XA

BIER

ART

OLA

ALKIZAKO HERRI ALDIZKARIA 2009 · 9. ALEA

20092009

3 Alkiza etorkizunari begira, 2009

4 Alkizako Jose Antonio ibiltaria

5 Amona

6 Atzo atzokoak

10 Alkizako baserriak

12 Urrezko ezteiak

13 Alkizako Jaiak 2009

14 Bitxikeriak

16 ESKOLA Ikasleen komikiak

21 ESKOLA Ongi etorriak

22 ARGAZKI RALLYA 2008

24 UDALAREN TXOKOA Aurtengo egitasmoak

26 Joan den urteari begira

36 Alkizako ahozko TOPONIMIAren laburpena

40 Alkizako etxeak eta biztanleak

41 ELKARRIZKETA Keparekin kontu-kontari

44 ELKARRIZKETA Urruzolako leinargiarekin solasean

48 ELKARRIZKETA Jesus Sorarrain

51 ARTIKULUA Azaroaren 8an

54 ARTIKULUA Umeen deia

56 ARTIKULUA Alkizako Tours-eko San Martin Parrokia

58 ARTIKULUA Ai, ama! Ai, ama!

60 ARTIKULUA Errepublika aurreko eskola

62 ARTIKULUA Hirilurren balio gehikuntzaren gaineko zerga edo gainbalioaren zerga

64 ARTIKULUA Joan Bautista eta Joan Elias Intxaurrandiaga

66 ARTIKULUA Mitxiguak eta azpitxuriyak

68 ARTIKULUA Txondorra Alkizara itzuli zen

70 ARTIKULUA Gorka, mila esker

non zer

Argitaratzailea eta koordinazioa: Alkizako Oilategitik K.E.Tirada: 800 ale.Lege Gordailua: SS 814/01

Oilategitik aldizkaria doan banatzen da eta ez du bere gain hartzen bertan adierazitako esanen eta iritzien erantzunkizunik

ITXURAIN TALDEA

3

Bada Europa mailan Herri Kulturalak izenekomugimendu bat (www.cultural-village.com/-index.php), bere ibilbidea 1997tik datorrena.

Bide beretik hasi da Alkizako ITXURAIN nortasunagordetzeko proiektua.

Iaz, galduz doan ohitura bati helduz, txerri hiltzeaberritu zen, bere pauso guztiak emanez: txerri haz-tea, hiltzea eta txerrikiak jateko prestatzea. AlkizakoBeheko Plazan ohituraren ospakizunak parte hartzehandia izan zuen.

Aurten, Alkizak dituen basoetako beste ohitura batiekin zaio, Gipuzkoako Trontza Txapelketa bertanlehiatuko zela-eta. Maiatzaren 17an, Alkizan jokatuziren Gipuzkoako Trontza eta Txinga txapelketak.Aldizkari honen azalean ageri da argazkia.

Efemeride hori girotzeko urte osoko bileretan, pro-grama zabala prestatu zuen ITXURAIN taldeak, hiru

ataletan oinarrituz, hirurek Ernioko basogintza oinarrizutelarik: Ernioko Kablea, Ikiliko txondorra eta tron-tza ospakizunak.

Ernioko Kableak, 1945-1950 urteetan, Ernioko Illar-degitik Alkiza eta Larraulgo udal eremuetan zeharbost kilometrotan Asteasuko Konporta baserri ohirabost mila tona sutako egur garraiatu zituen, Donos-tiako okindegietan kiskaltzeko. Gaia horretaz mahaiingurua antolatu eta bideoan hartu zen saio osoa.

San Isidrotako aste kulturalean, 10-17 astean, Ikilibaserriko txondor zuloaz baliatuz, egurra prestatu,tolestatu eta ikatza egin zuten alkizarrek, Garmendi-ko Benito buru zutelarik. Bertan moxala parrillan erreeta jan zuten herri bazkarian. Argazki erreportajebikaina egin zuen Xabier Artolak.

Basoko ohiturak eta kultura burutuz, Alkizan trontzatxapelketa jokatu zen. Andoni Rezabal aiarra etaAitor Roteta alkizarra lehiatu eta bigarren geratuziren. Ondoren arpana, tabloiak egiteko tresna zaha-rrarekin erakustaldi bikaina eskaini ziguten AntzitakoAitor eta bere lagun aiarrak.

Kultura etxean kablea, txondorra eta trontzaren gai-nean erakusketa, diaporama eta filmak proiektatuziren. Iaz bezala ekintza guztietan jendeak gogotsuparte hartu zuen.

Alkiza etorkizunaribegira, 2009

X. A

RTO

LA

X. A

RTO

LA

ELIXABETE ELIZONDO

4

AlkizakoJose Antonio ibiltariaJose Antonio Alkizan jaioa da, Aizmendi-goikoa base-rrian, eta bertan bizi izan da kenduta Afrikan soldaduz-ka egon zenean 28 hilabetez, Ceuta, Chaouen etaTetuanen. Andoainen lan egin zuen bonba fabrikan 14urtez eta gero Billabonan janari-denda eduki zuen.Baina moto istripu bat izan eta gero, ezinezkoa zitzaiondendan lanean jarraitzea, eta alokatu egin zuen. OrainArnasa taberna da.

Baina benetan harrigarria dena da bere ibiltzeko grina,bere mendiarekiko maitasuna. Hau txiki-txikitatik omendu. Baserriko lanak egin, bapo afaldu eta bera bakarrikabiatzen omen zen ttipi-ttapa. Horrela, zeharkatu ditugure inguru guztiak. Mila aldiz edo gehiago joan omenda Aizkorrira, bere etxetik Arantzazura oinez, eta han-dik Urbiara, Aizkorrin bukatzeko. Hamabi orduko mar-txa omen da mendiz mendi. Aizkorri azpiko artzainbatek gelditu omen zuen behin harrituta, esateko ezzuela inoiz horren azkar jaisten zen gizonik ikusi, ahun-tzen moduan jaisten zela.

Beti bakarrik joatea gustatu izan zaio. Bakartia izanik,norbaitekin joanez gero, bere martxan ibili beharzela dio. Nahiz eta pila bat aldiz Aizkorri,Txindoki, Udalaitz edo beste norabaiterajoan, inguruak goitik behera ezagutuahal izateko, beti bide berria eta desberdi-nak hartu izan ditu. Autoa gidatzen ez daki,eta etxera trenez itzultzen zen. Batzuetanhiru egun ere egiten zituen kanpoan, bainaama ez omen zen kezkatzen. Mutil zintzoaizanik, etxera noiz itzuliko zen esateko dei-tzen zuen. Etxera iritsi, atseden piskabat hartu, eta baserriko lanetanjartzen zen fin-fin.

Alkizatik mundu guztira-ko bideak hartu izanditu: Usurbildik Donos-tiara, handik Guadalupe-ra, gero Pasaian Aiakoharrietan bukatzeko.Beste behin, trena hartuDurangora, handikUrkiolara oinez, geroUdalaitzera eta Arrasate-

ra jaitsiz, Bergarara abiatu Oinatin bukatzeko, bertatiktrenez berriz itzuli ahal izateko. Batzuetan etxeko “pas-tor alemana” hartuta abiatzen zen, baina behin zaku-rra ez atzera ez aurrera gelditu omen zitzaion, lehertu-ta, eta Gabiria herrian utzi zuen bere bidea jarraitu ahalizateko. Hurrengo egunean Simon anaiak kotxez jasoomen zuen zakur gizarajoa

Euskal herriko bide guztiak oinez egin ditu,eta inoiz ezomen du sustorik eduki, nahiz eta gauez ibiltzea gusta-tu. Eta inoiz ez omen du minik hartu, aldiz, jende onaeta laguntzeko prestua aurkitu du. Askotan, nonbaitenafaltzeko gelditu eta bertan topatutako jendearekin hitzegiten hasi, eta kopak hartzen bukatzen zuten –berakez, noski–. Herrietan horrela ezagututako jendeak bihotzonez hartu izan du beti, eta baita beraien baserrira era-man ere atseden pixka bat hartzera, gero berriz, bakarrikbere bidea jarraitzeko. Mutil lehiala izan ohi da beti.

Azken aldiz, Arantzazura 77 urtekin egin zuen buelta,oraingo honetan Simon anaiarekin. Aurten, 84 urtedituela, Zaratetik barrena Aiako San Pedron izan omen

da, eta ez du bere mendiarekiko zaletasuna uztekoasmorik.

Behin, Antiguoko edadeko gizon batekErnion esan omen zion erretzea gustu-koa zuela, eta mendira joateari utzi egin-

go ziola, ezin zituelako aldapak ondo igo.Baina Jose Antoniok mendira joaten segi

nahi du bere 84 urtekin. Ahal duen neurrian,noski, bakarrik ez duela joaterik badaki.

Aspaldi honetan Simon anaia edo bere ilo-barekin abiatzen da.

Etxea konpontzen ari direla, pare-tan plaka txiki bat jartzekoasmoa omen du. Bertan jarrikodu han jaioa dela mendizaleamorratu bat Jose Antonioizenarekin.

Guk uste dugu gizon zorion-tsua izan dela, beti gozatuduelako gehien gustatzenzitzaionarekin: gure lurraoinez ezagutzea. ■

JESUS MARIA ARANZABE

5

Gorpuzkeraz txikia zen. Behin ereez zen pisu handiko. Ibilera arinazuen. Primerako osasuna izan zuenbeti, eta urteetan aurreratua zelahil zen. Bizitza neurritsua eramanzuen. Ibilaldi luzeak egin beharraegokitu zitzaion, eta ez, noski, kiro-la egiteagatik. Txikitandik hasita,diotenez, egoera gogorrak jasanbehar izan zituen bere bizitzan.

Psikiko, moral eta espiritualki osohornitua zen. Zuhurtzia, emanda-ko hitzarekiko leialtasuna, lanera-ko grina, behartsuekiko eskuza-baltasuna, buru argitasuna,pairamena, arazoei aurre hartzekoazkartasuna izan ziren, besteakbeste, haren ezaugarri aipagarrie-netako batzuk.

Biloba baten amabitxi izan zenbataioan. Hori dela eta, apartekoxera izan zion bere besoetakomutikoari. Eta guztiz jainkozaleaizaki, onena zeritzona opa izanzion bilobari, hau da, erlijioso etaapaiz bizitza. Eta horixe irakatsizion beti, baina mutikoaren aska-tasunari zor zitzaion begiruneainoiz ahaztu gabe.

Azkenean, ordea, seminariorakobidea hartzea erabaki zuen muti-koak.

Eta amonak gogo hori gauzatzenlagundu zion. Beharrezko zitzaionguztia eskuratu, eta berak lagun-du zion seminariora.

Gerora, maiz joaten zitzaion ikus-tera, adore emateko. Otoitz egitenzuen bokazioan iraun zezan. Berebilobaz hitz egiten zuen leku guz-tietan. Eta atsegin handiz izan zen bilobaren amabitxibigarren aldiz haren lehen meza berrikoan.

Laurogei eta hamar urtetik gora zituela hil zenamona. Eta bilobak, urte asko igaro diren arren,esker onez beterik gogoratzen du oraindik. Batez

ere, aitortzen du, amonari zor diola, giza mailan,bere apaiz eta erlijioso bokazioa eta honek berekinekarri dion guzia. Eta amonaren alde errezatzen duegunero. Ez du ahaztuko inoiz nolako hunkipen etaemozioz eman zuen haren hileta meza eta nolazirraraz lagundu zion hilerrira. ■

Amona

Amona biloba txikiena magalean duela.

Amona, semea, erraina eta Jesus Mari Aranzabe, biloba.

ARR

ITZA

GA

BASE

RRIA

ARR

ITZA

GA

BASE

RRIA

6

Somatenak:

1 Faustino Roteta (Antzieta)2 Lucas Otegi (Areta)3 Rufino Iruretagoiena (Etxabe)4 Juan Jose Zubiaurre (Arritza)5 Antonio Elola (Kukutegi)6 Bernardo Aranzabe (Albiztegi)7 Gaspar (Leteberriko morroia)8 Migel Gabirondo (Katalandegi)

Atzoatzokoak

1 Jose Mari Agirreurreta (Garmendi-azpi)2 Gregorio Goenaga (Garmendi)3 Rufino Iruretagoiena (Etxabe)4 Jose Otegi (Areta)5 Antonio Roteta (Azaldegi Etxeberri)

6 Don Ignacio Otegi (apaiza)7 .....8 Juan Bautista Zabala (Apaiztegi)9 Juan Bautista Altuna (Etxesagasti)

10 Don Antonio Lizarraga

Alkiza - Asteasu errepidearen inaugurazioa:

7

Alberdi-Larrarte Altzorbeko sendia:

1 Inazio2 Antonio Alberdi3 Dionisio4 Paulo5 Brigida6 Joxepa Juana Larrarte7 Felix8 Anastasio

1 Garaikoetxeko Juanito Urruzola2 Garaikoetxeko Manuel Urruzola3 Gabillaneko Pantxika Iguaran4 Gabillaneko Antonio5 Bentzalagako Juliana Urruzola6 Bentzalagako Josepa Agustina Ugartemendia7 Eulako Antonia Elustondo8 .....9 Berandoaingo Balentina Urruzola

10 Bengoetxeko Bernardina Iguaran11 Berandoaingo Isidro Iguaran12 Eulako Santi Iguaran?13 Garaikoetxeko Dorotea Iguaran14 Iparragirreko Karmen Beobide15 Berandoaingo Maria Beobide ama

16 Inazio Iguaran frantziskotarra, meza berriaren emailea

17 Berandoaingo Ramon Iguaran aita frantsesa18 D. Ramon erretorea19 Iparragirreko Benita Iguaran20 Berandoaingo Kontxa Iguaran21 Berandoaingo Dolores Iguaran22 Iparragirreko Juanita Beobide23 Iparragirreko Luis Beobide24 Eulako Santi Iguaran?25 D. Angel Garmendia apaiza26 .....27 Bengoetxeko Tiburtzio Iraola28 Berandoaingo Paulo Iguaran29 Arritzagako Jesus Mari Aranzabe frantziskotarra

Berandoaingo Inazio Iguaran Frantziskotarraren meza berria, 1938an:

8

1 Mateo Aranburu (Urruzola)2 Pedro Aranzabe (Urruzola berri)3 Tiburzio Iraola (Bengoetxea)4 Pablo Iraola (Apaiztegi)5 Gregorio Goenaga (Garmendi)6 Juan Cruz Urruzola (Garaikoetxe)7 Jose Otegi (Areta)

8 Antonio Roteta (Azaldegi-Etxeberri)9 Pantaleon Iruretagoiena (Leteberri)

10 Jose Angel Goenaga (Ikili)11 Ignacio Maria Ugartemendia (Bentzala)12 Francisco Uzkudun13 Francisco Uzkudunen anaia14 Pantaleon Iruretagoienaren anaia (Leteberri)

Alkizar batzuen gogo-jardunak:

Katalandegiko sendia:

1 Aurea Saizar2 Josefina Gabirondo3 Dorotea Aranzabe4 Migel Gabirondo5 Maria Jesus Gabirondo6 Sagrario Gabirondo 7 Inaxi (Anoetako Zentralekoa)8 Jose Gabirondo9 Angeles Gabirondo

10 Jesus Gabirondo11 Santi Gabirondo12 .....13 Juan Bautista Gabirondo14 Josepa Anttoni Tolosa15 Pedro Gabirondo16 Raimundo Gabirondo17 Maria Gabirondo18 Luisa Gabirondo

9

Bengoa-Legarra Zumitzetako sendia:

1 Markos semea2 Emeteri alaba3 Luziano Bengoa aita4 Teodora Legarra ama5 Joxe Mari semea

6 Demetrio semea7 Julian semea8 Maritxu alaba9 Asun alaba

10 Begoña alaba

Otegi-Sarasola Arpideko sendia:

1 Jose Miguel2 Eleuteria3 Patxi4 Antonio5 Marcelino

6 Felipe7 Maritxu8 Mariano9 Rufina

10 Seberiana (ama)

11 Kontxita12 Pedro (aita)13 Felix14 Urbana

10

Mariategi

Alkizako etxeen lehen asegurua gauzatu etaberen sailkapena egin zenean, 1563an, Maria-tegi bazen, “casa menor” deitua. AritzetegikoDomingo herriko erretorea, 1650ean hil zene-an, berriz, etxe hartan bizi zen, jabea izanik,dohain Maria Garro ilobari utzi zion. Biztanleenabizen hauek ezagutzen dira: Aritzegi, Garro,Aierbe, Alkizalete, Gorostidi eta Ugartemendia.Alkizako matrikula parrokialean, 1851-1867urteetan, ez zen inor bizi, baina, 1867an lehengorostiditarrak jarri ziren bizitzen.

Mariantonena

Mariantonena baserria bazen 1563an eta,1608an, Alkizako erregidore zen Mariantone-neko Martin. Baserriaren jabeak Aritzetegi,Alkizalete, Legarra eta gorostiditarrak izandira, urte askotan maizterrak ere bizi izandira, besteak beste, Saizar abizena zutenak.Haiek baserria utzi eta joan zirenean, gorosti-ditarrak Mariategi eta Mariantonena bi base-rrien jabe egin ziren.

XABIER ARTOLA ETA PELLO JOXE ARANBURU

Lortxina

Bengotxeko legarratarrek XVIII. mendeaneraikitako baserria da. Lortxinatzat ezagutzenden eraikuntzak izen eta grafia ezberdinakeduki ditu: Lerchunaga, Lertxuna, Lorchinaeta Lortxina. Bertako biztanleen abizenak,berriz, Legarra, Urkia, Olasagasti eta Mendi-zabal. XX. mendean Bengotxeko borda beza-la erabilia izan da.

Olaa edo Errota-zarra

Olaa edo Errota-zarra aspaldikoa da, agianlehen Egurrola zena gero Olazarra bilakatu zen.Gaurko eraikuntza, 1764an, Zumitzako Jose etaAntzietako Julian Rotetak eraiki zuten. Goikoerrota, Errota-zarra (bi errotarri zituen) eta Erro-ta-berri edo Olaberria Udalaren ondasunak izanziren. XIX. mendean beste herri sailekin batera,errota guztiak enkantean jarri eta pribatizatuegin ziren. 1851-1867 urteetan, Olazarran Alar-gunsoro eta Esnal bizi ziren eta Olaberrian Belo-ki eta Gorostidi. XX. mendeko errotariak, berriz,Ezama, Goenaga eta Urruzolako aranburutarrakizan ziren eta gaur Errota-berri Zabala eta Igua-ranek, Olaa Donostiako Araiz, Bereziartua etaBidegainek erabiltzen dituzten, eta Goiko erro-tan Aranburu eta Tapia familia bizi da.

11

Pedrojoane edo Gorostiaga

Aritzetegiko Aranburutarrek Gorostiaga, Gorostidiedo Pedrojoane izeneko baserria eraiki zuten 1760aldera eta Frantzisko Alzelay maizterra bizitzen jarrizen eta 1851-1867 urteetan, berriz, Jose Muñoa etaAntonio Rezola senar-emazteak hiru seme-alabekinbizi ziren. Larrunbide-etxeberriko larrartetarrak han-dik Larraulera joan zirenean, hutsik geratu eta gaurbordatzat darabilte jabeek.

