gipuzkoako hitza - berria · lurraldeak behar duen energia eskaera erabili du reek behin eta berriz...
Post on 15-Oct-2020
6 Views
Preview:
TRANSCRIPT
GIPUZKOAKOHITZA
‘Mugetatik haratago’ DBHkoikasleak migratzaileen larruan
sartzen dira, hiru egunez, Azpeitian
8Elkarrizketa Marga Altolagirrepasaitarrarekin hizketan,
sortzaile lana hizketagai hartuta
6Ostirala
2018ko martxoren 9aIX. urtea343. zenbakia
www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus
Gipuzkoako Hitza-ko emakumeek bat egin dute Martxoaren 8ko greba deialdiarekin, eta, beraz, atzo landu behar zituzten albiste eta iritziak hutsik ageri dira.HITZAko emakumeok
greba egin duguM-8
GUEÑES-ITSASO AUTOPISTA ELEKTRIKOAREN KONTRAKO KOORDINADORA
Abiada hartu du Gueñes eta Itsaso artean goi tentsioko kable sarea eraikitzeko egitasmoak bAurtenhasi nahi ditu eraikitze lanak REE Red Electrica Española enpresak bProtestan ari dira herritarrak b 2-5
Argindarraren autopistak
abiatzeko baimena, bestetik. RedElectrica Españolak egindako au-rreikuspenen arabera, udarakoizango dituzte bi-biak esku arte-an, eta urtea bukatu aurretikabiatu nahi dituzte lanak. Orota-ra, 60 milioi euroko kostua izangodu azpiegiturak, eta 2020rako bu-katuta egotea nahi dute.
GUEÑES-ITSASO AZPIEGITURA
Bizkaia alde batetik bestera guru-tzatuko du; 48,9 kilometroko ibil-bidea egingo du lurraldearen mu-tur batetik bestera: Gueñesen ha-si, eta Alonsotegi, Arrankudiaga,Arrigorriaga, Ugao-Miraballes,Zeberio, Galdakao, Bedia, Igorre,Lemoa, Zornotza, Muxika, Iurre-ta, Garai, Berriz, Mallabia eta Zal-dibar zeharkatu eta gero, Gipuz-koako lurretara sartuko da. 23,51kilometro egingo ditu Elgeta, Ber-gara, Antzuola, Legazpi, Zuma-rraga, Gabiria, Ezkio eta Itsasokolurretatik. Arabako lurretatik ereigaroko da; zehazki, Okondotik.Baina herriekin osatutako
zerrendaren antzeko bat sor lite-ke azpiegiturak zeharkatukodituen mendiguneekin ere.Herriguneetatik kanpo jarri nahidute goi tentsioko linearen azpie-gitura, eta ingurumenean etaekosisteman eragin zuzena izanlezake: Durango eta Arratiazeharkatzen duen Aramotz baila-ra, Ganekogortako mendigunea,
Ia hamar urte egin ditu geldirikGueñes eta Itsaso artean goi tentsiokokable sarea eraikitzeko proiektuak,baina abiada hartu du berriz ere:bi agiri besterik ez du faltaRed Electrica Españolak, eta,aurreikuspen guztien arabera,aurten lortuko ditu. Herri kaltetuakproiektuaren aurka azaldu dira.
Goi
tentsioko
arrakalak
Ainhoa Larrabe Arnaiz
Ia hamarkada bat lozo-rroan eman ondoren,abiadura biziz hartu du-te Gueñes (Bizkaia) etaItsaso arteko goi tentsio-ko linearen proiektua.
Ez kasualitatez. Gatikatik (Biz-kaia) Cubnezaisera (Frantzia) ur-petik doan goi tentsioko kable sa-rea eraikitzeko egitasmoak inda-rra hartu duen momentu bereanhasi dira Bizkaiko eta Gipuzkoakolurraldeak gurutzatuko dituenazpiegituraren eraikuntza proze-suari abiada ematen. Banatutaaurkeztu dituzte proiektu biak,baina REE Red Electrica Españo-laren txostenetan argi azaltzen daegitasmo berari erantzuten diote-la Gatika-Cubnezais eta Gueñes-Itsaso goi tentsioko lineek: Euro-pako Batasuneko herrialdeakenergetikoki lotu nahi dituzte.Sei urte igaro dira REE enpresak
Gueñes eta Itsaso arteko goi ten-tsioko linea eraikitzeko adminis-trazio baimena eskatu zuenetik.2011n egin zion eskaera Espainia-ko Gobernuko Energia Zuzenda-ritza Nagusiari, eta 2017ko azaro-an jaso du erantzuna. Gauzak ho-rrela, bi agiri eskuratzea besterikez zaio falta REEri azpiegituraeraikitzen hasteko: proiektua«onura publikokoa» izendatzenduen dekretua, batetik; eta obrak
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a2 b Astekoa
REE enpresak aurten hasi nahi ditu
Gueñes-Itsaso goi tentsioko linea eraikitzeko
lanak.. JON URBE / ARGAZKI PRESS
ITURRIA: RED ELECTRICA ESPAÑOLA
GUEÑES-ITSASO GOI TENTSIOKO LINEA
BIZKAIA
ARABA
Gueñes
Alonsotegi
Arrigorriaga
Zeberio
Ugao-Miraballes
Galdakao
Bedia
Igorre
Lemoa
Zornotza
Muxika
Iurreta
Garai
Berriz Mallabia
Zaldibar
GIPUZKOAElgeta Bergara
Antzuola
Legazpi
Zumarraga
Gabiria
Ezkio
Itsaso
Okondo
73,5 km
Luzera
60 milioi euro
Aurrekontua
132Dorreak
2020an
Martxan
d
Gueñes-Itsasogoi tentsioko lineaAzpiegituraren egoera
kalkuluen arabera, 22 futbol ze-lairen pareko lur eremuari era-gingo dio, zuzenean. Azpiegitu-rak ingurumenean eragingo di-tuen kalteak salatzeko etaegitasmoaren aurkako jarreraagertzeko mozioa onartu duenudalerrietako bat da Elgeta; Zaldi-bar eta Antzuola, Arrankudiaga,Lemoa eta Igorrerekin batera.REE epaitegietara eramateko au-kera ere ez dute baztertzen kalteajasandako udalek.Ez da kontrakotasuna azaltzen
duten lehen aldia. REEk Gueñes-Itsaso goi tentsioko linea aurkeztuzuenean berean, herri kaltetugehienek helegiteak aurkeztu ziz-kioten azpiegitura eraikitzeko ar-dura duen REE enpresari. Eran-
Artxanda, Gorbeiako ingurunea,Usansoloko pagadiak, Upo etaMandoia mendiguneak... Gueñeseta Itsaso herriak bereizten dituz-ten 73,5 kilometroetan, 132 dorrekokatuko dituzte; gutxi gorabe-hera, kilometro erdiko, bat. 70metro ingurukoak dira dorreak,Bilboko BBVAren egoitzarenparekoak, eta 90 metro zabalekobidea egingo dute goi tentsiokolinea doan toki beretik, baso etalarreak soilduz eta nekazaritzazein abeltzaintzarako baliogabe-tuz. Sektore ekonomikoari zuze-nean kalte egingo lioke, beraz, goitentsioko linearen azpiegiturak.Ideia bat egiteko balio lezake
Elgetaren adibideak: zazpi dorrejarriko dituzte, eta, egin dituzten
tzunik ez dute jaso zazpi urtetan,eta egitasmoa tiraderatik atera etamahaiaren gainean jarri dutene-an, proiektuak ingurumeneaneragingo dituen kalteez oharta-razteaz gain, zalantzan jarri duteazpiegituraren beharra bera.Gueñes-Itsaso Autopista Elek-
trikoaren Kontrako Koordinado-ra ere sortu dute hainbat herrita-rrek, eta azpiegitura gelditu deza-ten lanean ari da tokian toki. Hel-muga bakarra dute buruan: goitentsioko linea bertan behera uz-tea.
«ESTRATEGIKOA»
2009. urtean aurkeztu zuen RedElectrica Española enpresakGueñes eta Ezkio-Itsaso artean400 kW-ko goi tentsioko lineaeraikitzeko egitasmoa. «Estrate-giko» gisa definitu zuen azpiegi-tura REEk orduan. Araba, Bizkaieta Gipuzkoako sare elektrikoa«egonkortzeko» beharrezkoaden egitasmo gisa definituz,«gainontzeko lurretatik duenmenpekotasun ekonomikoariaurre egiteko».Lurraldeak behar duen energia
eskaera erabili du REEk behin etaberriz obraren aldeko argudiogisa. Baina azken hamarkadanbeheranzko joera izan du argin-darraren kontsumoak. EEE Eus-kal Energia Erakundearen arabe-ra, 2016an %5,1 murriztu zenenergia elektrikoaren kontsu-moa Araba, Bizkai eta Gipuzko-an. Eta, oro har, kontsumitzendena baino energia gehiago sor-tzen dela baieztatu du REEkberak. Beraz, argudio horri tira-ka, gaur-gaurkoz ez litzatekebeharrezkoa izango azpiegituraeraikitzea.
PROIEKTUAREN ERROA
Gueñes-Itsaso goi tentsioko line-ak Iberiar penintsularen iparral-deko argindar sarea indartukoduela azaldu zuen REEk 2009ankaleratutako txostenean. Bainabada bestelako arrazoirik ere; ze-hazki, Gatika herrira jo behar dazergatiaren bila, REEk bertanegin asmo duen azpiegitura erral-doira: goi tentsio bidez BizkaikoGolkoa Frantziarekin lotzeko egi-tasmoa aurkeztu zuen iaz, eta argiazaltzen da Espainiako Gober-nuaren 2015-2020 Energia Plan-gintzan bi egitasmoak lotuta dau-dela.Hala dio Gueñes-Itsaso arteko
goi tentsioko linearen eraikun-tzari buruz: «Bizkaiko golkotikegingo den interkonexioa beharbezala ustiatu ahal izateko, fun-tsezkoa da Gueñes-Itsaso artekogoi tentsioko ardatza». Ezbairikgabe, iaz aurkeztutako Gatika eta
Cubnezais (Frantzia) arteko goitentsioko lineaz ari da REE. 370kilometroko kable bidez, urpetiklotu nahi ditu Bizkaia eta Akita-nia.Orotara, gutxienez 1.750 milioi
euroko kostua izango duela au-rreikusi dute, eta Europako Bata-sunak 578 milioi euro jarriko dituazpiegitura egin dadin —Europakargindar konexioak hobetzekoinoiz emandako laguntzarik han-diena—. Europako Batasunakenergiaren esparruan batasunalortu nahi du, kide diren herrial-deen energia menpekotasuna gu-txitzeko. Europako herrialdeenartean energia garraiatzea ahalbi-detu nahi dute, eta horregatikFrantzia eta Iberiar penintsularenenergia lineak are gehiago batze-ko egitasmoa.REEk osatutako txostenaren
arabera, Gueñes-Itsaso goi ten-tsioko linea egin ezean GatikatikFrantziara egingo den energia lo-turaren gaitasuna mugatutaegongo da, «arrisku egoerak»sortuz. REEren aurreikuspenenarabera, 2021ean abiatuko dituzteGatika eta Cubnezais arteko goitentsioko lineako eraikuntza la-nak, eta 2025erako nahi dutemartxan. Bada, aurreikuspenakbetez gero, Gueñes eta Itsaso arte-ko linea eraikita egongo da ordu-rako.Nolanahi ere, Bizkaiko golkoa
gurutzatuko duen egitasmoarennondik norakoak argitu gabedaude oraindik. Herri kaltetuetanegitasmoa aurkezten ari da orainREE, eta ez dago argi proiektuabururaino eramango duten alaez, besteak beste, ingurumeneaneragingo dituen kalteak ere ze-haztu gabe daudelako aurkeztuduten lehen txostenean. Hortaz,Gatika eta Cubnezais arteko ur-peko goi tentsioko linea egingoden ala ez argitu gabe ere, azpiegi-tura horri laguntzeko funtzioaduen Gueñes-Itsaso linea eraiki-tzeari ekingo diote.
