oso interesgarriak dira kontsumorako produktuentzat makinentzat gogortasunari eta
erresistentziari baitagozkie Oso garrantzitsuak dira produktuen diseinuan haien arabera
erabakitzen baitira elementuen tamaina eta dimentsioa
Metalaren ezaugarri mekanikoak hobetu daitezke aleaziozko elementuak gehituta eta
tratamendu termiko egokiekin Baina zer dira aleaziozko elementuak Bi elementu kimikoz
edo gehiagoz osaturiko substantziak dira Mota askotako aleazioak aurki daitezke Hemen ez
dira aztertuko eta ez dira sailkapenak ere adieraziko Garrantzitsuenak zeintzuk diren
besterik ez da aipatuko Hona hemen bada industria-arloan gehien erabiltzen direnak
1 Burdin aleazioak
2 Aleazio arinak
3 Kobre-aleazioak
2
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Gehien erabiltzen direnak burdinurtu-aleazioak dira Aleazio horien oinarrizko metala burdina
da baina beste elementu batzuk ere baditu Talde honetako gai ezagunenetako bat altzairua
da Honek burdina eta karbonoa dauzka karbonoa 2 gehienera ere Ezaugarri
mekanikoak hobetzeko beste elementu batzuk eransten zaizkie adibidez aluminioa
desoxidatzeko oso egokia delako kromoa korrosio eta oxidazioarekiko erresistentzia handia
duelako etab Aleazio asko egiten dira burdinaz eta aluminioaz Bi materialek hamar
halakotu egin dezakete beren erresistentzia bakarka erabiltzen direnean dutenarekin
alderatuta
Aleazio arinek aluminioa magnesioa eta titanioa dituzte oinarri
Kobre-aleazioen sailean letoia (Cu-Zn) eta brontzea (Cu-Sn) dira erabilienak
124 PROPIETATE-PROZESUAK
Materialen prozesatzeko gaitasuna aztertzen da Adibidez mekanizatzeko erraztasuna
soldagarritasuna moldakorra izatea
Era berean materialen portaera aztertzeko fabrikazioko prozesu batean egiten diren
saiakuntzak baldintza berak dituzten aplikazioetan egiten dira
SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
21 SARRERA
Orain arte aipatutako materialen propietateak aztertzea ordea ez da aski izaten materiala
ondo ezagutzeko Horretarako saiakuntzak egin behar izaten dira Saiakuntzak garrantzi
handikoak dira egoera jakin batean materialek duten portaera aztertzeko aukera ematen
baitute Izan ere nahiz eta materiala iraunkor egon haren portaera aldat7u egin daiteke
baldin eta egoera aldatzen bada eta hortaz emaitzak alderagarri izan daitezen beharrezkoa
da saiakuntzak egiteko lanerako izango diren baldintza berberak erabiltzea
22 SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
Materialen ezaugarri mekanikoak aztertzen dituzten saiakuntzak dira Batzuetan ezaugarri
horiek oso erraz atzeman daitezke Altzairu batek adibidez 200 ordmC-ko tenperaturan eta
konpresio-lanean egon behar badu nahikoa izango da konpresiozko saiakuntza tenperatura
horretan egitea gero lanean zein portaera izango duen jakin ahal izateko
Beste batzuetan ordea ezin da hain erraz aurkitu propietate mekanikoak neurtzeko era
materiala lanean denean bere egoera oso konplexua baita Kasu horietan egoera berean
portaera egokia izan duten beste material batzuk aztertzen dira eta ezaugarri jakin batzuk
3
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
neurtzen dira horrela beste material batean propietate horiek gutxieneko eta gehieneko
balioen tarte artekoak direnean behar bezalako portaera izango duela aurreikusi daiteke
Propietate mekaniko garrantzitsuenak hauek dira
Erresistentzia
Deformazioa
Propietate hauek bat handiagotu ahala txikiagotu egiten da bestea
23 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
231 SARRERA
Trakziozko saiakuntzan forma eta dimentsio arautuak dituen
probeta bati probeta hautsi arteko trakzio-esfortzu axial gero eta
handiagoa eta mailaz mailako igoerakoa ezartzen zaio Honako
makina hauek erabiltzen dira era honetako saiakuntzak egiteko
Saiakuntzak dirauen bitartean materialen propietate batzuk
neurtzen dira deformazioa eta erresistentzia hain zuzen
Deformazioak materialak lanean duen portaeraren berri ematen du
Erresistentzia ezagutzea berriz beharrezkoa da materialen
neurriak zeintzuk diren jakin ahal izateko
232 PROBETAREN FORMA ETA DIMENTSIOAK
Saiakuntzaren emaitzak beste emaitza batzuekin alderagarriak izan daitezen arau jakin
batzuen araberako neurriak izan behar ditu probetak Horrez gain zilindrikoak karratuak edo
kasu berezietan beste edozein formatakoak izan daitezke mekanizatuak zein landu gabeak
Dena den guztiek dute gorputz zentral bat zati kalibratu deritzon sekzio iraunkorra duena
(So) eta lotzeko makinekin bi buru erabiltzen dira Buru hauek sekzio handiagokoak dira
haustura bertan gerta ez dadin Bi parte hauek erradio baten bidez lotzen dira Zati
kalibratuan bi marka egiten dira puntuen arteko hasierako distantzia (lo) adierazten dute bi
marka horiek
4
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
233 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
Trakziozko esfortzua gailu mekanikoekin edo hidraulikoekin eskuratzen da eta probetaren
ardatzari ezartzen zaio Horrela saiakuntza egiten ari den bitartean flexio-momentua
saihestu egiten da mekanismo batzuen bidez Esfortzua (F) ezartzen denean puntuen arteko
luzera handitu egiten da beraz esfortzu bakoitzari puntuen arteko distantzia bat egokitzen
zaio Trakziozko makinak esfortzu hori eta puntuen arteko distantzia aldioro neurtzen du
Horrez gain probeta luzatuta sekzioa murriztu egiten da nahiz eta murriztapena hori probeta
apurtu arte ikusi ez
Aipatutako neurketa horiek guztiak kontuan hartuta honela defini daiteke tentsioa
Tentsioen unitateak Pascala (Nm2)
MPa (106 Pa)
kgcm2
Era berean luzapen unitarioa(e) definitu daiteke
non Lo hasierako distantzia eta Lf azken distantzia diren
Bestalde datu hauek grafiko batean irudikatzen dira bertan tentsio eta luzapen unitarioaren
arteko erlazioa aldarrikatua delarik Honi diagrama konbentzionala deritzo
5
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Suberaketa
Suberaketa-prozesuan tenperatura jakin bateraino berotzen da materiala eta denbora- -tarte
batez tenperatura horretan mantendu ondoren geldiro hozten dira Prozesu honen helburua
materiala biguntzea da errazago landu ahal izateko gero
raquo Tenplaketa
Materiala berotu egiten da eta gero oso azkar hozten da Hori lortzeko ura olioa eta gatz
urtua erabiltzen da Materialen gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handiagotzea du
helburu
raquo Iraoketa
Fase hau tenplaketa egin ondoren hasten da Materiala berotu egiten da eta ondoren bizkor
hozten da haizea erabiliz Horrela gotortu egiten da materiala nahiz eta gogortasuna
galtzen duen
Ikusten denez fase bakoitzean hiru faktore azaltzen dira behin eta berriro oso garrantzitsuak
hirurak
1 Berotze-tenperatura
2 Mantentze-tenperatura
3 Hoztea
Beraz hiru faktore hauek hartu behar dira kontuan tratamendu termiko bakoitzean
materialen zenbait ezaugarri aldatzeko
123 PROPIETATE MEKANIKOAK
Oso interesgarriak dira kontsumorako produktuentzat makinentzat gogortasunari eta
erresistentziari baitagozkie Oso garrantzitsuak dira produktuen diseinuan haien arabera
erabakitzen baitira elementuen tamaina eta dimentsioa
Metalaren ezaugarri mekanikoak hobetu daitezke aleaziozko elementuak gehituta eta
tratamendu termiko egokiekin Baina zer dira aleaziozko elementuak Bi elementu kimikoz
edo gehiagoz osaturiko substantziak dira Mota askotako aleazioak aurki daitezke Hemen ez
dira aztertuko eta ez dira sailkapenak ere adieraziko Garrantzitsuenak zeintzuk diren
besterik ez da aipatuko Hona hemen bada industria-arloan gehien erabiltzen direnak
1 Burdin aleazioak
2 Aleazio arinak
3 Kobre-aleazioak
2
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Gehien erabiltzen direnak burdinurtu-aleazioak dira Aleazio horien oinarrizko metala burdina
da baina beste elementu batzuk ere baditu Talde honetako gai ezagunenetako bat altzairua
da Honek burdina eta karbonoa dauzka karbonoa 2 gehienera ere Ezaugarri
mekanikoak hobetzeko beste elementu batzuk eransten zaizkie adibidez aluminioa