Perurena

Peru edo Perurena baserria dokumentuetan oso beranduagertzen da, Alkiza 1731n udalerri egin zenean alegia,1563an ordea, bi Alkizalete baziren. Haietakoren bat ezote zen Peru? Perurena legarratarrekin erabat loturikegon da, beste batzuen artean Joan Bautista Legarraerretorearekin, “casa nativa mia de Perurena” baitzioen,bertan bizi izan zen eta Donjuanenea aspaldiko eskolaeraiki zuten. 1730-2009 urteetan Legarra, Aranburu,azkenik, 1922an, Krispin Sorarrain Zizurkildik etorri eta,gaur sorarraindarrak, Lasa eta Iriarte bizi dira Perun.

Alkizako baserriakOtsamendi

Alkizaleteko Graziak, 1583an, herriko erretorea hau-tatzeko Otsamendiko botoa eman zuen. Hurrengomendean bi Otsamendi, Goikoa eta Behekoa edoAzpikoa baziren, gainera, Osamendi “de suso” eta“de yuso” bezala agertzen dira. Biztanle eta jabeenartean abizen franko dokumentaturik dago: Alkizale-te, Saizar, Legarra, Iguaran, Arana, Agirre, Arsuaga,Arizeta, Roteta, berriro Saizar, Aierbe, Beobide, Goe-naga eta Mendiola.

Saletxe

XIX. mendeko baserri berria da, lehenik, Aginaga-Saletxe bezala agertu zen elizako liburuetan, hots,Aginagako hirugarren etxe bizitzatzat. Artsuaga,Tapia, Goenaga eta Garaiburu abizena dutenak biziizan dira etxe horretan.

Sarobe

Arpideko Joan, 1583an, erretore aukeratzeko Sarobe-ko Joanes Etxeberriak botoa eman zuen eta baserrihartan biztanle hauen abizenak aurkitu dira: Sarobe,Etxeberria, Saizar, Intxausti, Zelaia, Agiñalde etaazken aldi honetan Apaiztegikoek erabilia izan da.

MARIJO SAIZAR

12

Duela hiru hilabete eskas ospatuzituzten Segundo Saizar eta MariaAierbek beren urrezko ezteiak, maia-tzaren 30ean, hain zuzen ere. 50urte ezkonduta, hau meritua!!

Alkizarrak ditugu biak, Segundo,Otsamendi baserrikoa eta Maria edoMaritxu, gehienek deitzen diotenbezala, Etxabe-txikikoa; beraz, betida-nik elkar ezagutzen zutela esan behar.

Segundo baserrian aritzen zen lane-an, ezkondu aurretik Irurako Etxeza-rreta Papeleran hasi zen, baina garaihartako asko bezala baserriko laneierabat utzi gabe. Hasieran laneraoinez joaten bazen ere, 30 urterekinzenbait gaztain makatza saldu eta30.000 pezeta jaso ondoren, 21.000ordainduta motor bat erosi zuenhango joan-etorriak egiteko; gauregun bi gurpileko altxor zahar hura,bere ISO-a, oraindik ere jasota dauka.

Maritxu,berriz, neskame aritzen zenbatean eta bestean, Zarautzen, Tolo-san, Madrilen...

1959ko maiatzaren 30ean ezkonduziren, Segundok 32 urte zituela etaMaritxuk 28; egun berezia izan zenhura, Alkizan 3 bikote ezkondu ziren

egun horretan, batetik Lete-berrikoAgustina eta Manuel Odriozola etabestetik Segundo eta Maritxu , etaJuan Mari eta Mari.

Azken bi bikoteek batera ospatuzuten beren ezkontza, berezia bene-tan, anai-arrebak, anai-arrebarekinezkondu ziren, Segundo eta Mari,eta Juan Mari eta Maritxu anai-arre-bak baitziren.

Jende asko bildu zen ezkontza har-tan, hori dela eta bazkaria udaletxe-ko aretoan ospatu zuten. Ezkonbidaia Madrilera egin zuten bi biko-teek elkarrekin, trenez joan omenziren hara astebete pasatzera, Mari-txuk aurretik bolada batean bertanlan egin zuenez, pixka bat ezagu-tzen baitzuen.

Segundo eta Maritxu Otsamendibaserrira ezkondu ziren eta han jaioziren beren lehenengo 3 seme-ala-bak, Gema, Eleni eta Mikel; azkenhonek 10 hilabete zituela HerrikoOstatua hartzea erabaki zuten etabertan jaio ziren beren azken bi ala-bak, Ana eta Marijo. Ostatuan 20urte eman zituzten eta lan asko eginzuten, beti ere familiakoen laguntza-rekin, Jose Cirilo Saizar, Otsamendi-ko aitona, ere beraiekin bizi izan zen.

1985ean baserrira itzuli ziren etahan taberna jarri zuten, Otsamenditaberna, hau iazko udan itxi zen 22urte luzeren ondoren.

Gaur egun 7 biloba dituzte eta haie-tako batek, Amaiak, aitonari etaamonari beren urrezko ezteietaneskainitako bertsoak dituzue hona-ko hauek; zorionak eta muxu handibat etxekoen partez.

Elkarri lagunduz taelkar asko maitez,ez du askok irautenhorrenbeste urtez.Maitemindu zineten bihotz bete-betezzorionak bikotegu guztion partez.

Orain badaukazuefamili eder batta hori ikusitapozten naiz erabatlau neska dauzkazueta mutil bakar batfamili ederra dahori ziur daukat

Orain bizi zareteherri lasai bateninurriak bezalazabiltzate lanenbeti lanean etabeti re sasoienez al zarete badahorretan aspertzen

Orain dela urteakezkondu zineten,hori ospatzen dugugu denok gaur hemenjarri zituzuelaindar eta kemeneta bizi zaretezoriontasunen. ■

Urrezko ezteiak

13

IRAILAK 3 OstegunaArratsaldeko 4etan Haur Jolasak festei hasiera

emanez

Ondoren Txan Magoa

Gaueko 9etan Herri afaria Ostatu jatetxean

Gaueko 11etan Trikitixa

IRAILAK 4 OstiralaMozorroen eguna Kalejira eta poteoa egingo da.

Gaueko 9etan Barrikotea

Gaueko 11.00etan BERTSOLARI JAIALDIA:S. Lizaso, A. Egaña, M. Lujanbio,J.M. Irazu A. M. Peñagarikano, I. Zubeldia.

Gai jartzailea: Unai Elizasu

Ondoren Bidebatez taldearekin erromeria

IRAILAK 5 Larunbata Goizeko 10,30etan Herriko umeentzako txirrindulari

lasterketa

Arratsaldeko 5etan Ion Zabala eta IzaskunMendizabal zirenen oroimenez,Gazteen arteko Herri kirol Saioa:Alkiza Anoetaren aurka

Ondoren Sagardo dastaketa izango dadenentzat

Gaueko 11etan Herri kirol saioa Aizkolari etaHarrijasotzaileekin

Ondoren Kontzertuak: 3 gabe 2, Peachy Joke, Gabondantxari, DJ Moho, DJ Xabat

IRAILAK 6 Igandea Goizeko 10etan Meza Nagusia

Arratsaldeko 4etan Pitxoi tiraketa Erniope elkarteakantolaturik, bazkide etaherritarrentzat

Arratsaldeko 5etan Asto lasterketa herrikoiamozorrotuta

Ondoren Beteranoen arteko XVIII.PELOTA TXAPELKETARENFINALA

Jarraian Agurtzane eta Ion Elustondoreneskutik erromeria

IRAILAK 8 AstearteaEguerdiko 12 etan Meza

Ondoren Gaztetxoentzat toka txapelketa

Eguerdiko 2etan Jubilatuen bazkaria Ostatujatetxean

Arratsaldeko 5etan Brasilgo musika eta kulturarentailerra Edson Goya-ren eskutik

Jarraian Toka txapelketa herrikoia, festeei amaiera emanez

ALKIZAKO JAIAK

Alkizako Jaiak 2009

JOSE MARI ARANZABE ETA XABIER ARTOLA

14

Olatz Gorriti

Lide Altuna

MaddiAuzmendi

Oier Olasagasti

Irina Martinez

BitxikeriakAlkizan 2008ko abenduaren 31n, 357 biztanle zeuden erroldatuta, 2007an baino 10 gehiago. Horihorrela izateko 18 alta eta 8 baja egon ziren urtean zehar. Altak honela banatuak: jaiotzak:5,beste herrietatik etorritakoak: 13. Bajak, berriz: hildakoak, 2 eta beste herrietara joandakoak: 6.

15

JAIOTZAK HAUEK IZAN DIRA:

· Olatz Gorriti Torres

· Lide Altuna Aramendi

· Irina Martinez Bazna

· Maddi Auzmendi Barea

· Oier Olasagasti Iruretagoiena

HERIOTZAK, BERRIZ, HAUEK DIRA:

· Juan Jose Zubiaurre Iribarren

· Dolores Iguaran Urruzola

ALKIZAKO HAMAR EMAKUMEZKO ZAHARRENAK:

· Benita Saralegi Eizmendi ................................ 99 urte .................... Etxabe baserrikoa

· Aurea Saizar Goenaga .................................... 87 urte .................... Katalandegi Txiki etxekoa

· Brigida Otaegi Elizegi ...................................... 86 urte .................... Agina behekoa baserrikoa

· Isabel Urruzola Aranzabe ................................ 86 urte .................... Elizegi baserrikoa

· Mari Karmen Zinkunegi Irigoien ...................... 83 urte .................... Garmendi azpi baserrikoa

· Ildefonsa Amondarain Amondarain ................ 82 urte .................... Etxabe txiki baserrikoa

· Mercedes Aranzabe Iruretagoiena .................. 81 urte .................... Arritza baserrikoa

· Natividad Iraola Iguaran .................................. 80 urte .................... Bengoetxe baserrikoa

· Carmen Cruces Perez...................................... 79 urte .................... Don Juanena etxekoa

· Maria Ayerbe Zubiarrain.................................. 78 urte .................... Otsamendi baserrikoa

ALKIZAKO HAMAR GIZONEZKO ZAHARRENAK:

· Jose Joakin Aranzabe Ezama .......................... 88 urte .................... Elizegi baserrikoa

· Pantaleon Saralegi Eizmendi............................ 86 urte .................... Basozabal baserrikoa

· Antonio Eizmendi Saralegi .............................. 86 urte .................... Agina behekoa baserrikoa

· Angel Arsuaga Eizmendi ................................ 84 urte .................... Bengoetxe baserrikoa

· Jose Antonio Uzkudun Ugalde ........................ 84 urte .................... Aizmendi goikoa baserrikoa

· Pedro Urruzola Aranzabe ................................ 84 urte .................... Intxaurrandi aurrekoa baserrikoa.

· Juan Mari Ayerbe Zubiarrain .......................... 84 urte .................... Etxabe txiki baserrikoa

· Raimundo Gabirondo Tolosa .......................... 83 urte .................... Katalandegi baserrikoa

· Segundo Saizar Goenaga ................................ 82 urte .................... Otsamendi baserrikoa

· Antonio Otegi Sarasola .................................. 81 urte .................... Arpide baserrikoa

16

e s k o l aEskola txiki bat herri baten arima da. Ez da herri txikibat bizirik ulertzen eskolarik gabe. Haurrik gabedagoen herria itzalita dago eta gure Alkiza honetaneskola zerbitzu hori bermaturik dugunez aspaldi arrosentitzen gara gure herriaz. Gure eskolan adin etamaila desberdinetako umeak gela berean egonik,merkatuan dauden testu liburu zein proiektu, eskolatxikietako maisu-maistrak sortutako ariketa eta ekin-tzekin bateratu eta moldatzen ditugu. Haurrek lan-tzen dituzten ariketak beraien beharrei egokitutadaude(”a la carta”). Eskolako taldeetan adin des-berdinak egoteak zer ekartzen du?

1. Zaharrenek txikiei laguntzerakoan, erakusterakoan,haien burua “andereño” modura estrukturatu

behar dute horretarako estrategiak erabiliz eta ika-siz. Guztiz baliotsua gerorako!!

2. Elkarren arteko interakzioan errespetua, estima etabeste baloreak lantzen dira, dudik ez izan!!

3. Urtez urteko taldekatze berrietan umeen rolak(lotsagabea-humila, lotsatia-ausarta, zapaltzailea-zintzoa...) aldatuz joaten dira. Nortasuna sendotze-ko ezin hobea!!

Azken finean, lana egiteko garaietan eskola txikieta-ko baliabideak, ugariak, bat-batekoak askotan, fun-tzionalak eta beraien talde anitzetara egokituak dira.

Hona hemen “hizkuntza” arloan era horretan landu-tako gai bat: “komikia”.

Handien gelakoek, hau da 1. eta 2.go mailakoek binaka landu zuten testua: komiki desberdinak aztertu, haienezaugarriez (biñeta, bokadiloa...) jabetu eta komikian erabiltzen den terminologia (onomatopeiak...) ikasi.

Handien gela:

17

Alkizako Herri Ikastetxetik

18

e s k o l aErtainen gelakoek, hau da 4 eta 5 urtekoek biñeta hutsetan komiki bat asmatu behar izan zuten. Talde honeta-ko zaharrenen ekarpenak eta ezagutzak zabalagoak zirenez, txikienek beraiengandik jaso zuten informazioasko. Aldi berean, zaharrenek 4 biñetekin jorratu zuten testua hizki konbentzionalaz eta txikienak aldiz, 3 biñe-tetan gehiago oinarritu dira testuaren koherentzian eta ez grafian.

Ertainen gela:

19

Alkizako Herri Ikastetxetik

Txikien gelakoek, hau da 2 eta 3 urtekoek, ipuin eta komikien arteko konparazioa egin dute. Komikietako“bokadiloak” beraien argazkien gainean ezarri eta esan nahi zutena, hantxe idatzi dutelarik.

Txikien gela:

20

e s k o l a

Jakingo duzuen bezalaAlkiza hazten ari da, etaeskola ere bai. Aurtengokurtsoan 7 ume berrimatrikulatu dira HerrikoEskolan! Beraz txikiengelan, hau da, 2 eta 3 urte-koen gelan, 11 ume izangodira guztira kurtsoan zehar.

Datozen lerrotan 2 urteko-en gurasoei eginiko elka-rrizketaren laburpenaduzue irakurgai:

1. Orain arte zeintzukizan dira zuen seme ala-bak herri honetan hez-teko topatu dituzuenerraztasunak edo zailta-sunak?

Egia esan, zailtasunik ezdugu bat ere topatu. Aldiz,erraztasunak begi bistako-ak dira: Irakasleen lagun-tza, ingurunea oso lasaiadela eta denak ezagutzendirela.

2. Herriko Eskolatik zerda gehien erakartzenzaituena?

Gehien gustatzen zaienahaur gutxi edo eta taldetxikiak izatea da. Gurasogehienei ere eskola etxetikgertu egoteak izugarriona iruditzen zaie.

3. Zergatik erabaki zenuten haurra eskola honetara bidaltzeaeta ez beste batetara?

Garrantzia handia eman behar zaio herrian bertan hezteari, hemenbizi gara, Alkizan, eta ez Anoetan edo eta Billabonan. Gure umeenlagun-giroa bertan dago, beraien anai-arreba eta lehengusuak esko-lan bertan ikusten dituzte... Alkizako eskolan lanerako adin desberdi-neko talde txikiak egiten dira eta lan-taldeak, zerbait ona badu, sor-tzen den kooperatibismoa eta partaidetza da.

21

Alkizako Herri Ikastetxetik

Ongi etorriak

Andrea Amalur

Iraide Julene

Markel Oinatz

Xuhar

22

Argazki rallya 2008Iazko Aiztondoko argazki rallyan “Baserria” gaia jarri genien argazkilariei Alkizara etorri zirenean. Hauek dira hanatera ziren argaztieko batzuk. Ea asmatzen duzuen zein baserri edo baserrietako irudiak diren agertzen direnak.

23

ITSASO GONZALEZ DE LEIBA

24

Alkizako Udalak 2009ko urtean garatu nahi dituenproiektu batzuen berri ematera noakizue.

1.- “Don Juanena edo maisu-etxe” bezala ezagutzenden etxea eraberritzea, “Centro Social” moduanerabiltzeko. Foru Aldundiak diruz lagunduko du,eta horretarako sortu duen Etorlur enpresa izangoda kudeatuko duena proiektu hau. Proiektu hau honela dago aurreikusia: behekosolairuan gimnasia egiteko gela bat izango dualdagela eta guzti, eta medikuaren gela egongela-rekin (berriro ahaleginduko gara lortzen asteanbehin gutxienez etortzea herrira). Lehenengosolairuan kultura eta bilera gela eta Gizarte Ongi-zateko bulegoa egongo dira. Bigarren solairuanlarrialdietarako bi apartamentu izango dira. Gan-barak, azkenik, almazena eta bi logela edukikoditu. Don Juanena eta Udalaren artean dagoenpartean, bietarako balioko duen igogailua jarrikoda. Berritze lanak udazken aldera hastea aurrei-

kusten da, eta 641.000 euroko aurrekontua izan-go du gutxi gora behera.

2.- Fosa septikoaren proiektua ere aurten egingo da.Jadanik Foru Aldundiarekin eta lurraren jabearekinsinatuta daude beharrezko konbenioak, eta Bidateknologia berria erabiliko dela izango da bereezaugarririk nagusiena. Foru Aldundiaren diru-laguntza izango du, eta 140.000 euroko aurre-kontua du.

Bi proiektu horiek egin ahal izateko, Udala 200.000euroko mailegua negoziatzen ari da hainbat finantzaentitaterekin. Baita ere, Don Juanenaren proiektu horiErein programaren bidez, Europako diru-laguntzaeskaeretan sartuta dago. Kutxak ere zehaztu du bereekarpena zenbatekoa izango den.

Baita ere Zapateroren diru-laguntza dela-eta, beste biproiektu aurrera eramango dira. Lehenengoa, urdepositua eta ur sarearen zati bat berritzea da. Biga-

Udalaren txokoa

Aurtengo egitasmoakDon Juanena etxea atzetik ikusita, udal almazena eraiki aurretik.

25

rrenak, berriz, Etxabeguren-Ikili eta Errekalde-Saletxebideen zatiak konpontzea kontenplatzen du, aurre-kontu hauekin: lehenengoak 34.670,54 euro etabigarrenak 22.319,46 euro.

Eskola berriaren proiektuari buruz, berriz, esan lehen-go asmoaz gain, beste proposamen batzuk aztertudituela Udalak, eta luzaro baino lehen akordiobatzuetara iristea espero duela.

UDALAREN AURREKONTUAK 20092009 urterako Alkizako Udaleko aurrekontu orokorrajendaurrean jartzeko arauzko epea amaitu eta inolakoerreklamazio zein oharpenik jaso ez denez, 2009komartxoaren 31n Udalbatzarrak harturiko akordioarenarabera, aurrekontua behin betirako onartuta geratuda.