INGURUMEN KALTEAK
Azterketa askok frogatzen dutegoi tentsioko lineek ingurumene-an eta osasunean kalteak eraginditzaketela. Tentsio handiko line-ek kutsadura elektromagnetikoasortzen dutela frogatu dute nazio-arteko hainbat ikerketak azkenhamarkadan; tartean, OME Osa-sunaren Mundu Erakundeakegindakoa. Pertsonengan minbi-zia, migraina, ugalkortasun ara-zoak eta alergiak sor ditzakeeladiote azterketek. Minbiziari bu-ruzko Ikerketarako NazioartekoAgentziak (IARC) eta EuropakoIngurumen Agentziak (EEA) osa-tutako txostenetan ere eremu
Astekoa b 3GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
elektromagnetikoak minbizi era-gileak izan daitezkeela baieztatudute.Ekosistemari dagokionez, age-
rikoak dira Gueñes-Itsaso goi ten-tsioko lineak eragingo dituen kal-teak: naturgune ugari zeharkatu-ko ditu azpiegiturak, eta eremuhorietan bizi diren hegaztiei erekalte egin diezaiekeela salatu dutetokian tokiko herritarrek.
GOI TENTSIOAREN GATAZKAK
Itsasotik Deikaztelura doan goitentsioko linea bertan behera utzizuten iaz. Apirilean jakinarazizuten Autopista Elektrikorik Ezplataformako ordezkariek Espai-niako Gobernuaren IngurumenEbaluaziorako Zuzendaritzakesan ziela «ofizialki» bertanbehera geratzen zela egitasmoa.Proiektua atzera botatzeko arra-zoi nagusietako bat haren kontraaurkeztutako helegite ugariakizan zirela azaldu zuten orduan.Ez zen gutxiagorako izan.
2011n aurkeztu zuten Deikaztelueta Itsaso artean goi tentsiokolinea egiteko egitasmoa, eta bere-halakoa izan zen erantzuna: kal-tetutako 174 herrietako alkateek,220 udal eta kontzejutan onartu-tako mozioan adierazitakoajasoz, akordio bat sinatu zuten.Idatziaren bitartez, proiektuarentramitazioa geldiarazteko eskatuzioten Espainiako Industria etaEnergia Ministerioari, sektoreelektrikoko planifikazio berriaonartu bitartean, eta 14.000 hele-gite ere bildu zituzten.Autopista Elektrikorik Ez pla-
taformak, berriz, goi tentsioko li-neari buruzko herri galdeketakegin zituen 2013ko ekainean, Na-farroako 36 herritan, eta Gipuz-koan, Gabiria, Mutiloa eta Zerai-nen. Orotara, 5.156 lagunek izanzuten botoa emateko eskubidea,eta %63k parte hartu zuten: herri-tarren %99,32 azaldu ziren azpie-gitura egitearen aurka. Emaitzakjaso eta berehala, Jaurlaritzari etaNafarroako Gobernuari eskatuzieten autopista elektrikoa bertanbehera utz zezatela. Nolanahi ere,Espainiako Energia Sareko bu-ruek erretiratutako proiektuarenordez beste bat aurkeztuko dutelauste dute plataformako kideek,eta etor litekeenaren aurreanprestatuko direla azaldu dute.Ez da izan bertan behera utzi-
tako egitasmo bakarra: 2010ean,REEk bertan behera utzi zuenMuru Artederreta eta Gasteizarteko goi tentsioko linea,«gizarte errefusa eta ingurumenkaltea» argudiatuta. 2008an aur-keztu zuten egitasmoa, etaproiektuaren aurkako sareaeratu zen berehala.
d
Gueñes-Itsasogoi tentsioko linea
Azpiegituraren egoera
Ainhoa Larrabe Arnaiz Bilbo
Orri batean mapa bat marraztenhasi da Aitor Urresti, EHUkoEnergia Berriztagarrietako ira-kaslea (Bilbo, 1975): «Ea, has gai-tezen zenbatzen». Puntu bat egindu, Bizkaiko Zierbena herria iru-dikatzeko. «Bahia de Bizkaia Gasgasifikadora». Beste puntu bat egin du haren ondoan.«Bahia de Gas elektrizitateetxea». Zerrenda egiten jarraitudu. «Santurtziko Ziklo konbina-tuko zentral termikoa». Bestepuntu bat mapan. «Boroako zen-tral termikoa, Petronor, Gabiota,Gatika». Gelditu egin da, etamarrazkia mutur batetik besterazeharkatzen duen marra bat egindu. «Hemen, Gueñes-Itsaso goitentsioko linea elektrikoa joangoda». Zirriborrora begira geratueta galdera jaurti du: «Honetanguztian, non geratzen dira gurelur berdeak?».Zeri erantzuten dio Gueñes-
Itsaso goi tentsioko lineak?
REE Red Electrica Española en-presak bi arrazoi ematen ditubere txostenean, Gueñes-Itsasogoi tentsioko linea justifikatzeko:batetik, dauden murrizketa tek-nikoak gainditu behar direla; bes-tetik, beharrezkoa dela nazioarte-ko konexioa indartzea. Interko-nexioaren arrazoi hori itzaleangeratu da, bigarren plano batean.Baina beharrezkoa da lehen pla-nora ekartzea. Azalduko dut zer-gatik: oraintxe bertan dagoensare elektrikoarekin, Kantabria-tik, Burgostik, Gipuzkoatik zeinLapurditik datorren elektrizitateguztiak Gatikatik pasatu behardu. Gueñes-Itsasoko linea egitenbada, Gatikara doan sare elektri-koa murriztu egingo da.Hor dago gakoa: Gueñes-Itsaso
goi tentsioko linearen egitasmoakkasik hogei urte beteko ditu, bai-na 2011n lozorroan utzi zutenproiektua, 2015ean berriz aterazuten arte. Zer gertatu zen or-duan? Bada, Gatika eta Cubnezais
goi tentsio bidez lotzeko egitas-moak indarra hartu zuela. Horre-gatik azkartu dute Gueñes-Itsasoproiektua ere.Elkarri lotuta doaz, hortaz,
Gueñes-Itsaso goi tentsioko li-
nea eta Gatika eta Cubnezais ar-
teko itsaspekoa?
Bai, lotuta doaz egitasmo biak.Orain, bi aukera daude elektrizi-tatea Gipuzkoara eta Frantziarabidali ahal izateko: Gatikatik Her-nanira doan saretik egin, edo Itsa-soko saihesbidea erabili: hau da,Gatikatik Itsasora bidali, eta han-dik Hernani eta Frantziako sareralotu. Zer gertatzen da? Gatika etaCubnezais arteko goi tentsioko li-nea egiten bada, Gatikako azpies-tazioa saturatu egingo dela, eta ezdela gaitasun nahikorik egongoGipuzkoara eta Frantziara elek-trizitatea bidaltzeko. Hor sartzen da Gueñes-Itsaso
linearen eraikuntza.
Gueñes-Itsaso linea eginez gero,Gipuzkoara bidali beharrekoenergiak ez luke Gatikako estazioelektrikotik pasatu beharko, etahorrela libreago utziko litzatekeFrantziarekin egin nahi den elek-trizitate truke horretarako; ale-gia, Gatika eta Cubnezais artekointerkonexioa ahalbidetzeko.Abiadura Handiko Trenarentzat
beharrezkoa da Gueñes-Itsaso
arteko linea?
REEk txostenetan dio Gueñes etaItsaso arteko azpiegitura AHTaenergiaz elikatzeko behar dela.Baina hori ez da egia. AHTrakobeste elektrizitate linea bat dagoaurreikusita, askoz ere tentsio ba-xuagokoa —120 kW-ekoa, gutxigorabehera—. Gainera, AHTaren-tzat Gasteiz, Hernani eta Zorno-tzako Luminabaso inguruneanaurreikusten dituzte estazio elek-trikoak. Egitasmoak ez datoz bat.REEk txostenean aipatzen du
energia berriztagarriak ere bul-
tzatuko dituela.
Gatika eta Cubnezais arteko goitentsioko linearen egitasmoan etaGueñes-Itsaso bitartekoan, bie-
tan erabiltzen dute segurtasunenergetikoaren argudioa etaenergia berriztagarriak bultza-tzeko nahia. Baina helburuaenergia berriztagarri gehiago lor-tzea bada, ez genituzke Frantziaeta Bizkaia lotuko; alegia, Euro-pako herrialderik nuklearrenaeta energia berriztagarri gutxi di-tuen herrialdea. Araba, Bizkai etaGipuzkoan kontsumitzen denenergiaren %7 besterik ez da be-
rriztagarria. Datu horiek aintzathartuz gero, argudio horrek ezluke indarrik izango.Inportatuko den energia nukle-
arra den ala ez ere ez da ziurta-
tzen?
Badakizu zer dagoen Cubnezaisaldamenean? Blayais izenekozentral nuklearra. Hortaz, zeinizango da Gatikatik, Lemoizekozentral nuklearrerako eraiki zenazpiegituratik, iritsiko zaigunenergia mota? Nori bururatzenzaio, zentral nuklearraren aurkaizan zen mugimendu eta borro-karen ondoren, azpiegitura horierabiltzea beste zentral nuklearbatekin konektatzeko? Uste dutpasatu egin direla.Aldeko argudioek diote elektri-
zitatearen prezioa jaitsi egingo
dela.
Katalunian ere egin zen halakointerkonexioa, Pirinioak zulatuzeta kableak handik sartuz.2015aren bukaeran inauguratuzuten lana. Bada, 2015eko eta2016ko Frantziako eta Katalunia-ko datuak alderatuz gero, ez dainolako aldaketarik egon. Berezloturak konexioa bikoiztu duenarren, prezioek berdin jarraitzen
dute. Baina, bestalde, interkone-xioaren ondoren, Katalunian seialdiz handiagoak dira parke eoli-koei jarritako murrizketak. Hor-taz, prezioen eta berriztagarrienargudioak erori egiten dira.Zergatik herrialdeak elkar lotze-
ko joera?
Europako Batasuna aspaldi ari daaipatzen interkonexioaren beha-rra, mantra bihurtzeraino. Hel-buruak ere finkatu dituzte: 2020.
urterako herrialde bate-tik besterako argindar lo-turak %10era iristea nahidute. Baina neurri horrekbaditu bere ertzak: go-mendioa da, ez betebeha-rra. Gainera, kalkuluaegiteko instalatutakoprodukzio gaitasuneanoinarritzen dira, eta ez ur-teko kontsumo elektriko
errealean. Europako herrialdegehienetan instalazioak eta kon-tsumoak nahiko bat datoz, bainaiberiar penintsulan behar denabaino bi aldiz gehiago sortzen da.Zentzurik ba al du, orduan, pro-dukzio gaitasunaren adierazleaerabiltzeak, gerora kontsumitzenez bada?Joera aldatu egingo dela diozu.