desoxidatzeko oso egokia delako kromoa korrosio eta oxidazioarekiko erresistentzia handia
duelako etab Aleazio asko egiten dira burdinaz eta aluminioaz Bi materialek hamar
halakotu egin dezakete beren erresistentzia bakarka erabiltzen direnean dutenarekin
alderatuta
Aleazio arinek aluminioa magnesioa eta titanioa dituzte oinarri
Kobre-aleazioen sailean letoia (Cu-Zn) eta brontzea (Cu-Sn) dira erabilienak
124 PROPIETATE-PROZESUAK
Materialen prozesatzeko gaitasuna aztertzen da Adibidez mekanizatzeko erraztasuna
soldagarritasuna moldakorra izatea
Era berean materialen portaera aztertzeko fabrikazioko prozesu batean egiten diren
saiakuntzak baldintza berak dituzten aplikazioetan egiten dira
SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
21 SARRERA
Orain arte aipatutako materialen propietateak aztertzea ordea ez da aski izaten materiala
ondo ezagutzeko Horretarako saiakuntzak egin behar izaten dira Saiakuntzak garrantzi
handikoak dira egoera jakin batean materialek duten portaera aztertzeko aukera ematen
baitute Izan ere nahiz eta materiala iraunkor egon haren portaera aldat7u egin daiteke
baldin eta egoera aldatzen bada eta hortaz emaitzak alderagarri izan daitezen beharrezkoa
da saiakuntzak egiteko lanerako izango diren baldintza berberak erabiltzea
22 SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
Materialen ezaugarri mekanikoak aztertzen dituzten saiakuntzak dira Batzuetan ezaugarri
horiek oso erraz atzeman daitezke Altzairu batek adibidez 200 ordmC-ko tenperaturan eta
konpresio-lanean egon behar badu nahikoa izango da konpresiozko saiakuntza tenperatura
horretan egitea gero lanean zein portaera izango duen jakin ahal izateko
Beste batzuetan ordea ezin da hain erraz aurkitu propietate mekanikoak neurtzeko era
materiala lanean denean bere egoera oso konplexua baita Kasu horietan egoera berean
portaera egokia izan duten beste material batzuk aztertzen dira eta ezaugarri jakin batzuk
3
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
neurtzen dira horrela beste material batean propietate horiek gutxieneko eta gehieneko
balioen tarte artekoak direnean behar bezalako portaera izango duela aurreikusi daiteke
Propietate mekaniko garrantzitsuenak hauek dira
Erresistentzia
Deformazioa
Propietate hauek bat handiagotu ahala txikiagotu egiten da bestea
23 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
231 SARRERA
Trakziozko saiakuntzan forma eta dimentsio arautuak dituen
probeta bati probeta hautsi arteko trakzio-esfortzu axial gero eta
handiagoa eta mailaz mailako igoerakoa ezartzen zaio Honako
makina hauek erabiltzen dira era honetako saiakuntzak egiteko
Saiakuntzak dirauen bitartean materialen propietate batzuk
neurtzen dira deformazioa eta erresistentzia hain zuzen
Deformazioak materialak lanean duen portaeraren berri ematen du
Erresistentzia ezagutzea berriz beharrezkoa da materialen
neurriak zeintzuk diren jakin ahal izateko
232 PROBETAREN FORMA ETA DIMENTSIOAK
Saiakuntzaren emaitzak beste emaitza batzuekin alderagarriak izan daitezen arau jakin
batzuen araberako neurriak izan behar ditu probetak Horrez gain zilindrikoak karratuak edo
kasu berezietan beste edozein formatakoak izan daitezke mekanizatuak zein landu gabeak
Dena den guztiek dute gorputz zentral bat zati kalibratu deritzon sekzio iraunkorra duena
(So) eta lotzeko makinekin bi buru erabiltzen dira Buru hauek sekzio handiagokoak dira
haustura bertan gerta ez dadin Bi parte hauek erradio baten bidez lotzen dira Zati
kalibratuan bi marka egiten dira puntuen arteko hasierako distantzia (lo) adierazten dute bi
marka horiek
4
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
233 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
Trakziozko esfortzua gailu mekanikoekin edo hidraulikoekin eskuratzen da eta probetaren
ardatzari ezartzen zaio Horrela saiakuntza egiten ari den bitartean flexio-momentua
saihestu egiten da mekanismo batzuen bidez Esfortzua (F) ezartzen denean puntuen arteko
luzera handitu egiten da beraz esfortzu bakoitzari puntuen arteko distantzia bat egokitzen
zaio Trakziozko makinak esfortzu hori eta puntuen arteko distantzia aldioro neurtzen du
Horrez gain probeta luzatuta sekzioa murriztu egiten da nahiz eta murriztapena hori probeta
apurtu arte ikusi ez
Aipatutako neurketa horiek guztiak kontuan hartuta honela defini daiteke tentsioa
Tentsioen unitateak Pascala (Nm2)
MPa (106 Pa)
kgcm2
Era berean luzapen unitarioa(e) definitu daiteke
non Lo hasierako distantzia eta Lf azken distantzia diren
Bestalde datu hauek grafiko batean irudikatzen dira bertan tentsio eta luzapen unitarioaren
arteko erlazioa aldarrikatua delarik Honi diagrama konbentzionala deritzo
5
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Gehien erabiltzen direnak burdinurtu-aleazioak dira Aleazio horien oinarrizko metala burdina
da baina beste elementu batzuk ere baditu Talde honetako gai ezagunenetako bat altzairua
da Honek burdina eta karbonoa dauzka karbonoa 2 gehienera ere Ezaugarri
mekanikoak hobetzeko beste elementu batzuk eransten zaizkie adibidez aluminioa
desoxidatzeko oso egokia delako kromoa korrosio eta oxidazioarekiko erresistentzia handia
duelako etab Aleazio asko egiten dira burdinaz eta aluminioaz Bi materialek hamar
halakotu egin dezakete beren erresistentzia bakarka erabiltzen direnean dutenarekin
alderatuta
Aleazio arinek aluminioa magnesioa eta titanioa dituzte oinarri
Kobre-aleazioen sailean letoia (Cu-Zn) eta brontzea (Cu-Sn) dira erabilienak
124 PROPIETATE-PROZESUAK
Materialen prozesatzeko gaitasuna aztertzen da Adibidez mekanizatzeko erraztasuna
soldagarritasuna moldakorra izatea
Era berean materialen portaera aztertzeko fabrikazioko prozesu batean egiten diren
saiakuntzak baldintza berak dituzten aplikazioetan egiten dira
SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
21 SARRERA
Orain arte aipatutako materialen propietateak aztertzea ordea ez da aski izaten materiala
ondo ezagutzeko Horretarako saiakuntzak egin behar izaten dira Saiakuntzak garrantzi
handikoak dira egoera jakin batean materialek duten portaera aztertzeko aukera ematen
baitute Izan ere nahiz eta materiala iraunkor egon haren portaera aldat7u egin daiteke
baldin eta egoera aldatzen bada eta hortaz emaitzak alderagarri izan daitezen beharrezkoa
da saiakuntzak egiteko lanerako izango diren baldintza berberak erabiltzea
22 SAIAKUNTZA MEKANIKOAK
Materialen ezaugarri mekanikoak aztertzen dituzten saiakuntzak dira Batzuetan ezaugarri
horiek oso erraz atzeman daitezke Altzairu batek adibidez 200 ordmC-ko tenperaturan eta
konpresio-lanean egon behar badu nahikoa izango da konpresiozko saiakuntza tenperatura
horretan egitea gero lanean zein portaera izango duen jakin ahal izateko
Beste batzuetan ordea ezin da hain erraz aurkitu propietate mekanikoak neurtzeko era
materiala lanean denean bere egoera oso konplexua baita Kasu horietan egoera berean
portaera egokia izan duten beste material batzuk aztertzen dira eta ezaugarri jakin batzuk
3
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
neurtzen dira horrela beste material batean propietate horiek gutxieneko eta gehieneko
balioen tarte artekoak direnean behar bezalako portaera izango duela aurreikusi daiteke
Propietate mekaniko garrantzitsuenak hauek dira
Erresistentzia
Deformazioa
Propietate hauek bat handiagotu ahala txikiagotu egiten da bestea
23 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
231 SARRERA
Trakziozko saiakuntzan forma eta dimentsio arautuak dituen
probeta bati probeta hautsi arteko trakzio-esfortzu axial gero eta
handiagoa eta mailaz mailako igoerakoa ezartzen zaio Honako
makina hauek erabiltzen dira era honetako saiakuntzak egiteko
Saiakuntzak dirauen bitartean materialen propietate batzuk
neurtzen dira deformazioa eta erresistentzia hain zuzen
Deformazioak materialak lanean duen portaeraren berri ematen du
Erresistentzia ezagutzea berriz beharrezkoa da materialen