SARREREN EGOERA

1.- Zuzeneko zergak ............................ 48.300,00 €

2.- Zeharkako zergak .............................. 6.000,00 €

3.- Tasak eta bestelako sarrerak ............ 36.152,00 €

4.- Transferentzia arruntak .................. 273.150,00 €

5.- Ondarezko sarrerak .......................... 5.555,00 €

7.- Kapital transferentziak .................... 75.302,45 €

9.- Finantza pasiboak.......................... 245.583,66 €

GUZTIRA.................................. 790.043,11 €

GASTUEN EGOERA

1.- Pertsonal gastuak .......................... 113.310,00 €

2.- Ondasun arrunten erosketak ..........107.950,00 €

3.- Gastu finantzieroa ................................150,00 €

4.- Transferentzi arruntak...................... 74.997,11 €

6.- Inbertsio errealak .......................... 493.636,00 €

GUZTIRA.................................. 790.043,11 €

Besterik gabe, eta egitasmoa zehaztu heinean informa-zioa helaraziko zaizuela adieraziz, agurtzen zaituztet. ■

JOSE MARI ARANZABE, ALKATEORDEA

X. A

RTO

LA

Etxabeguren baserria, bidearen haseran.

26

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRIJOSE MARI ARANZABE ETA IMANOL LIZARDI

JOXEAN APAIZAREN AGURRA Irailaren 21ean, igandea, eman zuen Joxean Larraña-ga apaizak Alkizan azken meza. Gure herrian zortziurte eman ondoren, Oñatira joan zen. Hori zela eta,hilaren 13an agur bazkaria egin zitzaion AlkizakoOstatu jatetxean. Bertara 40 bat lagun bildu ziren.

MADDI AUZMENDI JAIO ZENIrailaren 21ean, arratsaldeko 3:00etan Maddi Auz-mendi Barea jaio zen. Maddi Argi eta Iñakiren lehenalaba da. Lehendik bi seme dituzte: Aner eta Iñaki.

APAIZ BERRIA ALKIZAN Joxean Larrañaga joan zela eta, apaiz berria etorrizen irailean. Aramakoa da jaiotzez, eta urte askotanKolonbia aldean ibilia da misio lanetan. Pello duizena, eta 70 urte ditu. Irailaren 28an, eman zuenlehen aldiz meza Alkizan. Ongi etorria izan dadila.

JUBILATUEN IRTEERA VIANARAUrriaren 21ean, asteartea, Vianara joan ziren herrikojubilatuak. Goizean, Ondarre bodega ikusten izanziren. Gero, Logroñotik buelta bat eman ondoren,Vianara abiatu ziren. “Royal Menu” jatetxean bazkal-du ondoren, Viana bisitatu zuten.

TXERRI ESKULTURAK ETA IRUDIAK EGITEAUrriaren 25ean, larunbata, goizeko 10:00etan Plazanbilduta, txerri eskulturak eta irudiak egin zituztenhaurrek eta helduek, Koldo Jauregiren gidaritzapean.Eskultura eta irudi horiek ikusgai egon ziren Kulturetxean San Martinetan egin zen erakusketan.

JUBILATUAK ZUMARRAGAKO FERIRA Abenduaren 13an, larunbata, jubilatuek Santa Luzia-ko ferira joateko aukera izan zuten. Goizean ferianbueltatxo bat eman ondoren, arratsaldean, Legazpiezagutu zuten.

IKER URRUZOLA GIPUZKOAKO TXAPELDUN Azaroaren 8an, larunbata, Leitzaranen jokatutakoGipuzkoako Oilagor txapelketan, Erniope Ehiza Elkar-teko Iker Urruzola Zuriarrain, alkizarra, gertatu zen txapeldun, bi oilagor botata. Zorionak Iker.

ALAITZ ARANZABE SARIDUNA EITB-N Azaroaren 16an, igandea, EITB-k zuzenean emitituzuen lau t’erdiko txapelketako pilota partiduan egi-ten den telefonoz bidezko apustu jokoan, AlkizakoAlaitz Aranzabe Saralegi suertatu zen irabazle. Daki-zuen bezala, parte hartzaileek zein pilotari izangoden irabazle asmatu behar dute. Ondoren, asmatzai-leen artean zozketa egiten da, eta egokitzen zaionari400 euroko saria ematen zaio. Bigarren aldia da Alai-tzek sari hau irabazten duela. Zorionak Alaitz.

EGURALDI KAXKARRA BAINA GIRO BIKAINASAN MARTINETAN San Martin eguneko mezarekin hasi zen guztia. Egunberean, arratsaldez, haur jolasak eta merienda izanziren. Eguraldiak ez zuen lagundu aurtengo azaroa-ren 11n, eta badirudi iragarri egin nahi zigula astebu-ruan gertatuko zena.

Eta hala gertatu zen. Ostiralean txerria hiltzeko tres-neriaren erakusketa zabaldu zen.

Aste osoan zehar zenbait lagun lanean aritu ondoren,zur eta lur uzteko moduko erakusketa antolatu zuten.Ikusgarria, dotorea, bikaina. Aste bukaera osoan zeharegon zen zabalik erakusketa, eta ez zen ikuslerik faltabertan. Bideo gelan txerria hiltzeari buruzko argazkienemanaldia ikus zitekeen. Arratsaldeko 7retan Amixuri-ko kantuzaleak bildu ziren, eta euria gogotik ari zuelakontuan izanda, tabernatan kantatu zuten gehienbat.Ondoren, afari modukoa egin zuten Elizegin.

Larunbatean, txerri harrapaketa izan zen arratsaldeko5ak eta erditik aurrera. Hasieran, hotza medio, ez zenjende askorik, baina azkenerako bildu zen koadrilaederra, eta izugarri gozatu ahal izan zuten haurrek,gazteek eta baita helduek ere. Parte hartzea handiaizan zen, eta pilota partiduak zeudela eta, bukatuegin behar izan zen guztia 7ak aldera. Lehia estua etagogorra izan zen, eta azkenean ustekabean, JonGorritik eta Gorka Goikoetxea helduek (Jose Ignacioeta Mattin Gorostidiren marka hobetu ostean) iraba-ziko zutela zirudienean, azken bikoteak segundobatean hobetu zuen haien denbora. Bikote hori Jokin

Joan denurteari begira

27

Saralegi eta Martin Lizardi gaztetxoek osatzen zuten.Jarraian, zortzi urtetik beherako haurrek izan zutentxerritxoekin une batez jolasean aritzeko aukera. Etaarratsaldeko unerik garrantzitsuenetakoa GurasoElkarteak antolatutako zozketa izan zen. Orduan bai,orduan denak zeuden, ez zuen inork alde egiten.Ikusmira ikaragarria zen. Beatriz Ruiz eta Mari SolUrretabizkaia izan ziren zortea alde izan zutenak, etabadute aurten zer hazia. Euriak nahiko errespetuazaldu zion ekintza honi, eta hau bukatu eta segi-tuan berriro bisita egin zigun.

Euri artean, beraz, 7retan San Martinetako VI. laut’erdiko pilota txapelketaren finalak jokatu ziren.Lehenik hirugarren eta laugarren postua erabakizuen partiduan Josu Eizmendi nagusitu zitzaion JonAltunari. Eta final handian, kontuak nahiko paretsujoan eta gero, azken partean Igor Aranzabek gainahartu zion Haritz San Sebastiani. Aurtengo txapeldu-na, beraz, Igor Aranzabe dugu.

Gaueko 10etan, kanpoan euria ari zuela, Mus etaEskoba txapelketak jokatu ziren. Azpimarratzekoaizan zen aurtengo partaidetza. Giro aparta zegoenbai Elizegin (eskoba txapelketa), baita Ostatun ere(mus txapelketa). Partida asko jokatu ondoren, etazegozkien kanporaketen langa pasata, museanAlfonso anaiek Ignacio Iruretagoiena eta RamonAranzaberen aurka aritu ziren. Ramon eta Ignaciogertatu ziren irabazle. Eskoban berriz, familia artekofinala izan genuen. Amaia eta Irati (iazko txapeldu-nak (euren ilobak diren Gorka eta Aitor Sorarrainenaurka aritu ziren). Gaztetxoak nagusitu ziren, etaberaz, aurtengo txapeldun gertatu.

Igande goizean, 12ak aldera, euria ere tartean, 2.kamioi gurpil lasterketa egin zen. Partaidetza iazkoabaino dezente kaxkarragoa izan zen, sei izan baitzi-ren parte hartzaileak: Eneko, Unai, Julen eta AitorSorarrain, Imanol Ugalde eta Balduino Alfonso. AitorSorarrainek hartu zuen aurrea hasiera-hasieratik,baina gertuan zituen Imanol eta Balduino. 500 batmetro falta zirenean, hirurak parean zeuden, bainaAitorrek berriz erasoa jo, eta Balduinok bakarrikjarraitu zion, Eta ez bakarrik jarraitu, baizik etaaurrea hartu eta irabazi. Bigarren beraz, Aitor Sora-rrain izan zen (ikusle gehienen harridurarako, iazaskoz denbora kaxkarragoa egin baitzuen), eta hiru-garren Imanol Ugalde. Julenek, Enekok eta Unaikere, sekulako kirol erakustaldia eginez lortu zuteneuria, lainoa, gurpil erraldoia eta elementu guztiakaurka zituztela helmugako marra igarotzea, etaegundoko denbora erregistroekin gainera. Bejon-deiela. Azpimarratzekoa da lehen hiru sailkatuekhobetu zutela iazko marka. Helmugan giro bikainazegoen, eta ez zen animo faltarik izan.

Ordu bietan, euria kanpoan, herri bazkaria izan zen.140 lagunetik gora hartu zuten parte, eta ez zenjanari faltarik izan inorentzat. Egundoko lana eginzuten batzuek janaria prestatzen, guztia bertan eginabaitzen. Eguraldi txarrari aurre egiteko ez zen tekno-logiak eskaintzen dituen aurrerapenik falta, bainaumorea eta giro ona izan ziren, benetan kanpokoaahaztarazi zutenak. Bazkalostean, kantuak, bertso-ak… denetik izan zen.

Iragarrita zegoen toka txapelketa, euria zela eta, ezzen jokatzeko modurik izan.

OIER OLASAGASTI JAIO ZENAzaroaren 20an, osteguna, Oier Olasagasti Irureta-goiena jaio zen. Oier Lurdes Iruretagoiena (Etxabebaserrikoa) eta Iker Olasagastiren (oriotarra) lehensemea da. Perualdeko urbanizazio berrian bizi dira.Zorionak.

1,2,3 INAXITOREN ANTZEZLANA Azaroaren 21ean. arratsaldeko 5:30ean, Kultur Etxekobalioanitzeko gelan, 1,2,3, Inaxitoren 3. zatia eskainizuten. Dakizuen moduan, bertsoa, umorea, eta antzer-kia uztartzen dituen ikuskizuna da Xabier Sukia, IbaiEsoain eta Gorka Tolosak arrakasta handiz herriz herrieskaintzen dutena. Ikuskizunak Kutxaren babesa izanzuen. Alkizan, iazkoaren moduan arrakasta handia izanzuen, eta ikusleak oso pozik geratu ziren.

X. A

RTO

LAX

. ART

OLA

28

GOSPEL MUSIKA ELIZAN Abenduaren 12an, ostirala, gaueko 22:00etan hasitaGospel musika emanaldia izan zen Alkizako elizan.The Upper Room Gospel izeneko taldea izan zenemanaldia eskaini zuena, bi donostiarrez osatuta-koa. Giro hotza izan arren, berehala berotu zen,entzuleen laguntzarekin. Hirurogei bat lagun bilduziren, ez ohiko kopurua horrelako ekitaldietan Alki-zan. Jendearen erantzuna zela eta, musikariak osogustura joan ziren.

KOLDOBIKA JAUREGIREN ERAKUSKETADONOSTIAN Abenduaren 8ko astean zabaldu zituen ateak Donos-tiako Ekain galerian Koldobika Jauregiren erakusketak.Dakizuenez Koldobika eskulturagile alkizarra, famahandiko artista da, eta hori dela eta, jende asko ingura-tu zen bertara. Ekain Galeria Donostiako Konstituzioplazaren inguruan dago. Erakusketa zabalik egon zenastelehenetik larunbatera, otsaila bitartean.

POSTRE LEHIAKETA ESKOLAN Abenduaren 23an, asteartea, jokatu zen AlkizakoEskolan ohikoa bihurtu den Postre lehiaketa. Hiruhile-koari amaiera emateko giro ezin hobean egin zen baz-

karia herriko plazan, eguraldiak ondo baino hobetolagunduta. Bazkari ostean egin zen Postre lehiaketa.Irabazlea Amaia Ibarbia izan zen. Bigarren sailkatua,berriz, Olatz Mateos, eta hirugarrena, Idoia Aramendi.Ondoren, ez zen kanturik falta izan, eta eguzkia ezku-tatu ahala, jendea ere erretiratu egin zen.

OLENTZERO OPARIEKIN ETORRI ZEN, BETI BEZALAHaur kopuru aldetik, azken urteetako markak hau-tsiz, abenduaren 24an ez zuen hutsik egin Olentze-rok. Harrera beroa egin zioten, harridura eta zorionaurpegiz begiratzen zioten haurrek. AurtengoanOlentzerok Eguberri kantez osatutako disko banaoparitu zien herriko gazteenei.

L. N

UÑ

EZL.

NU

ÑEZ

A. I

BARB

IAA

. IBA

RBIA

A. I

BARB

IA

29

MIKEL LOPEZ GARAILE TORTILLA LEHIAKETANAbenduaren 28an, igandea, ospatu zen Gizonez-koentzat 4. Tortilla lehiaketa. Ostatu jatetxeanegin zen, eta hamabi izan ziren aurkeztutako tor-tillak. Igandearekin egokituta, eguerdian egin zenaurtengoan. Giro bikaina sortu zen, eta azpima-rratzekoa izan zen aurtengo tortillen kalitatea,bereziki, aurkezpenari dagokionean. Ohi denmoduan, epaileak emakumezkoak izan ziren.I txura oneneko tort i l laren sar ia Jose IgnacioGorostidik irabazi zuen. Tortillarik onena berriz,epaimahaikoen ustez, Mikel Lopezek egin zuen.Bigarren sailkatua Jose Ignacio Gorostidi izanzen, eta hirugarrena Riki Alfonso.

Bazkalostean Jose Ignaciori esker gaztainak izan zirenbertaratutakoentzat, inozentadarik faltatu gabe, jakina.

Arratsaldeko 5etan futbol partidua izan zen fron-toian. 20 urtetik beherakoak, helduen kontraaritu ziren. Nabarmen geratu zen gazteek orain-dik asko dutela ikasteko, are gehiago, helduentaldean, Gorka, Jon, Iñaki, Angel, Iker, Mertxe,Miren, Mariaje, eta beste batzuen kalidadekojokalariak baldin badaude. Azkenean, arbitroarenlaguntzarekin, noski , hamaikana berdindutaamaitu zen partidua, gazteen taldean helduene-an baino jokalari gehiago bazen ere. Edozeinerara, errepikatzeko moduko festa egin zen.Arbitroa Joxerra Hernandez izan zen.

ELURRA USTEKABEAN Eguraldi iragarkapenek bestelakorik zioten arren, elu-rra mara-mara bota zuen urtarrilaren 8an, goizosoan zehar bereziki. Errepidea garbitu zutelako, ezzen lehen orduetan mugitzeko arazorik izan, bainaeguerdi aldetik aurrera, okertu egin ziren gauzak, etaizan ziren, autoa behean utzita etxera etorri zirenherritarrak. Eskolumeak eta, hain ume ez diren

batzuk, berriz, ederki gozatu zuten arratsalde parte-an elurretan jolasean. Bostak aldera edo, Foru Aldun-diko elurra kentzeko makina pasa zen, eta errepideanahiko garbi utzi zuen. Bestalde, herriko langilea ere,jo eta ke aritu zen egunean zehar, errepide nagusiazein baserrietako bideak txukuntzen.

EDUKIONTZI BERRIA Urtarrilaren hasieran sukaldeko olioa jasotzeko edu-kiontzi laranja jarri zen martxan herrian. Orduzgeroztik, sukaldeko olioa edukiontzi berrira botatzenda birziklatzeko. Jakin izan dugunez, erabilera egokiaeman zaio herrian, eta behin baino gehiagotan etorriizan dira hustutzera.

MUSIKA TAILERRA Otsailaren hasieran, martxan jarri zen Musika Tailerra.Irakaslea Iñigo izan zen, eta bertan gustura bainogusturago aritu ziren herriko gaztetxoak.

SANTA AGEDA BEZPERA Santa Ageda bezperan, azken urteetan ohi denmoduan, arratsaldeko 19:45etan hasita, Amixuriabesbatzako kideek, eta eurekin batera atera izannahi zutenek herria kantuz eta koplez alaitu zuten.

IMA

NO

L

IMA

NO

LIM

AN

OL

30

Herriko erdiguneari itzulia eman ostean, barrikoteaegin zuten Alkiza-Lete nekazalturismoan.

ALKIZAKO WEB ORRIARI AIPAMENA “Tolosaldean Zehar” Gidan Urtarrileko alean esa-

ten zuenez, Alkiza, Billabona eta Zizurkilgo webguneak omen dira erabilgarrienak eta gehien egu-neratuta daudenak.

LAIA LARRAURI MATEOS JAIO ZENOtsailaren 10ean, asteartea, jaio zen Laia LarrauriMateos, Julen Larrauri eta Olatz Mateosen bigarrenseme - alaba. Famili hau Santiago Ermita bidea 3Azenbakian bizi da.

KALDEREROAK ETORRI ZIREN Otsailaren 13an, ostirala, Kaldereroak izan geni-tuen Alkizan. Guztia arratsaldeko 4:30ean hasi zen.Eskolako ikasleak atera bezain pronto Lete base-rrian bildu ziren haurrak, guraso eta hainbat herri-tar. Zartagi, mailu, pertza e.a. eskuetan zituztela,eta zingaroz jantzita herriko kaleak alaitu zituzteneuren kantekin. Musika ere ez zen falta izan, ez etaberotzeko txokolate eta pasta gozo askoak ere.Iluntze aldera, berriz, helduak elkartu ziren Elizegitabernan; mokadu bat jan, eta jaiari jarraipenaemateko asmotan. Giro ezin hobean jardun etagero, gaueko ordu txikietan amaitu zen guztia.

IÑAUTERIAK ALKIZAN Otsailaren 19an, ostegun gizen eguna, hasi zirenIñauterien ospakizunak gure herrian. Eskolak eginzuen hau. Horretarako irakasle, haur eta gurasoakmozorrotuta etorri ziren. Eguraldi onaren lagun-tzarekin Iñauerietako hainbat dantza egin zituz-ten herriko plazan. Eguerdi aldean amaitu zen guz-tia , eta asteazkena arte jai izan zuten Alkizakoeskolan.