Europako Batzordeak ere kritika-tu du adierazle hori erabiltzea.Hainbat herrialdek energia be-rriztagarriak sartu dituzte sareelektrikora, baina ez dituzte itxizentral elektrikoak. Horren on-dorioz, desoreka sortzen da, he-rrialdeek ez baitute sortzen denguztia erabiltzen, nahiz eta ener-gia sortzeko gero eta instalaziogehiago egon. Horregatik ari diraberriz pentsatzen 2030. urtera be-girako helburuak. Ziurrenik, horaldatu egingo dira adierazleak:instalatuta dagoen potentzianeurtu beharrean, urtero kontsu-mitzen den energia kopurua har-tuko da aintzat, eta, hori aldatuta,interkonexioek ez dute zentzurikizango.Orain aurkeztu dute Gatika-
Cubnezais arteko goi tentsioko
obra, eta berehala hasiko dira
Gueñes-Itsaso artekoa eraiki-
tzen. Ezkorra al da egungo pa-
norama?
Gatika eta Cubnezais artekoproiektua hasi besterik ez daegin; azpiegitura zalantzan jarliteke, baita Bruselan ere. Han erehasi beharko da presioa egiten,azpiegitura eraiki ez dezaten.Nolanahi ere, REE dena azkar-tzen ari da, aurreikusten duelakoegitasmoak aurkako jarrerak sorditzakeela, eta egitasmoa birpen-tsatu daitekeela, Europara iristenbada. Trantsizio energetikoa nolaegin berriz pentsatzen ari diraEuropako Batasunean. Horrega-tik diot denborak garrantziaduela. Ni baikorra naiz: lehenen-go dorrea jartzen ez den bitarte-an, gauza asko egiteko aukeradago.Beraz, norabidea aldatzeko au-
kera badago?
Bai, baina, edonola ere, uste dutbaikorregia dela Euskal Herrikogizarteari buruz dugun ikuspegia:uste dugu berdeenak garela, etaaurrerakoienak; lurraldea gehienmaite dugunak. Baina datuak az-tertzean konturatzen zara ez delahorrela. Energia ereduari buruz-ko hitzaldiak ematen ditudanean,sarritan galdetzen dut: nola usteduzue gaudela berriztagarriei da-gokienean, inguruko lurraldeakbaino hobeto ala okerrago? Jen-deak hobeto gaudela erantzutendit, baina ez, usteak uste, askozere okerrago gaude: Araban, Biz-kaian eta Gipuzkoan, kontsumi-tzen dugun energiaren %7 beste-rik ez da berriztagarria. Iberiarpenintsulan, adibidez, %17andago ehuneko hori.Hortaz, energiaren ekoizpen
ereduan jarri behar da mira?
Beharrezkoa da makroazpiegitu-rak alde batera utzi eta ditugunbeharren araberako egitasmoakpentsatzea, tokian tokiko kon-tsumoari begiratuta eta eredudeszentralizatuagoetan oinarri-tuta. Energiaren Euskal Erakun-
«Baikorregia da euskal gizarteariburuz daukagun ikuspegia»Aitor Urresti b EHUko energia berriztagarrien irakaslea
Urrestik dio zabaldua dagoela euskal gizartean energia berriztagarrien eremuan aurrerakoia delako ustea.Baina Araba, Bizkai eta Gipuzkoan %7koa da berriztagarrien tasa. Ekoizpen ereduetan jarri du arreta.
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a4 b Astekoa
«Gueñes-Itsaso lineak aldebatetik bestera doan arrakalaeragingo du, eta Bizkaia etaGipuzkoa erabat zatituko ditu»
«Beharrezkoa damakroazpiegiturak alboratueta gure beharren araberakoegitasmoak pentsatzea»
d
Gueñes-Itsasogoi tentsioko lineaElkarrizketa
dea eta Jaurlaritza etengabe ari
dira esaten energia berriztaga-
rriak ez direla seguruak, eta gas
naturalaren aldeko hautua egin
behar dela horregatik. Ziur gaude
seguruagoa dela kanpotik ekar-
tzen diren energia iturriak erabil-
tzea eskura ditugunak baliatzea
baino?
Jaurlaritzak ez du egiten energia
berriztagarrien aldeko nahikoa
lan?
Erakundeetatik ez dago interesik
berriztagarrietan inbertitzeko.
Legebiltzarrean, orain ari dira ja-
sangarritasun energetikoaren le-
gea lantzen, eta ikusiko dugu zer-
tan geratuko den. Edonola ere,
argi dago ez dagoela horien alde
egiteko bultzada politikorik.
Udaletxeetan, aldiz, bestelako jo-
era nabari da. Udala zenbat eta
txikiagoa izan, orduan eta interes
handiagoa dute energia berrizta-
garrien auzian.
Halako egitasmoek lurraldea
egituratzen dute?
Jakina egituratzen dutela.
Gueñes-Itsaso goi tentsioko line-
ak alde batetik bestera doan arra-
kala bat eragingo du: Bizkaia eta
Gipuzkoa erabat zatituko ditu.
Gueñesen izan ezik, dorreak eta
kableak jarriko dituzte goi ten-
tsioko kableak gurutzatuko
dituen herrien kanpoaldean;
hain zuzen, aberastasun ekologi-
korik handiena daukaten zonal-
deetan. Ganekogorta, Artxanda,
Gorbeia ingurua, Urkiolako
Parke Naturalaren zonaldea...
Horrek guztiak gure lurraldea
taxutzen du. Eremu honetan eus-
kal erakundeek ez dute hitzik,
Madrilgo Gobernuak duelako
azken erabakia. Berez, azken bai-
menaren zain daude, eta egun
batetik bestera has daitezke lane-
an. Egia da ezin dutela ezer egin,
baina, aldi berean, gauza asko
egin daitezke.
Adibidez?
Haustura hidraulikoa da adibide-
rik argiena. Eusko Jaurlaritzak,
berez, ezin zuen ezer egin egitas-
moaren aurka, Espainiako
Gobernuaren konpetentzia zela-
ko soilik. Baina zergatik ez dago
Armentia-1 putzua zulatuta?
Gasteizko Udalak ez zuelako
obrak egiteko baimenik eman.
Horregatik diot oraingo honetan
ere asko dagoela egiteko, edo,
behintzat, bide asko daudela
eraikuntza lanak ez errazteko.
Gueñes-Itsaso linea zeharkatzen
duten herrietako udal gehienak
daude goi tentsioko linearen
aurka, eta Gatikako Udala ere
Gatika eta Cubnezais arteko goi
tentsioko linearen aurka azaldu
da oraintsu. Jaurlaritzak neurriak
har ditzake.LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
Astekoa b 5GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
d
Gueñes-Itsaso goi tentsioko linea
Elkarrizketa
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a6 b Iritzia
RIRITZIALeire Narbaiza
7.175 arrazoi greba egiteko
Irudiab Donostia
Prekaritatearen aurkako aldarriaELA sindikatuak deituta, Gipuzkoako Zara dendetako langileek protesta egin zuten herenegun Donostian, San
Martin merkataritza gunearen aurrean, «prekaritateari aurre egiteko proposamen guztiei enpresak ezetz esan
ondoren». Oporrak, lanaldia, ordutegia, larunbat libreak, norbere gauzetarako eguna eta antzinatasunaren ho-
bekuntza jarri ditu ELAk mahai gainean. «Eta neurri horretako enpresa boteretsu batentzat ez dugu uste ahale-
gin handia eskatzen duenik». Donostiakoa da Zarak Gipuzkoan duen dendarik handiena. JUAN CARLOS RUIZ / ARP
Ercrosek pentsioa handitu beharko dioamiantoak kalte eginiko langile bati
ERRENTERIA b22 urtez Ercros multinazionalean amiantoarekin kon-
taktuan lan egin ondoren, asbestosia diagnostikatu zioten emaku-
mezko langile bati, eta Ercrosek jasotzen ari den pentsioa handitu egin
beharko diola ebatzi du EAEko Justizia Auzitegi Gorenak. «Segurta-
sun neurririk ez eskaini izana», hori da epaiaren oinarri nagusia.
«Gero eta pertsona gehiagokdiote alergiaren bat edointolerantzia elikagairen bati;eta eragina nabarmenhanditzen ari da adingabeetan»Eider SanchezGipuzkoa Poliklinikako nutrizionista
%24,5GIZON ETA EMAKUMEEN SOLDATAREN ARTEKO DIFERENTZIA
Gipuzkoako Foru Aldundiaren datuen arabera, gizonezkoek emakumez-
koek baino %24,5 gehiago irabazi zuten 2016an. Urte hartan, 21.019 eu-
rokoa izan zen emakumezkoen soldataren batez bestekoa, eta 28.194
eurokoa gizonezkoena. Alde hori %5,4 murriztu zen 2005etik 2016ra.
GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karak-
tere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:
Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-
net bidez bidaltzeko:gipuzkoa@hitza.eus.
%
Pasaiako Udalak radarrak jarriko dituistripu gehien izan den kaleetan
PASAIA b«Oinezkoen segurtasuna hobetzeko eta bermatzeko» abia-
dura kontrolak jarriko ditu Pasaiako Udalak azken bi urteotan istripu
gehien izan den kaleetan. Besteak beste, Nafarroa eta Euskadi etorbi-
deetan, eta Eskalantegi, Jaizkibel, Arrandegi eta Arraunlari kaleetan
egingo dituzte kontrolak, martxoan bertan hasita.
HITZAko emakumeok
greba egin duguM-8
Miriam Luki Ormaiztegi
Ebokazioa antropolo-giarako erreminta gi-sa: lotura hori ari zenazaltzen Teresa delValle irakaslea EHU-
ko Gizarte Antropologiako mas-terreko ikasgelan. Ikasgela hartanzegoen Elixabete Garmendia ka-zetaria ere (Ormaiztegi, 1953),ikasle. Ebokazioaren azalpena en-tzunda, taladrina usainaren oroi-tzapenak «zirkuitulabur» batenmoduko sentsazioa eragin ziolaazaldu du; garai batean jaioterrianezagutu zuen emakume eta fabri-kako langile baten mahonezkotxabusinari zerion taladrina usai-narekin akordatu zen bat-batean.Ebokazio hark bete-betean bategin zuen masterreko proiektua-ren nondik norakoarekin:1970eko hamarkadan Ormaizte-giko lantegietan lanean ari zirenemakumeek ezkondu ostean la-nean jarraitzeko egin zuten urra-tsa aztertu du Garmendiakproiektuan.
