a hidrosfera: da terra · hidrosfera: a auga do noso planeta 97% 3% . a auga do noso planeta a auga...

I.E.S. Suel – Fuengirola

Departamento de Ciencias Naturais www.iessuel.org/ccnn

A Hidrosfera:

parte líquida

da Terra

¿Que é a “atmosfera”?

A atmosfera é a envoltura gasosa que cubre a Terra…

…ou a envoltura gasosa que cubre un planeta

Xúpiter Atmosfera de Xúpiter

¿Que é a “atmosfera”?

Polo tanto, é facil deducir a definición desta outra palabra, Hidrosfera: É a masa de

auga que forma parte da superficie terrestre.

¿Como se orixinou a auga no noso “Planeta Azul”?

Os cometas están formados case na súa totalidade por xeo

Algúns penetran na nosa atmosfera e fúndense .

Os científicos estiman que o 14% da auga terrestre procede desta “chuvia” continua de cometas.

Cometa

Tendo en conta o anterior, podemos dicir que o 14% da auga ten orixe extraterrestre.

¿E o resto?

Cometa

Os científicos pensan que a Terra era un planeta moi quente cando se formou.

A Terra foi arrefriando pouco a pouco, pero ao principio a actividade volcánica era moi alta en todo o planeta

Os volcáns emiten varios gases, entre outros vapor de auga

Os volcáns emiten varios gases, entre outros, vapor de auga

Vapor de auga e gases emitidos polo volcán Kilawea (Hawaii)

Cando a Terra arrefriou máis, poido empezar a condensarse a auga, que ao principio só estaba en estado de vapor.

CONDENSACIÓN: é o

cambio de estado, de

gasoso a líquido.

Vapor

de agua

(gas)

Agua

líquida

condensación

Formáronse así os primitivos océanos

Millóns de anos despois xurdíu a primeira vida no mar

¿Hai auga noutros planetas?

En Venus, debido ás altas temperaturas, hai auga pero en estado gasoso. O vapor de auga de Venus está mesturado con varios gases, formando a atmosfera deste planeta.

En Mercurio parece que hai auga en forma de xeo no interior de cráteres non expostos ao Sol. Mercurio

Venus

Pénsase que en Marte houbo auga líquida no pasado, xa que observáronse canles secas. Ao

parecer hai auga sólida (xeo) nos polos.

Marte

A atmosfera marciana está formada por diversos gases e vapor de auga.

No resto dos planetas a auga aparece en forma de xeo, debido ás súas baixas temperaturas

Saturno

Neptuno Plutón (planeta anano)

Xúpiter

No noso satélite, a Lúa, os astronautas no atoparon nin rastro de auga.

Anos máis tarde, unha sonda espacial descubríu xeo nun polo lunar.

Eiquí podes ver o planeta azul, a túa casa, dende a Lúa.

A Terra é o único lugar do Sistema Solar con auga líquida na súa superficie

Mar Mediterráneo

Río Nilo

Delta do Nilo

Estreito de Xibraltar

Correntes mariñas

A Terra é o “Planeta Azul”. Boa parte da súa superficie está cuberta por mares e océanos.

Vexamos agora algúns datos da hidrosfera:

A Auga do noso planeta

97%

3%

A Auga do noso planeta

A auga salgada (97%), cun alto contido en sales minerais, está constituída pola auga de mares e océanos. Polo tanto, tamén coñécese coma AUGA OCEÁNICA.

A auga doce (3%), cun baixo contido en sales, está formada pola auga dos continentes (ríos, lagos, xeo e acuíferos subterráneos). Polo tanto, tamén é considerada AUGA CONTINENTAL.

A Auga do noso planeta

A auga doce

Só o 0,01% é para consumo humano

A maior parte da auga doce é xeo

79% XEO

Introduce a seguinte dirección na barra de busca do teu navegador para ver máis información sobre as augas doce e salgada: http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/upload/agua_distribucion.swf

CASQUETES POLARES (XEO)

Círculo polar Ártico

Círculo polar Antártico

ICEBERG

Terra firme cuberta de xeo acumulado durante miles de anos de nevadas

Dela despréndense os iceberg, enormes bloques de xeo que van flotando no mar

Parte que emerxe

Parte mergullada do iceberg

O choque cun iceberg provocou o afundimento do Titanic

Xa sabes que a auga é fonte de

vida…

… e polo tanto, de morte…

Para comprender mellor a súa importancia debemos estudar a auga

máis a fondo…

¿Sabías que…?

MOLÉCULA DE AUGA

Unha gota de auga ten 3000 billóns de moléculas

H2O

¿Lembras a fórmula da auga?