neurriak zeintzuk diren jakin ahal izateko
232 PROBETAREN FORMA ETA DIMENTSIOAK
Saiakuntzaren emaitzak beste emaitza batzuekin alderagarriak izan daitezen arau jakin
batzuen araberako neurriak izan behar ditu probetak Horrez gain zilindrikoak karratuak edo
kasu berezietan beste edozein formatakoak izan daitezke mekanizatuak zein landu gabeak
Dena den guztiek dute gorputz zentral bat zati kalibratu deritzon sekzio iraunkorra duena
(So) eta lotzeko makinekin bi buru erabiltzen dira Buru hauek sekzio handiagokoak dira
haustura bertan gerta ez dadin Bi parte hauek erradio baten bidez lotzen dira Zati
kalibratuan bi marka egiten dira puntuen arteko hasierako distantzia (lo) adierazten dute bi
marka horiek
4
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
233 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
Trakziozko esfortzua gailu mekanikoekin edo hidraulikoekin eskuratzen da eta probetaren
ardatzari ezartzen zaio Horrela saiakuntza egiten ari den bitartean flexio-momentua
saihestu egiten da mekanismo batzuen bidez Esfortzua (F) ezartzen denean puntuen arteko
luzera handitu egiten da beraz esfortzu bakoitzari puntuen arteko distantzia bat egokitzen
zaio Trakziozko makinak esfortzu hori eta puntuen arteko distantzia aldioro neurtzen du
Horrez gain probeta luzatuta sekzioa murriztu egiten da nahiz eta murriztapena hori probeta
apurtu arte ikusi ez
Aipatutako neurketa horiek guztiak kontuan hartuta honela defini daiteke tentsioa
Tentsioen unitateak Pascala (Nm2)
MPa (106 Pa)
kgcm2
Era berean luzapen unitarioa(e) definitu daiteke
non Lo hasierako distantzia eta Lf azken distantzia diren
Bestalde datu hauek grafiko batean irudikatzen dira bertan tentsio eta luzapen unitarioaren
arteko erlazioa aldarrikatua delarik Honi diagrama konbentzionala deritzo
5
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
neurtzen dira horrela beste material batean propietate horiek gutxieneko eta gehieneko
balioen tarte artekoak direnean behar bezalako portaera izango duela aurreikusi daiteke
Propietate mekaniko garrantzitsuenak hauek dira
Erresistentzia
Deformazioa
Propietate hauek bat handiagotu ahala txikiagotu egiten da bestea
23 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
231 SARRERA
Trakziozko saiakuntzan forma eta dimentsio arautuak dituen
probeta bati probeta hautsi arteko trakzio-esfortzu axial gero eta
handiagoa eta mailaz mailako igoerakoa ezartzen zaio Honako
makina hauek erabiltzen dira era honetako saiakuntzak egiteko
Saiakuntzak dirauen bitartean materialen propietate batzuk
neurtzen dira deformazioa eta erresistentzia hain zuzen
Deformazioak materialak lanean duen portaeraren berri ematen du
Erresistentzia ezagutzea berriz beharrezkoa da materialen
neurriak zeintzuk diren jakin ahal izateko
232 PROBETAREN FORMA ETA DIMENTSIOAK
Saiakuntzaren emaitzak beste emaitza batzuekin alderagarriak izan daitezen arau jakin
batzuen araberako neurriak izan behar ditu probetak Horrez gain zilindrikoak karratuak edo
kasu berezietan beste edozein formatakoak izan daitezke mekanizatuak zein landu gabeak
Dena den guztiek dute gorputz zentral bat zati kalibratu deritzon sekzio iraunkorra duena
(So) eta lotzeko makinekin bi buru erabiltzen dira Buru hauek sekzio handiagokoak dira
haustura bertan gerta ez dadin Bi parte hauek erradio baten bidez lotzen dira Zati
kalibratuan bi marka egiten dira puntuen arteko hasierako distantzia (lo) adierazten dute bi
marka horiek
4
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
233 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
Trakziozko esfortzua gailu mekanikoekin edo hidraulikoekin eskuratzen da eta probetaren
ardatzari ezartzen zaio Horrela saiakuntza egiten ari den bitartean flexio-momentua
saihestu egiten da mekanismo batzuen bidez Esfortzua (F) ezartzen denean puntuen arteko
luzera handitu egiten da beraz esfortzu bakoitzari puntuen arteko distantzia bat egokitzen
zaio Trakziozko makinak esfortzu hori eta puntuen arteko distantzia aldioro neurtzen du
Horrez gain probeta luzatuta sekzioa murriztu egiten da nahiz eta murriztapena hori probeta
apurtu arte ikusi ez
Aipatutako neurketa horiek guztiak kontuan hartuta honela defini daiteke tentsioa
Tentsioen unitateak Pascala (Nm2)
MPa (106 Pa)
kgcm2
Era berean luzapen unitarioa(e) definitu daiteke
non Lo hasierako distantzia eta Lf azken distantzia diren
Bestalde datu hauek grafiko batean irudikatzen dira bertan tentsio eta luzapen unitarioaren
arteko erlazioa aldarrikatua delarik Honi diagrama konbentzionala deritzo
5
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
233 TRAKZIOZKO SAIAKUNTZA
Trakziozko esfortzua gailu mekanikoekin edo hidraulikoekin eskuratzen da eta probetaren
ardatzari ezartzen zaio Horrela saiakuntza egiten ari den bitartean flexio-momentua
saihestu egiten da mekanismo batzuen bidez Esfortzua (F) ezartzen denean puntuen arteko
luzera handitu egiten da beraz esfortzu bakoitzari puntuen arteko distantzia bat egokitzen
zaio Trakziozko makinak esfortzu hori eta puntuen arteko distantzia aldioro neurtzen du
Horrez gain probeta luzatuta sekzioa murriztu egiten da nahiz eta murriztapena hori probeta
apurtu arte ikusi ez
Aipatutako neurketa horiek guztiak kontuan hartuta honela defini daiteke tentsioa
Tentsioen unitateak Pascala (Nm2)
MPa (106 Pa)
kgcm2
Era berean luzapen unitarioa(e) definitu daiteke
non Lo hasierako distantzia eta Lf azken distantzia diren
Bestalde datu hauek grafiko batean irudikatzen dira bertan tentsio eta luzapen unitarioaren
arteko erlazioa aldarrikatua delarik Honi diagrama konbentzionala deritzo
5
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
234 ERRESISTENTZIAREN PROPIETATEAK
2341 Itxurazko elastikotasun-muga
Material moldakor ia guztiek dute trakziozko diagrama konbentzionala adibidez aluminioak
edo burdinak Tentsioaren balioak txikiak direnean deformazioak elastikoak dira Hau da
ezarritako karga kentzen denean probetak hasierako dimentsioak berreskuratzen ditu beraz
zati honetan tentsioa eta luzapen unitarioa proportzionalak dira
A puntuan σ1 da tentsioa eta e1 da luzapen unitarioa biak proportzionalak dira beraz zati
elastikoan daude
Era berean tentsiozko balioak handiak direnean probetaren deformazioak plastikoak dira
Hemen ez da berreskuratzen deformazio osoa eta probeta deformatua geratzen da (e3) B
puntuan σ2 da tentsioa eta e2 berriz luzapen unitarioa
Hori dela eta deformazio elastiko handieneko balio bat dago bi zatien arteko mugan Balio
honi σe itxurazko elastikotasun-muga deritzo
Ia alde elastiko guztian proportzionaltasun-koefizientea Youngen modulua edo elastikotasun
modulua E betetzen da Zati honetan tentsioa eta deformazioa proportzionalak dira Balio
hau ezaugarri moldakor eta erresistentzia batzuen mende dago Adibidez tenperatura igota
murriztu egiten da nabarmen Tratamendu termikoak eta aleazioan dauden elementu-
proportzioarekin alda daiteke
σ = Ex e
6
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
2342 Isurpena
Material batzuk adibidez karbono-altzairuak deformazio plastikoa hasten denean karga
aldaketarik gabe deformatzen dira Fenomeno honi isurtzea edo fluentzia deritzo Batzuetan
tentsioa areagotu egiten da eta besteetan txikiagotu baina beti gehieneko eta gutxieneko
tarte baten baitan
Saiakuntza aurrera doan heinean materialak bere erresistentzia eskuratu egiten du eta are
gehiago handitu behar da tentsioa zabalkuntzari jarraipena emateko deformazioaren
gogortasuna dela eta Horrela goranzko joera erakusten du berriro
Praktikan oso zaila da elastikotasun-muga zehaztea Bestalde oso erraza da lehen aipatu
den fenomenoa neurtzea Horregatik eta bi balio hauek elkarrengandik oso gertu daudela
kontuan edukita isurpena hartu ohi da elastikotasun-mugatzat
2343 Haustura-tentsioa
Materialen arabera alde desberdinetan egiten da haustura Bi material-mota aztertuko
diramaterial hauskorrak eta moldakorrak