Emakume ezkonduak fabrike-
tan: arrotz izatetik nor izatera,izenburu hori jarri dio ikerketari.Masterrari ekin berritan, lehe-nengo egunean, ikasleek amaie-rako proiektua zeri buruz egingozuten aurreratu behar izan zuten:«Niretzat, aztertzeko modukogaia zen hori: gure belaunaldikoemakumeek ezkondu ondorenlantegietan lanean jarraitzekourratsa egin izana. Haien gertuta-sunak motibatu egin ninduen».Halaber, emakumezko haiek«irabazitako lurralde» gisa defi-nitu du urrats hura: «Konkistaizan zen».1970eko hamarkada baino le-
hen ere, emakume haiek jada ariziren lantegietan lanean. «36kogerra garaitik, gizonezkoak fron-tera joan ziren, eta emakumeakfabriketan lanean aritu ziren. Guketxean ezagutu dugu hori; gureamak txikitatik egin zuen lan lan-tegian». Garmendia bera ere arituzen etxeko enpresan, bulegoanzein bobinekin. «Pare bat astezedo jardun nuen sail hartan. Ez
nuen ikasi ofizioa, baina ikusinuen zer zen fabrika baten ba-rruan lanaldi osoz halako eskulanbat egiten aritzea».Protagonistak bazituen, iker-
keta non eta noiz kokatu ere baze-kien, eta ikergaia ere eskuartean
zuen EHUko Gizarte Antropolo-giako masterreko irakaslearen hi-tzak entzun ondoren. Garmen-diaren hitzetan, sentsazio harkbultzatu du, hein batean, ikerketaegitera. Elixabete Imaz tutoreakemandako lehen gai zerrendare-
kin hasi zen lanean. Ikerlaneanaztertu du zergatik jarraitu zutenemakumeek garai hartan etxetikkanpo lanean, eta baita erabakihorrek zer ondorio izan zituenere. Garmendiak laneko lege al-daketa nabarmendu du eragileenartean: emakumeak fabriketatik«askatzeko», Francok 1938koLanaren Forua bultzatu zuen.1961-1962 artean, Espainian lege-di berria sartu zen indarrean, etaaldaketa horrek orduko ekono-miaren beharrari erantzun zion:eskulan ugari eta merkearen es-kaerari, hain zuzen. Garmendiakazaldu du benetako aldaketa ezzela berehala gauzatu. «1970ekohamarkadara arte ez zen islatuegunerokoan». Ormaiztegiarrakkasu zehatz bat aztertu duenarren, antropologoek ondoriozta-tu dute hamarkada hura aldake-tarako «mugarri» izan zela.Zazpi emakume elkarrizketatu
ditu ikerketarako. Lauk lanean ja-rraitu zuten ezkondu eta gero;beste bi 1940ko hamarkadan jaio-takoak dira, eta ezkondutakoan
etxera itzuli ziren, lana utzita; zaz-pigarrena, berriz, «berezia» da,Garmendiaren hitzetan. «Beste-lako kasu bat da; gainera, memo-ria zorrotzeko emakumea da».Zazpiek lan egin zuten Ormaizte-giko lantegietan, eta denak diragoierritarrak.
Mentalitate aldaketaAldaketa gerta zedin, ezinbeste-koa izan zen mentalitatea alda-tzea, eta horretaz ere hitz egin duGarmendiak. «Iritsi zen gureraParisko 68ko maiatzaren eragina,baina 1970ean azaleratu zen he-mengo prozesu politiko-soziala,Burgosko prozesuaren ingu-ruan». Gehitu du hainbat idazlekgarai hartako giroa «ederki» isla-tu dutela literaturan, eta Maria-sun Landa eta Idoia Estornes aipa-tu ditu. Ikerketan bidelagun izanditu literatura eta zinema. «Ho-rrek balio izan dit neronek ikus-ten dudana beste ikuspegi ba-tzuekin osatzeko». Kazetaritzalana ere baliatu du bibliografian.«Garai hartan emakume eredu
berri bat sortu ote zen jakin nahinuen nik», azaldu du Garmen-diak, ondorioez hizketan hasita.«Areago, lan egitea hain erabaki-garria izanda. Aitzitik, antropolo-giak gomendatzen duen zuhur-tziarekin, ezin esan dezaket ema-kume eredu berri bat sortu zenik;bai, ordea, hamarkada hartan joe-ra berriak sortu zirela». Gogoandu elkarrizketatutako guztiek«independentzia ekonomikoare-kin» lotu dutela etxetik kanpo lanegin izana. «Haien iraganaz harrodaude guztiak, nor izan zirela-ko». Independentzia hark «auto-balorazioa» ekarri zien; «eta ezetxean soilik; inguruan ere bai».Garmendia «harro» dago,
haien belaunaldiko emakumeekpauso hura ematea erabaki zute-lako. «Eta harrotasun sentimen-du hori indartu egin zait emaku-me horiekin hitz egin ondoren».Ikerketa lana amaituta, ormaizte-giarrak «azken urteotako espe-rientziarik onenaren» zakuansartu ditu antropologia masterra-ren bi urteak.Garmendiaren ikerketak Maria
Goiri sariaren accesita jaso berridu, Gasteizen —Ane Labaka ikas-kideak jaso du lehenengo saria—.Bihar bertan aurkeztuko du lana,17:00etan, Ormaiztegiko Zuma-lakarregi museoan. Ormaiztegia-rraren hitzak entzunda, taladrinausaina aretoraino iritsiko da ziu-rrenik. Mugatua da kopurua, etaaurrez izena eman beharra dago,943 88 99 00 telefono zenbakiradeituta, edo mzumalakarregi@
gmail.comhelbide elektronikoramezua bidalita.
Ezkondu eta fabriketan lanean jarraitu zuten emakumeek egindako urratsa ikertudu Elixabete Garmendiak. 1970eko hamarkadako Ormaiztegin oinarritu du ikerketa.
Emakumeak eta taladrina
Pilar Agirre Ormaiztegiko Zumalakarregi museoan, garai bateko lantegian lanean aritzen zenean rotor bat nola bobinatzen zuen erakusten. ZUMALAKARREGI MUSEOA
Gaiak b 7GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
«Ezin esan dezaketemakume eredu berri batsortu zenik; bai, ordea,hamarkada hartan joeraberriak sortu zirela»Elixabete GarmendiaKazetaria
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a8 b Gaiak
Ane Olaizola Azpeitia
Loiolako santutegira
sartu bezain pronto,
gaztetxoek azkar an-
tzemango dute bere-
zia izango dela hango
egonaldia: lehenengo egunean,
plastikozko poltsa batean bi gau-
za soilik sartzeko eskatzen diete
nerabeei, aukeratutakoarekin
igaro beharko dituztelako ondo-
rengo egunak. «Hasiera batean,
behintzat, oso gauza desberdinak
aukeratzen dituzte ikasleek: ba-
tzuek lo zakuak hartzen dituzte;
beste batzuek, berriz, nezeserra
eta arropa. Badira janaria edo go-
zokiak sartzen dituztenak ere».
Modu horretan hasten da joan zen
irailaz geroztik Azpeitiko auzoan
egiten ari diren Mugetatik hara-
tago hezkuntza proiektua.
Alboan gobernuz kanpoko era-
kundeak, Loiolako santutegiak,
Ellacuria fundazioak eta jesuiten
Loiolaetxea fundazioak lehenen-
go urtez abiatu dute Mugetatik
haratago egitasmoa, eta, irailaz
geroztik, Hego Euskal Herriko
ikastetxeetako DBHko ikasleak
hartzen dituzte astez aste. Egonal-
di horretan, bizipen-dinamika
baten bidez, migratzaileen eta
errefuxiatuen egoerara gertura-
tzen dituzte gaztetxoak gaiaz
hausnarketa egin dezaten. Egitas-
mo horretako parte hartzaile guz-
tiak behartutako migratzaile
bihurtuko dira berehala, eta on-
dorengo hiru etapak pasatuko di-
tuzte Loiolako egonaldiak irauten
duen bitartean: ihesaldia, bidea
eta iritsiera.
Egonaldia bi ataletan banatzen
dute hiru pauso horiek gauzatze-
ko, eta bizipenei dagokiena da ho-
rietako bat: lehenengo egunean,
Polizia joaten zaie ikasleei, etxebi-
zitzak utzi behar dituztela eta
itzultzeko aukerarik ez dutela
izango esanez. Ihesaldia irudika-
‘Mugetatik haratago’ egitasmoari esker,migratzaileek bizi izaten dutenairudikatzen dute nerabeek hiru egunezLoiolako santutegian; helduentzat erezabalduko dute laster programa hori.
Gazteak,migratzaileenazalean
Gazteek ihesaldia, bidea eta iritsiera
lantzen dituzte egonaldian. NORA ALBERDI
tzen dute orduan, mugara iritsi
arteko ihesaldia. Errefuxiatuen
kanpalekura iritsiko dira hura gu-
rutzatuta. «Gau horretan kanpa-
lekuetan lo egin behar dutela esa-
ten diegu, eta afaritan arroza es-
kuekin jan beharko dutela», jarri
du adibidetzat Aloña Bracerasek,
egitasmoko koordinatzaileak.
Dena den, aurreratu du hurrengo
Jone Aguirre IrizarOñati. Lidergo Ekintzailea eta
Berrikuntza, 4. maila
Pausu txikiekin, gauza handiak egin daitezkeela
erakutsi dit 4 urteko esperientzia honek.
ORONA IDEO · MARTXOAK 10
LARUNBATA, 10:30 / Areto Nagusia
GOIERRI · MARTXOAK 17
LARUNBATA, 10:30 / Areto Nagusia
GOI ESKOLA
POLITEKNIKOA
BILBAO · APIRILAK 19
OSTEGUNA, 18:00
Bilbao Berrikuntza Faktoria
HUMANITATE ETA
HEZKUNTZA ZIENTZIEN
FAKULTATEA
DONOSTIA · MARTXOAK 17
LARUNBATA, 10:30 / Auditorium
GASTRONOMIA ZIENTZIEN
FAKULTATEA
Basque Culinary Center
BILBAO · MARTXOAK 8
OSTEGUNA, 18:00 / Areto Nagusia
BIDASOA · MARTXOAK 10LARUNBATA, 11:00 / Areto Nagusia
OÑATI · MARTXOAK 17
LARUNBATA, 11:00 / Areto Nagusia
ENPRESAGINTZA
FAKULTATEA
902 110 436www.mondragon.edu/prest
etorriko
zarela
jakinarazi!
Gaiak b 9GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
egunak «normalagoak» direla.
Egonaldiaren bigarren egunean,
bidali egingo dituzte errefuxia-
tuen kanpalekuetatik, gunea sos-
tengatzeko nahikoa diru ez dago-
ela esanez. Orduan, mugak igaro-
ko dituzte, ginkana baten bidez.
Azkenik, hirugarren egunean,
harreraren gaia lantzen dute, au-
rreiritzietan, estereotipoetan eta
integrazioan sakonduta.
Ikasleak lau multzotan bana-
tzen dituzte egonaldian, eta ba-
koitzak rol jakin bat jokatuko du
bi egunez. «Lau taldeek euren he-
rriak utzi beharko dituzte honda-
mendi naturalek, emakume iza-
teagatik jasaten dituzten jazarpe-
nek, gerrek eta barne gatazkek
hala behartuta», azaldu du Bra-
cerasek. Horrez gain, ikasleei
aparteko zama bat jartzen diete
migratzaile bakoitzak bizi izaten
duen karga are gehiago sinboliza-
tzeko. «Esaterako, haurdun ego-
ten dira batzuk, eta seme-alabak
izaten dituzte beste batzuek. Mu-
til batzuk emakumezkoen rolean
jartzen ditugu, eta baita alderan-
tziz ere. Ur botilak ere jartzen diz-
kiegu soinean, eta zama hori leku
guztietara eraman behar izaten
dute bi egunez».
Askotariko sentipenak«Jolas moduan» egiten dituzten
proba horiek testuinguruan ko-
katzeko, berriz, hausnarketak
egiten dituzte saio bakoitzaren
amaieran. Hori da egitasmoaren
bigarren atala; hala nola herrialde
aberatsetako bizi estiloak beste
herrialdeetan izan dezakeen era-
ginarekin lotzen saiatzen dira.