¿que quere dicir eso?

O

H H

Quere dicir que cada

molécula de auga ten un

átomo de osíxeno e

dous de hidróxeno

Dous átomos

de hidróxeno

Un átomo de osíxeno

MOLÉCULA

DE AUGA

O

H H

A auga ten dous polos: positivo e

negativo Aínda que en

conxunto é electricamente

neutra (non é positiva nin

negativa).

+

+

- -

POSITIVO

NEGATIVO

H2O

H2O

O

H H

+

+

- -

-

+

+ -

O

H

H

Os polos opostos

atráense

Cada molécula de auga é como un pequeno imán

Por iso as moléculas de auga atráense e únense entre si

Hai unhas

unións entre

as moléculas

de auga

¿Qué forza mantén unida unha gota de auga?

Hai unhas

unións entre

as moléculas

de auga

¿E que mantén unidas a todas as gotas dun lago?

A forza que mantén unida unha gota de auga non é a gravidade.

A forza de gravidade só fai caer á gota de auga...

Tamén a auga forma gotas cando “cae cara enriba”

(fotos tomadas xusto despois de caer

e rebotar unha gota)

A forza que mantén unidas as gotas de auga a un

vidro é a mesma: hai atracción positivo –

negativo entre as moléculas de auga e as do

vidro.

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas

¿Como cres que podemos separar as moléculas de auga?

¡Quentándoas!

¡Quentándoas!

¡Evapóranse!

Lembra que: No estado gasoso, as

moléculas están moi separadas, e se moven

continuamente dun lado para outro.

Vapor de auga (gas)

Móvense continuamente

dun lado para outro.

Ás veces chocan entre si…

Móvense continuamente

dun lado para outro...

Ás veces chocan entre si

Móvense continuamente

dun lado para outro…

Se mueven continuamente de un

lado para otro.

Ás veces chocan entre si

Móvense continuamente

dun lado para outro.

Tamén chocan cos

bordos da pista

Tamén chocan coas paredes do recipiente que as contén.

Móvense continuamente

dun lado para outro.

Grazas á presión do vapor puidéronse crear os primeiros

vehículos autopropulsados

O

H H

+

+

- -

POSITIVO

NEGATIVO

¿Gustaríache saber máis cousas da auga? H2O

H H

H2O Dilatación anómala da auga Cando quentamos un corpo, este dilátase e, cando o arrefriamos, contráese. Pero coa auga isto non sucede así. Nun principio, se a auga se quenta, dilátase e se arrefría, contráese. Pero se a auga se conxela, entón tamén dilátase (aumenta de volume). Así, unha masa de xeo ten maior volume ca mesma masa de auga. Este feito coñécese como dilatación anómala da auga.

H

H2O Dilatación anómala da auga Esta propiedade é moi importante nos ecosistemas acuáticos. Por exemplo, nun lago de montaña, ao chegar o inverno, a auga conxélase. Pero como o xeo flota, só se conxela unha delgada capa de auga na superficie que actúa como illante impedindo que a masa de auga por debaixo do xeo se conxele. Grazas a isto, as plantas e os animais acuáticos poden sobrevivir en inverno.

H2O

O

H H

+

+

- -

POSITIVO

NEGATIVO

A auga é un bo disolvente de moitas substancias

Incluso a auga embotellada ten

substancias disoltas

H2O

O

H H

+

+

- -

POSITIVO

NEGATIVO

En realidade, só a auga destilada é totalmente pura

A auga é un bo disolvente de moitas substancias

Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se

disolven

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se

disolven

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se

disolven

SOLUTO

SOLUTO

SOLUTO

Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se

disolven

Esto débese á atracción entre os polos negativos e positivos da auga e o soluto

SOLUTO

+

+ +

+ +

+

+ + +

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+ +

+

+

+

- -

-

-

-

-

- -

- -

-

-

- -

- -

-

- -

-

-

-

-

-

- -

SOLUTO

- -

-

-

- -

SOLUTO

- -

-

-

- -

A auga disolve moitas substancias que coñeces

SOLUTO DISOLVENTE

(H2O)

Lembra que: DISOLUCIÓN = DISOLVENTE + SOLUTO

¿Non o sabes?

¿Cal delas é auga de mar?

Unha destas xerras contén auga destilada e outra auga de mar

Si non a probo, eu tampouco o sei!

Lembra que unha disolución é unha mestura homoxénea

O aspecto da auga salgada é o mesmo que o da auga destilada

¿Está marrón este río porque leva substancias disoltas?