ANGEL BEOBIDE JOAN ZITZAIGUNOtsailaren 27an hil zen Berandoain baserriko AngelBeobide. Hileta elizkizunak igandean, martxoaren 1a,arratsaldeko 5:00etan egin ziren Alkizako San Mar-tin de Tours Parrokian,

HAUTESKUNDEAK ALKIZANMartxoaren 1ean, Eusko Legebiltzarrerako hautes-kundeak izan ziren Alkizan ere. Hauek izan zirenemaitzak: Hautesle zentsoa: 277; Boto emaileak:159 (%57,40) ; Abstentzioa: 42, 6; EAJ - PNV: 95;ARALAR: 33; EA: 3; Ezker Batua: 3; PUM: 1; UPD:1; Zuriak: 4; Nuloak: 19

EHIZA TXAPELKETA Martxoaren 1ean ere, Erniope Ehiza Elkarteko FaisanTxapelketa txakurrarekin egin zen. Bederatzi izanziren partaideak, eta emaitzak honako hauek: 1.-Arkaitz Garaiburu, 5 piezekin; 2.- Ion Gorriti, 4 pieze-kin; 3.- Eduardo Roteta, 3 piezekin

JUBILATUAK OÑATIRA Martxoaren 5ean, osteguna, irteera izan zuten Jubila-tuek Oñatira. Goizez, Arantzazuko Santutegian izanziren, eta Arrikrutz kobazuloak ere bisitatu zituzten.

L. N

UÑ

EZ

L. N

UÑ

EZIM

AN

OL

31

Soraluze jatetxean bazkaldu ondoren, Oñatiko hirihistorikoa ikusi zuten.

MUNSTRUO TAILERRA Martxoaren 7an, larunbata, Munstruo tailerra eginzen Kultur etxean, goizeko 9:00etan hasita. BertanMaskara eta irudia landu ziren Koldobika Jauregi-ren laguntzarekin, eta gaztetxoak zein helduak izanziren protagonista.

EMAKUMEEN EGUNEKO AFARIAMartxoaren 7an, Ostatu jatetxean, Emakumeen egu-neko afaria egin zen. Emakumeen eguna, berez,martxoaren 8an da, baina aurten igandea zenez, bez-peran ospatu zuten. Berrogeita bi izan ziren elkartuziren herriko emakumeak, eta goizalderarte luzatuzen afalostea tarteko, giro bikainean jardun zuten.

AIZTONDOKO KLASIKA Martxoaren 8an, Aiztondoko Klasika txirrindulari las-terketak amaiera izan zuen Alkizan. Egunak euritsuargitu bazuen ere, eguraldiak errespetatu egin zuentxirrindularien esfortzua, asko izan baziren ere,gogortasuna medio, helmugara iritsi baino lehen las-terketa utzi zutenak. Jendetza hurbildu zitzaigunherrira, eta autoak zirela eta, arazotxo batzuk izanziren. Halere, azkenean ondo baino hobeto joan zendena. Hamaikak eta laurden aldera pasa ziren lehenaldiz Alkizatik, eta ordu biak hamar gutxiagotanheldu ziren Otsamendi ondoan zegoen helmugara.Jorge Martin Montenegro izan zen irabazlea, laster-keta gogor bati amaiera bikaina emanez.

MARIA JESUS GABIRONDO HIL ZENApirilaren 6an joan zitzaigun betiko Katalandegibaserrikoa zen Maria Jesus Gabirondo Aranzabe, gai-xotasun baten ondorioz. Aspaldi samar Zumarraganbizi zen, baina oso ezaguna zen herrian. Hileta elizki-zunak apirilaren 7an, arratsaldeko 6:30ean izan zirenAlkizako San Martin de Tours Parroki-elizan.

KIROL BATZORDEAApirilaren 3an, ostirala, bilera izan zen Alkizako KirolBatzordea antolatzeko. Ondorioz, honela antolatutageratu zen batzordea: Ainara Zurutuza: Udalekoordezkari; Itsaso Gonzalez de Leiba: Eskola kirol ardu-radun; Gorka Goikoetxea: Gurasoen ordezkari; AitorSorarrain: Erniopeko ordezkari; Julen Sorarrain:Gazte taldeko ordezkari; Balduino Alfonso: Kirolordezkari.

KONSTRUKZIO TAILERRAApirilaren 4an, larunbata, goizean zehar, KoldobikaJauregiren eskutik Konstrukzio tailerra egin zen Alki-zan. Eguraldiak lagunduta, plazan egin ahal izan zenguztia. Oraingoan, kartoia zen nagusiki erabilitakomateriala, eta argazkian ikus daitezkeen eraikinenarabera, egundoko arkitektoak ditugu herrian. Nork

BALD

UIN

O

IMA

NO

L

KO

LDO

BIK

A

32

daki Alkizan ditugun eraikuntza proiektuei aurre egi-teko herrian bertan dugun soluzioa...

ENARA IRURETAGOIENA MUJIKA JAIO ZENApirilaren 12an, igandea, jaio zen Enara Iruretagoie-na Mujika. Enara, Jon Iruretagoiena eta Aitziber Muji-karen bigarren alaba da.

ALKIZARRAK TXAPELDUN AIZTONDOKO PILOTA TXAPELKETANApirilaren 26an, Zizurkilen, urtero Aiztondon egi-ten den pilota txapelketan alebin mailan hiru herri-tar txapeldun gertatu ziren. Alkizarrak ManexOtegi, Mattin Gorostidi eta Aitor Sorarrain dira.Finalean aurkari gisa zizurkildarrak izan zituzten,baina kostata izan bazen ere herrikoak gailenduziren, 16 - 9ko emaitzarekin

MERCEDES ROTETA LEGARRA HIL ZEN Nahiz eta aspaldi honetan Billabonan bizi zen, Iribitibaserrian jaio eta bizi izan zen Mercedes Roteta Lega-rra hil zitzaigun maiatzaren 5ean. Hileta elizkizunakmaiatzaren 6an egin ziren arratsaldeko 18:30eanAlkizako San Martin de Tours Parroki Elizan.

TXORIMALO TAILERRAMaiatzaren 9an, larunbata, goizeko 9:00etik aurrera,Txorimalo tailerra egin zen Kultur etxean. Hasierabatean, asmoa Ikili baserriaren inguruan egitekoazen, baina eguraldia zela eta, lekuz aldatu zen. Ohi-koa den moduan, haurrek, gazteek eta helduek hartuzuten parte, eta euren “obrak” denbora luzez izanziren ikusgai Alkizako plazan.

PELLO AÑORGA IPUIN KONTALARIAMaiatzaren 7an, osteguna, arratsaldeko 5:30eanPello Añorga ipuin kontalari ospetsua izan zen Alki-zan, bere ipuinik goxoenak herriko haurrei eskaintze-ko asmotan. Barnetegian aste horretan zeuden hau-rrak gonbidatuak izan ziren, eta kontakizunabarnetegi bertako ganbaran egin zen. Oso gusturaegon ziren bai haurrak, baita bertaratu ziren helduakere. Pello bera ere pozik joan zen bertan zeudenenharrera ezin hobea ikusita

AGENDA 21EKO BILERAMaiatzaren 8an, ostirala, gaueko 10etan hasita,Agenda 21eko bilera izan zen Kultur etxean. LehenikForu Aldundiko teknikari batek azken hilabeteetakojardunaren laburpena egin zuen. Jarraian, antolatzai-

LORE

A

X. A

RTO

LAIM

AN

OL

KO

LDO

BIK

A

33

leek prestatutako zerrendari ekin zitzaion. Eskolaberria eta pilotalekuaren kontua izan zen bertaratu-takoek gehien jorratu zuten gaia. Partaidetza (Udale-ko ordezkariez gain, 8 - 10 lagun gerturatu ziren),bikaina izan zen. Ondoren, Fosa septikoa, Don Juane-na etxean egin beharreko lanez eta irisgarritasun pla-nari buruz aritu ziren

JON ALTUNA LAUSITZEKO EKOMARATOIANAlemaniako Lausitz hirian Ekomaratoia ospatu zenmaiatzaren hasieran. Bertan bi euskal taldek partehartu zuten: Gasteizko Mendizabala batetik etaGipuzkoako Don Bosco bestetik. Dakizuen bezala,Jon Altuna Don Boscon ari da ikasketak egiten, etaune horretan Italian ari zen praktiketan. Bertatik joanzen Alemaniara. Ekomaratoia deitzen zaio ikasle tal-deek diseinatutako kontsumo gutxiko prototipoenlehiaketari. Europa mailan garrantzi handia du. Jonentaldeak aurkeztu zuen prototipoaren motorra gasoi-lekoa da. Berrogeita hamaseigarren postuan sailkatuziren, eta itxaropentsu agertu ziren hori zela eta, pos-tua bikaina baita.

EGURALDIA LAGUN SAN ISIDROTANAldez aurretik beldurra bazen ere, azkenean esandezakegu eguraldiak lagundu egin zuela aurtengoSan Isidrotako ospakizunetan. Aste osoan zehartxondorra kea dariola izan zen Ikili aldean. Ostegune-an hasi ziren bertatik ikatza ateratzen. Txondarra,trontza eta egurra garraiatzeko kablearekin zerikusiazuten tresna eta argazkien erakusketa izan zen zalan-

tzarik gabe, gertakaririk arrakastatsuena egun horie-tan. Gustu handiz eratuta, ikusle izan ziren hainbateta hainbaten iritziz, bikaina izan da egindako lanaeta oro har, erakusketa bera.

Ostiralean, ume jolasak izan ziren arratsaldean.8:00etan meza elizan, eta jarraian San Isidrotako ohikoafaria. Gauean Tasio pelikularen emanaldia egin zen.Aurretik, Frontenis txapelketako hirugarren eta lauga-rren postuak erabaki zituen partidua jokatu zen.

Larunbatean, 8:00etan abiatuta Alkizako 4. mendiibilaldia egin zen. Bidea batzuen iritziz luze samarraizan arren, oso-oso polita zen, eta askorentzat ezeza-gunak ziren leku ederretatik pasa zen. Arratsaldean,Aiztondoko kirol topaketa egin zen Alkizako plazan.Bertara Alkizako haurrez gain, Aduna, Larraul etaZizurkilgoak etorri ziren.

Kirol topaketa amaitu ostean, Frontenis txapelketakohiru partida jokatu ziren. Lehenengoan emakumeenmailako hirugarren postua erabaki zen, eta jarraiannesken arteko finala jokatu zen. Garaileak Uxue Etxe-beste eta Nagore Arizeta izan ziren. Jarraian mutilenartekoa jokatu zen, eta txapeldunak Xabier Gabiron-do eta Mikel Lopez gertatu ziren.

Azken partida bukatu baino lehen, hasia zegoen Kul-tur etxean egurra garraiatzeko kableari buruzkomahai-ingurua. Benetan interesgarria izan zen etaoso gustura aritu ziren bertaratutakoak, bai mahaianzeudenak, baita publiko gisa zeudenak ere.

Igandean berriz, Alkizako haurren dantza-emanaldidotorearekin hasi zen jaia. Ondoren Trontzareneguna ospatu zen, Gipuzkoako Trontza eta txingaeroate txapelketa jokatzen baitzen. Ikusmira handiazegoen herriko Aitor Roteta baitzen trontzalarietakobat. Oso ondo aritu zen Andoni Rezabal bikotearekinbatera, eta bigarren postu bikain bat lortu zuten. Ira-bazleak Legorretako Esnaola anaiak izan ziren.Jarraian, Ikili aldean bazkaria egin zen.

IMA

NO

L

J. A

LTU

NA

34

AIZTONDOKO JUBILATUEN EGUNA ALKIZANMaiatzaren 24an, igandea, Aiztondoko Jubilatueneguna ospatu zen. Iaz egin zen ospakizun hau lehenaldiz eta Zizurkilen izan zen. Aurten, berriz, Alkizanegitea erabaki zuten. Goizeko 10:00etan Meza izanzuten, eta jarraian hamaiketakoa. Hamabiak alderaToka txapelketa hasi zen, eta azpimarratzekoa izanzen partaidetza, ia guztiek hartu baitzuten parte. Saribanaketak egin ondoren, ordu biak aldera, bazkariaizan zuten Ostatu jatetxean. Bazkalostean MartinGoenaga soinujolearen laguntzarekin alaitu zutengiroa.

IKERNE ZABALA ZURIARRAIN JAIO ZENMaiatzaren 31n, igandea, goizeko seiak eta erdiakaldera jaio zen Ikerne Zabala Zuriarrain. Ikerne, IkerZabala eta Nerea Zuriarrainen lehen alaba da.

AMAIA ETA JON EZKONDU ZIRENMaiatzaren 30ean, larunbata, Alkizako San Martin deTours Parrokia-elizan, Jon Roteta (herriko alkatea),eta Amaia Sarasola ezkondu ziren. Bertan, familiarte-ko eta beste hainbat lagunez gain, herritar askozegoen, dotore baino dotoreago jantzita. Giro ederra

izan zuten egun osoan zehar, horretarako eguraldiakederki lagundu baitzuen. Dakigunez, gaueko ordutxikitan bukatu zuten ospakizuna joan zirenetakobatzuk behintzat (alkizarrak, bereziki).

HILETA ALKIZANEkainaren 3an, asteazkena, joan zen gure artetik Kar-men Zinkunegi Irigoien. Karmen Koldobika Jauregi-ren ama zen eta 82 urte zituen.

EUROPAKO HAUTESKUNDEAKEkainaren 7an, egin ziren Europako hauteskundeak,Europa osoan bezala, Alkizan ere. Emaitza honakohauek izan ziren: Zentsua: 279; Bozka eman zutenak:91; EAJ-PNV: 35; ARALAR - EA: 18; PSOE: 2; INICIA-TIVA INTERNACIONALISTA: 30; PFyV: 1; Partido Anti-taurino:1; Ezker Batua: 1; Boto nuloak: 2; Botozuriak: 1

BIKIAK JAIO ZIRENEkainaren 11n, osteguna, jaio ziren Gorka eta EnekoVicente Sanchez. Gorka eta Eneko anaia bikiak dira,eta euren gurasoak Ibon Vicente eta Carolina San-chez dira. Santiago ermita bidean bizi dira.

JUBILATUEN IRTEERAEkainaren 13an, larunbata, Jubilatuen irteera izanzen. San Antonio eguna ospatzeko Urkiolara joanziren. Han goiza pasa zuten, eta ondoren Azpeitirabildu ziren bazkaltzera. Arratsaldean Zarautzen buel-ta bat eman zuten.

IKASTURTE BUKAERAKO JAIAEkainaren 20an, larunbata, Guraso Elkarteak antola-tuta ikasturteari bukaera emateko jai bikaina ospatuzuten. Hamaikak aldera hasi zen festa eta jolasbatzuk egin zituzten. Arrakasta handia izan zuenbereziki “Altxorraren bila” izenekoa, herriko planobaten laguntzaz puntu zehatz batzuk aurkitu etawalkie talkien bidez galderei erantzun behar baitzi-tzaien. Ondoren jausgailuarekin jolasean aritu ziren,

IMA

NO

L

IMA

NO

LIT

SASO

35

eta ustekabean Urruzola baserrian puztutako baloierraldoiak atera zituzten. Gustura baino gusturagojolasean aritu ondoren paella bazkaldu zuten. Argaz-kian ikus daitekeen moduan Nekane Roteta izan zenpaella egitearen arduradun nagusia, eta dastatzekoaukera izan zutenek diotenez, primeran zegoen.Arratsaldean “Patata tropikala” izeneko antzerki tal-dearen emanaldia izan zen. Gozatu ederra hartuzuten bertaratutakoek, eta horrekin eman ziotenamaiera egunari.

BATAIOAK ELIZANEkainaren 21ean, igandea, meza nagusiarekin bate-ra, bataioak izan ziren Alkizan. Inoiz ikusi gabekoaikusi ahal izan zen, hau da, bost ume batera bataia-tzea. Horietatik lau alkizarrak ziren, eta bat Asteasu-koa. Alkizarrak honako hauek ziren: Enara Irureta-goiena, Andrea eta Oier Leite eta Ikerne Zabala.

SAN JOAN SUAOhi duen moduan, Guraso Elkarteak antolatu zuenSan Joan bezperako jaia. Arratsaldeko 8:00ak alde-ra hasi zen dena, etxetik ekarritako janariarekin eta

bertan prestatutakoarekin afari-merienda bikainaeskaini baitzitzaien etorritako guztiei. Aurtengoberrikuntza nagusia sua egiteko aukeratutakolekua izan zen, Udalak baimena eman baitzuen pla-zan egiteko. Elizaren ondoan egin zuten, eta sua-ren tamaina aurreko urteetakoekin alderatuz, txi-kiagoa bazen ere, jendearen presentzia handiagoaizan zela esan daiteke. Ez zen salto eta algara falta-rik izan, eta eguraldiaren laguntzarekin denek pri-meran pasa zuten.

ZIRKOA ALKIZANSan Joan egunak ustekabe galanta ekarri zigun herri-ra, inork espero ez bazuen ere, Zirko Mundiala ager-tu baitzen. Ez zen mundiala zuen tamainarengatik, ezeta ere artisten kalitatearengatik, baina bai Alkizaraetorri eta sortu zuten giroarengatik. Ez zuen inorkherrian horrelakorik gogoratzen, eta bikaina izan zenherriko jendearen erantzuna, eman zituzten bi ema-naldietan ez baitzen jende faltarik izan. Animaliak,akrobaziak, artista inprobisatuak, ia denetik ikustekoaukera izan genuen, eta baita barre algara eder asko-ak egiteko ere. ■

X. A

RTO

LAK

OLD

OBI

KA

LORE

AX

. ART

OLA

PELLO JOXE ARANBURU

36

Iazko aldizkarian, toponimiazko nire jardu-nen gaiaren jarraipena agindu nuen. HaraAlkiza herriaren historia eta definizioa ema-teko beste bide bat, leku-izenetan oinarritueta xurgatua. Etapa baten amaiera da, gureherriko ahozko toponimiaren bilketa saioaburutu da, alegia. Luis Mari Muxikak hasita-ko lana ikusi, aztertu eta osatzeko dago, hauda, Alkizako baserri guztietako eskriturakaztertu eta haietako toponimia hustuketalana. Lan neketsu eta luzea. Lehen edo gero-

xeago norbaitek egin beharrekoa. Aurtengoartikulu honek, ordea, aurreko bost urteeta-koa borobiltzen du. Bost urtetan ahozkotoponimia batu eta emaitzak hiru multzotanlabur bildu ditut: lehenik, toponimia nagusiaeremu zabalean, bigarrenik, leku-izen horie-kin erlazioan edo menpean leudekeenak etahirugarren multzoan animalia, zuhaitz etalandareekin lotuak, denak bertako ahozkoerabilpenean errotuak. Gainera, multzoberezi-berezi batekin amaitu dut sailkapena.

Toponimia nagusia. Alkiza herri izena eta ToursekoSan Martin kolazioa edo parrokiadira nagusietan nagusienak.Ondoren baserri, etxe, mendi,haitz, erreka eta iturr i izenakhautatu dira. Kasu anitzetan ida-tzi eta ahozko erabilera ezberdi-netan jaso dira.

