Filosofa II Bacharelato.

Kiko Garca.Filosofa II Bacharelato.

7

A CULMINACIN DO PENSAMENTO ILUSTRADO: KANT.1. Introducin.Kant nace en Knigsberg en 1724. Mentres elaboraba o seu sistema filosfico mantivo o seu esquema metdico de vida que s se viu alterado por dous feitos: o estalido da Revolucin Francesa de 1789 e o enfrontamento que tivo co poder civil despois da sa obra A relixin dentro dos lmites da propia razn, 1793. Foi condenado a non impartir materias relacionadas coa relixin e tivo tentacins de exiliarse de Prusia. Despois da morte do rei, e relaxada a censura escribiu O conflito das Facultades (1798), obra na que defendeu a liberdade de pensamento e palabra contra as arbitrariedades do despotismo. Morre en 1804.No seu pensamento conflen as das doutrinas do s. XVIII: Empirismo e Racionalismo, s que hai que suma-las teoras de Newton. No contexto ilustrado alemn a razn serve para fundamenta-los conceptos, a forma de aplicalos e, en definitiva, o modo de coecer o mundo exterior. A razn ten que se examinar a si mesma para encontrar a sa propia validez.1.1. Elaboracin do pensamento kantiano.No pensamento de Emmanuel Kant distnguense das etapas: Perodo precrtico, 1746-1770. Interese pola ciencia (Newton). En filosofa oscila entre o Racionalismo e o Empirismo, infludo por Hume. Este perodo remata coa sa obra Diserta-tio, 1770. Perodo crtico, 1770-1804. Elaboracin do seu sistema, o Idealismo transcendental ou Criticismo (sntese de Empirismo e Racionalismo). Crtica da razn pura, 1781 (anlise dos lmites do coecemento e posibilidade da metafsica como ciencia). Fundamentacin da metafsica dos costumes, 1785 (tenta atopar un fundamento para a moral). Crtica da razn prctica, 1788 (fundamentacin da moral aplicando o uso prctico da razn). Crtica do xuzo, 1790 (xuzo esttico e teolxico). Finalmente destacaremos A relixin dentro dos lmites da mera razn, 1793 (defensa do desmo ou relixin natural), e A paz perpetua, 1795 (expn un dereito internacional que regule as relacins entre as nacins).

2. Superacin do Racionalismo e Empirismo.Entre o Racionalismo e o Empirismo, Kant un filsofo da razn pero non un racionalista, xa que o coecemento da obra de Hume fxoo cambiar de perspectiva, abandonado o seu sono dogmtico.Co Racionalismo a metafsica construra as grandes ideas de Deus (alma e substancia corprea), o problema era a correspondencia existente entre esas grandes construcins da razn e a realidade. non estar satisfeito coas xustificacins do Racionalismo, buscou a resposta fundamento do noso coecemento, en especial os nosos conceptos.Kant parte do Empirismo cando afirma que tdolos nosos coecementos comezan coa experiencia, mais engadir, pero se verdade que tdolos coecementos comezan coa experiencia, non todos, sen embargo, proceden dela.Kant superar co seu Criticismo o antagonismo das posturas racionalista e empirista asimilando o mis positivo de cada unha delas.Para Kant a metafsica estaba na sa poca en desvantaxe fronte o desenvolvemento que alcanzaron o resto das ciencias. Isto pdese deber sa imposibilidade de existir como ciencia por: Non se dan nela as condicins doutras ciencias. Que equivocase o camio polo que se constituu nunha ciencia como tal.Para Kant, seguindo o camio aristotlico, a ciencia ha de ser un coecemento universal e necesario, e chega conclusin que dende os supostos filosficos a tradicin racionalista e a empirista non fan posible a metafsica como ciencia.Do Racionalismo manter a conviccin de que na mente hai algn tipo de contidos que teen un carcter universal, sendo anteriores a toda experiencia, mentres que do Empirismo conserva o principio fundamental de que todo coecemento parte da experiencia tal e como defende tamn a ciencia da sa poca. 3. O Criticismo kantiano.Segundo Kant o primeiro que debe facer someter a razn a xuzo para saber se esta ten capacidade para resolver os problemas que aborda. Este propsito a base dun sistema filosfico redor da crtica da razn, o Criticismo ou Idealismo transcendental.Neste sistema fai nfase na dimensin activa do suxeito no coecemento, abordando practicamente tdolos posibles campos do saber e as preocupacins humanas, Que podo coecer?, Que podo facer?, Que podo esperar? e Que o home?. pregunta, que podo coecer? Dlle Kant resposta na sa obra Crtica da razn pura. cuestin, que podo facer? A contestar na Crtica da razn prctica; e pregunta que podo esperar? en A relixin dentro dos lmites da mera razn.a) Someter razn a crtica para establecer os lmites da sa capacidade, xa que moitas veces os erros comtense por extralimitarse ao reborda-los lmites do coecemento.b) Examinar a razn pura, libre de calquera dato estrao a ela, sen estar contaminado por ningn aspecto provinte da sensacin.c) Tarefa levada a cabo pola propia razn, autocrtica.