Materialak hauskorrak direnean haustura deformazio plastikorik gabe egiten da Beraz
materialak alde elastikotik atera gabe hausten dira Bestalde hausturaren gainazalak itxura
kristalinoa eta distiratsua du
7
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Irudi honetan balio bera dute elastikotasun-mugak eta haustura tentsioak (σR)
Materialak moldakorrak direnean haustura-tentsioa alde plastikoan egoten da Horrez gain
hausturaren gainazalak itxura haritsu eta distiragabea du
235 MOLDAKORTASUN-PROPIETATEAK
2351 Estrikzioa
Alde plastikoan izaten da tentsioa handia denean Saiakuntzaren une batera iritsi arte
probetaren luzapena uniformea izan da bere luzaera osoan Hortik aurrera probetaren
sekzioa murriztu egiten da Fenomeno honi estrikzioa deritzo
8
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hasierako So sekzioa eta probetaren etendura ondoko Sf sekzio minimoaren arteko
diferentzia da portzentajeetan adierazten da
2352 Luzapena
Materiala zenbat deformatzen den adierazten du
Lo = Probetaren luzera
Lr = Probetaren luzera hautsi eta gero
236 Hausturazko ezaugarriak
1- Tenperatura
Hozten den heinean alde plastikoa desagertu egiten da beraz materiala hauskor
bihurtzen da eta haustura-tentsiora hurbiltzen da elastikotasun mugan
Berotzen den heinean alde plastikoa handiagotu egiten da eta haustura tentsioa
murriztu egiten da
2- Abiadura
Abiadura areagotzen denean alde plastikoa murriztu egiten da Haustura-tentsioa ez
da aldatzen
3- Tentsioaren banaketa
Materiala hauskor bihurtzea du helburu
Tentsioak aldatu egiten dira
a Angeluetan
b Barruko hausturan
c Tratamenduetan
d Soldaketan9
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
e Mekanizatuetan
4- Kristal-sarea
Aleak handiak direnean materiala lehenago hausten da ez baitago alde plastikorik
Aleak txikiak direnean materiala nekezago hausten da alde plastikoa baitago
5- Materialen elementu kimikoak
Material batzuek ndashadibidez C Si P Sb N H eta Ondash materiala hauskor bihurtzen dute
Beste batzuek berriz elementu horiek desagerrarazi egiten dituzte adibidez Mn N
eta Al-ek eta horrela materiala moldakor izatea lortzen da
24 GOGORTASUN-SAIKUNTZAK
241 SARRERA
Materialen atomoen erresistentzia ezagutzeko gogortasun-saiakuntzak erabiltzen dira
Horrez gain gogortasun-saiakuntzek lotura du propietate elastiko eta plastikoekin
Saiakuntzan lortu diren gogortasun-balioak materialaren konparaketarako edo
tratamendurako bakarrik dira baliagarriak Saiakuntza eta probeta prestatzea ez da lan zaila
Gogortasun-saiakuntza egiteko erabiltzen diren probei dagokienez berriz aipagarriak dira
Marraketa
Bata bestean sartzea
Errebotea
Etab
242 MARRAKETA
Teknika desberdinak daude
MOHS
Mineralogian oso erabilia da teknika hau Saiakuntza-mota honetan aztergai den materialari
marra egiten zaio material jakin batez aztergai den material horren gogortasuna ezagutzeko
Gogortasuna adierazteko Mohs izeneko eskala erabiltzen da
Mohs eskala
1 Talkoa 2 Gatzarria 3 Kaltzita 4 Fluorita 5 Apatitoa 6 Feldespatoa 7 Koantroa 8
Topazioa 9 Korindoia 10 Diamantea
Horrela eta adibide gisa material ezezagun bat Mohs eskalako seigarren materialaz
marratzen bada eta bosgarrenarekin ez material horren gogortasuna bost eta sei artekoa
dela esango dugu
10
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen zenbait material ezaguni dagozkien balioak altzairuak sei eta zortzi arteko
gogortasuna du burdinak seikoa eta burdinurtuek zortzi eta bederatzi artekoa
MARTENS
Piramide-formako 90ordm-ko erpina duen diamantezko punta batek aztergai den materialean
eragiten duen marraren zabalera neurtzean datza proba hau egiteko karga konstantea
aplikatzen zaio diamantezko puntari eta aztergai den materiala higitzeko saioa egiten da
Marraren zabalera ldquoardquo mikratan kalkulatzen da ondoren aditzera ematen den moduan
243 BATA BESTEAN SARTZEA
Karga jakin baten eraginpean jarritako elementu bat pieza baten kontra estutuz konprimitu
egiten da presioaren eraginez baldin eta presioa egiten duen elementua pieza baino
gogorragoa bada Era honetako probetan beraz hori egin eta elementuak piezan utzitako
marka aztertzen da neurtu egiten da marka hori eta markaren neurriari dagokion
gogortasuna adierazten duen zenbakia finkatzen da Proba hau egiteko ordea teknika
desberdinak erabil daitezke ndashBrinell Rockwell Vickers edo Knoop metodoakndash ondoren
ikusiko denez
BRINELL METODOA
11
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza honetan D diametro ezaguna duen altzairuzko bola bat konprimitzen da aztergai
den piezaren gainaldearen kontra karga jakin bat ezarrita eta denbora jakin batez Gero
hatzaren batez besteko d diametroa neurtzen da sare graduatuko lupa erabiliz
Hatzaren azaleraz zatituriko F ezarritako kargari deritzo Brinell gogortasuna
Hatzaren azalera (S) kalkulatzeko pauso hauek eman behar dira
Ondoren kalkulu bidez edo tauletan begiratuz zehazten da Brinell gogortasuna Material
ezberdinetan lortutako emaitzak alderagarriak izan daitezen piezari ezartzen zaion kargak
bolaren diametroaren karratuarekiko proportzionala izan behar du
K balioak materialaren arabera daude zehaztuta
12
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Burdina eta altzairua K= 30
Kobrea Brontzea Letoia K= 10
Aluminioa eta Aleazioak K= 5
Material Bigunak (Eztainua eta Beruna) K= 25
Orokorrean 10 mm 5 mm eta 25 mm diametroko bolak erabiltzen dira
Hurrengo taulan Brinell metodoarentzat erabiltzen diren datuak adierazten dira
2
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko izan behar du
2- Lodierak berriz 10 bider arrastoaren sakonera izan behar du
3- Bi arrastoen tarteak 25 D neurrikoa izan behar du eta arrastoaren zentrotik laginaren
erpinerako tarteek 15 D izan behar dute gutxienez
4- Saiakuntzaren tenperatura 23 ordmC+- 5 izan behar du
Brinell saiakuntza 500HB baino gogortasun txikiagoko materialetan egiten da materialak
maila horretatik gorako gogortasuna izanez gero deformatu egiten da bola Karga ezartzeko
denbora normalean 15 s-koa da
Brinell gogortasuna honela adierazten da lorturiko balioa + HB letrak + D F eta t
parametroen balioak barra batez bereizita
Adibidez XXX HB (DFt) 165 HB10300015
165 HB-ko gogortasuna 10 mm D-ko bola 3000 kg-ko kargapean eta 15 s-tan ezarriz
ROCKWELL METODOA
13
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Rockwell metodoak materialek beste material bat beren baitara sar ez dadin jartzen duten
erresistentziaren arabera zehazten du materialen gogortasuna hatzaren sakoneraren
arabera
Zuzenean ematen du materialen gogortasuna kalkulurik egiteko beharrik gabe
Makinak bi eskala ditu bolaren eskala 130 zatirekin (gorria) eta konoaren eskala 100
zatirekin (beltza)
Horrenbestez bi pieza desberdin erabiltzen dira aztergai den piezaren baitan zenbateraino
sartzen diren neurtzeko
Diamantezko konoak erpina 120ordm-ko angelukoa eta muturra biribildua dutenak
Bola esferikoak ondoko diametro hauetakoak 116rdquo 18rdquo 14 12rdquo
Hona hemen Rockwell gogortasun-kargak eta sartzeko pieza-mota eta tamaina
oa Bolak
Probetan bi karga sartzen dira eta hatzaren sakoneraren ldquoerdquo hondar-gehikuntza neurtzen da
Saiakuntza egiteko urrats hauek eman behar dira
1- Probeta makinaren euskarriaren gainean ipintzen da
2- Hasierako karga ezartzen da
3- Bolaren edo konoaren eskalan jartzen da
4- Gainkarga ezartzen da araututako karga osora heldu arte
5- Gainkarga kendu egiten da hasierako karga mantenduz eta ldquoerdquo hondar-sakonera
irakurtzen da
Hurrengo irudietan ikus daiteke bai bolarekin bai konoarekin saiakuntza egitean hartzen
duten posizioak
Piezaren gainazala
14
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Piezaren gainazala
Rockwell gogortasuna H-e zenbakia da non
H = 100 den ACDN eta T eskaletan eta H = 130 beste guztietan
e hondar-sakonera u unitateetan neurtuta u = 2μm da eskala guztietan N eta T eskaletan
izan ezik non u = 1 μm den