Agerre, Agiña, Aldaia (Ttonttor),Aldapa, Alkiza-lete, Altzorbe,Antzieta, Apaiztegi (Apaiztei),Arana, Aranguren (Ângun), Aran-tzabene (Ântzabene), Areta, Ari-tzetegi (Aitzetei), Aritzeterdi,Arpide, Arpide-garaikoa (Arpide-gai), Arritzaga (Arritza), Azaldegi(Azaldei), Azaldegi-etxeberri,Basarte, Basatxabal, Bengoetxe,Bentzala, Bentzala-txiki, Beran-doain (Beandoain) , Egurrola(Eula), Eguzkitza, Eizmendi, Elize-gi (Elizei), Errekalde, Erretore-etxe, Etxabe, Etxabe-goien, Etxa-

be-guren (Etxaun), Etxabe-txiki,Etxaun-berri, Etxesagasti, Garai-koetxe (Gaikotxe), Garmendi,Garro, Goenaga (Goina), Goros-tidi, Igaran (Ihan), Igaranzabal( Ihanzabal), Iki l isagasti ( Iki l i ) ,Intxaurrandiaga (Intxaurrandi),Iribeitia, Karabela, Katalandegi,Kukutegi (Kukutei), Lamiosinaga(Lamiosina), Lete, Leteberri, Lia-zasoro (Litxaso), Lizarzelai, Lortxi-naga (Lortx ina) , Madr igal ,Mariantonena (Maintone), Maria-tegi (Maitei), Martitegi (Martitei),Mendia, Mendikoetxe, Mendiola,Olaa, Otsamendi, Perurena, Saka-mierra, Saletxe, Santio, Sarobe,Urrizpe, Urrutikoetxea, Urruzola-azpi, Urruzola-garaikoa (Urruzo-la), Zumitza, Zumitza-berri etaZumitzeta dira herriko baserri etaetxe izan zaharrak, ez denak.Badira desagertuak ere. Eraikun-tza berr ien izenak ez daudezerrendan jasota.

Toponimia nagusi hau sakabanatua eta aspaldikoada. Bost bailaratan, Arana, Sakamie-rra, Azaldegi, Aldapa eta Erniomendi izenekoetan sakabanatu-rik dago. Aspaldikoa, 1562koudal dekretu batean, ia hiru laur-denak dokumentaturik zeuden.Toponimia zaharra, aldakorraordea, lehen Echebeguren gaurEtxaun, lehen Guilisasti gaur Ikilieta abar. Beste batzuk, esatera-ko, Otalarre, Yturralde desagertuziren, gerora berriak sortu ziren:Etxaun-berri (Errezola), Urruzola-berri (Eguzkitza), Urrizpe, Goina,Gorostidi (Pedrojuane), Aldaia(Ttonttor), Arantzabene, Lete-berri, Basarte, Lortxina, Saletxe.Belaunaldiz belaunaldi erabili etaondorengoei utzitako ondarelexikala dukegu. Euskal abizenedo deitura eta toponimiarenoinarri sendoak daude Alkizan.

Alkizako ahozko

toponimiaren laburpena

37

Batzuk beste zenbait herrietako-en antzekoak, asko Erdi Arotikdatozenak, bakar batzuk ia gureherrian soilik aurki daitezkeenakaspaldit ik. Aranguren, Garro,Saletxe, Bengoetxea, Garaikoe-txea, Olaa, Garmendia nahikohedatuak diren bezala, Berando-ain, Madrigal, Igaran, Kukutegi,Urruzola, Sakamierra eta bestebatzuk ez dira aurkitzen edonon.Oraindik berriagoak dira azkenhamarkadetan sortu direnak,ikusi, besteak beste, Alkizarenherriburua eta inguruak: Toponi-mia V, 2008.

Halaber, toponimia nagusitzathar daitezke erreka, iturri nagusi,mendi eta haitzen leku- izenhauek ere: Agotegaña, Aitxo-rrotx, Allutx, Amixuri, Angara,Arana, Aranguren, Arraia, Artabi,Aska, Askantxo, Atxutain, Belan-buru, Belu, Bidania, Buztinerreka,Enaizpuru, Ernio-txiki, Errekaleor,Ezkurreta, Gaikogaña, Gainerre-ka, Illunbe, Ipintza, Iturburueta(Itturbuta), Iturriberri, Kalbario-zar, Kurpitu, Mandabe, Murgil,Murkaitz, Olatondo, Ol iturr i ,Otalats, Putre-haitza, Sandonarri,Santakutz, Suruzpuru, Susterre-ka, Troska, Txapiola, Txorrondo,Txurro, Unzulo, Zopite eta Zua-rreka. Beraz, erreka batzuk, bestemendi batzuk eta haitz batzukbere-berea dute izena.

Toponimia nagusiarekin erlazionatuak eta horienmenpekoak. Urmaelean harriak uhinak sor-tzen dituen antzo, anitz izen lekueratorri eta nagusiekin lotuakherriak sortu eta erabiltzen dituahoz aho. Etxe, borda, iturr i ,soro, karobi, harrobi, barruti, sail,putzu, egutera, ospela, zulo, baz-ter, buru, gain, azpi, koska, ingu-ru, ondo, le ize, txara, botan,presa, alde, bide, harkaitz edo

haitz, leku, mendi leku izenakbaserri bakoitzak erabili ohi ditubereak baliran, beraz sarri osoerrepikatuak. Eliza eta ermitekinlotuak ere badira. Adibide soilbatzuk besterik ez dira emangojarra ian: Etxaburu, Etxazpia,Etxaurrea, Etxegoiena, Bordal-dea, Aizluzegaineko borda, Allus-ko borda, Leteko borda, Xiarrekoborda, Berraingo borda, Loidikoborda, Larrunbide-etxeberrikoborda, Abelasberr iko borda,Atzeko soroa, Etxeaurreko soroa,Goikosoroa, Beheko soroa, Sora-luze, Sorolepo, Soroberri, Lube-rri, Soroaundi, Abesoro, Ziarsoro,Nekasoro, Karobialde, Harrobi-gaina, Akerbarruti, Eliza sailak,Kable sailak, Eanputzu, Ospelaeta Eutera, Sorginzulo, Untzulo,Urdanasi-bazterra, Santakutzgai-na, Belaburu, Urruzolazpi, Koske-ta, Txorrondo, Leizealdea, Beko-txara, Botanagaina, Presaldea,Kanaldea, Aldanoaldea, Lorbide,Haitzorrotx, Otsazulota.

Animalia, zuhaitz eta landa-re izenak. Oilo, zozo, abere, bele, azkona-rra, putre, ardi, aker, otamotz,untxi, otso eta kuku izenez topo-nimia aberatsa erabiltzen da Alki-zan. Era berean, sagar, gaztai-nondo, zume, pago, gorost i ,hagina, baso, zumitz, lertxun,elorri, urki, ote, ezkurra, larre-belar, txara, haritza, hurritza,mintegi, lizar, intxaur eta belarflorarekiko toponimia ere ugariadugu. Ale batzuk hiru sailkape-netan banatu ditut:

a. Animalia eta hegazti topo-nimia: Abelasberri, Abera-tsalde, Akerbarruti, Arditegia,Azkonartokieta, Larrebelarre-ta, Oilategia, Otsazulota,Tranpa-buru, Urdanasi etaZozotegi.

b. Zuhaitz eta landare topo-nimia: Aginalde, Barrut i ,Barrutiluze, Basoaundia, Ber-geta, Elordegi, Gaztainadi-txiki, Goiko txara, Landare,Lausagasti , L izardi, Otari ,Otarizarra, Otelats, Pagari-txiki, Pâzelai, Sastiaundi, Sas-tizar, Sastizelai, Txara-txiki,Urkia, Urkiti eta Zumeta.

c. Kulturazko toponimia: Alka-tejauregieta, Andretei, Basa-jaundegi, Bolaleku, Elurzulo,Lakaitxiki, Lakaizar, Lakape,Lamiosinaga, Negusaila, Pelo-taleku eta Zarrensaila.

Oro har toponimia geogra-fia, historia eta herri kultu-rari ondo moldatua. Alkiza beti izan da nekazal ere-mua, izenak ere horixe adieraz-ten omen du, haitz, harkaitz etaharri lekua. Erreka, iturri eta erro-tak ez ez ik mendi , baso etazuhaitzak ugari dira. Frogatzakobaserrien izen batzuk dakartzat:Albiztegi, Aritzegi, Aritzerdi,Basarte, Basatxabal, Eizmendi,Etxesagasti, Garmendia, Gorosti-di, Igaran, Igaranzabal, Ikilisagas-ti, Intxaurrandiaga, Lizarzelai,Lortxinaga, Mendikoetxe, Men-diola, Olaa, Otsamendi, Urrizpe,Urruzola, Urruzolazpi, Zumitza,Zumitza-berri eta Zumitzeta.

Toponimia berezi-berezia:Agiregi , Anketa, Antsu edo

Antxu, Añoa, Arburu, Arraia,Arraspû, Azti, Berrain, Elitxupi,Elketa, Engeta, Gibele, Itzuregi,Lete, Lupats, Mazurzulo, Muña-be, Murgil, Nekatiola, Okelar,Olatza, Orita, Pâbe, Parrai, Par-tze, Portoki, Sakaio, Suspaitza,Txandio, Txapiola, Txurro, Uban,Umana, Xiarre, Xitoki eta Zutazu.Zer adierazten ote dute? ■

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRI

38

Alkizako ahozko toponimiaren laburpena

39

X. A

RTO

LA

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRI

40

JOSE MARI ARANZABE ETA XABIER ARTOLA

Alkizako etxeaketa biztanleak

TXIMISTA KAPITAINA1994-1996an erai-kia. Azaldegi auzo-an dago, eta biz-tanleak hauek dira:Koldobika JaureguiZinkunegi, ElenaCajaraville Ordoña-na eta Gerezi Jau-regui Cajaraville.

GOIZTIRI2001ean eraikia.Hau ere Azaldegiauzoan dago, 17zenbakiarekin. Biz-tanleak hauek dira:Gregorio GoenagaArrillaga, KarmeleMorea Aranzasti,Nahia GoenagaMorea eta OinatzGoenaga Morea.

GOROSTI-URREAHau 1999an eraikiada. Alkiza plaza 25da helbidea. Biz-tanleak hauekdira: Javier Goros-t id i Usabiaga,Marisol Urretabiz-kaia Arrate,Mattin GorostidiUrretabizkaia etaJone Gorost id iUrretabizkaia.

ZUTABE2002an eraikia.Alkiza plaza 26 dahonen helbidea.Biztanleak, berriz,hauek dira: JuanEugenio AranzabeUrruzola, IsabelPita Pena eta Shra-bani Aranzabe Pita.

LURGAIN1971n eraik ia.Alkiza plaza 7 dahelbidea. Lehen-dabiz iko jabeaAuzmendi sendiaizan zen, ondoren,Enr ike Lobo etaArantxa Zubizarre-taren eskuetarapasatu zen, Gauregun, Pello Aristegi Urrestarazu da bertako jabea,eta Mertxe Lopez Lopez eta Eneko Aranzabe Lopezdira errenteruak.

ELTZAURPE1965-1967an erai-kia. Bere lehenengoizena Bi Lagunak izanzen, ondoren Irrinzi,eta orain Eltzaurpe.Biztanleak hauekdira: Jon UmerezUrrezola, GabrielaChotro, Ane UmerezChotro eta Marina

Orain arte baserrien izen eta historia laburbilduta azaldu dizuegu. Ondoren, beste etxe etabiztanleen izenak jakinarazi nahi dizkizuegu, pixkanaka elkar hobeto ezagutzen joateko. Aurten, seidira aukeratu ditugunak, hurrengo urteetan guztiak azaltzea da gure asmoa. Hauek dira 2009anagertzen direnak:

41

ElkarrizketaAGURNE EIZAGIRRE ETA IMANOL LIZARDI

Lehenik eta behin Kepa, zer-gatik liburua?Bizitzan bezala ez dago arrazoibakarra, bat baino gehiago baizik.Esan behar dut nire ogibideak libu-ruak idatz ditzadan eskatzen duela.Bestalde, herrian bizi naiz, eta ikus-ten nuen azken 6 – 7 urte horietanaldaketa handiak izaten ari zirelahemen, asko hitz egiten zela, pla-zan, lagunen artean, han etahemen, hau eta bestea, eta nik eznekien nola interpretatu gertatzenari zena. Hasi nintzen papereandatuak jartzen, baina ez moduorganizatuan, eta horretan ari nin-tzela, lagun ingeles baten bisita izannuen. Hark esan zidan liburu batprestatzen ari zela azken urte horie-tan, Europan nekazal munduanematen ari ziren aldaketei buruz,hango eta hemengo jendearen arti-kuluekin, eta esan zidan partehartu nahi ote nuen horretan, etaesan nion saiatuko nintzela. Azke-neko urte horietan gertatzen ariziren aldaketez (1998, 1999,2000…) ohartuta, konturatu nin-tzen lehen ere (1982, 1983, 1984urteetan) aldaketak izan zirela. Beti

daude aldaketak. Pentsatu nuenlehen garaietako oroitzapenak etaoraingo datuak bilduz, interesantealitzatekeela, datuak alderatzea.

Eta zer egin zenuen?Lehendabizi artikulu bat prestatunuen ingelesez liburu baterako.Gero pentsatu nuen datu gehiago-rekin liburu bat gaztelaniaz idaztea,ingelesetik errazagoa baita gaztele-niara pasatzea euskarara baino.Diputazioan diru-laguntza eskatu

nuen liburuaren parte bat egiteko,eta eman egin zidaten. Berehalaetorri zen historia hau guztia. Jabe-tzen nintzen Alkizara beste edozeinbezalaxe etorri nintzela bizitzera,eta lehen aldiz etorri nintzenean,berriz, ikertzaile gisa etorri nintzela.Bi egoerak desberdinak dira. Lehenaldi hartan modu batez harreman-du nintzen bertakoekin, eta orainbeste modu batez. Nolabait, badaneurri batean autobiografia ere,batez ere lehenbiziko partean.

Pertsona onaren itxura du, ibilaldi pausatua, begi-rada sakona, ahots gozoa. Behin, herriko mutilkoxkor batek Olentzeroren anaia ote zen galdetuomen zuen. 1982an etorri zen lehen aldiz Alkizara.Geroxeago, Peru baserrian bizi izan zen ia urtebe-tez. Hemengo jatorrizko euskara ikastera etorrizen, baina ordurako antropologia lanetan hasiazen. Antropologia arloan, oso ezaguna da EuskalHerrian, baita kanpoan ere, nekazal munduareninguruan idatzi eta hitz egindakoengatik. Askodira, urte askotan zehar, idatziak dituen artikuluaketa liburuak batetik, eta zuzendu dituen kongresueta hitzaldiak bestetik.

Gustukoa izan du beti, eta du, bertakoekin aritzea,bertakoen ahotik zuzen-zuzenean bizitzaz hitz egi-ten entzutea, eta bizitzaz hitz egitea. Kanpotik eto-rritako gutxik lortu du Kepak lortu duen moduanalkizarrengana hurbiltzea. Etxeko sukaldean, taber-nan, herriko festetan, kalean, edozein lekutan, tertu-lian, luze jarduna da. Eta solasaldi horien ondorioada, neurri batean behintzat, duela bi urte argitaratuzuen “Dones del lugar” liburua. Oilategitik aldizkari-rako hitz egin nahi izan dugu berarekin, ohi duenmoduan, patxadaz, lasai. Etxean hartu gaituzte,Amaiak, Oihanak eta berak, goxo, kafea eta bertanbustitzeko bizkotxoak tartean zirela. Hau da Kepakbeste lauroi kontatu digunaren laburpentxoa:

“Dones del lugar” liburua dela-eta

Keparekin kontu-kontari

Oihana, Amaia eta Kepa.

42

Laburbilduz esango nuke liburuaidatzi nuela, alde batetik kanpotiketorritako galdera bati erantzunnahian, eta bestetik barnetik sortu-tako kezka bat azalarazteko asmo-tan. Baita ere pentsatu nuen nikidatzitakoak, nire gogoetak besteekjakin behar zituztela.

Norentzat da liburua?Aitortzen dut liburuari zukua atera-tzeko aurretik formakuntza batbehar dela, nik idazten ditudaneanantropologoak baititut buruan.Hala ere, estiloa ere saiatu naiz osodibulgatiboa izan zedin hitzak ondoaukeratzen, irakurterreza izateko.

Sakondu dezagun pixka batKepa. Nola ikusten duzu gauregun herria? Nik uste dut hemen gauza nahasibat dagoela. Badago nortasun irudipubliko bat kanpokoei begira. Nireustez, barne nortasun homogeneo-rik ez dago, alegia, barnetik dato-rren nortasunik ez diot herriari ikus-ten. Herriak halako eta holakoekintzak, edo aktibitate kolektiboakaurrera eramaten dituenean, badi-rudi kanpotarrek epaitu ditzatenegiten dela, hala ikusten dut nikbehinik behin. Esandakoaren adibi-derik argiena herriko festak dira.

Liburura bueltatuz, hau ez daidazten duzun lehen liburua,ezta?

Ez. Nire kezka antropologia-irakaslebezala nekazal giroko mundua etaharen bilakaera izan da. Horrexega-tik etorri nintzen. Hori dela eta,kongresuak antolatu ditut, askotxo-tan hartu dut parte. Ni saiatu naizglobalizazioaren aurrean (homoge-neizazioa bultzatu nahi denean),lokalizazioa bultzatzen. Globalizaziohorren eragina nola gertatzen denherrietan aztertu dut, eta zein dentokian tokiko erantzuna. Orexanadibidez oso erantzun interesgarriaeman da gaztaren inguruan, bestebatzuek kooperatiba bat antolatudute. Hemen, berriz, ez da horrela-ko erantzunik eman.

Zer da bada, zure ustez, hemenegin dena?Hemen egin dena da kanpotik dator-kiguna eskaini. Zer datorkigu kanpo-tik? : aisialdia eta kontsumoa. Bahemen, kontsumo hori eskaini da.Adibidez, plaza oso modu urbanoanjarrita dago. Jendea aisialdi ideiahorretan sartu da: kafea hartu, afal-du… Ez dut esan nahi gaizki dagoe-nik, aisialdia primeran baitago, bainabaserriko ideologia nagusia histori-koki, lana izan da. Beste hori gauzaberria da. Kanpoko batzuk ideiahorrekin etorri dira, eta bertakoekere aisialdi hitza bereganatu egindute. Baserria ez dute hartzen neko-soa delako, lana delako. Orduan,zein da aisialdia edo afizio nagusiabaserriko ideologia horretan?: ehiz-taria izatea. Hor kontsumo bat dago,baserritik datorrenak hor bere mun-dua aurkitu du. Kaletik etorri gare-nok gure erreferentea aurkitzendugu baserriak ikusita, belazeak iku-sita, ganaduak ikusita… eta horieibegira festak antolatzen ditugu.

Liburuan, besteak beste, Alki-zan 1983tik 2005era emandakoaldaketez mintzo zara. Zein-tzuk dira aldaketa horiek, adi-bidez baserriari dagokionean?Errealitate bakoitzak bere kontrae-sanak ditu, baina hemen baserria

dela errealitate historikoa eta,kontraesan handia dago. Baserriaalde batetik garrantzizkoa da, bai,identitatea ematen du, hortikgatoz. Baina beste alde batetikbaserria ezkutatu egin nahi dugu.Orain etxeak berriztatzen ari dira,baina izaera hori ezkutatuz. Kolo-reari erreparatuz, tradizionalkizuriak badira, orain inork ez dueredu hori jarraitzen, beste eredubat jarraitzen da, erresidentziala-goa. Ornamentuak eta estiloaerresidentzialagoak dira.