4. A xustificacin da ciencia: os xuzos.Para Kant a ciencia constite un feito, do que se trata de estuda-las condicins que a fan posible e non de xustificala. Para iso cmpre estudar as condicins dos xuzos nos que a ciencia se expresa, xa que toda ciencia unha secuencia de xuzos ou proposicins. Clasificacin dos xuzos.4.1. Segundo a sa independencia ou dependencia da experiencia.

Xuzos a priori, non derivan da experiencia, carcter universal. Xuzos a posteriori, relacionados coa experiencia, proceden por xeneralizacin.

4.2. Segundo a estrutura mesma do xuzo, relacin Sux Pred. Xuzos analticos, o Pred est contido no Sux, son explicativos, o seu enunciado expresa claramente o significado do Sux. Xuzos sintticos, o Pred non est contido no Sux, son extensivos porque engaden algo que non estaba contido nel.Para Kant os xuzos de experiencia ou a posteriori son todos sintticos pero son particulares e continxentes, a sa validez queda limitada aqu e agora. Os xuzos analticos ou a priori son universais e necesarios, pero non aumentan o noso coecemento. Nin uns nin outros serven para fundamenta-la ciencia.

4.3. Os xuzos sintticos a priori.Kant d un paso mis e admite a existencia de xuzos sintticos a priori, afirmando que estes xuzos son os que fan avanzar as ciencias. Amplan os nosos coecementos, son universais, pois o predicado non est contido no suxeito e son anteriores experiencia.A sa tarefa concrtase en investigar cmo son posibles estes xuzos e analizar se tamn son posibles na metafsica, o que aclarara se esta pode constiturse coma ciencia. Esta a tarefa que se propn abordar na sa Crtica razn pura.5. A teora do coecemento.Kant parte da distincin clsica entre coecemento sensible (por medio da sensibilidade)e coecemento intelectual (mediante o entendemento).A sensibilidade subminstranos as intuicins sensibles das que parte todo o proceso de coecemento, polo tanto amsase pasiva. O entendemento a capacidade de pensa-los obxectos e debe partir dos contidos da sensibilidade, sendo este activo. Kant, na Crtica da razn pura engade unha terceira capacidade que a razn. As Kant dividir a sa obra en tres partes.5.1. O coecemento sensible: Esttica transcendental.Non se pode dubidar de que todos os nosos coecementos comezan coa experiencia, mediante a sensibilidade que a capacidade de percibir impresins das cousas. As impresins producen en ns unhas sensacins que d lugar a unha intuicin emprica (referencia a un obxecto de experiencia que est presente na sensacin). O que coecemos por medio da sensacin non son as cousas tal como son en si mesmas, senn tal como son en relacin coa sensibilidade, tal como nos aparecen, constitundo o fenmeno (obxecto dunha intuicin emprica).No fenmeno Kant distingue o que provn da sensacin (materia, datos empricos) e o que ordena estes datos (forma, que existe con anterioridade recepcin de calquera dato emprico, forma a priori da sensibilidade).5.1.1. Formas puras a priori: espazo e tempo.Hai das formas puras a priori da intuicin sensible: espazo e tempo. Que sexan formas puras significa que non hai nada nelas provinte da experiencia, atpanse no suxeito para seren aplicadas intuicin sensible.Para Kant o espazo a forma pura a priori da sensibilidade externa, explica por que representamos espacialmente todo obxecto exterior. E o tempo a forma pura a priori da sensibilidade interna, o que