a literatura galega entre 1936 e 1975.... · guerra civil, aínda que as súas obras, tris-cos e...
Post on 01-Jun-2020
9 Views
Preview:
TRANSCRIPT
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 1
A literatura galega entre 1936 e 1975.
Índice
1.- Introdución: contexto histórico e liñas xerais da literatura deste período
2.- A poesía. As xeracións poéticas
2.1.- Principais tendencias da poesía deste período
2.2.- A xeración do 36
2.3.- A Promoción de Enlace
2.4.- A Xeración das Festas Minervais
3.- A prosa. Os renovadores
3.1.- Correntes temáticas da narrativa deste período
3.2.- Os autores máis representativos
3.2.1. Ánxel Fole
3.2.2. Álvaro Cunqueiro
3.2.3. Blanco Amor
3.2.4. Neira Vilas
4.- A prosa. A Nova Narrativa Galega
4.1.- Cronoloxía e influencias
4.2.- Características do movemento
4.3.- Os autores máis representativos
4.3.1.- Méndez Ferrín
4.3.2.- Carlos Casares
4.3.3.- Outros autores: Rodríguez Mourullo, Camilo Gonsar e María Xosé
Queizán
5.- O teatro. Xeración dos 50 e Grupo de Ribadavia
5.1.- Liñas xerais do teatro deste período
5.2.- Os autores de enlace e a Xeración dos 50
5.3.- O teatro independente e o Grupo de Ribadavia
6.- A literatura do exilio
6.1.- Etapas e tipo de actividades desenvolvidas
6.2.- Os autores do exilio
7.- Antoloxía de textos
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 2
1.- Introdución: contexto histórico e liñas xerais da literatura deste período
Este período literario aparece fondamente
marcado pola Guerra Civil e as consecuen-
cias políticas e sociais que se derivaron
dela. O establecemento dunha ditadura que
durará até 1975 provoca unha gran repre-
sión cultural e lingüística. Desaparecen to-
dos os grupos e institucións que levaran a
cabo o desenvolvemento da cultura galega
e deixa de publicarse literatura galega en
Galicia até a década dos 50. Nesta etapa,
cobra unha importancia vital para a supervi-
vencia da literatura galega, e da cultura
galega en xeral, a actividade levada a cabo
no exilio americano: publicación de libros e
revistas, representacións teatrais, conferen-
cias, emisións de radio...A temática com-
prometida gaña peso no conxunto da pro-
dución literaria. Mediado o século XX, pro-
dúcese unha progresiva recuperación da
actividade cultural en galego no noso país,
centrada nun principio arredor da editorial
Galaxia. A literatura galega vaise vendo
cada vez máis influída polas correntes so-
ciais e filosóficas europeas (existencialismo,
marxismo, pacifismo...), que contribuirán de
maneira decisiva na renovación da nosa
literatura, esencialmente da narrativa.
2.- A poesía. As xeracións poéticas
2.1.- Principais tendencias da poesía deste período
Durante este período, continúanse algunhas
liñas temáticas que xa foran cultivadas an-
tes da guerra, como o Hilozoísmo (ou Ima-
xinismo) que liderara Amado Carballo, o
Neotrobadorismo de Cunqueiro ou Bouza
Brey, o ruralismo herdeiro de Noriega Vare-
la ou de Crecente Vega ou a poesía de tipo
intimista. Cobra unha especial importancia a
poesía comprometida, que continúa a liña
da poesía cívica de Cabanillas. Agora é
denominada poesía social ou socialrealista
e desempeñará un papel moi importante na
reivindicación das liberdades e dos dereitos
civís fronte ás imposicións da ditadura.
Por outro lado, aparecen liñas temáticas
que até ese momento non existían na poe-
sía galega ou que se abordaban dunha ma-
neira completamente renovada. Son o pai-
saxismo renovador, cuxo principal repre-
sentante é Uxío Novoneyra, e que ofrece, a
diferenza do paisaxismo ruralista anterior,
unha unión case panteísta entre ser huma-
no e paisaxe e unha reflexión metafísica
sobre a natureza; o clasicismo, cuxo prin-
cipal representante é Iglesia Alvariño, e que
integra referencias da cultura grecolatina
mediante formas poéticas clásicas, como o
soneto; e a denominada Escola da Tebra,
unha corrente de base existencialista mar-
cada pola angustia e o pesimismo existen-
cial, cuxo autor máis representativo é Cuña
Novás.
Desde un punto
de vista cronoló-
xico, os autores
deste período po-
den dividirse en
tres promocións
sucesivas: a Xe-
ración do 36, a
Promoción de
Enlace e a Xera-
ción das Festas
Minervais.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 3
2.2.- A Xeración do 36
A figura de Luís Pimentel adoita ser enca-
drada na xeración de vangarda anterior á
Guerra Civil, aínda que as súas obras, Tris-
cos e Sombra de aire na herba, foron publi-
cadas na posguerra, coincidindo coas obras
dos autores da Xeración do 36, á que el
non pertence. Pimentel mostra claras pega-
das vangardistas (sobre todo de tipo surrea-
lista) na súa poesía, aínda que se orienta
cara a un marcado lirismo intimista. No pla-
no formal, destaca o uso de verso libre, a
renuncia á rima e á estrofa e o emprego de
recursos de repetición. [V. texto 1]
Os autores da Xeración do 36 nacen entre
1910 e 1920. Participan na Guerra Civil,
que está moi presente na súa obra. Cultivan
tendencias de preguerra, pero sobre todo
desenvolven a temática socialrealista, fun-
damental no seu principal autor, Celso Emi-
lio Ferreiro, así como o clasicismo e o inti-
mismo radical.
Aquilino Iglesia Alvariño destaca pola súa
temática de paisaxismo ruralista, continua-
dora de Noriega Varela. Tamén é un dos
principais representantes da poesía clasicis-
ta. Gran coñecedor da poesía grega e latina,
emprega con mestría a métrica clásica: so-
netos, hendecasílabos brancos, perfección
formal... Na parte final da súa obra cobra
máis peso a temática angustiada e de refle-
xión existencial. O seu principal poemario é
Cómaros verdes.
Xosé María Díaz Castro é o principal re-
presentante da corrente ruralista. No seu
único libro, Nimbos, ofrece unha profunda
reflexión sobre a natureza humana, mos-
trando unha concepción tráxica da vida.
