TEMA 1.-A poesa das Irmandades da Fala. Caractersticas, autores e obras representativas.O sec. XX supn en Galicia o nacemento do agrarismo e do nacionalismo, a continuacin da emigracin e a aparicin do movemento obreiro. O movemento agrario desde 1907 o autntico revulsivo social da poca. Destaca a Liga Agraria de Accin Gallega (1912), dirixida por Basilio lvarez; fortemente perseguida, vai esmorecer cara a 1915, mais esta presin social en contra dos foros consegue a lei de redencin dos foros na Ditadura de Primo de Rivera en 1926.En 1916 xorden na Corua as Irmandades da Fala, que axia se estenden por toda Galicia. O seu obxectivo mis inmediato a defensa do idioma galego para recuperar a cultura. No 1918 declranse nacionalistas, mais no 1922 escindiranse nunha lia poltica e outra cultural.Arredor desta nacer a revista Ns. Ao principiar o sculo XX, a literatura galega viva un instante especialmente problemtico. Anda que o nmero de obras non deixaba de incrementarse, a calidade dos textos era manifestamente inferior lograda polos grandes autores do Rexurdimento. Narrativa e teatro seguan sendo xneros pouco cultivados, nun panorama dominado absolutamente pola poesa. A atrevida proposta que fixera Rosala en Follas Novas, a modernidade innovadora de Curros e Pondal convrtese nunha poesa baleira, carente de contidos que coa escusa de aproximarse mentalidade popular, ofrece unha imaxe ordinaria e deforme do mundo rural galego. Neste contexto, o labor dos escritores vinculados s Irmandades pode valorizarse como un revulsivo que abre o camino para un segundo renacemento.O primeiro autor que marca o comezo de novos camios Antonio Noriega Varela, quen realiza de forma persoal o trnsito do XIX modernidade. Este autor mindoniense dez anos mis vello que Ramn Cabanillas e coecido como poeta da montaa levaba xa dez anos publicando cando o cambads irrompe na literatura galega. Noriega autor dunha soa obra que foi ampliando ao londo da sa vida: na primeira edicin, que data de 1904, leva por ttulo Montaesas; a partir da terceira, de 1920, pasa denominarse Do ermo. Este cambio de titulacin o signo externo da nova orientacin esttica que toma o poeta mediada a segunda dcada do sculo, cando entra en contacto cos homes das Irmandades e, a travs deles, co Saudosismo portugus. Podemos falar as de dous estratos que se superponen na poesa de Noriega:O primeiro enmrcase claramente na lia do ruralismo costumista decimonnico. Aqu percbese a influencia do seu paisano Leiras Pulpeiro, a temtica redcese ao descritivismo paisaxstico e a glosar con graza a ruda vida dos labregos da montaa luguesa, os seus costumes, etc.

Un segundo estrato est composto polos poemas de influencia modernista que revelan a lectura de Rubn Daro, do saudosismo de Teixeira de Pascoaes e Guerra Junqueiro,etc., as como dos clsicos latinos. Noriega abandona o realismo labrego para elaborar unha poesa culta que segue tomando como temtica a paisaxe pero desta vez tratada cun gusto impresionista que anticipa a futura poesa hilozosta de Amado Carballo. Noriega convrtese en poeta das cousas pequeas (os vermes, as espias, as fontes, as pfolerpas de neve), cunha actitude de atraccin polo humilde e desamparado. O franciscanismo manifestase na sa poesa concebindo os seus sonetos como unha oracin de agradecemento ao Sumo Creador.