fai posible que captemos os datos ordenados sucesivamente.A unin dos datos empricos e as formas puras constiten o fenmeno.5.1.2. O coecemento dos obxectos.Non hai fenmenos fra dos suxeitos nin coecemento que poida ir mis al dos fenmenos. Non coecmola cousa en si (o numeno, o obxecto tal cal ).O que coecemos son as cousas tal como se nos presentan a travs das formas a priori, implicando certo grao de construcin. Revolucin copernicana do coecemento, o obxecto o que se prega forma de coecer do suxeito, permanecendo descoecido o que sexa a cousa en si mesma.5.1.3. A posibilidade da matemtica como ciencia.Segundo Kant as matemticas son posibles como ciencia porque hai nelas xuzos sintticos a priori, que se fundan no espazo e no tempo.O espazo fai posible a xeometra. O tempo, faino posible a construcin da aritmtica como sucesin numrica, e ademais anterior s cousas concretas s que se poden aplica-las operacins aritmticas. Segundo Kant ambas disciplinas forman a matemtica.5.2. O coecemento intelectual: Analtica transcendental.Kant chama coecemento intelectual segundo nivel de coecemento. A sa funcin pensar os obxectos, a este tema dedica a segunda parte da sa Crtica da razn pura, que denomina Analtica transcendental.Co coecemento sensible constituronse cantidade de fenmenos que non posen unidade, que s se conseguir a travs dunha actividade capaz de unificar a pluralidade dos fenmenos. Esta actividade ser levada a cabo polo entendemento ou facultade de xulgar que organiza os fenmenos mediante conceptos (forma).5.2.1. Conceptos puros ou categoras.Kant distingue entre conceptos a priori e a posteriori. Conceptos a priori. Son producidos polo entendemento por si mesmo, son espontneos, puros. Estes son os de verdadeira importancia para o coecemento intelectual. Tamn os chama categoras (seguindo a Aristteles). Dannos a posibilidade de pensar os obxectos. O mundo dos fenmenos, de por si catico, adquire unidade e significacin na medida na que os conceptos puros ou categoras serven para unificar a diversidade de datos sensibles. Segundo Kant existen tantos conceptos puros ou categoras como xuzos ou funcins lxicas efecta o entendemento. As categoras s as pode aplicar o suxeito que provn da sensibilidade, da experiencia, as non cmpre facer uso delas fra dese mbito. Polo tanto as categoras non poden ser aplicables s nomenos (cousas en si), xa que estn fra do mbito da sensibilidade. O coecemento queda restrinxido mbito da experiencia. As determinarase cal a posibilidade e, mesmo tempo, o lmite do noso coecemento. Conceptos a posteriori. Proveen da experiencia, da observacin.

5.2.2. A posibilidade da fsica como ciencia.Que a fsica sexa unha ciencia xustifcase en razn de que os xuzos en que se expresa son sintticos a priori, dicir, predn como actuarn os obxectos, antes de que se tea observado o seu comportamento da natureza. As categoras como conceptos puros de entendemento, fan posible a universalidade da fsica. non derivar da experiencia.5.3. O mbito da razn: Dialctica transcendental.A razn unifica os coecementos do entendemento. A tarefa unificadora tense que levar a cabo sobre unha determinada materia, pola aplicacin dunhas determinadas formas, os conceptos puros da razn. Por medio deles expresarase o incondicionado, o non sometido s condicins do coecemento, a unidade suprema que pretende alcanzar a razn.