Aborda tamén a temática relixiosa, pouco
frecuente na poesía galega, desde unha
perspectiva ascética. [V. texto 2]
O gran autor deste grupo, e un dos máis
importantes
de toda a
poesía gale-
ga contem-
poránea, é
Celso Emilio
Ferreiro. É o
principal re-
presentante,
xunto con
Manuel Ma-
ría, da poe-
sía social. A
súa poesía comprometida foi un referente
fundamental na resistencia antifranquista.
De gran aceptación social, a súa poesía
popularizouse en parte grazas á súa divul-
gación polos cantautores do grupo Voces
Ceibes. Ademais desta liña social, que mos-
tra solidariedade cos oprimidos, denuncia
dos males sociais (fascismo, guerra, emi-
gración, inxustizas en xeral) e defensa da
lingua galega, ofrece unha importante poe-
sía de tipo intimista, na que expresa incon-
formismo, desacougo existencial, fugacida-
de da vida, saudade da infancia e vivencia
do amor, e outra de tipo satírico, moi rela-
cionada coa social, fortemente corrosiva,
seguindo a tradición medieval das cantigas
de escarnio, na que critica condutas sociais
pouco éticas.
O seu libro máis
representativo é
Longa noite de
pedra, obra de
gran popularidade,
que se converteu
nunha referencia
de culto da resis-
tencia contra a
ditadura franquis-
ta. O título consti-
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 4
túe unha metáfora da situación que se vive
durante o réxime. A nivel formal destaca por
unha expresión sinxela, ás veces mesmo
coloquial, para non dificultar a comprensión
da mensaxe. A súa poesía convértese así
nunha arma de concienciación social acce-
sible a calquera lector. Hai unha presenza
importante do humor, da ironía e do sar-
casmo como ferramentas para a crítica. [V.
textos 3 e 4]
2.3.- A Promoción de Enlace
Os membros desta promoción de autores
nacen entre 1920 e 1930. Inícianse baixo a
influencia da poesía española. De forma-
ción autodidacta, móvense entre o intimis-
mo e a angustia existencial da “Escola da
tebra”. Os seus principais autores son Antón
Tovar, Luz Pozo Garza e Cuña Novás.
A obra de Antón Tovar está marcada por
unha forte pegada existencialista, cunha
reflexión, en ton pesimista, sobre o sentido
da vida e da morte. A finais dos 60, a súa
poesía adquire unha preocupación social
intensa, cunha expresión caracterizada polo
prosaísmo e a sinxeleza. Publica, entre ou-
tras obras, Non, O vento no teu colo e Ca-
lados esconxuros.
Fronte ao ton pesimista dos seus compañei-
ros de xeración, Luz Pozo Garza (O paxaro
na boca, Verbas derradeiras, Códice Calix-
tino) cultiva unha poesía intimista de gran
forza vitalista, na que se mesturan o amor, a
sensualidade, o erotismo, as lembranzas...
Nos últimos libros aparece unha temática
máis desacougante e algunhas trazas de
socialrealismo. [V. texto 5]
Manuel Cuña Novás é o iniciador da de-
nominada “Escola da Tebra”, poesía de ba-
se existencialista e nihilista que reflicte un
mundo angustiado, presa do medo e a de-
sesperanza. Ademais desta temática, de
imaxes herméticas e omnipresenza da es-
curidade, cultiva tamén, nos seus inicios,
algunhas correntes de preguerra (imaxinis-
mo e neotrobadorismo). A súa obra principal
é Fabulario novo.
2.4.- A Xeración das Festas Minervais
Está integrada por autores nacidos entre
1930 e 1940. Teñen formación universitaria
e están influídos
polas correntes
literarias europeas
da época. Como
resposta ao pano-
rama gris e repre-
sivo que se vive
na sociedade ga-
lega da ditadura,
buscan referentes
externos na cultu-
ra francesa e an-
glosaxoa. Ademais, son a xeración que re-
cupera na clandestinidade a acción política
nacionalista de esquerdas. Algúns deles,
circunstancialmente residentes en Madrid,
forman o grupo Brais Pinto. Escriben unha
poesía comprometida na que se mesturan
socialrealismo e existencialismo.
O máis salientábel da lírica de Uxío Novo-
neyra (Os eidos, Elexías do Caurel) é a te-
mática paisaxista, presentada como un diá-
logo co medio natural desde unha perspec-
tiva transcendente, ás veces mística e pan-
teísta. A natureza convértese nun instru-
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 5
mento para reflexionar sobre a natureza
humana. Tamén presenta unha vertente
social, comprometida con Galiza e coa loita
antiimperialista e antibelicista. [V. texto 6]
Xosé Luís Méndez Ferrín, ademais de ser
un dos principais narradores da actualidade,
representa unha referencia esencial na po-
esía deste período. Constitúe o grupo
Brais Pinto, xunto con Bernardino Graña,
Alexandre Cribeiro e outros autores. Inícia-
se na poesía seguindo a corrente estética
da “Escola da Tebra”, manifestando sempre
unha predilección pola poesía comprometi-
da. A súa obra Con pólvora e magnolias
supón un auténtico revulsivo na poesía ga-
lega da década dos 70. Renova a temática
de reivindica-
ción social,
dándolle un
enfoque me-
nos tópico e
“panfletario” e
introducindo
elementos es-
téticos novido-
sos e abun-
dantes refe-
rencias cultu-
rais. O libro
combina dúas
vetas: a da proclama política (a pólvora) e a
da introspección persoal e intimista (as
magnolias). Formalmente, destaca polo ver-
solibrismo, as longas series estróficas e a
alternancia de prosaísmo narrativo e expre-
sión máis refinada. [V. texto 7]
Manuel María (Muiñeiro de brétemas, Terra
cha, Os soños na gaiola) comeza a súa
obra poética desde os presupostos intimis-
tas e existencialistas da “Escola da Tebra”.
Posteriormente, decántase cara ao descriti-
vismo paisaxista e a poesía de compromi-
so social: defensa das clases populares,
reivindicación nacional de Galiza e crítica
da tiranía e do imperialismo. A sinxeleza da
expresión e a temática popular contribúen á
súa grande aceptación social.