Eta kanpotik etorritakoak etabertakoen arteko harremaneiburuz 1983tik hona, zer duzuesateko? Aldatu al dira?Nik kanpokoa eta barrukoa bizimo-du bezala ikusten dut, elkarrekinlotuta. 1983an, kanpotarra pertso-na arraroa zen, salbuespena zen.Baina orduan, arraroa zen hemen,eta arraroa zen hona etortzekouzten zuen herrian ere. Familian eregaizki ikusita zegoen, “jota alhago?” eta horrelakoak entzunbehar izaten zituen. Orduko giroahorrelakoa zen. Gaur egunean,ordea, mendi aldera bizitzera etor-tzea onuragarritzat jotzen da, onar-tu egiten da, positiboa da, bizitza-maila altua adierazten du. Bestalde,kontuan izan behar da batzuk base-rria edo etxea egiten dutela, etabeste batzuk pisutan bizi direla.Pisuena fenomeno berria da.

Asko ugaritu dira azkenaldianJakina, baina ez da inoiz Alkizakobizimodu nagusia izan. Lehenpisuetara joaten zena beste herribatera joaten zen, baserria utzita.Orain, berriz, pisuetan bizi dirabelaunaldi gazteak, eta baserrie-tan geratu direnak zaharrak dira,hau da, pisuetan alaitasuna dago,umeak-eta daudelako, eta base-rrietan tristura dago. Sinbolikokiikusten da baserria beheruntzdoala, estetikoki ere bai, eta kan-potik etorritakoa gora doala.

Liburuaren azala.

43

Azken batean, pisuetan bizi dire-nak, oro har, bertakoak dira, etabestalde kanpotik etorritakoakgaur egun, ez datoz garai bateanbezala, artista gisa, baizik eta jen-dearekin parte hartzera, nahiz etaparte hartze hori gehienbat taber-netan tragoak hartzera mugatzenden. Kontsumoan elkartzen baga-ra, ez da arazorik izango.

Kontsumoa aipatzen duzu-nez, orain gainera datorkigunedo iadanik gainean dugunkrisia dela eta, zer?, zer gerta-tuko da?Oso gai interesgarria da hori. Garbidugu baserriak porrot egin duela.Hemengo biztanleak, plaza ingu-ruan bizi direnak eta zenbait gazteeraikuntzan aritu izan dira, etadenok dakigu horrek beherunzkojoera nabarmena duela. Behekotailer asko eta askotan “ERE”aketorri dira (erregulazio espediente-ak). Gero eta etxe gehiago dagohemen salgai, saldu ezinik. Krisihonek aurrera eginez gero, zergertatuko da? Jendea langabezianjartzen bada, eta kanpotik etorri-takoek ezin badute etxea ordain-du, eta salgai jartzen badute, ban-kuek hartuko dituzte. Burbujainmobiliarioak oraingo herrikoestetika ekarri du, baina hau alda-tzen bada egonezina nagusitukoda. Kezka handia da. Bertakoek,etxea, familia, baserria dute, badu-te nolabaiteko babes harremansarea, baina kanpotik etorritakoekherrian ez. Gero honekin loturaduen beste kontu bat ere aipatunahi dut: burbuja kulturalarena.

Orain dela gutxi Berria egun-karian zuri eta beste antropo-logo ezagun bati egindakoelkarrizketan horretaz hitzegiten zenuen, burbuja kultu-ralari buruz, alegia.Bai egia da. Niretzat garrantziaduen gaia da. Azken urte hauetanbadugu etengabe festak antolatze-

ko joera, eta gainera gertakizun kul-turala bailiran plazaratzen ditugu.Baserriari dagokion erreferente kul-tural bat hartuta, edo erakusketabaten aitzakian, festa egiten da. Etanire ustez festa eta kultura nahastuegiten dira. Jatea eta edatea soilik,ez da berez kultura. Batzuek esatendute, entzuten da, festa asko anto-latzen dela; nik ez dakit proportzioahandia edo txikia den, baina entzu-ten da. Nik aurreikusten dudana dahorrek ere egonezina ekar dezakee-la, hau da, batek hau egin duela,besteak bestea, batzuetan batzuekparte hartzen dute, besteek ez,haserreak ere sor daitezke. Dema-gun, uneren batean erabakitzendela horri mugak jartzea, mozko-rraldia bezala izan daiteke, hots,biharamunean buruko mina izatea.Beraz, laburtuz nire kezka batetikda burbuja inmobiliarioak burukomina ekarriko ote duen, eta bestetikburbuja kulturalak ere gauza beraekarriko ote duen, eta bi burukomin batera …

Eta bukatzen hasteko Kepa,jar gaitezen pixka bateangeroari begira. Zer behar duAlkizak zure ustez zorion-tsuago izateko?Adostu egin behar da, kontsen-tsuatu egin behar da zer nolakoherria nahi dugun. Lo egitekoherria nahi dugun, Ostatuan afal-tzeko nahi dugun, harremanetanjartzeko lekua izatea nahi dugun,erakusteko toki bat nahi dugun,eskaparate horren elementuakguk jarriz, edo hemen bizi nahidugun bertako errekurtso natura-lak erabiliz. Baina nire ustez ez dahori hauteskunde batzuetan eginbehar, nire ustez prozesu batenondorioa behar du izan horrek,eguneroko, asteroko elkar ekin-tzaren emaitza.

Bertako errekurtso naturalakerabiliz bizitzea esan duzu.Posible al da hori gaur egun?

Modu desberdinak daude. “Bajadade cañones” egiten badugu, enpre-sa batek kanpotik turistak ekarriz,bertako batzuei lanpostua eskain-tzen badie, ari gara bertako errekur-tsoak erabiltzen. Dena den, horilehen aipatutako eskaparatearidagokion aktibitatea izango litzate-ke. Hori modu bat da, baina badau-de beste modu batzuk, lotura dute-nak lehen sektorearekin. Unehonetan agian, ez da zuzenenalehen sektorea aipatzea, horrekerantzuna eta perspektiba baldin-tzatzen baititu. Baina nik uste dutbaserritik, produktu naturaletik bizi-tzea posible dela. Gainera batzuekegiten dute hori dagoeneko, batzukbizi dira gaur egun baserritik.

Lehen Orexa aipatu duzuBaina zein dira alternatibak?.Ekoizpen ekologikoak, “bio” tipo-koak, gauza txikiak. Baina horreta-rako ere elkartu egin behar da,ezin baitio batek bakarrik horrela-ko zerbaiti aurre egin. Konpartituegin behar da, eta horretarakogogo handirik ez ote dagoen sus-moa dut. Kontua da hortik bizitze-ko ezin dela bizi garen bezala bizi,hau da, moda-modako autoakizanda, noiznahi afaltzera joanda,hori ez da posible. Egia dena daadibideak badirela. ■

Herriko jaietan, mozorrotuta.

LORE

A

44

ElkarrizketaIDAZLEAREN IZENAEDUARDO TORMO

“Urruzola”, bere azpi-bailarako hizkera bereziaz,horrela erantzun dit Jose Ramonen Ane bilobak,non geunden galdetu diodanean. Eta bai,Urruzola baserrian edo eremuan gaude, berakdolareko egur zaharretaz eginiko salako mahaisendoaren inguruan, Jose Ramon Aranbururekinsolasean.

Alkizako “Aldapa” bailararen atarian. Goizlanbrotsu eta euritsua egokitu zaigu Pello etabioi. Udaberria ezkutatu samar, bainaazaltzeko gogoz. Patxadaz sartu gara, parajeazgozatuz eta bidean sumatu edota aurkitzenditugun baserri eta parajeen istorioakkomentatuz. Errota, Garro, Iki l isagasti ,Aranguren, Arangurenberri eta azkeneanUrruzolazpi txiki eta maldaren erdialdean,ekialderantz kokaturik, agertzen zaiguUrruzola etxea: ederra, solemne eta halabererosoa, azkeneko 40 urteetan Aranburutar iaguztion lan eskergari esker. Inguru benetanberezia, magiaz beteta esaten diot nireburuari. Arrazoia zeukan Fernando Etxebestek.

Salan eserita gaude, bada. Jose Ramonenondoan haren emaztea den Karmen Arruti,Zizurkilgo Iartzakoa, alaba Mirari eta honenalabatxoak Ane eta Irati. Tarteka ere azaldukodira Aritz eta bere arreba.

Beno, Jose Ramon, heldu beharko diogugaiari. Izan ere eta hasteko, zer hartzen duzukontutan arbolak botatzeko garaian?Arbola bota, neguan bota behar dela aipatu egitenda, baina inportantea dek ia abuztua azkenetikaurrera izerdia goitik behera hasten dek eta orduan

Urruzolako Leinargiarekin

Solasean

45

dek epokarik hoberena. Neguan geldirik egotendek, baino ia neguaren erdirako berriro gora joatendek. Orduan hostorik ez zegok ta bale; baina goitikbehera hasteko nahian dagoenean, orduan bota-tzea askozez hobea dek. Azaroan hoberena. Aben-dua ezkero ia mugitu egiten dek, hasi egiten dek,oso negu txarra ez bada behintzat. Orain, eztakithau dakien baten batek. Edozein garaitan bota,gero sekaderoan sartu, tratamendua eman eta listo.Horrelako tratua emanda, ze nolako emaitza eman-go duen egurrak, baina ziur egon ez lehengogaraietan bezala.

Ilargia ere kontutan hartuko duzu, ezta?Bai, bai, oso inportantea dek. Hosto zabala, hostohandia, adibidez: zumarra, gaztaina, lizarra,.. horiekilbeherakoak dituk. Hosto borobilekoak berriz ilbe-rrikoak. Ilbeheran botatako pagoak su onik ez duegiten itxuraz, ez dik berotzen. Enkanbio, ilberrinbota ta, bo!. Sutarako eta danerako. Ilberri eta ilbe-herako hori oso inportantea dek, baino hola, garbieh! Ikaragarri esan nahi dik. Hik tarima bat edo atebatzuk edo, ilberrin edo ilberriko mugan bota etatik-tak!, zartaka hasten dek. Bizia dik, mugitu egi-ten dek. Pagoa, hurritza,… hosto borobil guztikoakberriz, ilberrikoak dituk. Denak. Altza ere bai. Altzadek ilberrikoa eta maiatzeko ilberrian botatzen bal-din bada, hautsi ez dek egiten; ximela dek.

Eta akazia? Akazia dek egur bat bota ta krak-krik,segituan irekitzen dek eta. Niri behin Xanti zanakerakutsi zidan, Katalandegiko Xantik erakutsi zidan:“Hi, akazia bota behar badek, azaroko ilberrin etaezta mugitu egingo” “Bai?” Eta “bai”. Eta nikeskailera bat egiteko, nik hor zerra neukan eta halagertatu huan. Hik akaziekin hesolak egiten hastenbahaiz eta hieeekkkkkk, irekitzen hasten dek. Bainailbeheran botaz ezkero ezta ezer mugitzen. Reglabezala egoten dek. Azaroko ilbeherako dek akazia.Hori oso sagradua dek. Eta oso jende gutxik zekien,eh!

Makilak egiteko hurritza azaroko ilberrikoa,beraz, ezta?Bai, bai. Ilberria, ilberria. Hik beste garaian edo ilbe-heran botatzen badek, segituan pipiek jotzen diatebaina ilberrian, ilgoran, bota eta batez. Gaztainaberriz ilbeheran. Eta Pinua,… eah!,… Pinua inorkez zekik. Batzuk ilberrikoa dela, beste batzuk berrizilbeherakoa. Alertzea, berriz, alertze pinua ilbehe-

ran bota izan diat nik. Baino beste batzuk “ hil, ilbe-rrikoa dek!”. Eztakit nik ba!.

Arbolak, fruta-arbolak batez ere, kimatzekogaraian kontuan hartuko duzu ere, jakina?Bai, bai, bai. Nik behintzat bai. Lehenago kimatuegiten nuan neguan ta txarra dek. Neguan geldizegok. Hori Diputaziokoei erakusten nien. Albaroeta ingenieroei, Askasibar ingenieroari nik erakutsinien, Ataunen. Arbolak kimatu behar zirela, pinuaketa Udaberrian kimatzeko garai txarra zela. Eta nik:“Ezetz. Kimatzeko garaia hau dek.” Izerdia hastendenean, segituan itxi egiten dik. Eta neguan egitenbadek, izotza, euria,… sartu eta usteldu. Beraz egu-rra kimatu izerdia mugitu ta gero; beti. Eta pinue-kin, pinu insignisekin berdin, berdin. Neguan egineta kriston ebakiak, irekita gelditzen dek. Udabe-rrian egin eta segituan erresina sortu eta itxi. Geroz-tik Askasibarrek esaten zidan: “Arrazoi duzu, JoseRamon, arrazoi duzu”. Beraz Udaberriko ilbeheran;beti. Hostoak ateratzen hasita badago ere. Loreakaterata izan ezkero ez, baina hosto txikiekin bai.

Fruta-arbolak kimatzen hasteko, ze altuera-tan moztu behar?Zenbat eta bajuago, orduan eta hobe. Bainonhazienda dabilen tokian ta, pixka bat altuxeago.Ahal den beherana. Eta gero, behetik kanpo aldera,eguzkia sartu dedila. Barrukoa hustu, kendu. Etaadarrak mozteko garaian ere, kanporuntz. Gorakoa

46

kendu eta behean egiten dik lana. Eta platanoa,norteko haritza, intxaurra ta gaztainak, horiekdenak. Aldatu eta ederrak egingo dira. Ba ez. Askozhobea dek lau bat urte aldatuta egotea eta indarrahartzen dutenean, sustraietan indarra hartzen due-nean, holako batean Tak! Moztu eta ederki etorrikodek, zuzen-zuzen, bala bat bezala.

Norteko haritzarekin izan dituk komentarioak,baino ilbeherakoa dek. Izan baitira batzuk: “Ilberri-koak dituk!!!” Ez, ez, ez. Ilbeherakoa; baina garbi,eh! Hosto luzea, hosto handia, hosto zabalak ilbe-herakoak dituk; denak. Zumarrak berriz hosto txi-kiak ditik, ilberrikoa dek. Hosto zabalakoa berrizilbeherakoa.

Intxaurrondo beltza, intxaurrondo zuria?

Hori etzaio gainetikan antzematen. Gutxi gorabehera bai, eh! Eta ez dek arbola bota beharrik.Adarra batekin nahikoa dek. Beltza baldin bada,adarran antzematen zaio. Garai batean bazen bat,Ernialde Txiki, etzekiat oraindik bizi den, taladrotxiki batekin ibiltzen zena. Nagusia begira ez zegoe-nean, sartu eta konprobatu. Orduan erosten zin.Behin intxaur bat haizeak bota zin. Eta nik berari“Intxaurra ederra” Eta berak “Ez, hori txur iazegok”. “Txuria?” Eta “Bai; txuri txuria zegok”Berak konprobatuta zeukan eta. Hura elementua!

Zuhaitza bota ondoren zer egin behar da? Etxera ekarri, bertan utzi? Zenbat den-boretan?Hoberena da bota ta ikuitu gabe, bertan utzi. Eztaadar bat ere kendu. Bertan utzi. Urte bete edo bi.

47

Materiala etxerako baldin badek. Adar ta guzti bal-din bada, jeneralean aidean egongo dek. Eta lurra-ren kontra egonez gero ere. Pagoa tira, baina hari-tzarekin mejora, gizena pixka bat zehatzen zaioketa. Orain berriz ez diogu uzten.

Eta pagoa uretan urte bete edo utziz gero, hobe,mejora dudarik ez. Pagoa moztu eta urak ez erama-teagatik kate batekin lotuta, errekan utzi denboraluzea, hogei urte ere, atera eta puafff! Oso, osoederra egurra! Alkizako elizak zimenduetan pagoakditu. Pagoa bustia edo lehorra ondo; baina busti-lehorra ez, segituan usteltzen dek. Aritza, akaziaeta, uretan berriz usteldu egiten dituk. Gaztaina?Uummm! Etzekiat.

Akaziarekin ez. Akaziak ez dik balio apalak eta holaegiteko. Hesolak egiteko bai. Nik tarima hori aka-ziaz eginikoak daude, hala ere. Lan egiteko eguroso aldrebesa dek akazia, zaila. Egurra oso ona dek,gogorra. Moztu eta erosi nuen zepilladora handibatekin landu, baina pufff! Zenbat kutxila eta …buenoooo! Eta egurra ez okertzeko, onena dekenbor osoa uztea. Lau kantoiak eta gizena kendueta osoa erabili. Egurraren azalak tiratu egiten dik.Erdiko bihotza osoa uzten baldin badiok, hura ez damugituko.

Lan egiteko egurrik egokienak?Haritza eta gaztaina izan dira erabilgarrienak. Lanaerraz egiteko, gaztaina gozoa dek, fina. Eta dibujoazoragaria dik gaztainak. Politena gereziak dik.Kutxak egiteko, gaztaina. Izaten hituan gaztainaarbol handiak eta kutxa osoa, aurrekoa, osoa egite-ko. Eskailerak egiteko, haritza. Pasamanoa egitekogaztaina; eta haritza ere bai, bai. Etxekoak nortekoharitzakin egindakoak. Nik hemen zenbat lana egindudan. Jesussss! Txikitatik arotza lana beti gustatu,beti. Etxean obra hasteko garaian, makinaria erosinin. … eta hola. Lanak erakusten dik. Lana gustatueta aritu. Egurra, harria, burnia,… Moldatu egitenhaiz. Nik eskolik ez dut izan, baina gaur maisu asko-ri erakutsiko nieke. “Ez! Hori ezta hola” .

Zuhaitzak aldatzeko garaian?Aurrez zulatu, neguan aldatu. Ilargiari sekulan ezdiot begiratu. Eguraldiari bai. Ez zezala izotzik egin.Aldatu eta segituan euria egin, hori dek onena.Etxean hemen bazeudek nik aldatutako pagoak,kanakoak. Pinuekin batera aldatutakoak. Pinuak

pagoa babestu egiten dik. Nik behin egin nin prue-ba bat, Ataunen ari ginela, Askasibarrekin nenbile-la, egin nuen prueba. Pinua, lizarra eta pagoa. Alda-tu zulo eginda. Orduan ibiltzen nintzen makinazeraman batekin ta zanga, goldea bezala egin etaaldatu. Zangetan orbela eta simaurra. Jesus! Etorrihituan, aibadios! Askazibarrek “Oye. Nosotros paraqué hemos estudiado!”

Eta horrela jarraitu dugu, mahaiaren inguruan,argazkiak lekuko, familiaren historia, Jaure lantegi-ko lan garaiak, eta garai hartan –“Proceso de Bur-gos” delakoan, 70ko bukaera aldian hain zuzen–utzita, sasiak hartuta zegoen Urruzola sorlekurakobuelta, garbiketa-lanak, birmoldaketa, obra-lan ika-ragarr iak, Jose Ramonek izandako istr ipua,…komentatzen. Karmen, bitartean, denbora osoangure ondoan, begi bizi eta abegikor.

Karmen, zuk lagunduko zenion, ezta?Zertan ez! Denean. Kanpoan lanean ere bai, eh!Zenbat masa egin! Dena kendu behar izan genuen.Zenbat masa egin nuen errebuelta hartan nik!Bueno! Zenbat lan eta zenbat urtetan! Baina gustu-ra, oso.

