euskara euskal herritik kanpo

……ri buruz hainbat gauza esan ri buruz hainbat gauza esan ditzakegu:ditzakegu:

Bere jatorri misteriotsuaBere jatorri misteriotsuaEuropako hizkuntzarik zaharrenaEuropako hizkuntzarik zaharrenaHizkuntza gutxituaHizkuntza gutxituaEuskalkiakEuskalkiakEuskal literaturaEuskal literaturaHistoria …Historia …

Eta INTERNET- en informazio bilaketarekin hasi nintzenean elkarrizketa hau aurkitu nuen.

Elkarrizketa horrek lagundu zidan nire gaia aukeratzen: EUSKARA EUSKAL HERRITIK KANPO.

Gai honetan puntu hauek azalduko ditut ditut:

1- Euskararen hedapena:1.1- 0.urtean1.2- Erromatarren garaian1.3- Erdi Aroan

2- Murrizketa bitartean bitxikeriak3- Euskal arrantzaleak- pidgina4- Euskal etxeak5- Euskal diaspora

Antzinatean, euskararen hiztunen multzoa Euskal Herritik kanpo Antzinatean, euskararen hiztunen multzoa Euskal Herritik kanpo lurretaraino zabaltzen zen. Geografo klasikoek idatzitakoa eta lurretaraino zabaltzen zen. Geografo klasikoek idatzitakoa eta toponimiak gorde dituen izenek erakusten digute euskaraz mintzo toponimiak gorde dituen izenek erakusten digute euskaraz mintzo

zela Garona eta Ebro artean, eta Bizkaitik Erdialdeko Pirinioetaraino.zela Garona eta Ebro artean, eta Bizkaitik Erdialdeko Pirinioetaraino.

Euskararen hedapenaEuskararen hedapena

0. urtean

Erromatarren garaian

Erromatarrak etorri zirenean, euskarak gaurkoa baino askoz ere hedapen zabalagoa zeukan.

Erdi Aroan

Euskara latinetik eratorritako hizkuntzek inguratuta zegoen.

Garai hartan, hainbat hiztegitxo idatzi zituzten Done Jakue bidea

egiten zuten erromesek.

Euskara zen, berriz, Euskal Herriko hizkuntza nagusia. Baina ez zen erabiltzen euskara bere jardun

administratiboan edo dokumentazio ofizialean.

Erdi Arotik gaur egunera arte euskararen Erdi Arotik gaur egunera arte euskararen eremuak murrizketa handia jasan du. eremuak murrizketa handia jasan du.

Murrizketa horretan hainbat gertaera bitxi Murrizketa horretan hainbat gertaera bitxi eta interesgarri gertatu dira:eta interesgarri gertatu dira:

Antso Azkarra Nafarroako erregearen garaian euskarari Antso Azkarra Nafarroako erregearen garaian euskarari “lingua navarrorum” izendatu zen (1167) alegia, nafarren “lingua navarrorum” izendatu zen (1167) alegia, nafarren hizkuntza.hizkuntza.

Oraindik Erdi Aroan Huesca eta Leridako zenbait herri Oraindik Erdi Aroan Huesca eta Leridako zenbait herri euskaldun zireneuskaldun ziren

XIII. Mendean Ojacastro (Errioxa) ibarreko biztanleak XIII. Mendean Ojacastro (Errioxa) ibarreko biztanleak euskaraz mintzo ziren euskaraz mintzo ziren

1587. urtean Nafarroako 509 herrietatik 451 euskaldun 1587. urtean Nafarroako 509 herrietatik 451 euskaldun zirenziren

1811. urtean Napoleonen armadak Iruñeko Kaleetan 1811. urtean Napoleonen armadak Iruñeko Kaleetan ezarritako agiriak euskaraz ziren.ezarritako agiriak euskaraz ziren.

Lapurdiko Urruña, Donibane Lohizune eta Sara herriek Lapurdiko Urruña, Donibane Lohizune eta Sara herriek Gipuzkoako Hondarribia eta Pasaia, Nafarroako Bera eta Gipuzkoako Hondarribia eta Pasaia, Nafarroako Bera eta Baztan udalei igorritako gutun batzuk euskara hutsez Baztan udalei igorritako gutun batzuk euskara hutsez zeudela XVII, XVIII eta XIX. mendeetan.zeudela XVII, XVIII eta XIX. mendeetan.

Euskarazko lehenbiziko astekaria Los Angeles (Kalifornia, Euskarazko lehenbiziko astekaria Los Angeles (Kalifornia, EEBB) hirian kaleratu zela 1885. urtean.EEBB) hirian kaleratu zela 1885. urtean.

Euskal arrantzaleak

Kanadako Labrador eta Ternuaraino bidaiak harreman baketsuak batez ere finkatu zituzten arrantzaleen eta bertako herrien artean (Innu eta Mikmakekin bereziki). Herritarrek larruak burdinazko tresnen ordain trukatzen zituzten besteak beste

Euskal arrantzaleek baleen bila Amerikaraino iritsi ziren.

Baleaz gain, bakailaoaren arrantza eta itsas txakurren harrapaketa ere ibilaldi horien helburu ziren.

Euskaldunak Amerikan lehenbizi?Elkar ulertzeko beren hizkuntzen nahasketa antzeko bat

(pidgin) sortu zen, bi aldeentzat baliagarria zena. (Mikmak pidgina)

Baina ez zen izan bakarra, beste pidgin bat ere sortu zen, islandiera, ingelesa, frantsesa eta euskara nahasten

zituen horrek.

Frantsesak Amerikara iritsi zirenean harrituta geratu ziren Euskara baitzekiten

Zer moduz?Zer moduz?Apezak hobetoApezak hobeto

Hona hemen pidgin-aren adibide batzuk:

Euskal etxeak:Euskal etxeak:Euskal Etxeak atzerrira joandako euskaldunak batzen diren lekuak dira. Elkarte horien helburua elkarren arteko laguntza eta euskal nortasuna

babestea dira.

Gaur egun guztira 162 Euskal Etxe ofizial daude mundu osoan zehar eta beste 30 bat inguru oraindik ofizialak ez direnak.

EUSKAL HERRIKO ZORTZIGARREN PROBINTZIA

EUSKAL DIASPORA , hainbat arrazoi direla eta euren lurraldea utzi duten euskaldunen edo euskal herritarren sakabanaketari deritzo. Horietariko batzuk euskaldunak dira eta askok lotura berezia sentitzen dute euskal herritarrekiko.

+

Harrigarria izan arren, hamar milioi inguru omen dira euskal jatorria duten lagunak eta euskal kultura beren gisan biziarazten dutenak Euskal Herritik kanpo gaur egun. Eta Euskal Herrian hiru milioi inguru baino ez gara bizi!

Diasporari buruzko orrialde asko daude eta guztiak oso interesgarriak. Hona hemen batzukhttp://www.eke.org/eu/kultura/euskal_herria/euskal_diasporahttp://www.euskaletxeak.net/index.php?option=com_content&task=view&id=140&Itemid=191http://euskaldiaspora.com/map_11.html http://euskaldiaspora.wordpress.com/category/euskal-diaspora/j-euskal-etxeak/

Carlos Cid, madrildar irakaslearen hasierako

elkarrizketa aipatzen amaituko dut. Berak esan zuenez, Euskara

ezin da galdu, sekulako galera izango litzatekeelako, bai Euskal

Herrirako, bai mundu osorako.