Bernardino Graña (Profecía do mar, Non
vexo Vigo nin Cangas) presenta una traxec-
toria común á maioría dos membros da súa
xeración: inicio na órbita da “Escola da Te-
bra” e posterior achegamento á poesía so-
cial e a outras temáticas máis intimistas. A
súa poesía, de marcado ton vitalista, trata
de maneira singular o tema do mar; nas últi-
mas obras adquire maior peso a vivencia
amorosa e o sentimento de alienación do
ser humano nunha sociedade mercantiliza-
da en exceso. [V. texto 8]
3.- A prosa. Os renovadores
3.1.- Correntes temáticas da narrativa deste período
Dentro da narrativa de posguerra encon-
tramos diferentes correntes temáticas. Por
un lado, están os continuadores do Grupo
Nós, que presentan unha expresión máis
tradicional, baseada no modelo de Otero
Pedrayo, quen continúa publicando neste
período. Neste grupo intégrase, entre outros,
Ricardo Carvalho Calero. Un segundo gru-
po de autores está constituído por autores
que cultivan o realismo etnográfico, con
textos de carácter popular e costumista,
baseados moitas veces nas lendas, cons-
truídos a miúdo sobre as técnicas do conto
de tradición oral e nos que domina a am-
bientación rural. O seu principal represen-
tante é Ánxel Fole. Un terceiro grupo é o
denominado realismo social, que mostra
unha intención de denuncia, crítica e análi-
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 6
se da sociedade do momento. Nesta ten-
dencia destacan Blanco Amor e Neira Vilas.
Álvaro Cunqueiro é o principal representan-
te do realismo fantástico, un tipo de narra-
tiva que mestura elementos populares ex-
traídos da realidade con outros de carácter
fantástico. Dentro dun marco concreto in-
trodúcese o marabilloso e o mítico respec-
tándose o criterio de verosimilitude. Por
último, e con posterioridade, aparecerá, xa
na década dos 50, un movemento renova-
dor denominado Nova Narrativa Galega,
da que son principais representantes Mén-
dez Ferrín e Carlos Casares, que analiza-
remos no punto seguinte.
3.2.- Autores máis representativos
3.2.1.- Ánxel Fole
É un dos máis dos grandes autores de na-
rrativa breve. Coa excepción dunha obra de
teatro, a súa produción literaria céntrase no
conto popular. A súa narrativa presenta as
seguintes características:
Emprego de recursos propios da na-
rración oral. Os seus contos están pensa-
dos máis “para contar” (modelo oral) que
“para ler” (conto literario). Recorre a fórmu-
las da oralidade, como apelacións directas
ao receptor, ao que prepara para o que se
vai contar e do que reclama atención, e hai
unha presenza do narrador como protago-
nista supostamente real da historia.
Realismo narrativo. Os elementos fan-
tásticos teñen case sempre unha xustifica-
ción realista. Son produto das alucinacións
ou delirios de personaxes ou aparecen con-
tados por alguén.
Naturalismo lingüístico. Como conse-
cuencia do desexo de reflectir a realidade
galego tal como é, adopta un modelo de
lingua oral, que reproduce a súa diversida-
de dialectal, introducindo mesmo formas
vulgares e arcaizantes.
Variedade de fontes. Ademais dos in-
ventados pola imaxinación do autor, grande
parte dos relatos de Fole proceden da tradi-
ción oral e de acontecementos tirados da
súa propia
experiencia.
As te-
máticas es-
tán centra-
das basica-
mente na re-
alidade ga-
lega. Mestu-
ran unha re-
alidade ma-
terial, que
ten como re-
ferencia as
terras da co-
marca do
Courel, unha natureza salvaxe que marca a
vida e o carácter das súas xentes, e unha
realidade inmaterial (ás veces exposta cu-
nha certa ironía ou distanciamento) que
recrea as crenzas sobrenaturais e supersti-
cións da tradición rural galega: historias de
aparecidos, premonicións, lendas mitolóxi-
cas...
Entre as súas obras (Terra brava, Contos na
néboa, Historias que ninguén cre) destaca
Á lus do candil, un conxunto de relatos de
tipo oral nos que predomina a temática so-
brenatural, relacionada coa comarca do
Courel, tratados moitas veces cun sentido
humorístico. Están enmarcados dentro du-
nha estrutura unificadora: son relatados por
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 7
unha serie de personaxes reunidos varias
noites ao redor do nunha vella torre durante
unha gran nevarada que os mantén inco-
municados. No artificio literario, os contos
son transcritos o día seguinte, para poder
lembralos, polo narrador da historia.
3.2.2.- Eduardo Blanco Amor
É un escritor
dunha excepcio-
nal forza narra-
tiva, ademais de
ser autor dunha
interesante obra
poética e dra-
mática. Home
comprometido e
progresista, é
fundamental no
proceso de re-
novación da na-
rrativa galega
deste período.
Presenta carac-
terísticas renovadoras que posteriormente
desenvolverán os autores da Nova Narrati-
va Galega: espazos urbanos, personaxes
marxinais, temática realista, expresión colo-
quial... As súas obras están ambientadas en
Auria (Ourense) e nelas predomina o narra-
dor en 1ª persoa.
Algúns dos seus temas recorrentes son o
mundo da infancia e da adolescencia, as
relacións familiares, a violencia, a marxina-
ción, a represión política e lingüística e o
afastamento da política das necesidades da
xente.
A súa narrativa en galego componse de tres
obras. Os biosbardos é un conxunto de sete
relatos protagonizados e relatados en pri-
meira persoa por rapaces (maioritariamente
de condición humilde) nos que se represen-
ta un mundo infantil misterioso e cheo de
emocións. Na reconstrución do Ourense da
infancia do autor subxace unha certa crítica
social.
Xente ao lonxe constitúe unha visión da
sociedade ourensá dos inicios do século XX.
Narra a crónica dunha familia de clase tra-
balladora e nela analiza o contexto socio-
político da época, ao tempo que describe a
evolución persoal do seu protagonista ado-
lescente. Formalmente, destaca a alternan-
cia de narradores.