«Esaterako, gerrak baliabide na-
turalengatik egiten dira maiz, eta
guk beharrezkoak ditugu baliabi-
de horiek. Poliki-poliki egiten di-
tugu loturak, eta gazteek ulertzen
dute mundua bakarra dela, eta
hemen gertatzen denak eragina
duela beste herrialdeetan». Ho-
rrez gain, migrazio prozesuak
izan dituztenek euren bizipenak
azaltzen dizkiete ikasleei. «Au-
rrez irudikatu duten guztia bene-
tan jendeak bizi izan duela ikusa-
razi nahi diegu testigantzekin».
Bracerasen esanetan, Loiolako
esperientziak emozio eta senti-
mendu ugari sorrarazten dizkie
gazteei. «Hori da gauzarik inte-
resgarriena. Izan ere, sentimen-
duetatik abiatuta, errazagoa da
beste errealitate batzuk mahai
gainean jartzea». Gazteek asper-
tzea, haserrea, ezjakintasuna edo
frustrazioa sentitzen dute egonal-
diak irauten duen bitartean. Izan
ere, sentimendu horietatik abia-
tuta, gazteek munduarekiko du-
ten konpromisoa berrestea da
egitasmoaren beste asmoetako
bat. «Ikusten dute euren herrie-
tan badagoela prozesu hori pasa-
tu izan duen jendea, eta bakoitza-
ren esku dagoela hori aldatzeko
zerbait egitea. Askorako balio de-
zake egoerarekiko begirada alda-
tzeak ere».
Orain arte, DBHko ikasleek
hartu dute parte egitasmoan. Bra-
cerasen iritziz, gazteak «apropo-
sak» dira halako egonaldiak egi-
teko, jolasaren eta errealitatearen
artean saltoka ibiltzeko ahalmena
dutelako, eta horrek «distan-
tzia» ematen dielako. «Gutxi ba-
tzuek, agian, gaizki pasatuko
dute, baina hiru egunean denbo-
ra izaten dute egoera beste modu
batera ulertzeko. Amaie-
ran, egonaldia ebalua-
tzen dugu ikasleekin,
eta, normalean, oso ba-
lorazio positiboa egiten
dute haiek». Koordina-
tzailearen esanetan, gai-
nera, gazte bakoitzak
bere gaitasunaren arabe-
ra ulertzen du migratzai-
leek bizi dutena, baina
testigantzak lagunga-
rriak dira egoera hori
guztia barneratzeko.
Mugetatik haratago
egitasmoak, dagoeneko,
igaro du ikasturte erdia, eta orain
artekoaren balorazio positiboa
egin dute antolatzaileek. «Ikasle-
ek bilakaera bat izaten dutela
ikusten dugu. Adinaren eta per-
tsonaren arabera, batzuek beste-
ek baino sakonago hausnartzen
dute, noski, baina guztiek alda-
tzen dute zerbait». Dena den, ko-
ordinatzailea jakitun da ikasleek
denbora behar dutela bizitakoa
barneratzeko, eta, beraz, egitas-
moaren fruituak gerora etorriko
direla uste du: «Heltzen direne-
an, euren gizarte konpromisoan
eragin dezake horrek; batez ere,
ofizioa aukeratzean eta kontsu-
mo ohituretan. Eraginak ez du
bat-batekoa izan behar, baina
ziur nago hazia ereingo dugula
honen bidez».
Egitasmoa hasi zutenetik, aste-
ro 60 ikasle hartzen dituzte Loio-
lako santutegian, eta datozen bi
ikasturteetan ere programarekin
jarraitzeko asmoa daukate. Es-
kaintza, orain arte, ikastetxeei
egin badiete ere, etorkizunean es-
kaintza helduei ere egiteko asmoa
daukate. Helduekin larunbatetan
eta igandeetan egingo dituzte
egonaldiak, baina dinamika eta
funtzionamendu bera izango du.
Hezkuntza ez-formaleko taldeek
parte hartu ahal izango dute hel-
duen egonaldietan, antolatzaile-
ak jakitun baitira egitasmoa guz-
tientzako izan daitekeela baliaga-
rria.
Gazteek ulertzen dute munduabakarra dela, eta hemengertatzen denak eraginaduela beste herrialdeetan»
«[Gazteak] heltzean, euren gizarte konpromisoaneragin dezake egitasmoak;ofizioa aukeratzean, adibidez»Aloña Braceras‘Mugetatik haratago’ egitasmoko koordinatzailea
‘‘
Olatz Mitxelena Pasaia
Azken aldian, antzerki produk-zioan buru-belarri sartuta dabilMarga Altolagirre (Pasai Doniba-ne, 1982). Arte eszenikoen M.A.laborategia gidatzen du gauregun, eta antzezlea eta punk-rockmunduko abeslari ezaguna erebada pasaitarra.Berlinetik etorri berri zara. Zer-
tan aritu zara han?
Niretzat oso erreferentzia garran-tzitsua da Berlingo Schaubuhneantzokia egiten ari den produkzioguztia. Oso berritzaileak direlairuditzen zait. Beste inon ez ditutikusi dauzkaten prestakuntza etainstalazioak, eta niretzat oso era-kargarria da hori.Ikastera joaten zara, beraz.
Bai. Ikustera eta inspirazioa lor-tzera, han egiten dutena, nirekin,nire estiloarekin eta nik antzerkia
ulertzeko dudan moduarekin osoondo lotzen dela sentitzen duda-lako.Marga Altolagirrek nola uler-
tzen du antzerkia?
Antzerkiak galderak sorrarazi be-har dizkio ikusleari, eta hori lortuahal izateko oso garrantzitsua daantzerkiaren kontzeptua eralda-tzea, gaur egun teknologiarenmunduan bizi garelako, eta ho-rrek beste lengoaia batzuk sortu
dituelako. Antzerkia egiteko erazaharkitua gelditu dela uste dut,eta oso garrantzitsua iruditzenzait beste diziplina artistiko ba-tzuekin uztartu eta beste lengoaiabat sortzea. Zertarako? Publikoaerakartzeko eta kontatzen dugunhorrekin publikoa konektatzeko.
Gaur egun asko kontsumitzendugu zinea, baita musika ere, bai-na antzerkia urrun bezala geldi-tzen zaigu. Nola gerturatu deza-
kegu publikoa antzerkiarenmundura? Nola egin dezakeguantzerkia guretzat? Nire ustez, zi-nemaren kodeak antzerkira era-matea izan daiteke gakoetakobat. Gaur egun berehala asper-tzen gara, eta bestelako erritmoabehar dute istorioek. Nik orainezin dut jasan Shakespearerenordu erdiko bakarrizketa bat; ezdut ulertzen, eta ez dut konekta-tzen. Orduan, nola egin dezaket
«Nire sortzeko prozesuabeti hasten da galderekin»Marga Altolagirre b Sortzailea
Antzerki eta musika munduan ezaguna da Marga Altolagirre, baina berak sortzailetzat du bere burua,arte adierazpide guztiak jarraitu, abangoardiak ikertu eta esperimentatzea ikaragarri maite duelako.
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a10 b Elkarrizketa
unibertsala den hori oraingo len-goaian? Hori da gehien gustatzenzaidana eta irrika sorrarazten di-dana.Argi dago esperimentatzea mai-
te duzula. Trintxerpeko Ziriza
etxean, bakailao fabrika izanda-
koan, estreinatu zenuen zure az-
ken lana: Tartufo.
Tartufoezin nuen eraman antzo-ki batera, antzokiak berak muga-tzen ninduelako. Berlingo Schau-buhnen gertatzen den hori bilatugenuen; obra artistikoa da ga-rrantzitsuena eta obra artistikohorri erantzun behar dio besteguztiak, eta ez alderantziz. Arginuen ohiko antzokietatik kanpoegin behar nuela obra hori, an-tzerkia ez nuelako egin nahi zen-tzu horretan. Horregatik jo ge-nuen Zirizara, espazioak eskain-tzen ziguna obraren mesedetanerabiltzeko. Eta izugarria izanzen. Bigarren antzezleku bat azal-tzen zen atzeko aldean, eta publi-koa alboetan jarrita zegoen, baitabalkoietan ere. Ikusleak partaide
bilakatu zituen horrek. Kontua ezzen sarrera erostea eta zer konta-tzen zieten jakiteko esertzea. Eu-rak ere parte ziren, eta uste dutjendeak horregatik konektatuzuela hainbeste pertsonaiekin,beste toki batera eraman genitue-lako.Bitxia suerta badaiteke ere, kla-
siko bat hautatu zenuen ikuske-
ra moderno hori lantzeko.
Klasikoak klasiko dira pertsonen-gan funtsezkoak diren gauzei bu-ruz hitz egiten dutelako. Molierekedo Shakespearek ederki ezagu-tzen zuten pertsonen funtziona-mendua, eta gaur egun ere gerta-tzen zaizkigun gauzez hitz egitenzuten. Niri gustatzen zait autore-ak zuen ideia originala hartzea etagainontzeko dena eraldatzea.Hori egin nuen Tartufo-n. Galde-ra batzuekin hasi zen istorio guz-tia. Nire sortze prozesua beti has-ten da galderekin. Nik beti pen-tsatzen dut obrak etorri egitendirela, eta Tartufo-ren kasuan erehala izan zen. Asko erakartzenninduen new age erako espiri-tualtasun guruak eta hortik hasizen gorpuzten ideia.Espiritualtasunak zenbateko pi-
sua du zure sortze prozesuetan?
Niretzat misterioa da sortze pro-zesua; norberarengana etortzenden zerbait da, eta norberak ka-nalizatu behar izaten du. Niretzathori egiten du artista batek; ez dabata edo bestea. Denok gara espi-ritualak. Batzuetan hippy identi-tatea edo horrelako zer edo zeretortzen zaigu burura espiritual-tasunaz hitz egitean, baina ezdauka zertan horrela izan. Bizitzabera da sortze prozesu bat. Harra-patu egiten zaitu, eta sortzen has-ten zara. Nik, behintzat, horrelafuntzionatzen dut.Ur konpainiaren antzerki taile-
rrean hasi zinen antzerki mun-
duan, oso gaztetan.
Uste dut 9 urte nituela haien es-kolan hasi nintzenean. Oso tokiinteresgarria zela, oroitzapen horidaukat. Beraiek gauza hauek guz-tiak lantzen zituzten ordurako.Nik beti eduki izan dut zein nai-zen jakiteko behar hori, eta kon-painia hartan bazegoen energiaeta giro hori, usaindu egiten zen.Gogoan daukat, gainera, urtehaietan estreinatu zutela Romeo
eta Julieta, izugarrizko muntaiaeginda. Mundu ikuskera asko za-baltzen du umetatik horrelako gi-roetan murgilduta ibiltzeak.Madrilen ikasi zenuen interpre-
tazioa.
Indalo amateur mailako antzerkitaldea irten zen Ur konpainiarentailerretik, eta han ibili nintzenurte dezente. Madrilera joan nin-tzen gero, amak argi ikusi zuelako
tuko zaitu jende askok. Anai-
Arrebak, Tigger Travis, Toxika...
Musika oso garrantzitsua izaten
ari da zure jardunbidean.