Ramn Cabanillas Cambados 1876-1959) vai suponer un verdadeiro cambio no panorama potico desta poca. (Introducin e vida libro de texto)ObraComezou a escribir tardamente. A sa obra como autor abrangue 45 anos, desde 1913 at 1958, de a a grande extensin literaria da sa obra e a pluralidade temtica que cultivou.Os xneros que cultiva son:*PoesaNarrativa: Na noite estrelecida

Camios no tempo( recompilacin da sa poesa narrativa)Lrica:

No desterroVento mareiro Da terra asoballada A rosa de cen follas Da mia zanfoa Samos Antfona da cantiga Versos de antigas terras e tempos idos*Teatro: O mariscalA man da santia Destacariamos del que se ben prologa os contidos dos autores do sculo XIX, xa que a sa poesa ten algo da de Rosala e Curros, vai moito mis al recreando o formalismo e a ideoloxa celta de Eduardo Pondal e a esttica modernista de Rubn Daro, que na literatura galega nicamente pervive baixo pequeas influencias nun modernismo sobrio e natural sen as excelsas brillanteces propia do poeta latinoamericano.A sa ampla obra adoita clasificarse nestas catro etapas:1.-Etapa pregaleguista (1910-1915), marcada no ideolxico polo agrarismo e no esttico polo polo modernismo ou formalismo de Pondal. Nesta etapa inclense estas obras publicadas na emigracin: No desterro. Visins gallegas (1913), con prlogo de Basilio lvarez. Vento mareiro (1915)Comeza, nos poemas destas obras, os primeiros influxos da esttica modernista. Velaqu un dos exemplos en que se aprecia esta novidade estilstica na poesa galega do momento, no cal vemos a ambientacin extica protagonizada por princesas:

Mentras no rexio alczarxunta baleiro tronopor ella espera a corte, sombra dun carballotece a Princesa roibaun encaixe de Ensono Fragmento de A princesa roiba , No desterroOutras caractersticas desta etapa son:-Temtica intimista. Principalmente destaca o amor e a nostalxia das lembranzas que lle provoca a sa situacin de desterrado e a saudade de se ver lonxe da sa terra.: na tristura das horas do desterro,ante os meus ollos, rebulindo, brilanroxas e ardentes, para morrer nun sopro,voadoras muxicas. Fragmento de Rimas, No desterro-Mstrasenos tamn como poeta descritivo lrico preferentemente arredor da aldea e o mar:Sol de outono no mar calmo fungue o lumeal , lonxe, chirra un carro no camio;canta a goa no rodicio do muo; e arrecende dos fiunchose cheirume. Fragmento de Tarde baixa, No desterro

Nos escasos poemas civs que se inclen nesta etapa, o poeta contrapn o labrego ao cacique, e a aldea vila, mostrndonos unha actitude exacerbada xa que fai chamadas rebelin social. Est influenciado pola loita agraria que alentou Basilio lvarez como lder da Liga de Accin Gallega

Accin gallegaHino Irmans! Irmns gallegos! Dende Ortegal ao Mio a folla do foucio fagamos rebrilar!.. .(..texto 9 antoloxa).............. Poema de vento mareiro

2.-Etapa galeguista(1915-1920). Predomina nesta poca a temtica cvica. Influenciado polo nacionalismo das Irmandades da Fala, fai poesa combativa e de denuncia ao estilo de Curros Enrquez. Agora cunha actitude menos exaltada contrapn Galicia e Espaa, nunha poesa directa e prosaica.Dentro desta etapa escribe as seguintes obras:Da terra asoballada (1917) Irmns! En p sereos a limpa frente erguida.......(texto 10 antoloxa)A man da Santia (1921) Teatro .Comedia de costumes seoriais e asunto amoroso