A súa obra máis importante é A esmorga. É
unha das novelas máis importantes e in-
fluentes da literatura galega. Conta a histo-
ria de tres homes que, durante un día de
esmorga, viven unha serie de tráxicas peri-
pecias que os conducen inexorabelmente á
morte e ao cárcere. Presenta un grande
número de personaxes, que representan
todos os estratos sociais, entre os que des-
tacan os tres protagonistas. Cibrán, o na-
rrador, é un home sen vontade, incapaz de
gobernar a súa propia vida, e déixase arras-
trar cara á traxedia; Bocas é caracterizado
como irreflexivo, violento e de forte perso-
nalidade; e Milhomes, como covarde e efe-
minado. A novela distribúese estruturalmen-
te en tres partes: un prólogo no que un au-
tor-editor descobre a historia que se vai
contar (“Documentación”), a declaración
perante o xuíz de Cibrán, que constitúe o
núcleo argumental da obra e un breve epí-
logo no que a autor-editor reaparece para
informar da morte de Cibrán. Pódese consi-
derar unha novela sociolóxica na que se
presentan dous mundos enfrontados que se
rexen por códigos e normas diferentes: o do
poder, asociado á opresión e ao emprego
do castelán, e o das clases populares, igno-
rantes e alienadas, asociadas ao emprego
do galego, que sofren, nunha atmosfera de
fatalismo, as consecuencias dunha socie-
dade opresiva. A obra ofrece características
formais renovadoras, que serán recollidas
polos autores da Nova Narrativa Galega,
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 8
como a redución temporal da acción (24
horas), a ambientación urbana ou periur-
bana, a presenza de personaxes marxinais,
problemáticos, movidos pola violencia e as
fobias e o emprego dunha linguaxe colo-
quial.
3.2.3.- Álvaro Cunqueiro
Autor enorme-
mente polifacé-
tico, é un impor-
tante poeta, dra-
maturgo, xorna-
lista e precursor
na divulgación
da temática de
viaxes e da gas-
tronomía. Pero
destaca, sobre
todo, por ser un
dos narradores
máis orixinais e
creativos da no-
sa literatura. As características principais da
súa narrativa son as seguintes.
Creación dun universo literario singu-
lar, froito da combinación do mito, a tradi-
ción, o popularismo e a experiencia do co-
tián, e desbotando a temática social; atrac-
ción polo exotismo e as temáticas univer-
sais.
Gusto polo relato breve. Mesmo nas
novelas, apréciase unha tendencia cara á
disgregación, cara á construción da historia
mediante a acumulación de pequenos rela-
tos cunha estrutura moitas veces próxima á
das caixas chinesas.
Mestura do real co fantástico. Dentro
dun marco realista, introduce elementos
marabillosos entrecruzados co común, cu-
nha naturalidade tal que se borran as fron-
teiras entre realidade e fantasía.
Predominancia da oralidade do estilo.
O seu modelo lingüístico está no conto de
tradición oral, no xeito popular de contar
historias, con tendencia aos períodos ex-
tensos, o polisíndeto, as continuas digre-
sións e o recurso ao diálogo.
Presenza do humor e da ironía, sem-
pre de maneira sutil e amábel, que emprega
ás veces para distanciarse da solemnidade.
Lirismo e poeticidade, presentes tanto
no tratamento dos personaxes como na
descrición de paisaxes e na evocación de
tempos pasados.
Intertextualidade. Abundantes refe-
rencias a outros textos literarios de moi va-
riadas procedencias.
A obra de Cunqueiro pode dividirse en dous
grandes grupos: as novelas e as denomina-
das semblanzas, conxuntos de relatos de
narrativa breve centrados en personaxes
concretos. Escribiu tres novelas. Merlín e
familia é unha sucesión de historias autó-
nomas vertebradas arredor do personaxe
de Merlín, que recibe no seu pazo de Mi-
randa a visita de numerosos visitantes de
terras distantes que lle presentan o seu
caso ao mago e solicitan o seu consello. A
estrutura destas
historias é cons-
tante: presenta-
ción do caso,
exposición do
problema e so-
lución proposta
por Merlín. O
relato está con-
tado desde a
perspectiva do
paxe, Felipe de
Amancia, narra-
dor testemuña.
Se en Merlín e
familia se ache-
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 9
ga á temática artúrica, en Si o vello Sinbad
volvese ás illas, Cunqueiro parte do perso-
naxe e do ambiente das historias das Mil e
unha noites. Presenta un Sinbad vello, reti-
rado no país de Bolanda, que relata (coa
axuda non só da memoria senón tamén da
imaxinación) historias pasadas, mentres
agarda conseguir unha nova nave que lle
permita regresar ás aventuras do mar. O
mariño, enganado, nunca conseguirá a na-
ve e o seu idealismo, como en tantos outros
relatos do autor, sucumbirá perante a dura
imposición da realidade. A narración, cen-
trada nun protagonista soñador, fracasado e
nostálxico, flutúa entre a realidade e o soño,
cuxos límites se revelan difíciles de percibir.
N’ As crónicas do sochantre, a acción sitúa-
se na Bretaña francesa, na época da Revo-
lución francesa. O personaxe principal, o
sochantre (eclesiástico que dirixe un coro)
de Pontivy é recollido por unha carruaxe na
que viaxan varios defuntos, que lle relatan
as súas historias. A obra integra unha pe-
quena peza dramática: “A función de Ro-
meo e Xulieta, famosos namorados”.
As semblanzas están integradas por tres
libros: Escola de menciñeiros, Xente de
aquí e de acolá e Os outros feirantes. De
características semellantes, estas obras
están integradas por relatos de grande bre-
vidade, centrados nun personaxe peculiar
ou insólito. Constitúen un fresco de tipos
humanos que conforman unha especie de
personaxe colectivo, reflexo da sociedade
rural galega, mais que tamén integra valo-
res universais. As temáticas son variadas:
os oficios, a emigración, as malformacións
físicas, os “creadores” ou soñadores, os
tolos... Entroncadas na oralidade, supoñen
unha excelente mostra do realismo fantásti-
co do autor.
3.2.4.- Xosé Neira Vilas
É autor dunha inxente produción narrativa e
de numerosas traducións e estudos de in-
vestigación sobre a presenza da cultura
galega en Cuba,
onde viviu gran
parte da súa vida,
comprometido co
goberno revolu-
cionario. Tamén
cultivou a poesía.
Podemos consi-
deralo un dos
pioneiros da lite-
ratura infantil en
galego. A pesar
de ser contem-
poráneo cos au-
tores da Nova
Narrativa Galega, non participou no proceso
de renovación técnica e temática deste mo-
vemento. Os seus relatos, de carácter máis
tradicional, mostran cun tratamento crua-
mente realista a vida da Galiza rural e da
emigración. Os conflitos dos personaxes
xorden do enfrontamento co medio, da loita
cotiá pola supervivencia.
Entre as súas obras (Cartas a Lelo, Xente
no rodicio, Camiño bretemoso, Querido To-
más), destaca Memorias dun neno labrego.