5.3.1. As tres ideas da razn: alma, mundo e Deus.Son conceptos a priori e puros, carentes de todo contido. Reciben o nome de ideas transcendentais e carecen de toda relacin coa experiencia.A razn refrese totalidade mediante as tres nicas ideas transcendentais: alma, mundo e Deus, principios supremos de unificacin.En canto que son ideas, non podemos ter delas ningn coecemento, xa que as ideas escapan noso coecemento por non se referir a obxectos de experiencia. Sen embargo, falamos delas como se correspondesen a obxectos, debido a unha tendencia innata que nos impulsa cara o incondicionado, cara a superacin dos lmites impostos pola sensibilidade e o entendemento.5.3.2. A imposibilidade da metafsica como ciencia.A metafsica non fora quen de se constitur como ciencia, segundo Kant xa que ter abandonado a relacin coa experiencia, convertrase nun simple sistema dedutivo que non se someta a ningunha limitacin.A metafsica responde tendencia natural humana a exceder o campo da experiencia, pero a carencia de calquera contraste faina derivar nun uso acrtico da razn e a un uso indebido das ideas da razn pura. O seu uso correcto sera o uso regulador, director do entendemento. Cando vai mis al desta tarefa unificadora perde a sa condicin de coecemento, de a que non sexa unha ciencia, senn o resultado do uso da razn desligado da experiencia. longo dos sculos crase que a metafsica era a mis elevada das ciencias, para Kant, o punto de partida dese erro est na chamada ilusin transcendental, no uso dos conceptos mis al do emprico. As os conceptos da razn pura (alma, mundo e Deus) son tomados erroneamente por obxectos reais. 6. O uso prctico da razn.A negacin da metafsica como ciencia mostra que a razn pose lmites de actuacin no terreo do coecemento. Kant propn pescudar a forma de funcionamento da razn que dea resposta ineludible tendencia humana cara o incondicionado.A distincin entre fenmeno e cousa en si permite entender que alma, mundo e Deus non son obxectos empricos de coecemento, son ideas, obxectos conforme s que se organiza o noso comportamento.Estes obxectos non seran accesibles mediante o uso terico da razn pero si mediante o uso prctico, no que se ocupa das leis prcticas que rexen a nosa conduta e que responden pregunta que debo facer?, para alcanzar determinados fins ou ben se a vontade libre, se a alma inmortal ou se existe Deus. Estes problemas pertencen mbito das leis morais, lei que fala do que debe suceder con vistas a alcanzar o fin ltimo, a felicidade. Por esa razn as leis morais son leis prcticas.7. A teora moral kantiana.En 1788 Kant publica a Crtica da razn prctica, na que analiza a razn no seu aspecto prctico, dicir como fundamento da accin humana. A conciencia moral exprsase en principios s que os homes axustan o seu modo de actuar, emitindo xuzos morais sobre a sa conduta e sobre a conduta dos demais, o feito moral.Os termos bo ou malo, non poden ser aplicados s cousas, senn propia accin humana. As, o feito de matar a un home non pode ser xulgado en funcin do propio contido do acto matar, porque pode proceder dunha vontade que non advertiu tal accin (matar sen pretendelo), en tal caso a accin sera moralmente indiferente.7.1. ticas heternomas ou autnomas.Kant rexeita as ticas materiais ou heternomas, que xustifican a accin en funcin do que sexa o ben ou para alcanzar un determinado fin. O fundamento da moral ten que ser a priori, pura forma, independente do emprico.A obrigatoriedade que impoen os xuzos morais s debe depender da vontade autnoma, independente de todo elemento emprico ou de toda determinacin exterior. De a que a tica de Kant sexa autnoma e formal. S dende a autonoma da razn, que descobre a lei moral no seu interior, ten sentido falar da moral.Tan s se atopamos aquilo que capaz de determinar vontade a actuar en funcin de si mesma, e en virtude dos seus propios principios teremos dado cun autntico principio moral a priori, base dunha moral universal comn a toda a humanidade.7.2. Determinacin da vontade.A orixe da determinacin da vontade reside na sa capacidade para establecer leis prcticas. Supn unha inversin do esquema moral tradicional, a lei moral ser a que determine e faia posible o concepto do ben.A vontade s debe obrar por respecto deber, calquera que sexa a lei. As a actuacin ha de rexerse por estrito respecto pola lei, por reverencia mesma. S as se supera o cumprimento dun mandato como mera legalidade para se internar no terreo da moralidade propiamente dita.7.3. O imperativo categrico.A presenza da lei na vontade manifstase a travs da experiencia de obrigacin que se plasma nos imperativos ou mandatos que expresan o deber ser. Estes imperativos son impositivos, de forma que hai que obrar atndose a eles.Os imperativos son as leis que afectan a toda vontade, do mesmo xeito que as ideas da razn afectan a todo o entendemento. Fronte a eles estn as mximas (principios subxectivos s que se axusta o comportamento desta ou aquela vontade).Os imperativos presntanse de das formas: categricos e hipotticos. Imperativos hipotticos. Ordenan o que se debe facer para alcanzar unha meta. Imperativos categricos. Mandan a accin en si mesma sen referencia a ningn fin. nestes imperativos onde se atopa a universalidade que require a moralidade, xa que valido para calquera vontade. Emana da razn e nico.