Proiektu berri bat du nire anaiak[Iñaki Altolagirre, Matxet], lasterkaleratuko du, eta koru batzukegin ditut hor. Oso harreman es-tua dut bai kantuarekin eta baitaahotsarekin ere, baina nahikoezustean sortu zait lotura hori.Formazioa jaso dut, eta gauzaasko uler ditzaket horri esker. Es-
perientzia potentea izan dut mu-sika munduan, eta gaur egun ho-rrek toki handia du nire antzerkiikuskeran. Tartufo-n zuzenekoazen musika, eta hala izango danire hurrengo proiektuan ere,musika zuzenean ikustea bezala-korik ez dagoela uste dudalako.Musikak oso atmosfera ahaltsuasortzen du unean uneko agerto-kian. Publikoak, gainera, hemenbehintzat, ohitura handiagoa dukontzertuetarako, eta nik fusio-natu egin nahi dut hori guztia,beste publiko batekin konektatuahal izateko.Baina zure burua non sentitzen
duzu erosoen?
Askotan pentsatu izan dut horre-tan. Sortzailea naizela uste dut.Lagunek esaten didate aspaldi ez
dudala antzeztu, baina etorrikoda hori ere. Orain, ordea, oso gus-tura ari naiz produkzio lanean;hasi eta bukatu obra bat sortzekoirrika horrekin ari naiz egunero-koan. Apirilean estreinatu nahidut Panteonlana, bestelako trata-era izango duen obra, formatu er-tain-handikoa; beste pauso txikibat emango dut produktore gisa. Emakumeak grebara deituta
zeuden atzo. Horrelakoetan
planto egitearen aldekoa zara?
Bai. Bai noski. Bultzadahau oso garrantzitsua daoreka bat lortzeko. Ger-tatu behar zuen zerbaitda.Zure lan esparruan zeri
egin behar zaio planto?
Adierazgarria izan daite-ke nik zortea izan dudalaesatea, baina ni beti tra-tatu izan naute berdin.Egia da oso emakumeantzerkigile eta zuzen-dari gutxi daudela. Hori
hala da, baina ez dakit zergatikden. Nik beti egin izan dut nahiizan dudan guztia, nahi izan du-dan eran. Emakume indartsusentitu izan naiz beti eta badakitahaldundutako emakumea nai-zela.Sona handiko aktoreek ozen
hitz egin izan dute azken aldian.
Ondo iruditzen zait. Emakumeagizonaren itzalpean egon izan dabeti, eta emakumeen zartakoa be-harrezkoa da egoera orekatzeko.Edertasun kanonak, objektu tra-taerak... Oso nazkatuta dago jen-dea. Jendarte matxista batetik ga-toz, eta greba beharrezkoa da,pauso horiek eramango gaituzte-lako parekidetasunera eta oreka-tuagoa izango den beste egoerabatera.
O. MITXELENA
nire bidea hura zela; hala esanzioten ikastolan ere.Zer ekarri zenuen Madrildik?
Ezer ez nekiela, hori ikasi nuenhan, eta gehiago ikertzen hasinintzen. Portugalera joan nintzenlehenik, Indiara ondoren... Betiegoten naiz joerei begira, eta ezantzerki munduan bakarrik, bai-ta bideo proiekzioetan ere; eta es-kulturan, pinturan... Gustatzenzait gaur egungo abangoardiakzeintzuk diren jakitea. Asko inte-resatzen zait ikuspegi sozialetikzer bizitzen ari garen aztertzea.Teknologia, hipermodernis-moa... horietan guztietan sakon-tzea gustatzen zait, guztiak eragi-ten duelako nire bizimoduan.Arte eszenikoen laborategia ere
sortu zenuen duela urte batzuk.
Zortzi urte etengabeko praktikanigarotzea, niretzat hori izan da es-kolarik onena. «Ikasi nahi badu-zu, irakatsi», hala dio Jodorows-kik, eta ni erabat ados nago esaldihorrekin. Zentzu horretan, opariederra izan da zortzi urte haueta-koa. Gogorra izan da askotan,etengabeko lana izan delako, bai-na erreminta asko eman dizkit.Azkartasuna, nola lan egin...Mundu oso bat.Antzerkiaz hizketan ari zara, bai-
na musikaren mundutik ezagu-
Elkarrizketa b 11GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9aMOTZEAN
Ikusi nahiko zenukeen an-
tzezlan bat?
Thomas Ostermeierren edo-zein.Euskal konpainien artean
bat hautatu behar izanez
gero?
Dejaburen Linbo planeta.Artedramaren lanak ere askogustatzen zaizkit. Norekin joango zinateke an-
tzokira?
Iñigo Azpitarterekin.Sekula ahaztuko ez duzun
kontzertua?
Kutxa Kulturren eman ge-nuena, Igeldon. Agertoki bat
Berlingo Schaubuhne. Euskal Herrikoa?
Edozein toki izan daitekeagertoki egokia, baina Ziriza,adibidez, oso berezia da.Hurrengo bidaia?
Italiara, Bolognara. Zein musika talde entzuten
ari zara azken aldian?
Tom Kenyon, Sigur Ros,Bjork, Los Planetas eta Cuen-cos de Cuarzo.Ikusi nahi duzun taldea?
Ikusi ditut jada, bainaFriendly Fires.Azken aldian ikusi duzun
kontzerturik onena?
Ivan Ferreirorena. Orain delagutxi ikusi nuen kontzertutxiki batean eta maitemindu-rik geratu nintzen. Zer edo zerberezia du autore horrek.
Ikuspegi sozial batetik zer bizitzen ari garen aztertzeainteresatzen zait. Teknologia,hipermodernismoa...»
«Beharrezkoa da emakumeenzartakoa; edertasunkanonak, objektu trataera...Oso nazkatuta dago jendea»
‘‘
‘‘
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a12 b Gaiak
HITZAko emakumeok
greba egin duguM-8
Proposamena b 13GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA
‘‘
HITZAko emakumeok
greba egin duguM-8
MUSIKA
AIAAristerrazuko erromeria:
Ostolaza eta Narbaiza.
b Igandean, 18:30ean, Andatzan.
ANDOAINThe Fridy’s Crew
eta Bultz!.
bBihar, 22:00etan, gaztetxean.
ANDOAINClara Peya: Oceanes.
b Igandean, 20:00etan, Basteron.
ARRASATE Jorge da Rocha.bOstegunean, 22:00etan,
gaztetxean.
AZPEITIAOlor.
bGaur, 22:00etan, gaztetxean.
AZPEITIAAtom Rhumba eta
Sonic Trash.
bBihar, 23:00etan, Sanagustinen.
BEASAINWillis Drummond
eta Rukula.
bOstegunean, 20:00etan,
gaztetxean.
BERGARAHQ Quartett eta
Susana Cordon.
bBihar, 19:00etan, Seminarixoan.
DONOSTIABelaxe.
bGaur, 19:30ean, Añorgako
gaztetxean.
DONOSTIA Izaro.
bGaur, 20:00etan, Viktoria Eugenia
antzokian.
DONOSTIAYo Ciervo.
bGaur, 20:00etan, Tabakaleran.
DONOSTIAGBH eta Rat-Zinger.
bGaur, 20:00etan, Dokan.
DONOSTIAGari eta Modelo
de Respuesta Polar.
bGaur, 20:30ean, Dabadaban.
DONOSTIACesar Brown & Ledian
Mola Band.
bGaur, 21:30ean, Altxerrin.
DONOSTIABitabilau: Glasstakovitx.
bBihar, 11:00etan, EOSen egoitzan.
DONOSTIATierra Santa, Guadaña
eta Grendel.
bBihar, 19:00etan, Larratxo
kultur etxean.
DONOSTIANo Rights, Corrosive
eta To Our Weapons.
bBihar, 20:00etan, Mogambon.
DONOSTIALendakaris Muertos
eta Guilty Brigade.
bBihar, 20:00etan, Dokan.
DONOSTIAMujeres eta Hickeys.
bBihar, 21:00etan, Dabadaban.
DONOSTIAAnita Parker, Les Fous
eta Raitx.
bBihar, 22:00etan, Intxaurrondo
kultur etxean.
DONOSTIAVila XXX eta Mkol.
bBihar, 23:30ean, Covent Gardenen.
DONOSTIA ID meets Zero:
Lamache, Jessica Diaz eta Galiano.
bBihar, 23:30ean, Dabadaban.
DONOSTIABakarrik Hobeto Fest:
Anari, Jon Basaguren, Libe eta Oza.
b Igandean, 18:00etan,
Le Bukowskin.
DONOSTIALangfinger.
b Igandean, 20:30ean, Dabadaban.
DONOSTIAKike Mora.
bAsteazkenean, 19:30ean,
Fnac-en.
DONOSTIAVendetta.
bOstegunean, 19:30ean, Dokan.
DONOSTIAZig-Jazz Unit.
bOstegunean, 20:00etan,
Tabakaleran.
DONOSTIA JD McPherson
eta Charley Crockett.
bOstegunean, 21:00etan,
Intxaurrondo kultur etxean.
ELGOIBAR Jabier Muguruza.
b Igandean, 19:00etan,
kultur etxeko sotoan.
ESKORIATZA Jasan.
bGaur, 22:30ean, Inkernun.
HERNANI Juan Mari Beltran.bOstegunean, 20:00etan, Biterin.
HONDARRIBIAKelley Stoltz.
bBihar, 22:00etan, Psilocybenean.
HONDARRIBIA Jesus Arenas eta
Hondarribiko Hiria Musika Banda.
b Igandean, 19:00etan, Itsas Etxean.
IRUNAll For Bryan.
bGaur, 21:30ean, Tunk aretoan.
IRUNEnekoitz Martinez, Jonathan
Mesonero, Ricardo Cuende eta
Ana Eguiazabal: hari laukotea.
b Igandean, 19:00etan, Amaian.
LEZONoa Voll Damn & The Hell
Drinkers.
b Igandean, 19:00etan, Gezalan.
MUTRIKUEaso Araoz Gazte
Abesbatza.
bBihar, 20:00etan, parrokian.
OIARTZUNAkatz, Zu2ak eta
Selektah Stepi.
bBihar, 22:30ean, Pagoan.
OÑATIGanbara abesbatza: Euskal emakumeen doinuak.
bGaur, 19:00etan, udaletxean.
OÑATIOne Way.bGaur, 22:00etan, Pako tabernan.
OÑATILiher.bBihar, 19:00etan, gaztetxean.
OÑATISofa.b Igandean, 19:30ean, Pako
tabernan.
ORIOWillis Drummond.
bGaur, 21:00etan, Etxeluze
gaztetxean.
TOLOSAMoody Symphonic Band.
bGaur, 20:30ean, Leidorren.
TOLOSANerabe eta Maddi.
bBihar, 22:30ean, Bonberenean.
USURBILXIV. Soinurbil musika astea: Reziklator ikuskizuna.
bBihar, 17:30ean, frontoian.
ZARAUTZThe Baboon Show eta Disaster Jacks.
bGaur, 22:00etan, Putzuzulo
gaztetxean.
ZESTOAVoltaia eta Fetitxe.
bBihar, 22:30ean, gaztetxean.
ANTZERKIA
ALKIZABazen Behin Clown:
Sexijentziak askatuz.
bGaur, 19:00etan, kultur etxean.
AMEZKETATdiferencia: Velma
and Cris kokoteraino.
bGaur, 19:00etan, kultur etxean.