É unha das novelas máis vendidas, traduci-
das e divulgadas da nosa literatura. Narra,
desde a óptica crítica dun neno (Balbino), a
vida dunha aldea galega da posguerra. Nela,
dáse unha visión do rural de miseria eco-
nómica e moral, de opresión e inxustiza, de
carencia de perspectivas de futuro. Fronte a
este mundo, só se ofrece como alternativa
salvadora a posibilidade da emigración. A
novela está estruturada en breves capítulos
que conforman unidades narrativas autó-
nomas.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 10
4.- A prosa. A Nova Narrativa Galega
4.1.- Cronoloxía e influencias
A Nova Narrativa Galega (NNG) orixínase
na década de 1950. En plena posguerra
europea, logo da derrota nazi na 2ª Guerra
Mundial e no inicio da Guerra Fría, prodú-
cese un movemento de renovación literaria,
asociado a novas correntes de pensamento,
que afectará de maneira significativa á na-
rrativa. Nestes anos, cobra forza a interpre-
tación da sociedade desde a perspectiva
marxista, que impulsará unha liña de rea-
lismo social. Esténdese tamén unha visión
angustiosa e desesperanzada da vida a
partir da difusión do filosofía existencialista.
A pervivencia da ditadura franquista engade
en Galiza un elemento extra de desespe-
ranza, de falta de futuro.
A publicación en 1954 de Nasce unha árbo-
re de Rodríguez Mourullo marca o inicio do
movemento, que terá a súa fase de auxe na
década seguinte, coa publicación de impor-
tantes obras de Méndez Ferrín, Camilo
Gonsar, María Xosé Queizán e Carlos Ca-
sares. Desde a súa orixe, estes autores
incorporan as técnicas e temáticas que es-
tán a renovar o panorama literario interna-
cional. A partir de 1968 e até 1980, ano de
publicación de Cara a Times Square de
Camilo Gonsar, van abandonando progresi-
vamente a experimentación formal.
As influencias son múltiples:
James Joyce, no que respecta á in-
trodución da “corrente da conciencia” (se-
mellante ao monólogo interior), que preten-
de mostrar os pensamentos dos persona-
xes sen ningún tipo de elaboración racional;
tamén no referente á ruptura da orde crono-
lóxica lineal.
Os autores do Nouveau Roman fran-
cés, movemento que inspita a propia deno-
minación da NNG. Experimentan cunha
narración obxectalista na que, cun desen-
volvemento mínimo de acción, se describe
con minuciosidade o entorno físico.
Franz Kafka, na caracterización de
personaxes atormentados e incapaces de
gobernar o seu propio destino e na plasma-
ción dunha realidade absurda que se vive
como un pesadelo.
John dos Passos e William Faulkner,
no emprego do pluriperspectivismo e a “na-
rración cinematográfica”.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 11
4.2.- Características do movemento
A renovación narrativa afectou tanto aos
aspectos de contido, como aos formais. En
síntese, as principais características da
NNG son as seguintes:
As temáticas móvense dentro do mar-
co da expresión do absurdo da existencia, o
pesimismo, a desesperanza. Abundan os
asasinatos, os suicidios, os fracasos perso-
ais, o amor insatisfeito, a soidade, o illa-
mento, os episodios patolóxicos...
Os personaxes están caracterizados
con frecuencia como seres perdidos, des-
nortados, movidos polas circunstancias, sen
control do seu destino, violentos, agresivos,
solitarios, desequilibrados, autodestrutivos...
antiheroes, en definitiva.
En canto ao tratamento estrutural do
tempo, evidénciase un gusto pola ruptura
da orde cronolóxica (analepses, prolepses,
ucronía), e pola redución radical do tempo
da historia.
Os espazos nos que se desenvolve a
acción son maioritariamente urbanos ou
suburbiais. Hai unha fuxida consciente do
ruralismo. Preséntanse ambientes claustro-
fóbicos, sórdidos. Por outro lado, tamén se
pon de manifesto unha atracción polo cos-
mopolitismo e polas localizacións estranxei-
ras.
No que respecta á perspectiva da na-
rración, obsérvase unha preferencia pola
primeira persoa protagonista e as perspec-
tivas obxectivistas, que mostran a historia
sen explicala, e un gusto polo multiperspec-
tivismo e o monólogo interior.
O estilo é simple, con oracións curtas,
unha marcada tendencia ao coloquialismo e
unha fuxida deliberada da retórica. En moi-
tas obras realízanse descricións de nature-
za obxectalista.
4.3.- Os autores máis representativos
4.3.1.- Xosé Luís Méndez Ferrín
É unha das grandes voces da narrativa ga-
lega contemporánea, ademais de posuír
unha importante obra poética. As súas tres
primeiras obras (Percival e outras historias,
O crepúsculo e as formigas e Arrabaldo do
norte) encádranse claramente dentro das
características da NNG: personaxes pro-
blemáticos (violentos, incomunicados, con
diversas patoloxías...),
espazos urbanos, estilo
menos elaborado... A
partir de Retorno a Tagen
Ata, o experimentalismo
vaise reducindo, ao tem-
po que a realidade social
e política galega vai co-
brando máis peso.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 12
A súa obra caracterízase por unha constan-
te relación entre realidade e fantasía. Reali-
za unha reconstrución e interpretación dun
pasado mítico que remite á cultura celta ou
á materia artúrica. Abundan na súa narrati-
va os topónimos e antropónimos de apa-
rencia céltica, oriental ou nórdica: Ulm,
Nmógadah, Hannak Oberzen, Grieih... En
liña con esta característica, pódese salien-
tar tamén a creación de espazos literarios
propios cargados de simbolismo: Tagen Ata,
Terra Ancha, Grande Fraga...
4.3.2.- Carlos Casares
Ademais da súa im-
portantísima obra
narrativa, con inte-
resantes achegas á
literatura infantil,
como A galiña azul
e As laranxas máis
laranxas de todas
as laranxas, dedi-
couse á política, ao
xornalismo e ao en-
saio literario.
A súa narrativa po-
de dividirse en dúas
etapas ben delimitadas. A primeira manifes-
ta unha grande renovación formal, ligada á
nova estética da NNG. Abrangue Vento feri-
do, Cambio en tres e Xoguetes pra un tem-
po prohibido. Mostra unha realidade desa-
cougante e opresiva e emprega o monólogo
interior, o obxectivismo e a narración en 2ª
persoa.