Rockwell gogortasuna adierazteko zenbaki honi HR eskalaren letrak ipintzen zaizkio atzean
N eta T eskalen kasuan izan ezik ezarritako karga ipintzen baita kasu horietan letra horien
aurretik
Adibidea
C eskalan e = 24u (48 mm) H-e = 76 gogortasuna 76HRC
T eskalan 45 kg erabiliz e = 50u (50 mm) H-e =50
50HR45T
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren azalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Lodierak berriz 8 bider hatzaren diametroa altzairuetan eta 10 bider aluminio edo
kobrezko aleazioetan izan behar du
3- Bi hatzen arteko distantziak eta hatzaren zentrotik probetaren ertzaren arteko
distantziak 25 bider hatzaren diametroa baino handiagoak izan behar dute
4- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC-koa izan behar du
5- Pieza zilindrikoak izanez gero arauek ezarritako zuzenketak ezarri behar zaizkio
neurtutako gogortasunari
ROCKWELL METODOEN ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK
15
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Azkarra eta zuzena
Brinell metodoak baino hatz txikiagoak egiten ditu
Materiala ondo kokatzen ez bada neurketak faltsuak ateratzen dira
VICKERS METODOA
Metodo hau Brinell metodoaren antzekoa da Laborategietan asko erabiltzen da Aztergai
den materialean sartzeko pieza gisa diamantezko oin karratudun piramide zuzen bat
erabiltzen da pieza honen erpinean kontrako aurpegiek 136ordm-ko angelua osatzen dutela
(irudian ikusten den bezala)
Vickers gogortasuna kalkulatzeko ezarritako F indarra arrastoaren azaleraz zatitu behar da
ondoren adierazten den moduan
Hatza d diagonaleko oin karratuko piramide zuzentzat hartzen da d diagonal honen
baliotzat sare graduatuko mikroskopio baten bidez neurtutako hatzaren bi diagonalen arteko
batez bestekoa hartzen da d = (d1 + d2) 2
16
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hatzaren azalera kalkulatzeko perimetroa bider apotema zati bi
1kg eta 100kg bitarteko kargak erabiltzen dira normalean 30 kg-koa da eta karga-
ezarpeneko tartea 15 s-koa
Vickers gogortasuna honela adierazten da Lorturiko balioa + HV letrak + Ft parametroak
barra batez bereizita
Adibidea 600 HV 3015
600 HV-ko gogortasuna 30 kg ezarriz 15 s-tan
SAIAKUNTZA EGITEKO BALDINTZAK
1- Probetaren gainazalak laua garbia eta bolarekiko zuta izan behar du
2- Laginaren lodierak 15 bider diagonala baino handiagoa izan behar du
3- Saiakuntza-tenperatura 23 ordmC
VICKERS METODOEN ABANTAILAK
Nahiz eta karga bera izan ez arrastoak alderagarriak dira elkarren artean
Material bigunak eta gogorrak neur daitezke
KNOOP METODOA
Vickers metodoarekin duen desberdintasuna saiakuntzan aztergai den materialean sartzeko
erabiltzen den pieza da oin erronbikoko piramidea da kasu honetan Piramidearen
erpinetako angeluak 172ordm 30rsquo eta 130ordm dira eta oinaren diagonalaren arteko erlazioa 71
Gogortasuna honela kalkulatzen da
17
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Formula horretan d aldagaia diagonal nagusia da eta F berriz ezarritako karga
Laborategian bakarrik erabiltzen den metodoa da
244 ERREBOTEA
Saiakuntza honetan materialen erreakzio elastikoa aztertzen da Horretarako aztergai den
materialaren gainean beste material gogorrago bat jausten uzten da eta bola baten bidez
errebotearen altuera neurtzen da
Shore aparatua eskleroskopio izenekoa da 300 mm altuerako beirazko tutu batez dago
osatuta eta tutu horren barnetik diamantezko puntu biribildua duen mailu bat jausten da
aztergai den piezaren gainera
18
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Hona hemen prozesu honen urratsak
Lehenengo aparatuaren oinarrian lotzen da pieza
Bigarrenean xurgatze-sistema baten bidez goraino igotzen da mailua eta handik
behera jausarazten
Hirugarrenean errebotearen altuera gorena neurtzen da eta horrela lortzen da
gogortasunaren neurria
Hurrengo taulan Shore aparatuan metal batzuekin lortzen diren balioak aipatzen dira
Metala
una HS
19
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
25 ERRESILENTZIA-SAIAKUNTZAK
Orain arte aipatutako saiakuntza guztiak egitea ere batzuetan ez da aski izaten materialen
portaera ondo ezagutzeko eta hori dela eta aurretik aipatutako guztiez gainera erresilentzia-
saiakuntzak ere egiten dira
Saiakuntza hauek nola egiten diren aztertu baino lehen komenigarria da materialen
hauskortasuna aztertzea beti ezin izaten baita erresilentzia erabili materialen harikortasun
edo hauskortasunaren arabera hain zuzen
Metala hauskorra da elastikotasun-mugara iritsi gabe hausten denean eta berez zati guztiak
berriz osatuz gero metalak bere jatorrizko forma eta dimentsioak berreskuratzen ditu
Metala harikorra da zati plastikoan hausten denean beraz zati guztiak berriz osatu arren
metalak ez ditu berreskuratzen bere jatorrizko forma eta dimentsioak
Normalean erresilentzia-saiakuntzetan metalaren hauskortasuna baliatzen da horrela
erresilentziak eskatzen dituen baldintzak eta faktoreak errazago betetzen baitira hau da
apurtzea errazagoa delako
Hauskortasuna eragiten duten faktoreak honako hauek dira
Tenperatura jaistea
Deformazio-abiadura handiagotzea
Piezaren tamaina handiagotzea
Materialen erresilentzia neurtzeko Charpy pendulua izeneko tresna erabiltzen da edo
hozkadun probeten aurkako talkazko flexio-saiakuntza deritzona
Probetak araututa daude eta erdian V U edo sarraila-zuloaren formako hozka bat du Bi
euskarriren artean jarri eta talka batez hautsiz egiten da saiakuntza Horrela xurgatutako
energia neurtzen da eta horretarako aspalditik Charpy pendulua erabiltzen da
Charpy penduluaren marrazkia
20
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Prozesua honela egiten da hasieran pendulua erortzen uzten da ho altueratikprobeta hozka
duen beste aldean jotzen du irudian ikusten den bezala eta energia potentziala besterik ez
da kontuan hartzen Eo = mgho Gero probeta haustean igoera txikiagoa izango du Hf
horrela penduluaren pisua eta altueraren diferentzia jakinda xurgatutako energiaren balioa
jakin daiteke
Altuera neurtzeko penduluak erortzean orratz bat bultzatzen du zirkulu graduatu batean eta
horrek adierazten du goreneko altuera
Erresilentziaren balioak (k) normalean jouletan ematen dira
Xurgatutako energia E = (h0 ndash hf) mg
Erresilentzia K = Es
non s probetaren haustura-sekzioa den(cm2)
251 Probetak
Probetak mekanizatuak dira eta 55 mm luze eta 10 mm zabaleko ebakidura karratua
daukana da arrunta
Saiakuntza honetan kontuan hartu behar da probetaren tenperatura
21
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ia material guztiak hauskorrak dira tenperatura baxuetan eta harikorrak tenperatura
garaietan
Hori dela eta materiala harikorra izateak energia handiagoa eskatzen du probeta hausteko
hauskorra izateak baino eta horregatik metal hauskorrak erabiltzen dira
26 NEKE-SAIAKUNTZA
Makinako piezak edo egitura-elementuak eta horien artean karga desberdinak jasaten
dituztenak denbora luzez eta ia deformazio plastikorik gabe hausten dira oso bizkor
erresistentzia mekanikoa baino karga txikiagoarekin kasu horretan materiala nekeaz hautsi
dela esaten da
Garrantzi handiko fenomenoa da pieza asko baitaude egoera horretan adibidez ponpak
turbinak ardatzak eta abar
Hasieran pitzadura bat agertzen da karga jasaten duen piezaren aldean ia beti gainazalean
eta hortik aurrera material guztira zabaltzen da apurtu arte
Zabaltzea motela izaten da baina etengabea eta epaiaren alde ona kargari gehiago ezin
eutsi dionean zakarki hausten da
Neke-saiakuntzak datu fidagarriak eta alderagarriak eman ditzan hau da material
desberdinen erantzuna zein den jakiteko erabiltzen diren saiakuntzetarako barrek dimentsio
eta forma berekoak eta akabera ahal den onenekoak izan behar dute
Barra hauek karga-zikloak pairatu behar dituzte Saiakuntzan ez da karga-aldaketarik
eragiten eta tentsio handiena eta txikiena edo tartekoa ematen du
Materialen portaera ezagutzeko zenbait lagin alderatzen dira saiakuntzak eginez tentsio