Gero etxerako bueltan, kotxean, Pello eta biok ixilik,bakoitza bere gogoetei buelta ematen. Lanaldigogorrak izan dira, dudarik ez; baina aldi bereanbeteak; zoriontasunez bizitzeko aukera ematendizutenak. Errepidean sartzerakoan, burua jira etalaino eta euri, bailarako mendi eta basoen artean“Tasio” sumatu dudala iruditu zait. ■

48

ElkarrizketaAGURTZANE NÚÑEZ YARZA

Hamabost urterekin irten zen lehe-nengo aldiz etxetik. Donostia izanzuen helmuga. Bertan ezagutuzuen Estatu Batuetara eramangozuen pertsona, hiriburuko tabernabatean lanean zegoela. Artzainbezala lan egiteko proposamenaegin zion. Jesusek ez zuen bi aldizpentsatu: ideia gustoko zuen etasoldata ere ona zen, taberna utzieta Ameriketara joan zen. Azkene-an hiru urte iraun zuen lan bidaiaizan zen.

Ba al zenuen artzantzan ideia-rik dena utzi eta Ameriketarajoateko?Ni artzantzan hasi nintzenean eznuen ideiarik ere zer zen artzainizatea. 15 urterekin Donostiarajoan nintzen lan egitera, AurreraTabernan. Etxetik ateratzen nin-tzen lehenengo aldia zen. Baserri-koa naiz, eta harro nago horretazeta baserrian lan egiteaz. Hala ere,ez nekien ardi bat zer zen. Bainainoiz ez da berandu ikasteko.Ardia animali zoragarria da, maite-mindu egiten zaitu eta piskanakabakoitza ezagutzen duzu.

Nola okurritu zitzaizun harajoatea?Tabernara artzain bat joaten zen etaberak esan zidan ameriketan artzai-nak behar zirela eta soldata hemen-goa baino hobea zela. Berak kon-pondu zuen bidaia guztia,hegazkina zein egunetan hartubehar nuen esan zidan, eta hori bai,biletea nik ordaindu behar nuela.1983ko abenduak 28an atera nin-tzen Bilbotik Madrilera. Gogoan dut9:45etako hegazkina zela eta garai-

ko 7.100 pezeta ordaindu nituela.Hegazkinean Andres Darrayetartzainarekin nijoan, Elizondokoa,gero elkarrekin lan egingo genuen.Bidaian Carmelo Cedrún Athletic-eko atezaina zijoan ere eta berare-kin hitz egiteko aukera izan nuen.

Zein urtetan joan zinen Ame-riketara?Estatu Batuetara 1984ko urtarrilak1ean iritsi nintzen, 22 urterekin. Ezzait inoiz ahaztuko kobratzekoeguna zelako. Urtean behin kobra-tzen zuten eta ni eguerdian iritsinintzen. Momentu horretan hama-sei artzain zeuden enkargatua male-tarekin noiz etorriko zain. 20 milioidolarretik gorako balioa zuten txe-keak ekartzen zituen. Artzain guz-tiak euskaldunak ziren: Mutriku,Eibar, Berastegi, Bermeo, Pederna-les, Busturia, Araniz... Sukaldariaere euskalduna zen, Don Antonio,gizon oso ona.

Norekin elkartu zinen Ameri-ketan?Aireportuan artzain guztien enkar-gatuak jaso ninduen. Bizkaitarrazen. Jabearen etxera eraman nin-duen, emakume zahar bat, oso diru-duna. Bakarrik bizi zen etxe handihartan. Gogoan dut garai hartankotxe zoragarri bat zuela, Maberickmarkakoa, gorria eta oso handia. Iri-tsitakoan garajetik sartu ginen etaemakumea agurtu genuen. Mahaigainean zuen nere expedientea.Nongoa nintzen galdetu zidan, nerehemengo lanbidea eta ea fisikokiondo nengoen. Guztiari erantzunnion, txekeo batzuk egin zizkidatelaeta oso ondo nengoela. Afaria amai-

tutakoan enkargatuak bere etxeraeraman ninduen, Wuisy herrian.Gau hartan oso ondo lo egin nuen.Hurrengo egunean arropa, janaria,ardoa eta tabakoa eman zizkidaten,guztia enpresaren kontura.

Zer iruditu zitzaizun lehen egunhartan hango bizimodua?Gehien harritu zidana izan zenmahaia whisky botillaz betea ego-ten zela, baita bi kiloko Matutanopatata poltsekin ere. Gauza daguztiak barrakoiean zeudeneandesagertu egiten zirela, bainahurrengo egunean berriro hanagertzen ziren.

Nola egiten zenuten lan?Bi artzain joaten ginen eta hiru egu-nez behin aldatzen genuen kanpa-mentua. Lau aste dira gelditu gabe:goizero 4:30etan jeiki, oraindik ilunzegoela, ardiei norabide egokiaemateko prestatuak egoteko. Bildo-tsak oso azkarrak dira baina batzue-tan oso tuntunak ere izan daitezke.

Nor izan zenuen kide lehe-nengo irteeran?Lehenengo lankidea Ramon Lauzi-rika izan zen, Mutrikukoa. Lehe-nengo irteera 1984ko martxoak19an egin genuen. Iritsi eta bi hila-bete eta erdira zaldi zuri bat eman

Jesus SorarrainAlkizako indianoa

LUIS

MA

RÍA

NÚ

ÑEZ

URR

EZO

LA

49

zidaten, Ross deitu nion, guztiekhala deitzen zutelako. Oso handiazen eta behiak zaintzeko baztertuzuten. Nik ez nekien zaldian ibil-tzen, lehenago ez nuen inoiz egin.

Nola ikasi zenuen zaldianibiltzen? Ramonek esan zidan beldurrabanuen hoberena ezer gabe etaaldapan gora ibiltzea zela, zaldiaez zela atzera botako. Haitzartebatera joan nintzen. Gainera igonintzenean poliki ibiltzen hasi zen,baina piska bat ikutu nuenean tro-tean hasi zen aldapa bukatu arte.Orduan konturatu nintzen ez nin-tzela erori eta zaldian ibiltzea gus-tatzen zitzaidala. Ordutik aurreralasai ibiltzen nintzen, baina aulkia-rekin. Ezinezkoak ziruditen alda-pak igo nituen. Zaldi ederra izanzen nerekin egon zen bitartean.

Noizbait zalditik erori al zinen?Bai, zaldi gainean ordu asko nera-matzan egun bat zen. Aulkia mugi-tu egiten zela konturatu nintzen,baina helmugara iristeko ordu erdibesterik geratzen ez zenez ez nuen

ondo jarri. Gutxira, aulkia mugituegin zen. Zaldiari hainbeste minegin zion bi hankatan jarri eta lurre-ra bota ninduela. Zorte handia izannuen, erorketa larria izan zen, bainakolpeak besterik ez nituen izan.Lezioa ikasi nuen.

Zer ikasi zenuen artzain beza-la lan egiten?Zaldian ibiltzeaz gain, ardiak hil-tzen eta ogia egiten ikasi nuen.Ramonek esan zidan ardi bat hil-tzen banuen hoberena izan zedila.Berak erakutsi zidan ardiak hiltzeneta azala kentzen. Baita ogia egi-ten ere eta, adibidez, kanpamen-duaren inguruan egur errea jar-tzen kaskabel sugeak urruntzeko.Gauza beltz bat ikusten dute etaez dakitenez zer den, alde egitendute. Zorte handia izan nuen lehe-nengo irteera berarekin egin izana.

Nola egiten zenuten garbike-terako?Gogoan dut, 1984ko ekainak 4 edo5a, urtarriletik bainatu gabe nengo-en, kanpamentuaren ondoan izotzaurtu ondorengo urak ur-jauzi bat

egiten zuen. Bapatean Ramonekarropa kendu, jaboia hartu etadutxatu egin zen. Berria bezalaatera zen. Orduan nik berdina eginnuen, oihurik ez zuela egin ikusita.Ur hotzak izugarrizko inpresioa eginzidan, ez nintzen atera nahi nuene-rako. Atera nintzenean esan nionea nola bainatu zitekeen ur izoztuhorretan eta ohituta zegoela eran-tzun zidan. Azkenean, ura berotubehar izan nuen hotza kentzeko.

Zer jaten dute ardiek?Badago landare bat malma izene-koa. Oso ona da eta asko gusta-tzen zaie. Deskuidatzen bazaraberriro itzuli eta gehiago jatensaiatzen dira. Nik pentsatzen nuen‘ez dago gehiago eta! Handikpasa direnean dena bukatu dute!’.Horregatik ere bizkor ibili beharduzu eta norabide egokia eman.

Egia al da puntualtasuna osogarrantzitsua dela bildotsekinibiltzerakoan? Bai. Behin bost minutu berandutunintzen eta goiz osoa kostatuzitzaidan zuzentzea. Kontuan izan

Ezker-eskuin: Berastegiko Jose Migel Garaikoetxea, Aulestiko Dolores Salutregi, Coyhaique Punta-Arenako Juan Menchise eta Jesus Sorarrain. Boise-Idaho 1986ko martxoan.

JESU

SSO

RARR

AIN

50

2.300 buru zirela. Nik ondorio batatera nuen: 5:30ak eta 6:30akartean egon behar nuen han pun-tual norabide egokia emateko etaatzera itzuli ezin ahal izateko.

Ardi guztiak ezagutzen zeni-tuen?Azkenean bakoitza zein den ezagu-tzen duzu. Bat bazegoen niretzatberezia zena. Arkumeak urtarrilaeta otsailean jaiotzen ziren normale-an, baina hau ekainak 4ean jaio zeneta noski, besteak baino txikiagoazen. Toki guztietan galtzen zen etani atzetik bila, berarekin enkariñatunintzen eta. Deitu eta segituan kasoegiten zidan. Behin ibaia pasatzenari ginela, arkume guztiak pasa etaez zen agertu. Bere amak ere ezzuen soinurik egiten, buelta bateman eta ez nuen aurkitu. Hurren-go egunean bapatean ‘bee!’entzun, eta hantxe zegoen. Gauahan pasa zuen eta ez nintzen kon-turatu. Ez didazu sinistuko bainapozez negar egin nuen. Ez zen nireabaina oso berezia zen niretzako.Oraindik gogoratzen naiz, eta pen-tsatzen dut zer izango zen ardi har-taz. Hurrengo artzaina Berastegikoazen eta esan nion ondo zaindu

zezala. Ez zela nirea esan zidan etaez arduratzeko. Hala ere, zaintzekoesan nion, hainbeste kariño hartunion pena ematen zidala uztea.

Non bizi zineten neguan?Rantxoa 900 metroko altueranzegoen eta hasieran ohitzea kosta-tu egin zitzaidan. Uraren zaporeaeta arrautza frijituena, adibidez, ezziren berdinak. Ohitu nintzenean,denetatik jaten nuen. Martxoanateratzen ginen apirila bukaeraarte, 3.000 metroko altueraraino.Kanpamenduak kanping dendakizaten ziren karro baten gaineanjarrita. Karro kanpoa deitzen dira.

Zergatik erabaki zenuen etxe-ra itzultzea?Nik oso soldata ona nuen. Gainera,azkenaldian artzantza utzi eta txoferbezala lan egiten nuen ganaduaren-tzako ura eramaten 12 toneladakokamioiarekin. Baina etorkin asko iris-ten hasi ziren Estatu Batuetara, askolegez kanpo. Gehienak Mexikarrakbaina baita Nikaraguakoak, El Salva-dorrekoak, Guatemalakoak, e.a.Zortzi milioi etorkin inguru zeudenTexas eta California artean eta Rea-ganen Gobernuak hura moztu nahizuen. Horretarako Weinberger legea

atera zuen: 1987 urtean kontratuabukatzen zitzaien etorkin guztiakestatutik joan behar ziren, kontratuazutenak itzuli zitezkeen zahartasunamantenduz. Nagusiak beste sei hila-beterako kontratua egin zidan bainalege berri hori zela eta etxera itzulibehar nuen. Hala ere, zin egin zidanitzultzerakoan zahartasuna manten-duko nuela.

Zergatik ez zinen bueltatuAmeriketara?Etxera itzuli nintzenean nere ideiaberriro Ameriketara bueltatzea zenbania anaia orduan ezkontzenzenez, pixka bat gehiago geratzeapentsatu nuen. Zizurkilgo Lizarainzerrategian hasi nintzen lanean etaazkenean zazpi urtez egon nintzen.Ez naiz damutzen geratu izana,baina beti gogoratzen naiz zein lanbaldintza onak nituen Ameriketan.

Orain dela lau urte Jesus berrirobueltatu zen artzain ibili zen toki-ra. Berak lan egiten zuen enpresadesagertua zen, baita lehenengoegunean ezagutu zuen emakumehura. Hala ere, lagun batzuk hanjarraitzen zuten eta bera egonda-ko lekuak erakutsi ahal izan ziz-kion bere emazteari. ■

JESU

SSO

RARR

AIN

JESU

SSO

RARR

AIN

JESU

SSO

RARR

AIN

Snow Canyon. Elko-Nevada. 1986ko uztaila. Boise Top. 1984ko uda. Idaho.

Idaho city - Idaho. 1984

51

artikuluaINAKI IRAZABALBEITIA

Bi zero zero zortzizituen urteak,azaroak gainerazortziak beteakseigarrena zuen taeguna asteakgoiza urratu zuengarrasi tristeak

(Orioko balearenak)

Euritik franko izan dugu 2008ko udazkenean. Hezeaeta umela nonahi. Alabaina, azaroaren 8an euririkegin ez zuen egun bakan horietakoa izan zen. Eguzkiaere ikusi genuen. Goizeko 9ak jo gabe zeuden artean,plazan autoa laga eta beheko plazako bidea hartunuen. Hezea zegoen giroa, laino-printzak ugari, zerua-ren urdina sumatzen zen, hala ere, eguzkia ikusteargenuela seinale. Ordurako jende-aldra bilduta zegoenLeteko atariaren inguruan: haur, gazte, heldu etazahar. Gehienak ataritik at zeuden. Barruan txerriahilko zutenak, txerrizalea eta hainbat lagun kameraeskutan. Argazkilari bat eta bi kamera egotea zen hitzegindakoa: Mendiko Etxeko Xabier Artola argazkiekin;Otsamendiko Joxean Urbieta kamera profesionalare-kin eta Peruko Antton Sorarrain. Bidenabar, Anttonekurte batzuk lehenago jaiotetxean grabatutako bideoaikusgai zegoen Kultur Etxeko erakusketan.

Burdina-sarea saltatu eta neroni ere kokatu nintzenargazkiak ateratzeko asmotan. Argazki-kamerarik ez,ordea; i-phonen prestazioak frogatzeko parada ede-rra nuen. Zabalik zen Leteko ukuiluko atea. Barrukoargitzaletan, bospasei lagun, burdinazko kaiola batenondoan zutik. Kaiolan txerria. Txerrama belzkotegalanta! Ilaje beltz trinkoak basurde itxura zemaion.Nerbioak sentitzen ziren giroan. Sartu egin naiz ukui-luan txerriaren argazkia egin asmotan bizi-bizirikdagoela artean. Argazkiak egin egin ditut, argigutxiegi baina eta ilunak irten dira.

Berriro kanpoan. Jendea zain ikuskizuna noiz hasiko.Txerramari buruzko txantxak ere ez dira falta ihesegingo duela eta ezin izango dutela hil. Barruan hasidira lanean. Txerriari kakoa sartu nahi diote kokotse-an. Ezin asmatu dabil Apeztegiko Iker, herriko agoazi-la. Engantxatu ezinik dabilela, txerria ez duela buruatoki egokian jarria,… Etorri da etxeko nagusia, JoseInazio Gorostidi, burdinazko haga batekin. Sartu dukaiolaren barroteen artean eta txerriari burua altxara-zi nahi dio. Alperrik, honetan ere. Txerri-hiltzailea etalagunak solasean. Tentsioa giro. Peruko nagusia, AitorSorarrain, metro eta laurogeita hamar pasa, besoakzabalik atera da lasaitasun eske. Barrura egin du atze-

Azaroaren 8an,beheko plazan

Garmendiko mahaia, hamaika hilketen lekuko.

52

ra. Jose Inaziok atea itxi egin du. Lasaitasuna beharomen dute kakoa sartzeko. Sobra ere, ikuskizunarenhasiera galdu egingo dugu.

Barruan benetan zer gertatu den ez dugu ikusi. Txi-rrioa entzun da, laburra eta ez oso ozena. Jendeazain. Atea zabaldu egin da eta bost gizonezkok hel-duta atera dute kanpora eta mahaian etzanarazi. Gar-mendikoa omen da mahaia. Peruko Aitor Sorarrain,Leteko Jose Inazio, Berandoaingo Jose Luis MaitegikoMartin eta Juan Inazio. Ikerrek kakoari heltzen dio.Esamesa asko ibili da herritarren artean txerriari kakoanola erantsi dioten. Bizkaiko txerriarenak oroituta,bateren batek, mazoa hartuta Pepetxorenak zeinekegin duen galdetu du maleziaz. Egia horretatik ezomen dago oso urrun.

Maitegiko Lurdes barreño urdina hartuta gizonezko-engana hurbildu da. Zalaparta handia dago inguruan.Denek bertatik bertara ikusi nahi dute gertatukodena. Ikerrek labana sartu dio txerriari lepoan, bor-bor atera da odola. Lurdes ontzian biltzen hasi da,etengabe eraginez, odola bildu ez dadin. Txerriamugitzen saiatzen da. Gizonezkoek tinko eustendiote ordea. Begiak begiratu dizkiot. Begirada bereziadu, atzen odol-tantak isurtzen ari den honetan. Ezdakit zer adierazi nahi duen: tristezia, gertatzen aridena ez ulertzea, etsipena, …

Txerriak atzen hatsa bota du. Gizonekoak askatu egindute. Etzanik gelditu da mahaiaren gainean. Ikerrekatzen begiratu egiten dio. ‘Ez haiz gehiago mugitu-ko!’ pentsatzen arituko da akaso; labana eta eskuakodolaren gorriaz zikinduta.

Traktorea hurbildu dute Leteko ataria. Erantsitakogurdia garoz lepo; duela hiru igande herriko umeekbildutakoa da. Algara eta zalaparta umeen artean.Ataria zabaldu dute eta traktorea sartu egin da. Festa-ren hasiera kanpo aldetik ikusi dutenak barrura sartudira.

Leteko ukuiluko ate aurreko belaze txikian ohol batjarrita dago. Hiltzaileek bertara eraman dute txerramafenwich txiki bat baliatuta. Gainean paratu sutesaihetsen aldetik, garo lehorrez estali eta su emandiote Jose Inaziok eta Maitegiko Martinek. Laster keurdina igotzen hasi da. Gero gar gartsuak. Argazkiakegiten jarraitu dut. Haize leuna dabil, norabide jakinikgabekoa eta horren ihesean nabil argazkiak egiteko.