Na etapa de madurez, a partir d’ Os escuros
soños de Clío, escribe novelas máis realis-
tas, centradas en sucesos ou situacións
históricas de distintos períodos do século
XX, sen renunciar totalmente ao elemento
fantástico. Algunhas das súas novelas máis
importantes desta etapa son Ilustrísima e
Os mortos daquel verán.
Algunhas características comúns a toda a
súa obra son a presenza de elementos au-
tobiográficos, os ambientes predominante-
mente urbanos, a constante aparición do
Mal, orixinado pola mentira, a calumnia, o
engano... como motor dos conflitos sociais
e o gusto polo humor, a ironía e a parodia.
4.3.3.- Outros autores
Gonzalo Rodríguez Mourullo. Publica na
súa xuventude dous libros de relatos de
grande transcendencia para este movemen-
to. Nasce unha árbore marca o inicio da
NNG. Consta de tres relatos que se enmar-
can nun ambiente de irrealidade, simbolis-
mo, subxectivismo, con mestura da fantasía
e a pluralidade de voces narrativas. Memo-
rias de Tains está composto por oito cartas
que conteñen historias entrelazadas, radi-
cadas nunha cidade imaxinaria xa desapa-
recida, que presentan unha atmosfera de
angustia, próxima ao pesadelo.
Camilo Gonsar. Logo dun primeiro libro de
relatos, publica algunhas das novelas máis
representativas do grupo, nas que emprega
técnica obxectalista, temática sobre a vio-
lencia e o absurdo humano, ambientacións
afastadas da realidade galega (Madrid, No-
va York)... Despois de Cara a Times Square,
considerada o remate da NNG, publicará
aínda varias novelas, xa afastadas dos pre-
supostos estéticos deste movemento.
María Xosé Queizán. É autora dunha na-
rrativa plural, onde toca as temáticas femi-
nista, histórica e infantil. O seu compromiso
coa causa feminista é esencial na súa vida
e na súa obra. A súa primeira novela, A ore-
lla no buraco, enmárcase de cheo na estéti-
ca da NNG. Narra a biografía dun emigrante
fracasado, desde a atemporalidade e a par-
tir de sucesivos monólogos. Presenta unha
grande influencia do Nouveau Roman nas
descricións de natureza obxectalista.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 13
5.- O teatro. Xeración dos 50 e Grupo de Ribadavia
5.1.- Liñas xerais do teatro deste período
Entre 1936 e 1950 a produción teatral en
Galiza redúcese á representación de espec-
táculos de carácter folclorista de asocia-
cións culturais tuteladas ou toleradas polo
franquismo e a súa censura. Mediado o
século, iníciase unha lenta recuperación da
escrita dramática, que se divide en tres ten-
dencias de creación diferenciadas: o teatro
rexionalista, a tendencia renovadora e o
teatro de angustia existencial. O teatro re-
xionalista é continuador do teatro costu-
mista e a comedia urbana realizada por
autores das Irmandades da Fala, como Ca-
rré Alvarellos ou Ramón Cabanillas. A ten-
dencia renovadora, profunda na moderni-
zación do teatro de inspiración vangardista
de preguerra. Os seus principais represen-
tantes son Otero Pedrayo, Ánxel Fole e
Jenaro Marinhas. Por último, encóntrase o
teatro de angustia existencial, represen-
tado por Xosé Luís Franco Grande, Manuel
María, Ricardo Carvalho Calero e Isaac
Díaz Pardo, que ofrece unhas característi-
cas análogas á Escola da Tebra da poesía.
5.2.- Os autores de enlace e a Xeración dos 50
A recuperación teatral deste período foi ini-
ciada por un conxunto heteroxéneo de auto-
res, denominado o grupo de enlace, que
serven de conexión entre a dramaturxia de
preguerra e a renovación do teatro inde-
pendente. Un deles, Ramón Otero Pedra-
yo, xa escribira importantes obras antes da
Guerra Civil (A lagarada e Teatro de másca-
ras). Nesta época publica O desengano do
prioiro, unha obra na que contrapón a Vida,
simbolizada polas forzas dionisíacas e a
Morte, representada pola industria dos fére-
tros que estaba a establecerse no Ribeiro.
Tamén publica Noite compostelá e O fidalgo
e a noite.
Outro autor importante é Eduardo Blanco
Amor, cuxa obra dramática pode dividirse
en farsas, pezas imaxinativas, cheas de
elementos fantásticos e satíricos, con per-
sonaxes esquemáticos e escenografía aus-
tera (“Romance de Micomicón e Adhelala”,
“Un refaixo para Celestina”) e autos, pezas
de realismo costumista que recrean perso-
naxes e situa-
cións do mundo
rural galego
(“Anxélica no
ombral do ceio”,
“A verdade vesti-
da”). As súas pe-
zas aparecen
recollidas en
dous volumes de
gran popularida-
de, Farsas para
títeres e Teatro
pra a xente.
Álvaro Cunqueiro é autor de tres obras de
gran interese, O incerto señor Don Hamlet,
príncipe de Dinamarca, A noite vai coma un
río e Palabras de víspera. Na primeira, unha
das obras máis importantes e máis repre-
sentadas do teatro galego, realiza unha
orixinal versión do drama shakespeareano
na que o rei usurpador resulta ser o verda-
deiro pai do príncipe. Nesta profunda refle-
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 14
xión sobre a natureza humana están tamén
presentes o humor e a ironía.
Outros autores de menor importancia son
Jenaro Marinhas (A revolta e outras farsas),
que manifesta unha intención pedagóxica,
educar desde a cultura para conseguir un
pobo máis libre, e escribe numerosas pezas
de reflexión política e ética; e Ricardo Car-
valho Calero (A farsa das zocas), que, con
técnicas realistas ou simbolistas, reflexiona
sobre algunhas das grandes temáticas do
ser humano: o amor, o alén, a arte e a polí-
tica.
A Xeración dos 50 está constituída por un
conxunto de escritores (fundamentalmente
poetas) nacidos arredor de 1930, que
irrompen na década dos 50 á sombra do
grupo Galaxia cunha decidida vocación re-
novadora. Cunha vivencia indirecta da Gue-
rra Civil, pertencen maioritariamente a unha
pequena burguesía liberal e republicana
que se achega á realidade cultural galega a
través da Universidade e do maxisterio de
Otero Pedrayo. Nela destacan Daniel Cor-
tezón, Manuel María, Xohana Torres e Ber-
nardino Graña.