handiekin eta txikiekin eta bakoitzean materiala hautsi arte zenbat karga-ziklo igaro diren
neurtzen da
Material bakoitzaren balioak egiaztatzeko irudiz ematen dira saiakuntzen emaitzak diagrama
batean puntu batez adieraziz Ordenatu-ardatzean tentsioa adierazten da eta abzisan berriz
karga-zikloak
Neke-erresistentzia da tentsio-gorabehera handienak sortzen dituena Alegia materialak
hautsi gabe zenbat ziklotan eutsi dezakeen adierazten du
Material batzuekin diagramak erakusten duenez tentsio-aldaketak edo gorabeherak bere
maila gorena iristen duenean hautsi gabe diraute material jakin batzuek eta maila gorenak ez
die neke-apurketarik eragiten Tentsio horri neke-muga deritzo
Hona hemen neke-muga duten materialak
Burdinurtua
raquo Altzairu herdoilgaitza
22
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
raquo Altzairu gozoa
raquo Aluminio eta magnesiozko aleazioak
Aluminioak eta kobreak berriz ez dute neke-mugarik
27 ISURPEN-SAIAKUNTZA
Materialak deformatu egiten dira kargak jasatean beraz materialek kargaren araberako
deformazioa jasaten dute
Dena den hau ez da beti egia adierazpen horretan tenperatura eta denbora ez baitira
kontuan hartu Izan ere gerta daiteke materialak giro-tenperaturan portaera bat izatea eta
tenperatura oso handietan oso bestelakoa izatea Hau da karga konstantepean nahiz eta
karga hori elastikotasun-mugako tentsioa baino txikiagoa izan denbora pasa ahala
materiala deformatuz joaten da beraz materialak ez dira deformatzen kargaren arabera
bakarrik beste faktore batzuek alegia tenperaturak eta denborak ere badute eraginik
deformazioan Fenomeno honi Creep deritzo ingelesez
Saiakuntza guztietan tenperatura oso handia erabiltzen da Horrez gain lehen aipatu den
bezala probetak karga konstanteak jasaten ditu denbora luzeetan eta horrela nolako
aldaketak izan dituen aztertuko da
Dudarik gabe ez da ahaztu behar tentsioak materialen deformazioan eragin zuzena duela
eta tenperatura jakin batean tentsio desberdina jasaten duten zenbait probeta jarriz gero
tentsio handienekoetan deformazioa bizkorrago gertatuko dela jabetuko gara
Isurpen-erresistentzia ere neur daiteke tenperatura jakin batean tentsioak eragiten duen
gutxieneko deformatzeko abiadura orduko 0000001 da Askotan komenigarria izaten da
Material bat hautsi dadin tenperatura jakin batean tentsio desberdinekin zenbat denbora
behar den ezagutzea Probetak hautsita amaitzen da saiakuntza
Saiakuntza hori egiteko erabiltzen diren makinak labeak izaten dira oro har barrenean
tenperatura kontrolatzeko sistema bat dute eta pisu baten bidez tentsioa aplikatzen da
Horrela denbora luzean lan egiteko eta aldian-aldian probetaren luzapena neurtzeko aukera
dago
28 TOLESTURA-SAIAKUNTZA EDO MAKURDURA-SAIAKUNTZA
Makurdura-saiakuntzak probetak flexiopean jarriz egiten dira angelu jakin bat iristeraino
makurtu arte Horrela kanpoko aurpegia trakziopean dago
Arauaren arabera angelu desberdinak ezar daitezke pitzadurarik gertatu gabe Normalean
180ordmko angelua erabiltzen da makurdura neurtzeko
23
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Saiakuntza hau ez da batere erraza eta materialen harikortasuna makurrarazitako aldeak
neurtzen du Horrela baloratzen da deformazioaren zenbatekoa edo aurki daitezke gune
jakin batean dauden arazoak adibidez soldadura egin den aldean
Probetak arautuak dira eta hona hemen adibide batzuk
Xaflak edo profilak erabili behar badira probetak prestatzeko orduan kontuan hartu
behar da probetaren lodiera Hau da 25 mm-ko lodiera baino gutxiago izanez gero 30
eta 50 mm-ko bitarteko zabaleko laginak atera beharko dira Bestela 25 mm-ko
lodiera baino handiagoa bada alde batetik mekanizatu egin beharko da 25 mm-raino
Horrez gain mekanizatu ez den aldea saiakuntzan trakziopean egongo da
Barra biribilak edo poligonalak izanez gero probetak prestatzeko orduan kontuan
hartu behar da beraien diametroa Alegia 30 mm-ko diametroa baino handiagoa bada
probeta angeluzuzeneko 30 mm-ko zabalerarekin eta 25 mm-ko lodiarekin aterako da
Bestela 30 mm baino txikiago bada probeta ateratzeko dimentsioak ez dira kontuan
hartuko
Material forjatuentzat edo burdinurtuarentzat probetaren alde guztiak mekanizatu
egiten dira
1048748 Saiakuntzaren prozesua
Probeta muturretan bi zilindro ezarriz finkatzen da eta trakziopean egongo den aldea
euskarriak ukitzen dituela jartzen da Horrez gain probetaren goiko alboan eta erdian indarra
eragiten duen arrabol bat edo biren bitartez makurrarazi egiten da hautsi arte
Arrabolaren luzerak probetaren zabalerak baino handiago izan behar du Era berean
diametroa arauaren eta saiakuntzarako erabili behar den materialaren arabera kalkulatuko
da Biren diametroa oso handia bada probetaren makurdura txikia izango da beraz esfortzu
txikiagoa egingo du
Kargaren aplikazioa oso poliki egiten da nahi den angelua lortu arte horrela ez da sortuko
talkaren ondoriozko apurketarik
24
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Makurdura 180ordm-koa izanez gero eta azkeneko graduetan behar den bezala tolestu ezin
bada konpresore edo tornuzil bitartez bukatuko da saiakuntza
SAIAKUNTZA EZ SUNTSIGARRIAK
31 SARRERA
Orain arte aipatu diren saiakuntzetan hau da trakzioan makurduran erabiltzen diren
elementuak ezin erabil daitezke dagokien eginkizuna betetzeko saiakuntzen ondoren
suntsituta gelditzen baitira Hori dela eta diseinu-fasean daude gehienak Ondoko ataletan
azaltzen diren saiakuntzei dagokienez berriz aukera ematen dute bertan erabilitako
elementuak saiakuntza amaitu ondoren erabiltzeko behar dituzten eskakizunak eta
baldintzak gainditzen badituzte beti ere
32 BEGIZKO IKUSKAPENA
Materiala biltegira iristen denean begizko ikuskapena hasten da eta fabrikazio-prozesu
osoan jarraitzen du Ikuskatzaileak produktu bukatua aztertuko du eta produktu horrek
baldintzak betetzen ez baditu seinalea edo marka jarriko du konpondu beharreko lekuan eta
ondoren txostena amaituko du
Hori izango litzateke oro har saiakuntza honen prozesua
Ikuskatzaileak hainbat gaitasun izan behar ditu bere lana betetzeko Soldadura-arloan
trebatua izan behar du eta bere eginkizunak honako hauek dira besteak beste
Materialak betetzen ez dituen espezifikazioak identifikatu
Produktuaren fabrikazioan sortzen diren akatsak bukatu baino lehen zuzendu horrela
ez da atzera botako produktu bukatua
25
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Horrez gain ikuskatzaileen ezaugarri nagusiak hauek dira
Adimena
Ikusmena
Ikusmena ezinbestekoa da azaleko edozein aldaketa bereizteko
Horrez gainera hainbat tresna kode plano eta araua ezagutu behar ditu
33 LIKIDO SARKORRAK
Teknika honen bitartez edozein material azter daiteke eta oso teknika erraza da gainera
Saiakuntza honen bitartez pororik ez duten materialen gainazalean agertutako hausturak
ikusten dira
Orokorrean prozesua egiteko urrats hauek egin behar dira lehenbizi gainazalean likidoa
aplikatzen da eta kapilaritate-metodoaren bitartez arrailetan barneratzen da Ondoren
gainazalean soberan dagoen likidoa kentzen da likido baten laguntzarekin eta azkenik
arrailetan dagoen likidoa azalera irteten da eta hausturak agerian gelditzen dira
Likidoak bere lana ondo egiteko ezinbestekoa da baldintza eta propietatea hauek betetzea
Gainazala garbi egotea
Hausturaren neurria
Gainazal-tentsioa
Hezatzeko gaitasuna
Likatasuna likidoak likatasun handia badu likidoak denbora gehiago beharko du
hausturetan barrura sartzeko
331 IKUSKARITZA-LANAREN FASEAK
Prozesu honetan bost fase daude
Lehenengoa gainazala garbitzea eta prestakuntza-fasea da gainazalak garbi eta
lehor egon behar du eta hausturak ura olio edo beste substantziarik gabe egon
behar du likido sarkorrak bere lana ondo egin dezan
Bigarrena barneratze-fasea da likido sarkorra gainazalean aplikatzen da eta
pitzaduran barrena sartzen da
Hirugarren fasean gainazalean soberan dagoen likidoa kendu egiten da hausturetan