¡Non! A súa cor débese a que leva moitas

partículas sólidas en suspensión

A auga como disolvente nos seres vivos

A auga permite que as plantas tomen do solo, grazas ás raíces, sales minerais disoltas.

Permite que substancias disoltas circulen por todo o noso organismo

Aparato Circulatorio

O Corazón é unha

bomba que impulsa o

sangue

CORAZÓN

A auga como disolvente nos seres vivos

Permite que expulsemos substancias tóxicas de refugallo disoltas nos ouriños.

A auga como disolvente nos seres vivos

A auga disolve o osíxeno, necesario para os animais

acuáticos

Branquias dun peixe

Opérculo

(baixo el están

as branquias)

Auga con osíxeno (O2)

As tartarugas marñnas saen a

respirar aire (teñen pulmóns)

A auga como disolvente nos seres vivos

A auga disolve o CO2 necesario

para que as algas fagan a fotosíntese.

Algas

O2

CO2

A auga como disolvente nos seres vivos

Importancia da auga nos seres vivos

Permite refrescarnos coa suor. Evita a hipertermia.

A suor é

principalmente

auga con sales

minerais disoltas

O ciclo da auga

Os ríos foron levando cara ao mar substancias disoltas, durante millóns de anos.

A auga do mar evapórase, pero non

se evaporan os sales.

H2O

H2O H2O H2O H2O H2O

AGUA

DE

MAR

REFINADO

Sal de

mesa pura

Obtención de sal nunha salina

Evaporación 36 g

Un litro de auga de mar ten disoltos entre 34 e 39 gramos de sales (e

non só sal común ou cloruro sódico)

Cristal de sal xema ou halita (cloruro sódico, NaCl)

H2O

NaCl

Na+ Cl-

Cloruro sódico (sal)

Ión cloro

Ión sodio

Cando unha sal entra en contacto coa auga, disólvese e ionízase. Neste caso, o cloro e o sodio sepáranse e quedan rodeados por moléculas de auga enfrontándose mediante polos opostos (de distinto signo)

Os dous ións sepáranse e son rodeados por moléculas de auga

Na +

+

+ + +

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+ +

+

+ -

-

-

-

-

-

- -

- -

-

-

- -

- -

-

- -

-

-

-

-

-

- - Cl - Cl -

Non só o sal de mesa (NaCl) está disolto na auga de mar. Esta contén máis ións disoltos.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Cloro Sodio Sulfato Magnesio Calcio Potasio

Na+ Mg2+ Ca++ K+ Cl- SO42-

Gra

mos/litro

O Cloro e o sodio son

os máis abundantes

Pero fíxache que hai outros

Flotabilidade: depende do grao de salinidade

FUNCIÓNS DA AUGA NA NATUREZA

A auga ten importantes funcións na natureza. Algunhas das máis importantes son: 1. Modela a paisaxe. 2. Condiciona o clima. 3. É fonte de enerxía. 4. Forma parte dos seres vivos. 5. Condiciona aos seres vivos.

1. Modela a paisaxe: A auga erosiona os materiais superficiais cando se move a gran velocidade, arrincando, desgastando e transportando os materiais de distintos tamaños como arxilas, areas e gravas, e dando lugar a formas erosivas, como as cárcavas nas zonas de interior ou os cantís costeiros.

1. Modela a paisaxe:

A auga líquida disolve diversas rochas (xesos, rochas calcarias e sales) provocando a aparición de formacións xeolóxicas peculiares como as covas calcarias coas súas estalactitas e estalagmitas, ou paisaxes erosionadas como os torcais (torcales, castel.).

1. Modela a paisaxe: A auga sólida formada pola acumulación de neve transformada en xeo, desprázase nos glaciarios polares e de montaña, erosionando os materiais do val e transportando e sedimentando ditos materiais erosionados.

A auga líquida introdúcese nas fendas das rochas provocando a súa rotura cando se conxela a baixas temperaturas, e inducindo a meteorización das rochas ou fragmentación en clastos (anacos de rocha) máis pequenos.

2. Condiciona o clima: Crecidas e inundacións: Nos climas húmidos, con intensas precipitacións, son frecuentes os desbordamentos dos ríos que destrúen as construcións humanas.

Secas: Nos climas con unha estación seca moi marcada, xéranse períodos con escasas precipitacións causantes da aridez do terreo e falta de vexetación. Para evitalo, o home intenta almacenar auga en encoros (= embalses) e presas para abastecerse neses períodos.

2. Condiciona o clima: Humedais: Son un dos ecosistemas máis dependentes da auga e moi relacionados cos acuíferos subterráneos. Marismas, deltas, estuarios son zonas inundadas que regulan o ciclo hidrolóxico e posúen unha gran biodiversidade (variedade de especies animais e vexetais).