A obra dramática de Daniel Cortezón (Pris-
ciliano, Xelmírez ou a groria de Compostela)
é unha revisión de importantes episodios e
personaxes da historia de Galicia: Priscilia-
no, Xelmírez, Pedro Madruga, os irmandi-
ños, Castelao... Manuel María (Auto do
labrego, Farsa de Bululú) é autor dunha
copiosa obra teatral, composta por poemas
dramatizados, textos infantís, autos, farsas
e dramas épicos. Como na súa importante
obra poética, emprega o teatro como ins-
trumento reivindicativo e de concienciación
nacional. Xohana Torrres aborda n’ Un
hotel de primeira sobre o río a temática de
denuncia social: a expropiación das terras
con fins especulativos. Esta peza, cun im-
portante protagonismo feminino, é unha boa
mostra do teatro realista. As obras de Ber-
nardino Graña (20 mil pesos crime, Os
burros que comen ouro nunca cabalos se-
rán) comparten unha visión crítica sobre o
poder do diñeiro e sobre a vida alienada do
ser humano no mundo moderno. Graña
constrúe un teatro popular, dándolle gran
importancia aos elementos escénicos.
5.3.- O teatro independente e o Grupo de Ribadavia
A mediados dos anos 60, aparecen os pri-
meiros grupos de teatro independente
galego (O Facho, Teatro Circo, Keyzán...).
Na década seguinte, o teatro independente
espállase por toda Galiza, converténdose
nun fenómeno de extraordinaria vitalidade.
Nacen numerosas e importantes compañías:
Antroido, Artello, Troula... Superando nume-
rosos atrancos económicos e institucionais,
desempeñan, alén da divulgación cultural,
unha función política, de loita contra a dita-
dura.
Os seus obxectivos son rescatar o teatro
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 15
das salas convencionais para achegalo ao
público en todo tipo de locais, tanto urbanos
como rurais; romper co concepto de com-
pañía estábel do teatro burgués e apostar
pola itinerancia e a creación colectiva; pes-
cudar novos métodos para a creación e a
representación, sempre cun afán experi-
mental, aberto a todo tipo de influencias; e
crear unha rede teatral no país que permiti-
se o desenvolvemento dunha dramaturxia
galega moderna e comprometida.
En 1973, a Agrupación Cultural Abrente de
Ribadavia convoca a I Mostra de Teatro
Galego e o I Certame Abrente de textos
dramáticos. Con esta iniciativa, Ribadavia
convértese no principal punto de encontro
do mundo do teatro galego. Ao tempo que
se fomentan e popularizan as representa-
cións teatrais, estimúlase, co premio Abren-
te, a creación de textos de teatro. O exem-
plo de Ribadavia foi seguido, aínda que con
menor transcendencia, por outras localida-
des (Vigo, A Coruña, Lugo, Cariño, Fene...).
Arredor da Mostra de Ribadavia creouse o
denominado Grupo de Ribadavia ou Grupo
Abrente, formado por autores que tiveron
unha destacada participación nel e que ga-
ñaron o premio Abrente. Ademais de escri-
tores, son tamén directores, promotores de
compañías e algúns deles mesmo actores.
Os principais representantes deste grupo
son Manuel Lourenzo, Euloxio R. Ruibal,
Roberto Vidal Bolaño e Francisco Taxes.
A pesar de que publican algunha obra nes-
te período (Romería ás covas do demo, de
Manuel Lourenzo ou Zardigot de Euloxio
Ruibal), a práctica totalidade dos seus tex-
tos son posteriores a 1975, polo que nos
referiremos a eles no último tema do curso:
“A literatura galega entre 1975 e a actuali-
dade. O teatro”.
6.- A literatura do exilio
6.1.- Etapas e tipo de actividades desenvolvidas
A gran represión cultural e lingüística duran-
te a ditadura franquista en Galiza provocou
o exilio de numerosos intelectuais compro-
metidos co nacionalismo, o republicanismo
ou simplemente coa democracia. Ante a
práctica imposibilidade de publicar en gale-
go até a década dos 50 no noso país, cobra
unha vital importancia a actividade cultural
do exilio. O exilio galego conta cunha pecu-
liaridade importante: a existencia dunha
infraestrutura asociativa estábel en moitos
países de Latinoamérica creada por intelec-
tuais que xa vivían na emigración antes da
irrupción da ditadura. En consecuencia, a
práctica totalidade do exilio galego diríxese
cara a eses países do continente americano.
Cidades como Caracas, A Habana, México,
Montevideo e, sobre todo, Buenos Aires,
convértense en centros de gran actividade a
prol da cultura galega, que toma como refe-
rencia os centros galegos e diversas aso-
ciacións culturais.
Pódense establecer tres etapas na activi-
dade literaria do exilio. Entre 1939 e 1950, a
produción literaria en galego concéntrase
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 16
exclusivamente en América. Publícanse
obras importantes como Jacobusland, de
Emilio Pita, Catro poemas pra catro graba-
dos, de Lorenzo Varela ou Sempre en Gali-
za, de Castelao. Entre 1950 e 1960, funda-
das en Galiza Galaxia e outras editoriais, a
actividade do interior e da diáspora com-
pleméntase. Publícanse en América obras
que a censura española non tolera, como A
esmorga, de Blanco Amor. Entre 1960 e
1975, A expresión cultural en galego vai
adquirindo unha certa normalidade en Gali-
za e comezan a publicarse obras dos exilia-
dos. Algúns destes inician o proceso gra-
dual de regreso ao noso país, xa antes da
chegada da democracia.
A actividade do exilio é intensa e variada.
Abarca os seguintes campos:
Publicacións. Fúndanse editoriais (Al-
borada, Emecé), coleccións bibliográficas
(“Hórreo”, “Dorna”), xornais (Galicia, Opi-
nión gallega) e
revistas (Vieiros,
Galicia emigrante,
De mar a mar)
Conferen-
cias e exposicións.
O labor político
céntrase na reali-
zación de exposi-
cións e conferen-
cias en apoio á
causa republicana e en defensa da identi-
dade galega, sendo neste campo a figura
de Castelao, membro do goberno republi-
cano no exilio e autor do texto teórico máis
importante do nacionalismo (Sempre en
Galiza), o principal referente.
Audicións radiofónicas. En Arxentina,
realízanse desde 1945 varios programas
radiofónicos con temática cultural galega: “A
hora Iberoamericana”, en Radio del Pueblo,
“Recordando a Galicia”, en Radio Ribadavia,
dirixida por Maruja Villanueva e “La voz de
Galicia”, dirixida por Tacholas e coa colabo-
ración de Blanco Amor.