barneratu ez den likidoa kendu egiten da eta horrela hobeto aztertuko dira hausturak
Laugarrena errebelatze-fasea da errebelatzaileak likido sarkorra zurgatzen du
hausturetatik kanpora Errebelatzailea hauts fina da zuria gehienetan
26
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bosgarren fasea behatze-fasea da errebelatzailea aplikatu ondoren denbora-tarte
bat itxaron behar da Normalean fabrikatzaileak adierazten du zenbat denbora itxaron
behar den denbora hori igaro eta gero ikuskatzaileak pieza aztertuko du
332 MATERIALAK ETA EKIPOAK
Likido sarkorrak
Bi mota daude likido sarkor koloreztatuak eta likido sarkor fluoreszenteak
Bi mota horiek aldi berean beste multzo hauetan banatzen dira
Urarekin garbitzen diren sarkorrak
Sarkor postemultsionagarriak ezin dira urarekin garbitu eta emultsionatzaile bat
behar du
Disolbatzaileekin garbitzen diren sarkorrak
Gainazalean soberan dagoen sarkorra kentzeko erabiltzen den likidoa
Lehen aipatu denez hausturetan barrena sartzen ez den sarkorra kendu egin behar da
baina hausturetan barneratua den likidoa erabat kendu gabe
Likido sarkorra postemultsionagarria denean emultsionatzaile bat behar da eta biak
nahastuta daudela urarekin garbitzen dira
Horrez gainera likido sarkorrak egiten dituzten etxeek nork bere disolbatzaileak egiten ditu
Errebelatzaileak
Errebelatzaileak errebelatze-prozesua egiten du eta ikuspena handitzen gainazala garbitu
ondoren sarkorra non dagoen adierazten baitu
Errebelatzaileak hauts lehor eta meheak dira zurgatzeko gaitasun handia dutenak Gaitasun
horri esker hausturan dagoen likido sarkorra zurgatzen du eta kolore berezi batez zikintzen
du Ikusten den irudia benetako akatsa baino handiagoa izaten da
Errebelatzaileak zuriak izaten dira oro har eta likido sarkorraren kolore gorria edo
fluoreszentea nabarmendu egiten da zuriaren gainean
Hiru errebelatzaile-mota daude
Hauts lehorra
Hauts-esekidura uretan
Hauts-esekidura disolbatzailean
Ekipoak eta instalazioak
Erabiltzen diren ekipoek eta instalazioek saiakuntzaren eta ikuskapenaren kontrola bermatu
behar dute
Behar den argiztapena (argi beltza sarkor fluoreszenteentzat eta argi zuria koloreztatuentzat)
emango duten errebelatzaileak erabiltzen dira
27
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
333 IKUSKAPEN-PROZESUA
Prozesua honako hau izaten da oro har
Hasierako garbiketa
Lehortzea
Sarkorra ezartzea
Emultsionatzailea
Garbiketa
raquo Lehortu ndash errebelatzaile lehorra
raquo Lehortu ndash errebelatzaile ez urtsua
raquo Errebelatzaile urtsua ndash lehortu
Errebelatzea
Behatzea
Azken garbiketa
Gainazalaren prestakuntza
Gainazalek garbi eta lehor egon behar dute batere substantziarik gabe egon behar dute
zikinkeriek zaildu egingo bailukete haustura-behaketa eta ikuskapen-prozesua oztopatu
egingo bailukete
Garbiketa edo prestakuntza ondo egin behar da prozesuaren beste fase batera igaro
aurretik
Horretarako metodo asko daude esate baterako mekanikoak kimikoak disolbatzaileak
Garbiketa egin eta gero eta likido sarkorra aplikatu baino lehen gainazalak lehor egon behar
du eta garbitzeko produktu-hondakinik gabe
Likido sarkorra ezartzea
Lehenbizi likido sarkor egokia hautatu behar da hausturaren arabera aplikatuko baita
sarkorra likidoak hausturak detektatzeko duen erraztasuna (sentikortasuna) kontutan hartuz
Likido sarkorra hautatzea
Hurrengo lerroetan likido sarkor moten ezaugarri batzuk adieraziko ditugu
Sarkor fluoreszente postemultsionagarriek haustura txikiak aurkitzen dituzte eta denbora
gutxi behar dute barneratzeko Dena den emultsionatzailea emateak luzatu egiten du
saiakuntza-denbora
Oso egokia da produkzio handiko saiakuntzetarako
Urarekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak aurrekoak bezain onak ez dira baina
merkeagoak izaten dira Dena den ez dira egokiak sakonera txikiko hausturetarako Horrez
gainera gehiegi garbituz gero murriztu egiten da likidoaren sentiberatasuna
28
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Bi likido sarkor horiek argi beltza behar dute eta horixe dute eragozpen nagusia
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak oso egokiak dira haustura
txikiak aurkitzeko eta obran bertan erabiltzeko Dena den ez dira likido sarkor fluoreszenteak
bezain onak
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkor fluoreszenteak urarekin garbitzen direnak
baino sentikorragoak dira Horrez gain zonaldeka egiten diren azterketetarako eta ura ezin
erabili denerako gomendatzen dira
Likido sarkor koloreztatu eta postemultsionagarriekin emultsionatzailea erabiltzeak garestitu
egiten du prozesua
Metodo sinpleena eta azkarrena urarekin garbitzen diren likido sarkor koloreztatuak
erabiltzea da Dena den ez dira aurrekoak bezain sentikorrak
Metodo guztietan erabiltzen den likido sarkorra edozein dela ere likidoak barneratzeko
behar duen denbora hausturaren materialaren likido sarkorraren eta piezaren
tenperaturaren araberakoa da
Normalean nahikoa izaten dira 8 minutu Hala ere fabrikatzaileak gomendatzen duen
denbora kontuan hartzea komeni izaten da Zenbaitetan barneratze-prozesua bizkortu nahi
denean berotu egiten da aztertu beharreko pieza
Likido sarkorra ezartzea
Likido sarkorra ezartzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Likido sarkorra pieza likidoan sartuz brotxarekin edo lainoztatze bidez ezar
daiteke
Barneratze-denbora kritikoa da Normalean 16 ordmC eta 52 ordmC bitarteko
tenperaturarekin aplikatu behar da
Garrantzi handikoa da fabrikatzailearen gomendioak errespetatzea Denbora laburra bada
likido sarkorra ez da hausturetan barneratuko eta saiakuntza ez da behar bezala irtengo
Gehiegizko denbora erabiltzen bada berriz likidoa lehortu egiten da haustura barruan eta
azterketaren emaitzak ez dira zuzenak izango
Soberan dagoen likido sarkorra kentzeko erabiltzen diren produktuak
Prozesu honetan oso garrantzitsua da denbora Denbora ez dago araututa eta likidoaren
osaeraren eta deuseztatzailearen araberakoa izango da Fabrikatzaileak ematen du datu
hori gehienetan
Hausturak oso irekiak ez direnean denbora gutxi behar da bestela likidoa sarkorra
hausturatik kanpora irtengo baita garbitzean
Barneratze-denbora igaro ondoren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu egin behar
da baina kontu handiz eta erabili den sarkor motaren arabera
29
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Urarekin garbitzen diren sarkorrak sarkorra pieza uretan sartuta edo pieza
urarekin zipriztinduz garbi daiteke
Likido sarkor postemultsionagarriak emultsionatzailea pieza barruan sartuta
edo lainoztatuz aplika daiteke Horretan ematen den denbora gainazalaren
egoeraren eta haustura-motaren araberakoa izango da
Emultsionatzailea aplikatu eta gero soberan dagoen likido sarkorra
emultsionatzailearekin nahasten da eta orduan ura erabiltzen da nahastura
hori garbitzeko
Disolbatzailearekin garbitzen diren likido sarkorrak kasu honetan soberan
dagoen likido sarkorra lehenbailehen garbitu behar da Garbiketa egiteko
disolbatzailean bustitako trapu batez igurtziko da gainazala soberan dagoen
likido sarkor guztia kendu arte baina haustura barruan dagoen likidoa sarkorra
kendu gabe Bestalde gainazala garbitzeko disolbatzaile- zorrotada erabiltzea
debekatuta dago
Lehortzea
Piezaren gainazalean soberan dagoen sarkorra kendu eta gero eta errebelatzailea aplikatu
baino lehen lehortzen utzi behar da pieza
Adibidez urarekin edo postemultsionagarriekin garbitzen diren sarkorrak erabiltzen direnean
gainazala trapu garbiarekin edo 80 ordmC eta 105 ordmC bitarteko aire-korronteekin lehortuko da ez
da ahaztu behar gainazalaren tenperaturak 52 ordmC-tik beherakoa izan behar duela beti
Errebelatzailearen aplikazioa
Errebelatzailea aukeratzeko honako baldintza hauek hartu behar dira kontuan
Gainazala zimurra bada errebelatzaile lehorra erabiliko da izan ere
errebelatzaile hezeak gainazaleko gorabeheretan pilatuko baitira eta
errebelatzaile-geruzaren loditasuna aldakora izango baita