ANDOAINTanttaka: Giltzadun
etxea.
bGaur, 21:30ean, Basteron.
ANDOAINMarie de Jongh: Izar.
b Igandean, 17:00etan, Basteron.
ARRASATEPabilioi 6: La casa
de Bernarda Alba.
bBihar, 19:30ean, Amaia
antzokian.
ASTIGARRAGATxalo: Bi izarren
kalenturak.
bBihar, 20:00etan, kultur etxean.
AZKOITIALakrikun: Prest gaude.
bGaur, 20:00etan, Elkargunean.
AZKOITIAGlu Glu: Alizia lurralde
miresgarrian.
bBihar, 18:00etan, Baztartxo
antzokian.
AZKOITIAFaemino y Cansado:
El que tuvo retuvo.
bDatorren ostegunetik igandera,
20:00etan, Baztartxo antzokian.
DONOSTIACrazy Hole:
Dirty Dancingmusikala.
bGaur eta bihar, 18:30ean eta
22:30ean, eta igandean, 17:00etan
eta 20:30ean, Kursaalean.
DONOSTIAOihana Varelaren
Reseteodantza bideoa, eta
El Conccertinoren Réquiem
para Enríquezantzezlana.
bGaur, 19:30ean, Covent Gardenen.
DONOSTIACesar Enriquez
Cabaret: La Prietty Guoman.
bGaur 22:00etan, bihar 21:00etan
eta igandean 19:00etan, Viktoria
Eugenia antzokian.
DONOSTIAPuski eta Txurruski:
Klownmunikatu Fest.
bBihar, 17:00etan, Okendo kultur
etxean.
DONOSTIAMarie de Jongh: Izar.
bBihar, 17:30ean, Viktoria Eugenia
antzokian.
DONOSTIAKabia: Alicia después
de Alicia.
bBihar, 20:00etan, Gazeszenan.
DONOSTIAPepa Plana: Penélope.
bBihar, 20:00etan, Antzoki
Zaharrean.
DONOSTIAPatata Tropikala:
Kalean otso, etxean uso.
b Igandean, 17:30ean, Gazteszenan.
DONOSTIANagusilan elkartea:
Boda en Yalta.
bAstelehenean, 20:30ean,
Gazteszenan.
DONOSTIAEmakume Ausartak:
Divorciadas, evangélilas y
vegetarianas.
bAsteartean, 19:00etan,
Intxaurrondo kultur etxean.
EIBARMago Valen eta Riki Lopez:
La noche más feliz del mundo.
bGaur, 22:30ean, Coliseoan.
EIBARLa Garnacha: Los cuernos
de Don Friolera.
bBihar, 20:30ean, Coliseoan.
EIBARHika: Txarriboda.
b Igandean, 20:30ean, Coliseoan.
EIBARTitzina Teatro: La zanja.
bAsteartean, 20:30ean, Coliseoan.
EIBARCompanhia do Chapito:
Electra.
bOstegunean, 20:30ean,
Hezkuntza Esparruan.
ELGOIBARPez Limbo: Oxido.
Umore garratza.
bGaur, 20:30ean gazteleraz,
eta 22:30ean euskaraz, Herriko
antzokian.
ELGOIBARAnita Maravillas:
Jon Braun.
b Igandean, 16:30ean, Herriko
antzokian.
Donostia b ‘Bakarrik Hobeto Fest’ jaialdia
Bakarlarien espresioaBosgarren urtez, Bakarrik Hobeto Fest jaialdia antolatu dute Donostiako
Le Bukowski tabernan. Etzi izango da, 18:00etan, eta Oza, Libe, Anari
—irudian— eta Jon Basagurenen kontzertuekin gozatu ahal izango dute
bertaratzen diren guztiek. 5 euroan salgai zeuden sarrerak aurrez, baina
guztiak amaitu dira. Etzi, Le Bukowskin bertan erosi ahal izango dira az-
ken sarrerak, 7 euroan. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a14 b Agenda
Agenda b 15GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko martxoaren 9a
ERRENTERIA Ipsofacto: 39 grietas.
bBihar, 20:00etan, Niessenen.
ERRENTERIAAdos: El moderno.
bAsteartean, 19:00etan, Niessenen.
ESKORIATZAEidabe: ZuTuberrak.
b Igandean, 17:00etan, antzokian.
LARRAULMailu Arruti eta Ixabel
Agirresarobe: bakarrizketak.
bGaur, 19:00etan, Katilutxulon.
OÑATIPabilioi 6: La casa de
Bernarda Alba.
b Igandean, 19:00etan, Santa Anan.
ORDIZIAZirkoloretsua: Argikale.
bBihar, 19:30ean, Plaza Nagusian.
ORMAIZTEGIEvaren alabak.
b Igandean, 18:30ean, eliza atarian.
SORALUZEHisteria: Inundación.
bGaur, 22:15ean, Arane kiroldegian.
TOLOSAPirritx, Porrotx eta
Marimotots: Borobilean.
bBihar, 16:00etan eta 18:00etan,
Leidorren.
URNIETAArriaga antzokia: Hiru
emakume.
bBihar, 19:00etan, Saroben.
URRETXUAntzez-Motz lehiaketa-
ren finala.
bGaur, 21:30ean, Labeaga aretoan.
VILLABONA-AMASAGlu Glu:
Go!azen 4.0.
bBihar, 16:00etan eta 19:00etan,
eta igandean, 12:30ean, Gurean.
VILLABONA-AMASADiego
Perez: San José, hecho un cristo.
bBihar, 20:00etan, Urrizpen.
ZARAUTZPatata Tropikala:
Kalean otso, etxean uso.
bBihar, 17:30ean, Antonianotan.
ZUMAIAEromen: Hysteria.
bGaur, 22:00etan, Aita Marin.
DANTZA
DONOSTIAMaylis Arrabit, Ebi
Soria eta Xabier Madina: Habrá
que ponerse cachas.
bAsteazkenean, 19:30ean,
Gazteszenan.
IRUNAukeran 20 urte.
bBihar, 20:00etan, Amaia zentroan.
OIARTZUNSoinu zahar eta
aurresku txapelketa.
b Igandean, 11:00etan, Elorsoro
kiroldegian.
ZIZURKILTxapel Eguna: Bulai.
bBihar, 12:00etan, Intxaur frontoian.
BERTSOLARITZA
ANDOAINBertso bazkaria: Beñat
Gaztelumendi eta Aitor Mendiluze.
b Igande eguerdian.
ANOETAAne Labaka eta Beatriz
Egizabal: Erradikalak gara.
bGaur, 22:30ean, kultur etxean.
ASTEASUOskar Estanga, Itxaso
Paia, Jokin Labaien eta Idoia
Noble: Bertsolaritzaren sekretuak.
bGaur, 22:00etan, kultur etxean.
BERASTEGIUxue Alberdi, Oihana
Iguaran eta Gari Otamendi: Ez da
kasualitatea.
b Igandean, 19:00etan,
kultur etxean.
DONOSTIABertso-pilota saioa:
Itxaso Piquer eta Izarne Zelaia.
bGaur, 19:30ean, Añorgako
frontoian.
DONOSTIABertso afaria:
Ane Labaka, Itxaso Piquer eta
German Urteaga.
bBihar, 21:00etan, Antiguotarrak
elkartean.
DONOSTIAHerri Unibertsitatea.
Bertso afaria: Beñat Gaztelumendi
eta Ane Labaka.
bAsteartean, 21:00etan, Ibaetako
EHUren campusean.
ELGOIBARGipuzkoako Eskolar-
teko Bertsolari Txapelketa.
bAsteazkenean, 00:00etan,
Elgoibarko ikastolan.
HERNANIEskolarteko txapelketa.
Bertso afaria: Oihana Arana, Kepa
Galparsoro, Julene Iturbe, Aner
Peritz, Ekain Tolaretxipi.
bGaur, 20:00etan, Ur-Mia
elkartean.
HONDARRIBIAAlaia Martin.
b Igandean, 12:00etan, Puntaleko
Emeki elkartean.
ITSASONDOBertso afaria: Ainhoa
Agirreazaldegi eta Uxue Alberdi.
bBihar iluntzean.
LAZKAOBertso afaria: Aratz
Igartzabal Potto, Iban Urdangarin
eta Iker Zubeldia.
bGaur iluntzean, Lazkaomendiko
Lartxai elkartean.
LEGAZPIBertso bazkaria:
Fredi Paia eta Jokin Uranga.
bBihar, 14:00etan, gaztetxean.
MENDAROMotxaila eguna:
Amets Arzallus, Maddalen Arza-
llus, Andoni Egaña, Jone Uria.
bGaur, 22:00etan, Garagartzako
San Agustin kulturgunean.
SEGURAPoteoa eta bertso-afaria:
Amets Arzallus eta Iker Zubeldia.
bOstegunean, 19:30ean, plazatik.
SORALUZEBertso bazkaria:
Maialen Akizu eta German Urteaga.
bBihar eguerdiaan.
URRETXUBertso musikatuak.
bGaur, 23:00etan, Gaztelekuan.
USURBILBertso afaria: Amaia
Agirre, Miren Artetxe, Eli Pagola.
bGaur, 21:00etan, Artzabalen.
ZALDIBIABertso afaria: Eneko
Araiztegi Korta, Asier Galarza,
Saats Karasatorre, Paule Ixiar
Loizaga, Danel Olano eta Aitor
Servier.
bBihar, 20:30ean, Osin Berde
elkartean.
HITZALDIAK
ANTZUOLAAritz Saidi Olartua:
Zer gertatzen ari da Sirian?.
bAsteazkenean, 18:30ean, Olaran
etxean.
ARETXABALETAAinhoa Cabero:
Emakumearen irudia artearen
historian.
bGaur, 18:00etan, Arkupen.
AZKOITIA Iñaki Olaizola: Euskal
Herriko ehorzte errituen historia.
bAsteazkenean, 15:30ean,
Elkargunean.
Usurbil b Soinurbil Musika Astea
Ia bi asteko maratoiaUsurbilgo Zumarte musika eskolak eta udalak prest daukate Soinurbil
Musika Astea. Bihar hasi eta martxoaren 20an amaituko da, eta hama-
laugarren urtea izango du jada. Musika izango da ardatz nagusia, baina
hainbat diziplina eta formatutako emanaldiak eskainiko dituzte —iru-
dian, iazko emanaldietako bat—. Haurren Eguna izango da bihar, eta La-
lala 0-3 urte arteko tailer kontzertuarekin ekingo diote bideari. U. UDALA
DONOSTIAArantza Campos,
Garbiñe Biurrun, Juanjo Alvarez,
Braulio Gomez eta Jon Sarasua:
Nola sendotu gure demokrazia,
nola sendatu gizartea.
bGaur, 19:00etan, EHUren
Carlos Santamaria auditorioan.
OÑATIBeatriz Gomendio:
Testamento vital.
bAsteartean, 17:30ean, Pake Lekun.
ORMAIZTEGIElixabete Garmen-
dia: Emakume ezkonduak 70eko
hamarkadako fabriketan.
bBihar, 18:00etan, Zumalakarregi
museoan.
TOLOSASilvia Carrizo eta Amelia
Tiganus: Emakume migratuak.
bGaur, 18:00etan, kultur etxean.
BESTELAKOAK
AIAPagoetan basoak ezagutzeko
aukera, Antxon Gomezen eskutik.
b Igandean, 10:00etan, Iturraranen.