Océanos e mares: As correntes oceánicas actúan como potentes termorreguladores, xa que as correntes quentes suavizan os climas extremadamente fríos, mentres que as correntes frías suavizan a calor das zonas máis cálidas (zonas tropicais e desérticas).

3. Fonte de enerxía: Enerxía hidráulica: É a enerxía producida pola caída dunha masa de auga dende un nivel alto a outro inferior. Utilízase dende hai moito tempo nos muíños de auga e nas norias, para mover engranaxes e aplicar a enerxía para triturar cereais, elevar materiais, etc.

Enerxía hidroeléctrica: Baséase na construcción de centrais hidroeléctricas nos encoros e presas para aproveitar o desnivel da auga e transformar a enerxía de caída da auga en enerxía eléctrica mediante o emprego de turbinas.

3. Fonte de enerxía: Enerxía mareomotriz: Aproveita a enerxía das correntes mariñas, das mareas e das ondas para transformala, mediante o uso de turbinas, en enerxía eléctrica.

Enerxía xeotérmica: Neste caso aprovéitase a enerxía interna da Terra para quentar auga que logo poderá ser usada na calefacción ou en fontes termais de piscinas. Cando as temperaturas son moi altas, tamén se pode transformar a calor en enerxía eléctrica.

4. Compoñente dos seres vivos: É o compoñente maioritario dos seres vivos e ten función termorreguladora, xa que absorbe a calor e, mediante a respiración e á suór, regula a temperatura dos seres vivos homeotermos, manténdoa constante.

Tamén ten unha función química, xa que a auga é o medio no que ocorren as reaccións químicas dos procesos vitais (respiración celular, dixestión, fotosíntese,…).

4. Compoñente dos seres vivos: Ten función transportadora, xa que a auga é o medio principal do transporte de nutrientes, substancias de refugallo, hormonas, gases, etc., e forma o sangue e a linfa dos animais e o zume (bruto e elaborado) das plantas.

A auga é un bo disolvente de numerosas moléculas (azucres, sales minerais, gases,…) e facilita os procesos dixestivos nos animais e a absorción de nutrientes a través das raíces das plantas.

5. Condiciona os seres vivos: A auga é esencial na producción de osíxeno (O2), xa que unha gran cantidade procede do fitoplancto e das algas mariñas que forman extensas pradeiras preto da superficie, onde poden realizar a fotosíntese. Ademáis son a orixe das cadeas tróficas mariñas.

A auga é unha das fontes da alimentación humana básica, grazas á pesca. É tamén unha importante fonte de numerosos recursos.

5. Condiciona os seres vivos: Moitos animais e plantas que viven fixos ao fondo mariño desenvolven estruturas para fixarse fortemente (filamentos pegañentos, estruturas filamentosas para atrapar os nutrientes das correntes mariñas,…).

A maioría dos peixes teñen forma hidrodinámica para vencer a resistencia ao desprazamento na auga, como aletas que dan estabilidade e movilidade, ou as branquias, estruturas moi repregadas imprescindibles na respiración.

Comparativa con otros usos

204,92

49,54 45,57

11,2

311,23

210,05

75,93

45,51

11,6

343,09

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Usos Domésticos

Usos Industriales

Agricultura Ganadería Total

Hm

3

Usos

Principales usos en Galicia-Costa

2001

2015

Usos da auga en Galicia (costa)

Usos da auga en Galicia (costa)

2001

65,84%

15,92%

14,64%

3,60%

Usos Domésticos

Usos Industriales

Agricultura

Ganadería

2015

67,49%

14,62%

3,73%

24,40%

Usos Domésticos

Usos Industriales

Agricultura

Ganadería

Para ver máis información sobre os usos da auga, introduce na barra de busca do teu navegador a seguinte dirección e consulta a información sobre os usos da auga: http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/upload/agua_recurso.swf

Contaminación das nosas

augas

Dos nosos ríos e outras augas continentais

Dos nosos mares

Contaminación dos nosos ríos

Por verteduras líquidas urbanas e industriais

Contaminación dos nosos ríos

Por residuos sólidos urbanos (RSI) e industriais

Afundimento do petrolero Prestige

Vertedura de fuel

A MAREA NEGRA do “chapapote”

Clic aquí para ir a las Actividades Interactivas

Tratamento das augas Para saber máis, preme nas seguintes ligazóns: http://www.aula2005.com/html/cn1eso/08hidrosfera/08hidrosferaes.htm http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/1ESO/hidrosfe/contam.htm