7.4. Os postulados da razn prctica.Tamn na Crtica da razn prctica, Kant afirma un proceso de unificacin, cuxa meta o ben supremo. Este ben dse no mundo da moral, como meta das aspiracins da vontade. Non obstante o ben supremo a sa culminacin e non a causa da accin moral. A condicin da posibilidade do ben supremo ten que descansar sobre fundamentos de coecemento a priori. As postular tres principios: liberdade, inmortalidade da alma e Deus; postulados da razn prctica. A liberdade. O mundo da razn prctica est rexido pola liberdade, propiedade da causalidade dos seres racionais que se chama vontade. A inmortalidade da alma. Alcanza-lo ben supremo o obxecto da vontade. Chegar a el supn a santidade, e isto s posible supoendo a inmortalidade da alma. Existencia de Deus. Logra-lo ben supremo supn ademais chegar felicidade adecuada moralidade. Para iso temos que postula-la existencia de Deus coma unha realidade na que o ben supremo se cumpre.

Estes tres postulados fan posible a ampliacin do coecemento, pero non permiten coecer, nin a natureza da alma, nin a do mundo, nin ente supremo (Deus), pero son ideas que non poden desaparecer. Dan base s ideas da razn pura, a partir das cales e mediante a lei moral, convrtense en realidades obxectivas.7.4.1. Moral e relixin.A felicidade se nos d, como culminacin da vida tica. A moral prepranos para chegar felicidade e abre o camio para a relixin. Para Kant a moral funda a relixin nun aspecto concreto: abre o camio da felicidade como culminacin da vida tica. A relixin un reforzo, facernos ve-las leis como mandamentos do ente supremo, pero isto so se d se xa hai un principio moral en ns.A relixin que alude Kant a relixin natural. Esta non est baseada nunha fe revelada senn nunha fe racional, e non impn mis obrigas que tributar culto a Deus. pdese admitir unha posible revelacin, pero como crenza histrica que non debe contradici-la fe racional. Isto explica a existencia de diversas formas histricas de relixin, pero, en realidade, s se pode falar dunha nica relixin comn a todo ser racional.8. O fin da Historia: A paz perpetua.A Kant preocupballe o problema da Historia. Para el, esta, como conxunto de acontecementos, dirxese cara algn fin. Kant a partir da terceira frmula do imperativo categrico, defende unha concepcin moral da sociedade e da historia baixo o nome do reino dos fins. Do estadio primitivo, o ser humano avanza cara a humanidade, supoendo mesmo tempo, un progreso moral que se d na especie e non nos individuos. Kant srvese do concepto de intencin da natureza polo cal os antagonismos entre os seres humanos convrtense en causa de orde. No home danse inclinacins opostas: Desexa entrar en sociedade. Opn resistencia s demais.Unha vez creada a sociedade os individuos trasladan os antagonismos s Estados e xorde a guerra, o meirande obstculo da moral. Kant mstrase optimista e cre que a razn chegar a imperar nas relacins dos Estados, chegando estes a constitur unha gran federacin de nacins que tea por obxectivo o logro dunha sociedade civil perfecta, xusta, administrada segundo dereito, que culmine na perfecta harmona entre todos os pobos: a paz perpetua.Para alcanzar esta meta necesaria a moralizacin dos individuos, a sa ilustracin e, en definitiva a colaboracin dos seres humanos.