ALEGIAEneko Haritza kontalaria.
bOstegunean, 17:00etan,
liburutegian.
ARRASATEMaider Alzelai
kontalaria.
bAsteazkenean, 18:00etan,
Kulturaten.
ATAUNMaider Alzelai eta
Christian Atanasiu kontalariak.
bOstegunean, 22:00etan,
Troskaeta tabernan.
DONOSTIAHiriko garraio-azpie-
gituren aurkako bizilagunen borro-
kakmahai ingurua: Tranvia Sur No,
Tosu Betirako eta Satorralaia.
bAstelehenean, 19:00etan,
Koldo Mitxelena Kulturunean.
DONOSTIAElodie Baffalio eta
Maika Etxekopar: Harianpiano
eta poesia ikuskizuna.
bOstegunean, 19:00etan,
Koldo Mitxelena kulturunean.
OÑATIAntxon magoa.
bAstelehenean, 17:30ean,
Pake Lekun.
OÑATIAsisko Urmenetarekin
solasaldia: Esklabo alaiak.
bAsteartean, 18:30ean,
Antixenako gaztetxean.
ORDIZIAAmaia Puin eta Benita
Prieto kontalariak.
bBihar, 17:00etan, kultur etxean.
ORDIZIAPello Añorga kontalaria.
bAstelehenean, 18:00etan, Goiztiri
AEK euskaltegian.
ORDIZIAEneko Haritza kontalaria.
bAsteartean, 10:00etan Urdaneta
ikastetxean, 11:15ean Jakintza
ikastetxean, eta 17:30ean
Amarotzeko auzo etxean.
ORMAIZTEGIHodei magoa.
b Igandean, 16:30ean, Karramarro
aretoan.
TOLOSASorgina Txirulina eta
Benita Prieto kontalariak.
bGaur, 17:30ean, Minimaliak-en.
TOLOSABenita Prieto kontalaria.
bGaur, 22:30ean, Berazubiko auzo
elkartean.
TOLOSAAhoz Aho: Gala Nagusia.
bAsteazkenean, 10:00etan,
Leidorren.
TOLOSAZoa Tamara Cuellar
kontalaria.
bAsteazkenean, 17:30ean,
Amarotzeko auzo etxean.
TOLOSAAne Gebara kontalaria.
bOstegunean, 10:00etan,
Urdaneta ikastetxean eta 11:15ean
Jakintza ikastetxean.
TOLOSAMaider Alzelai eta
Zoa Tamara Cuellar kontalariak.
bOstegunean, 18:00etan, Barrena
jauregian.
ZERAINAnjel Lertxundiren Zu
liburuaz ariko dira.
bOstegunean, 19:00etan, Portalen.
GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2018ko martxoaren 9a
Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea
Lege gordailua: SS-1514-2010
www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus
Eider Goenaga Lizaso
2001ean etorri zen Euskal HerriraSilvia Carrizo (Caleta Olivia, Ar-gentina, 1965), eta, 2003an, berabezalako emakume etorkinei ha-rrera egiteko xedez Malen Etxeasortu zutenetako bat da. Gaur,18:00etan, Tolosako kultur etxeanizango da, Emakume migratuak,
errealitate lazgarriak hitzaldian:Prostituzioa eta Feminizidioa gaialanduko du Amelia Tiganusek, etazaintza lanetan aritzen diren ema-kumeez ariko da Carrizo. Emakume migrante zaintzaileak.
Euskal Herriko esklabotza berria
hitzaldia emango duzu. Zein da
emakume horien egoera?
Ezaguna da egoera, ez gara ezerberria esaten ari. Guretzat ga-rrantzitsuena da nabarmentzeaemakume hauek dituzten baldin-tzak ezin direla onartu bere buruaongizate estatu gisa definitzenduen toki batean, berdintasunalegez jasota dagoen leku batean.Ikuspegi horretatik, ezin zaio eu-tsi. Baina, praktikan, euskal gi-zarteak onartu egiten du egunean24 orduko eta urtean 365 egune-ko lanaldia; oso merkea eta ema-kume atzerritar batek egina.Zenbat emakume dira?
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan10.000 emakume baino gehiagoaritzen dira barneko gisa, esklabogisa. Gure kalkulua da 12.500 in-guru izan daitezkeela, beste ba-tzuek 11.000 direla diote... Bainaseguru-seguru esaten dizudanada 10.000 baino gehiago direla.Hitz gogorra da esklabotza.
Emakume hauek egunean 24 or-duz egiten dute lan, atsedenikgabe, eskubiderik gabe eta erabatkontratatzailearen menpe. Lana-ri lotuta bizi dira. XVIII. mendekoesklabotzaren edo XIX. mendekomorrontzaren bertsio berrituadira. Halako lan jardunak legezkanpokoak dira; baina pertsonahoriek horretara kondenatutadaude, txiroak, etorkinak etaemakumeak direlako. Hori ezinda onartu, ez etikoki, ez moralkieta ezta politikoki ere.Baina, onartu ez ezik, datuek
diote gero eta gehiago direla.
Orduan, galdera egin beharkodiogu geure buruari: euskal gizar-teak benetan sinisten du funtzio-namendu egoki baterako emaku-me esklaboak behar dituela? Izanere, praktikan, euskal gizarteakonartu egiten du esklabo lan hori;beraz, aitor dezala eta ozen esandezala. Baina ez dadila gizarteeredugarri, aurrerakoi eta ber-dinzale baten irudia ematen saia-tu, errealitatea beste bat baita.
Zenbat ordaintzen zaio barneko
dabilen emakume bati?
Gure politika da soldatari buruz-ko datuak ez ematea, horren on-dorio bakarra delako are gehiagojaistea. Baten batek hori irakurritapentsa dezake, «nik gehiago or-daintzen diot, bada!», eta hurren-go urratsa da soldata jaistea. Bainanormalki ez dira iristen lanbidearteko gutxieneko soldatara. Kontratuarekin egiten dute lan?
Gehiengo handi bat, %70 inguru,kontratupean aritzen da. Baina nola egin daiteke horrela-
ko kontratu bat?
Gobernuak onartzen duelako,politikoki onartzen delako, eta,noski, inongo kontratutan ez de-lako egia jartzen. Astean 40 ordu-ko kontratuak izaten dira, hordago iruzurra. Baina gobernuakoso ondo daki zer gertatzen den.Adibidez, Lanbiden onartu egitendira baldintza horiek, eta bertatik
egiten dira halako lan eskaintzak;emakumeari lotsarik gabe esatendiote 24 orduko lanaldiak direla,barneko lana dela. Lanbidek bi-tartekari lana egiten du legezkanpoko kontratazioetan, etaozen salatu behar da hori.
Baina kontratatzaileak ere ardu-
ra handia du hor.
Onartzen duen momentutik, bi-dea irekitzen du administrazioak;horregatik diogu guk kontrata-tzaileak baduela errua, baina ar-dura nagusia ez dela berea. Hale-re, horretan ari gara lanean, etagaldera egiten dugu: gizarte beza-la baldintza hauei eutsi nahi die-gu? Nazio berri baten eraikuntza
hipotetiko bati buruz ari garela,zutabe hauen gainean eraiki nahidugu herria?Emakume etorkinak badu beste
aukerarik?
Ez. Inoiz ez zaio galdetzen zeingaitasun edo prestakuntza duen.Bestalde, guk ez dugu auzitan jar-tzen lana; oso lan duina da. Bal-dintzena da arazoa. Eta kalitatez-ko zaintza hainbeste aipatzen du-ten horiei, enpleguak ere kalita-tezkoa behar duela esaten diegu.Non jartzen duzue kalitatezko
enpleguaren gutxieneko muga?
Jardun zehatz bat izatea: zortziordukoa, erreleboka, hiru txan-datan... 24 orduko jarduna eska-tzen duen beste edozein zerbitzu-tan inori ez zaio bururatzen lanal-di osoa pertsona bakarrarenbizkar jartzea. Noski, horrek es-katzen du erabaki politikoa har-tzea, diru gehiago jartzea, eta, fi-nean, politika publiko egokiak
garatzea. Familia bati ezin zaio es-katu hiru soldata ordaintzea, bai-na kontua da hemen ohitu garelazerbitzu merke bat edukitzera,eta ez da auzitan jartzen. Hona datorren emakumeak ba-
daki zer aurkituko duen hemen?
Lehen, agian ez, baina orain, bai.Baina jatorrizko herrialdeetanegoera hain da txarra... Azkenal-dian, oso-oso gazteak dira gure-gana datozen asko, 18-20 urteko-ak, eta euren herrietako indarke-ria sistematikoari ihes egiteko da-toz. Hemen lan hau baino ez dute,baina kalean lasai ibil daitezke,behintzat; ez dituzte bortxatuko,ez dituzte hilko. Iaz gogor borrokatu zineten bar-
nekoen habilitazio profesionala
lortzeko. Zergatik?
Etxeko zaintza lanetarako kon-tratatutako emakumeek ikastaroberezi bat egin behar dutela dioMendekotasun Legearen azkenaldaketak, eta gu gogor borrokatugara jada kontratupean zeudenemakume etorkinek habilitazioprofesional hori lortzeko, ikasta-rorik gabe; ezinezkoa baita be-raientzat ikastaroa egitea. EuskoJaurlaritzak 8.800 barnekorieman die habilitazioa laguntzailesoziosanitario gisa. Dena den, horbada beste iruzur bat: emakumehoriei etxeko langile kontratuaegiten baitzaie, ez zaintzaile kon-tratua. Eta ez da gauza bera xurga-gailua pasatzea, edo adineko per-tsona bat zaintzea. Orain ikusiko dugu ea hori al-
datzen den. Izan ere, legeak habi-litazio profesional bat eskatzenbadu, ez litzateke onartu beharkontratuak etxeko langile gisaegitea. Laguntzaile soziosanitariogisa kontratatzeak hobekuntzanabarmena dakar lan baldintze-tan. Bat aipatzearren, oinarri-oi-narrizkoena: langabezia saria ja-sotzeko eskubidea, etxeko langi-leak ez baitu eskubide hori.Zer gogoeta eskatuko zenioke
kalean emakume zaintzaile
atzerritarra ikusten duenari?
Garrantzitsua litzateke gutakobakoitzak bere buruari galdetzea:«Ni lasai bizi naiteke jakindaemakume hori esklabo lanean aridela? Zer egin dezaket?». Kontra-tatzaileari inork ez dio galdetzenzein baldintzatan ari den zaintzai-lea; agian, ez litzateke txarra per-tsona horiek ezeroso sentiaraztea.Dena den, berriro diot, ezin zaiofamiliari leporatu arduraren%100; hau konponduko bada, ad-ministrazioak eman behar dupausoa, eta gizarteak pauso horiematea exijitu behar du, ez dagoe-lako prest esklabotza onartzeko.
«Praktikan, esklabolana onartu egiten dueuskal gizarteak»
Silvia Carrizo b Malen Etxearen sortzailea
Carrizok dioenez, «XVIII. mendeko esklabotzaren eta XIX. mendekomorrontzaren bertsio berritua» dira zaintza lanak egiten dituztenemakume etorkinak. Legez kanpoko lan baldintzak direla salatu du.
JON URBE / ARGAZKI PRESS
sELKARRIZKETA
«Legez kanpokokontratazioetanbitartekari lana egitendu Lanbidek, eta ozensalatu behar da hori»
top related