Errebelatzaile hezeak ezin erabil daitezke piezek hozka zorrotzak dituzten
aztertzeko errebelatzailea pilatu egingo baita eta emaitzak ez baitira onak
izango
Errebelatzaile hezeak erabiliz gero oso zaila da saiakuntza bera berriz egitea
Errebelatze-denbora barneratze-denboraren erdia da gutxi gorabehera
Soberan dagoen sarkorra kendu eta gero ahal bezain pronto aplikatuko da
errebelatzailea
Likido sarkor fluoreszentearentzat errebelatzaile lehorra zen errebelatzaile
hezea erabil daitezke
Dena den likido sarkorra koloreztatuarentzat errebelatzaile hezea baino ezin da erabili
30
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
Ikuskapena
Errebelatzaileak behar duen denbora pasa eta gero ahal bezain azkarren aztertuko da
pieza
Edozein likido sarkor erabilita ere hausturak kolorearen kontrastearen bitartez edo ateratako
likido sarkorraren fluoreszentziaren bitartez nabarmenduko dira
Oharren interpretazioa
Likido sarkorra errebelatzailean gehiegi zabaltzen bada zaila da hausturaren tamaina eta
haustura-mota zehaztea
Likido sarkor koloreztatuak haustura kolorearen kontrastearen bitartez nabarmentzen da
likido sarkorra gorria izaten da oro har eta errebelatzailearen geruza zuriaren gainean
ezartzen da
Likido sarkor fluoreszenteak mekanismoa aurrekoaren berdina da baina behaketa argi
beltzarekin egin behar da
34 PARTIKULA MAGNETIKOAK
Ikuskatze-metodo hau pieza magnetizatuetan agertzen diren akatsen ondorioz magnetikoen
eremuek jasan dituzten aldakuntzetan oinarritzen da
Horren ondorioz partikula magnetikoak erakartzen dituzten ihes eremuak sortzen dira
akatsaren inguruan Partikula horiek errebelatzaile-zeregina betetzen dute Material
ferromagnetikoetan baino ezin erabil daiteke eta azaleko eta azalpeko akatsak agerrarazten
ditu
341 SAIAKUNTZAREN PROZESUA
Material ferromagnetikoa eremu magnetikoaren bidez magnetizatu behar da Piezaren
gainazalean akatsen bat izanez gero fluxu magnetikoarekiko zuta fluxuak ez du zuzen
jarraituko eta okertu egingo da horren ondorioz fluxua gainazaletik kanpora irtengo da eta
ihes-eremu delakoa osatuko da Era berean partikula magnetikoak piezaren azalean
zabaltzen badira ihes-eremu delakoan pilatuko dira fluxu magnetikoaren bidea erraztuz
Bestalde piezaren gainazalean fluxu magnetikoarekin paraleloa den akatsen bat izanez
gero fluxu magnetikoak zuzen jarraituko du eta ez da aldakuntzarik gertatuko
35 SAIAKUNTZA ERRADIOGRAFIKOAK
Atal honetan X izpien eta gamma izpien aplikazioak aztertuko dira
Aztergai den piezari jaurtitzen zaizkio bi izpi hauek argi ikusgaian opakuak diren
materialetan sartzeko eta haiek zeharkatzeko gai baitira
31
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
X izpiak tutu elektroniko batzuetan sortzen dira Tutu horiek funtziona dezaten energia
elektrikoa behar da Gamma izpiak berriz prozesu berezko eta itzulezin batean sortzen dira
X izpiak
X izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira eguzki-argiarenak bezalakoak Tutu batean
sortzen dira tutu hori hutsa egin den kristalezko edo metalezko zilindro zeramiko bat da eta
anodo eta katodo bana ditu
Katodoak berotutakoan elektroiak igortzen dituen harizpi termiko bat du Indar handiko eremu
elektriko batek tentsio handiko eremu elektriko batek elektroi horiek anodorantz eramaten
ditu abiadura handian Energia horren 99 bero bihurtzen da eta haizeak desagerraraziko
du beste 1 berriz X izpi bihurtuko da
igorritako erradiazio-kopurua aldatu egin daiteke
Era berean tentsioa aldatuz gero talkaren energia alda daiteke eta horrek erradiazioaren
kalitatean zuzeneko eragina du beraz kilotentsioa handituz gero erradiazioaren barneratze-
indarra ere handitu egiten da
Erradiografian erabiltzen den X izpiaren uhin luzera 2 eta 002 angstrom bitartekoa da
Horrez gain piezak zeharkatzeko ahalmena materialen eta X izpiak duen energiaren
araberakoa izango da
Intentsitatearen unitateak ampereak dira tentsioarenak berriz kilotentsioak
Gamma izpiak
Gamma izpiak erradiazio elektromagnetikoak dira X izpiak bezala Gamma erradiazioa
igortzeko gai diren atomoak dituen materia erradiaktiboaren zati txiki gisa definitzen da era
horretako iturria
Isotopo bakoitzak erradiazio berezi jakin bat igortzen du barneratzeko botere jakina duena
substantziaren araberako erradiazioa da eta ezin erregula daiteke
Isotopo erradioaktiboek etengabe igortzen dituzte erradiazioak nahiz eta beren jarduna
denborak aurrera egin ahala jaitsi egiten den Une jakin batean igortzen den erradiazio-
kopurua une horretan iturriak duen jardueraren araberakoa da
Bestalde erradiazioak arriskutsuak direnez isotopoak edukiontzi blindatuetan gordetzen dira
eta urrutiko aginte bidez erradiografiak egin behar diren unean bakarrik ateratzen dira
Nahiz eta X izpiekin egindako erradiografiak argiagoak atera gamma izpiarekin lan egiten da
oro har erabilpen industrialetan izan ere merkeago ateratzen da eta batez ere edozein
egoeratan erradiografiak ateratzeko erraztasuna dago
32
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
351 ERRADIAZIOAREN EZAUGARRIAK
Nahiz eta X izpiak eta gamma izpiak sortzeko prozesua erabat desberdina izan izaera
bereko erradiazio elektromagnetikoak dira biak Honako ezaugarri hauek dituzte
Lerro zuzenean hedatzen dira
Material opakuak altzairuzko xafla edo hormigoia adibidez zeharkatzeko gai
dira
Erradiazioaren energia motelduz doa materialean barneratu ahala materialaren
lodieraren eta dentsitatearen arabera
Argazki-pelikula inpresionatu egiten dute
Gizakiarentzat kaltegarriak dira
36 ULTRASOINU BIDEZKO SAIAKUNTZAK
Ultrasoinuak uhin akustikoak dira soinu-uhinen antzekoak baina gizakiak ezin entzun
dituenak maiztasun-eremua gizakiarentzat entzungarri dena baino garaiagoa baitute
Solido likido eta gasetan hedatzean eragiten dituzten fenomenoei esker aplikazio tekniko
eta zientifiko ugari eman zaizkio materialen ldquo kalitate-kontrolardquo hausturak eta barne-akatsak
aurkitzea materialen ezaugarriak ezagutzea eta materialen loditasuna neurtzea besteak
beste
361 ULTRASOINU-UHINAK SORTZEKO ETA HARTZEKO METODOA
Saiakuntza honetan erabiliko den aparatuak aldi berean uhinak sortzeko eta hartzeko
gaitasuna behar du eta efektu piezoelektrikoa eragiten duten materialez egina behar du izan
horretarako
Efektu horren ondorioz kanpoko esfortzu baten bitartez material piezoelektrikoa deformatzen
denean material horren aldeetan potentzial-diferentzia agertzen da
Alderantzizko fenomenoan materiala bi elektrodoren artean jartzen bada aldatu egiten zaio
itxura potentzial elektrikoa aplikatuz gero luzatu edo txikiagotu egingo da polaritatearen
arabera eta maiztasun berarekin ultrasoinuak sortuko dira
Material piezoelektrikoak dira esaterako kuartzoa bario titanatoa etab
Normalean ultrasoinu-bulkaden bidez diharduten gailuek iraupen gutxiko ultrasoinu-pultsuak
igortzen dituzte eta gero oihartzunaren seinalearen zain gelditzen dira hartzaile gisa pultsu-
-oihartzunaren metodoa deritzo horri
Ultrasoinu-uhinak bulkada bidez lortzeko ekipoak iraupen gutxiko bulkada elektrikoarekin lan
egiten du Hori dela eta kristal piezoelektrikoa kitzikatu egiten da iraupen gutxiko bulkada
elektrikoaren bidez Era berean zabaltzea gehiegizkoa izan ez dadin kristalaren aurpegi
33
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
TEKNOLOGIA MINTEGIAURIBE-KOSTA BHI
batean material indargetzailea jartzen da eta beste aurpegian berriz zuzenean saiakuntzan
aztertzen ari den piezan aplikatzen da
362 ULTRASOINUEN EZAUGARRI BATZUK
Ultrasoinu-uhinak zabaldu egiten dira materialetan zehar oszilazio bidez
Gainazalean dauden partikulak asaldaraziz gero beste partikulei zabalduko diete presioa
edo depresioa kanpoko indarra aplikatuta zabalduz
Ultrasoinu-uhinak bi eratara zabal daitezke materialetan barrena
Luzerazko uhin gisa
Zeharkako uhin gisa
Luzerazkoen kasuan partikulen oszilazio-norabidea eta uhinaren zabaltze-norabidea bat
datoz
34
top related