Espectáculos teatrais. Lévase a cabo
unha intensa actividade teatral, tanto a nivel
de pequenas asociacións, como a nivel de
grandes producións. Neste campo cómpre
salientar a estrea da obra de Castelao Os
vellos non deben de namorarse en 1941 en
Buenos Aires e o labor do Teatro Popular
Galego de Blanco Amor.
6.2.- Os autores do exilio
Os escritores máis importantes de poesía
da literatura galega do exilio son Luís Seo-
ane e Lorenzo Varela. Luís Seoane é un
artista polifacético, que destaca polo seu
labor nas artes plásticas. Como poeta (Na
brétema e As cicatrices), móvese dentro da
temática social, con predominio do tema da
emigración e cun estilo que tende ao colo-
quialismo e no que destaca o verso longo e
un marcado ton épico.
Os temas recorrentes da obra de Lorenzo
Varela (Catro poemas para catro gravados
e Lonxe), inscrita na órbita da poesía social,
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 17
son a reconstrución histórica desde o punto
de vista das clases populares e a saudade
da terra, provocada pola distancia do exilio.
Na narrativa, destacan Silvio Santiago,
Ramón de Valenzuela e, sobre todo, Eduar-
do Blanco Amor. Nas súas novelas, de ca-
rácter autobiográfico, Silvio Santiago relata
a súa infancia na súa aldea natal (Vilarde-
bós) e a súa aventura para lograr fuxir da
España de Franco e exiliarse en Caracas
(O silencio redimido). Ramón de Valenzue-
la relata na súa novela Non agardarei por
ninguén, publicada en Buenos Aires, as
peripecias de Gonzalo Ozores (trasunto do
propio autor), guerrilleiro nos montes de
Galiza e soldado na fronte de batalla. En
Era tempo de apandar céntrase na súa ex-
periencia no exilio e nos cárceres franquis-
tas. A narrativa de Blanco Amor xa foi tra-
tada no punto 3.2.2 deste mesmo tema.
En canto ao teatro, cómpre salientar a Cas-
telao, Blanco Amor e, en menor medida, a
Varela Buxán e Luís Seoane. A obra máis
coñecida e representada deste período é,
sen dúbida, Os vellos non deben de namo-
rarse, de Castelao. Foi escrita de maneira
interrompida entre 1931 e 1939 e non foi
estreada até 1941, no exilio americano, na
cidade de Buenos Aires, constituíndo un
acontecemento cultural de primeira magni-
tude. En tres actos de grande simetría, se-
guidos por un epílogo, presenta tres ver-
sións diferentes dunha mesma historia: un
vello paga coa morte o seu namoramento
dunha rapariga nova. Os tres vellos repre-
sentan distintos sectores da sociedade da
época: un burgués de
formación universitaria
(D. Saturio), un fidalgo
en decadencia (D. Ra-
món) e un labrego rico
(Sr. Fuco). As tres mo-
zas pertencen a un es-
trato social inferior ao
dos vellos. Aparecen
caracterizadas negativamente; é a súa des-
honestidade e o seu materialismo o que
provoca a desgraza dos vellos. A peza
constitúe, en palabras do autor, unha farsa
pensada para o divertimento, desprovista
de intención moralizadora.
A obra teatral de Blanco Amor xa foi trata-
da no punto 5.2 deste mesmo tema. Varela
Buxán (O cego de Fornelos) participa como
actor e director nas compañías Aires da
Terra e na de Maruja Villanueva, de Arxenti-
na e escribe numerosas comedias de corte
ruralista e costumista, non exentas de críti-
ca social, que alcanzan grande popularida-
de e son moi representadas, tanto no exilio
como nos escenarios galegos. Luís Seoane
presenta unha temática histórica n’ A solda-
deira e n’ O irlandés astrólogo (a revolución
irmandiña do séc. XV e a persecución da
liberdade individual pola Inquisición no sé-
culo XVII, respectivamente) e contemporá-
nea en Esquema de farsa, na que denuncia
a falsa visión dada polas autoridades fran-
quistas da vida dos emigrados.
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 18
7.- Antoloxía de textos
111 222
333
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 19
No vento de mazán que se desfraga
nos cons e pedregullo solar
de cabo de Home e Punta do Cabalo de Fora
reclamo a libertade pró meu pobo.
No meniño que dorme
no edredón dos teus ollos
reclamo a libertade pró meu pobo.
Nas vellas mans agrarias,
nas loias amorosas dos estíos
reclamo a libertade pró meu pobo.
Nos bicos acedísimos e tenros
dos meus fillos inmensos
reclamo a libertade pró meu pobo. [...]
X: L: MÉNDEZ FERRÍN, Con pólvora e magnolias (1976)
666
777
888
555 444
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 20
999
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 21
EU son…
…Balbino. Un rapaz da aldea. Coma quen di, un ninguén. E ademais, pobre. Porque da aldea tamén é Manolito, e non
hai quen lle tusa, a pesar do que lle aconteceu por causa miña.
No verán ando descalzo. O po quente dos camiños faime alancar. Magóanme as areas e nunca falta algunha brocha
para espetárseme nos pés. Érgome con noite pecha, ás dúas ou tres da mañá, para ir co gando, restrebar ou xuntar
monllos. Cando amañece xa me doe o lombo e as pernas. Pero o día comeza. Sede, sol, moxardos.
No inverno, frío. Ganas de estar arreo ó pé do lume. Muíños apeados. Faladurías de neves e lobos. Os brazos son
coma espeteiras para encolgar farrapos. Murnas, fridas, dedos sen tentos.
¡Que saben disto os nenos da vila!
Eles ignoran o que eu penso mentres boto ó corpo un gurrucho de caldo con broa. Ou o que sinto cando estou no
monte pingando, aterecido, vendo por entre a chuvia un fantasma bretemoso en cada árbore.
A aldea é unha mestura de lama e fume, onde os cans ouvean e a xente morre «cando está de Deus», como di a ma-
driña. Os rapaces somos tristes. Enredamos, corremos tras dos foguetes e ata rimos, pero somos tristes. Temos a po-
breza e os trafegos da terra aniñados nos ollos.
X. NEIRA VILAS, Memorias dun neno labrego (1961)
111000
111111
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 22
12
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 23
111333
111444
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 24
111555
de3300204 Lingua Galega e Literatura II. A literatura galega entre 1936 e 1975 25
111666
111777
top related