3.-Etapa mtico-saudosista ( 1921-1931). Recrea lendas celtas mticas pertencentes Materia de Bretyaa que nos falan dun pasado glorioso ( a nobre poca dos cabaleiros da tboa redonda e dos cabaleiros do rei Artur e aventuran un futuro esperanzador para Galicia ;o rei Artur agarda nunha illa galega novos e mellores tempos; cando estes cheguen erguerase e gobernar gloriosamente sobre a terra). Esta nobre poca celta foi o marco simblico no que se baseou o nacionalismo ( as orixes de Galicia son celtas) de a que enxalzase o pasado histrico con finalidade didctica ( dignifica Galicia explicndonos o seu pasado glorioso para alento de todos os galegos, para espertar neles a conciencia galeguista.)Nesta poca decisiva a influencia do modernismo rubendariano e do saudosismo portugus de Teixeira de Pascoaes, principalmente na nostalxia que asome cando regresa ao pasado intentando recuperar as nosas races nacionais.Desta poca son:Na noite estrelecida (1926)O mariscal ( 1926), teatro.Na noite estrelecida unha obra de poesa narrativa que contn tres partes:1.-A espada Escalibor.- Merln anuncia que, vacante o trono, ser nomeado rei de Caledonia quen dea erguido a espada vmxica, procedente da illa de Slvora. Artur realiza o prodixio e coroado e aclamado por todo o pobo.2.-O cabaleiro do Santo Grial. Descrbese a partida dos cabaleiros artricos para procuraren o santo Graal, vaso sagrado que s alcanzaran os limpos de todo mal. Galahaz ser quen o atope en Galicia, sobre o altar dunha ermida do Cebreiro.3.- O soo do rei Artur.- Ante Galahaz, o rei Artur despdese para partir nunha nve que chega furna dunha ribeira galega e mergullarse nun sono do que espertar nun tempo futuro para gloria dos pobos clticos. Esta parte remata coa palabra Esperade, polo que un canto de esperanza para a Galicia que ha de vir nun futuro.Esta unha poesa narrativa ( uso de copretrito, estilo indirecto e lentitude narrativa) de pareados alexandrinos ( de 14 slabas) e rima consoante AA.Nos anos 20 publica das obras de temtica diferente: O bendito san Amaro (1925), romance de ton popular en octoslabos, e A rosa de cen follas (1927), esta de lia intimista amorosa cunha notable influencia do saudosismo. O ttulo lmbranos a Follas Novas de Rosala de Castro4.-Etapa de posguerra mstica e contemplativa (1939). Coincidente coa poca da posguerra, o autor abandona a poesa de denuncia social e a reivindicacin nacionalista. A sa poesa pasa a ser de introspeccin e de contemplacin da beleza nos derradeiros anos da sa vida.Pertencen a esta etapa da sa vida as seguintes obras:Da mia zanfoa (1954). Trata, con voz amarga, a tristeza, a mocidade perdida, a vida e a morte.Samos (1958). Misticismo relixioso e contemplativo na descricin da quietude da vida comunitaria no mosteiro de Samos. un poemario de paz e comun coa natureza para encontrar o equilibrio eterno.Antfona da cantiga (1950). Recompilacin de cantigas populares, o primeiro libro que publica a editorial Galaxia .Versos de alleas terras e tempos idos. Parfrasis gallegas (1955), no que o autor adaptador de poemas gregos, latinos, ingleses e alemn.De 1949 a recompilacin de poesa narrativa e lendaria Camios no tempoESTILO E LINGUAUnha das sas caractersticas mis importantes a sa vontade de estilo, isto , a vontade de conseguir a perfeccin estilstica nas sas composicins, polo que dun mesmo poema ten varias versin publicadas en sucesivas edicins.Da mesma maneira que amosou unha clara vontade de estilo, amosou unha vontade clara de preocupacin polo emprego dun galego literario, afastado do oral, consciente de que escribe nun idioma carente de normas. As vemos autocorreccins da sa obra nas que se apreza un rexeitamento dos castelanismos como ponzoenta, alxase ,sangre..Reduce o emprego de formas dialectais, rexeita vulgarismos como mistereosa, ptreo, ltimas---Con todo frecuente nel o emprego de hiperenxebrismos como outo soma hourizonteAs mesmo tivo unha forte preocupacin social por elevar a consideracin social do idioma, de maneira que pon o galego en boca de personaxes urbanas na sa peza teatral A man da santia, feito inusitado na poca.