Makilak, erratzak eta eskuareak baliatuta garoa txe-rramaren gainean egon dadin arduratzen dira orain,lehen txerriari oratzen ibili direnak. Beharrezkoa denheinean garo gehiago hartzen dute gurditik. Garoaerretzean, txerramaren azala gelditzen da ikusgai,erretako hileen errautsaz estalita. Alde batetik egokierre denean buelta erdia eman diote beste aldetik

1 2 3

1. Hasi gabe artean, oihala altxatzearen zain.2. Nireak egin du!3. Garo-sutan azala erretzen.

53

erretzeko. Kearen usain mingotsa sentitu dut, beste-lako usain berezirik ez dut aditu.

Erreta ondo erreta dago txerrama. Hiltzeko mahaiaoholaren ondoan jarri dute. Bat, bi, hiru eta lau, txe-rria mahaiaren gainean jarri dute atzera. Mangeraerantsi diote askako iturriari, zepiloak hartu eta txe-rriaren azala garbitzeari ekin diote. Eguzkiak giroagozatzen du. Errautsaren eta kedarraren beltza joanda. Txerriaren azala zuriak agerian gelditu da. Hilikbizirik baino txerri itxura handiagoa du, alajaina! Segi-dan apatxetako azkazalak kendu dizkiote.

Ordu bete inguru daramagu lanean. Ikuskizuna luza-tzen ari da. Ikusle batzuk nekatu egin dira edo, jende-multzoa txikiagotu baita.

Txerrama irekitzeko ordua heldu da. Mahaian dagohankaz gora. Ikerrek egingo ditu harakin-lanak.Buruaren aurrean jarrita, bular aldean sartu dio laba-na, gorputzaren erdiko ardatzean, eta maisutasunez,azala ebaki du, urdai zuria agerian utzia. Kokotserai-no egin du ebakia. Gero, saihets batean jarri eta ipur-di alderantz hasi da ebakia egiten. Argazkilariok erdiborrokan irudi onak lortzeko. Aizkora txikia hartutaJose Inaziok bularrezurra erdibitu du.

Sarea atera du Ikerrek. Makila bat ekarri dute etamutur batean jarri dute zabal-zabalik, bandera baili-tzan: hilketaren bandera! Ate ondoan dagoen gana-dua lotzeko eraztun batean sartu dute makila eta hai-

zean dantzan dabil. Eguzki-izpiek sarearen zuritasunaareagotzen dute. Ukuiluan sartu naiz, banderariargazkia kontrargitan egin asmoz. Alabaina, i-phonekez du horretarako nahikoa abilidaderik! Bien bitarte-an, barrenak hustu dizkiote zerriari. Albaitariarentza-ko zatia ere hartu dute. Gibela Asuni, Leteko etxeko-andreari eraman diote. Geroko hamaiketarakorakogisatuko du. Albaiteroaren analisiaren berri ez daizango artean. Ez izan kezkarik! Trikina muskuluetanegoten da eta gainera ondo egosteak hil egiten du!

Heste, tripa eta gainerakoak balde batean bildu dituz-te. Txorizoak eta odolkiak ez omen dira txerramarenhesteekin egingo, erositakoekin baizik. Hesteeisimaurra ketzean lan nekoso eta zikina da!

Lau katu gelditzen gara. Txerria prest dago beratzenuzteko arratsaldean despiezatzera etorriko den haraki-naren zain. Atzen aurreko lana gelditzen da: urtxiloaeranstea. Urtxiloa bi hortzeko haga da. Urtxiloaren bihortzetako bat, txerriaren kokotsean sartu behar da,gero haga zutik jarri eta txerria oso-osorik airean egote-ko. Sartu dioten urtxiloa, jasotzea ez da lan makala izan,ez ditu alferrik txerramak 300 kilotik gora pisatzen.Zutik jarri eta atearen ezker aldean jarri dute, eguzkitan.Ikerrek bere atzen lana egin du. Labana hartu eta eba-kia egin dion bizkar hezurrean goitik behera.

Lanak ia bukatu dira. Hamaiketakora joan bainolehen, tresnak eta inguruak garbitu behar dira. Ekindiezaiogun! ■

4 5 6 7

4. Txerriaren azala garbitzen 5. Txerria txikitzen hasita saihetsak apurtzen6. Atzen ukituak, bizkarrezurraren gainean azala ebakitzen7. Sarea bandera bailitzen

5454

artikuluaJOSE MARI ARANZABE

Asteazken egun batez,Elena Legorburuk, liburute-giko langilea orduan, liburubat aurkitu zuen alkizarrekidatzitako hainbat konture-kin. Jakinda niri horrelakogauzak asko interesatzenzaizkidala, ekarri egin zidan,eta bete-betean asmatuzuen. “Umeen deia” du libu-ruak izena, eta orain hiruro-gei bat urte idatzitako hain-bat bidaiari buruzkoa da.Zuei ere gustukoa izangozaizuelakoan, ondoren oso-osorik transkribatuta jar-tzen dizkizuet, beren egileeta guzti.

Umeen deia

Alkiza´tik- UMEEN DEIA artu deguillero bezala ta kontu oso politak jartzenditu. Nik ere idatzi nai dizuet, eskolaetortzen naiz ta oso gustoa nabil eta gureerriko plaza oso polita da ta antxe ibil-tzen gera jostatzen. Oraingoan gukAlkizatik bialtzen ditugun kontuakikusi ta ia gustatzen zaizkizuen. Agur.

Aranzabe´tar Rosa Mari, 10 urte

Alkiza´tik- Bein, basarri bate-an, morroi bat artu omen zuten ta

morroiak galdetu omen zion nagusiari:ze ordutan jeiki bear det?

Eta nagusiak erantzun omen ziyon: Gureetxeko despertadorea actuaren arrantza izaten

da eta ez daukazu lo egin besterik arek arrantza eginbitartian.

Lendabiziko egunian, oso berandu arrantza egin omen ziyoneta morroia oso kontentu. Urrengo egunian, ordu ta erdilenago egin omen ziyon eta morroiak esan omen zuan: ¡Arra-nia! Atzo baño gaur lenago deitu zidak.Irugarren egunian berriz, goizeko lautan egin omen zionarrantza. Morroia asarretuta jaiki omen zan, ta ikullurajuan ta artu omen zuan, atiaren atala eta asi omen zan“dinbi ta danba” astua jotzen.Orduan nagusiya jeiki zan ta juan zan ikullua ze pasatzenote zan ta hango dinbi-danba ta ixtillua: eta galdetuziyon morroiari:

Ze ari zera, gizona?

Ze ari naizen?...despertadoria arreglatzen.

Beobide´tar Kontxita. 11 urte

Alkizako jaiak 1960an. Tartean idazleetako batzuk daude.

ALT

ZORB

E

Alkiza´tik- Bein batean joan Franciscogarizuman txarteletara. Erretore jaunakgaldetu zion: Nor da Jaungoikoa, Francisco?

Jaungoikoa bera

Orixe aixa esan dezu: obra miserikor-diazkoak bai al dakizkizu?

Ez jauna

Ez dizut ba txartelik emango. Datorreniganderako ikasi ta etorri.

Zabala´tar Kontxita

5555

Alkiza´tik- Beste errietako umeakkarta egiten dutela eta guk ere egin

bear degula esan digu apez jaunak.

Ori dala ta emen gatoz gu ere kartatxoakin,eta eskola bukaeran nolako exkursioa egin

genun esango dizuegu.

Julio´ren 13´an goizian bederatzitan maixu-maestrakin irtengiñan Alkiza´tik ogei ta amasei ume, neska ta mutil, Astea-su´ko Agote´ren autobusean. Tolosa´tik barrena Loyola´ra juangiñan, eta an San Ignazio´ren jaiotetxea ikusi genduan, etatxintxoak izateko Aita Gure bat erretzatu genion gure zain-dari haundiari. Andik Zarauz erri politera jo gendun. Ber-tan bazkaldu genduan, eta arratsaldeko lau ta erditan itzu-litan, kostari buelta emanaz, Igeldo´ra joan giñan. Eta ibilitxalupetan, laberintoan eta mendi rusuan diru guztik gasta-tu arte; eta etxetik eramandako puskak jan ondoren, Lasar-te, Andoain, Billabona barrenetik gure erri maitea danAlkiza´ra etorri giñan. Eta alkar utzi eta gero ixil-ixiliknor bere etxera.

Gauzkoz bukatu da ta urrunguan geiago. Agur.

Josefina Gabirondo, 13 urte; Iziar Gabirondo, 12 urte

Alkiza´tik- Neskame bat dendata joanzan eta eskatu zitun zazpi arrautz eta pre-jitu zituan. Eta gizonak esan zuan: laneanaritu zalako lau arrautz arek jango zitualaeta andreak esan zun ezetz berak jangozituala lau eta gizona kiru. Eta gizonakesan zion alde egingo ziola eta alde eginzion. Andrea billa ibiltzen zan ikustenzituan etxe guztitan galdetzen zun ia arengizona ikusi al zuten, ezetz danak esatenzioten eta billa segitzen zuan eta etzuanbeñere billatzen.

Saralegi´tar Josefa, 9 urte

Alkiza´tik- Bein ba-omen-zan

andre bat jostuna beti otzak egotenzana ta il zanean zerura egokitu zan.

Baña zeruan ere otzak zegon eta txirrikitubatetik purgatoriua ikusi zuen eta San Pedro-

ri permisua eskatu zion ara juateko, ta San Pedrokbaietz.

Purgatoriotik inpernua ikusi zuan ta iruditu zitzaionan sua aundiagoa zegola eta galtzagorriri esan zion iautziko al zion inpernura juaten; eta baietz-baietz joate-ko, esan zion arek. Ala gero San Pedro akordatu zanandre ura purgatorira juna zala; eta ara juan zan billata an inpernura juna zala esan zioten, ta ala galtza-gorriri, an ote zegon galdetzeko, inpernuko atea bultzata iriki zun, ta andreak barrendik esan zun:

Itxi ate ori otza dator-da.

Saralegi´tar Kontxita, 12 urte

56

artikuluaPELLO OYARBIDE, ERRETOREA

Alkizako Tours-eko

San Martin parrokia

Zer da Alkizako Parrokia, nor-tzuk dira osatzen dutenak ?Jesusengan sinestu nahi dugunpersona multzo batek osatzendugun elkartea da Parrokia. Jesusezagutu nahi dugu; bere Hitzak,bere Egiteak, bere Bizitza, etahorrela berak egindako Bideajarraitu dezagun, bere Bizitzakegiten duen Argiarekin gureaargituz...

Jesusek esaten du: “nahi duenakjarrai bekit”, eta ni egongo nai-zen lekuan egongo da bera ere.Guk bide hori jarraitu nahi genu-ke, eta Jesusen erakutsiak etaBizitza gugan agertu daitezela...AMETS haundi bat da hori noski,baina ona da amets egitea,pauso txiki batzuk ematen joate-ko...

Honek hausnarketa haundi bateskatzen digu ustez parroki elkar-tea osatzen dugun guztioi.

Zer egiten dugu?Igandero eta beste egun batzue-tan, el izan, tenploan, bi ltzengara. Bertan Jaunaren Hitzaentzun eta hausnartzen saiatzengara, eta gero Eukaristia berrizta-tzen dugu, Jesusekin elkar bata-sun hori sendotu dadin, Maita-sun mister io honetanmurgildurik.

Esperientzia honek elkartea bizi-berritu dadin du helburu, geroJesus eta bere Maitasuna gure

bizitzan azaldu dai-tezen, bere testiguizanez.

Hau da gure Erron-ka! Bere testigantzaematea...

HaurrenKatekesiaJesus, HaurrenLagun mina da:“utzi umeri nerega-na etortzen “ esatenzuen. Umeek Jesusbere lagun haundibat bezela ezagutueta onartzea nahikogenuke. Jesus bezelahazi daitezen: soin-gorputzean, adineaneta bizi-jakindurian.

Zeregin honetangurasoak dira noskikatekista berezie-nak. Umeak etxeanjaso eta osatzen dugero bere biz i tzaosoan bere bizimol-de izango denarenoinarria.

Gero beste katekistak eta elkarte-ak saiatuko dira heziketa hori ger-tutik laguntzen.

Eta Gazteak?Gutxi eta gutxitan ikusten ditugugure bileretan...Ez dugu asmatu

noski gazteentzat interesgarriizango litzatekeen zerbait eskain-tzen... Zer egin? Gustatuko litzai-guke gazte batzuekin elkarrizke-taren bat sortuko balitz. Segurugaude Jesus benetan ezagutzenhasiko bagina, berarekin engan-txatu egingo ginatekeela, baitagazteak ere. Erronka haundi batbotatzen digu Jesusek, baita gaz-

Erretaula eraberritu ondoren.

57

teei ere. Horretara bultzatzenlagundu nahìko genuke.

Sozial Pastoraltza

Sinesmena eta Jesusen Espiritua“zerbitzuan” azaltzen dira bere-ziki. Horregatik parroki-elkarteakzerbitzura zuzendu behar ditubere ahaleginak. Hauexek aipa-tuko genituzke, beste askorenartean:

Gaixoen laguntza. Talde batosatu nahi da zerbitzu hau bultza-tuko duena. Bada hainbat gaixo,zahartzaroan eta bakardadeanordu asko pasatzen dituena, etxe-etan edo erietxeetan... Jesusek

esan zuen: “gaixo egon nintzaneta nigana etorri zineten”

Espetxeko Pastoraltza. Zergatikez? Zerbait egin genezake. Bada-go honetan saiatzen diren Komite-etan zenbait jende... Gure elkarte-an ere sortuko diren itxaropenadugu. Jesusek esan zuen baita ere:“espetxean egon nintzan eta bisi-tatzera etorri zineten”.

Caritas. “Eman zuek jaten...”esan zuen beste behin. Eta azkenepaia aitatzean berriro “Goseaknengoen eta jaten eman zidazu-ten”. Laguntza haundi bat eman-go lioke elkarteari, diru-biltzea,solidaritatea, bultzatuko lukenkomite bat sortuko balitz.

Apaizik egongo ez denean,zer ?Apaiz ik ez balego Elkarteakjarraitu egin behar du. Jesus beti-koa da, apaizak aldi batekoak...Laikoak ari dira prestatzen elkar-tearen ospakizunak zuzentzeko.Toki askotan errealitate bat daiada. Eta oso ondo egin ere! etaherriak erantzun ere!

Jesusen Hitza bat da, apaiza egonala ez... Eta Eukaristia, JesusenMaitasunaren Agiria, hor izangoda beti. Horretarako ere prestatubeharko da gure Elkartea.

Gure Elkartea izan dadila BerriOn bat Alkizako Herrian. ■

San Martin eliza XX. mendearen hasieran.

EUSK

AL.

LEG

EZA

LEA.G

OO

GLE

PAG

ES.C

OM

5858

artikuluaENRIKE LARRARTE

“Juanito Aranburu zeritzaion nerelagun batek eta biok, fusil ametra-llador txeko bat genduan. Naizsekulako tiro-pil la egin, arenkañoia etzan lertzen, tiroengatikgaldan gorri-gorri jarriagatik ere.

Juanito Aramburu ori Alkiza’koazan, oso mutil leiala eta ausardiikaragarrizkoa. Onela esatenzidan:

– Etxeberria txoro ori nun dabillenetzekiat. Ezin egon nauk tirokahasi gabe.

Etxeberria aurrera joana zen. Alakobatez, or etorri da eta esan digu:

– Kañoi-bateri bat oso-osoa ortxezegok erriaren sarreran. Joan zai-tezte ixil-ixilik ondo-ondoraino.Inguruan jartzen zeratenean,egin zazute deskarga bat ame-tralladorarekin. Danak lo egongodituk, naiz guardi bat edo besteeuki. Deskarga orrekin, berenetzan- lekuetat ik dan-danakaltxako dituk, eta zuek, alto ema-naz, guziak arrapatuko dituzute.Iñor il gabe ori egitea bazegok,eta egin!

Arek agindu bezelaxe egin gen-duan. Deskarga egin genduane-an, or atera dira arrapastaka

beren t ienda de campañat ik,begietako makarrak kentzekodenborarik gabe eta onela ojuegiñaz:

– Gora Euzkadi! Gora Euzkadi!¡Nos entregamos!

Hogei ta bost ziran danak. Etxebe-rria’k erdi-erditik asmatu zuan.Gau artan ederki asko nabarmen-du zan, artzantza gauza askotara-ko eskola ona dala.

Etsai aiek geren lagunai entregatueta atzeko aldera bialdu genituan.Eta gu an gelditu giñan, geren laukañoi eta guzi.

Ai, ama! Ai, ama!

Legutiano (Billarreal).

ARA

BA(W

WW

.PA

NO

RAM

IO.C

OM

)

59

Guretako iñork kañoi aiek mane-jatzen jakin izan balu, orduan baiguardiazibi l begi-bakar areketzuala torretikan geiago tiroriktirako.

Juanito nire laguna eta biokpozez zoratzen geunden: ia tiro-rik gabe eta iñor il gabe, bateriaosoa arrapatu, alajañetan.

Bañan ametralladorekin egin gen-duan tarra-tarrako tiro-otsarekinlotan zeuden guziak esnatu ziran,eta an ekin ziguten bazter guzie-tatik tiroka.

Kañoi aiei kasorik egin gabe etaixil-ixilik ibillita kaleetan sartu izanbagiña, ordubeterako Billarrealgurea izango zala uste det. Bañanetsai guziak esnatuta, an etzego-en giro, alajaañetan.

Alako batez, Urbina aldetik ordatoz gure kontra bi kamioi blin-datu, garai batean arrobietan ibil-tzen ziran oietakoak.

Gu danok, aien motorraren saie-tseko txapari tira eta tira eta tiraasi giñan, guritzearren; eta, minu-tu gutxi barru, bi blindatu aieksutan jarri genituan.

Bigarrengo sake arekin, dan-danaegiña zegoala uste izatekoa zan.Bañan mesede bearrez, kalte izangenduan.

Blindatuak sekulako su-garrakjarri zituzten inguru aietan; etaorduan torreko guardizibil arek,naiz begi-bakarra izan, ederkiasko ikusten ginduan.

Baita ere bi edo iru tellatu-gallu-rretan, gu etzanda geundenhogei ta amar edo berrogeimetrora, jarri ziran etsaiak. Aiek,bururik ikusten bazuten, burutiksartzen zuten.

Ez gerran bakarrik.Pakean ere berdin-berdin gerta litzaiokebati: ustez lenbizikokolpea ongi egin,bigarrena ere bai ,bañan i rugarrenagaizki. Guri ere orixepasa zitzaigun, blin-datu aiei su emanda.

Jakiña, gu ere ezintira gabe egon, naiz-eta askotan nora tira-tzen genduan ezjakin. Eta hainbestetira eta tira, kartutxe-rak bukatzen ar iziran.

Egunsentia allegatuzitzaigunean, or eto-rri zait gure buru egi-ten zuana, Urdiñatolosarra, eta oneladit:

– Alkain, ora intxemunizioak erre diz-kiagu eta laster batere gabe gaituk. Ea,bada, kaminero-etxeartara joan eta fula-mentua egitendeken.

Juanito Aranburu eta biok,geren fusil ametrallador arekin,txandaka ari giñan. Une artanbera ari zan, eta alako batez:

– Ai, ama! Ai, ama!

Lau bat metrora geneukan.Bereala joan nintzan. Eldu nioneta alperrik: kopetaren erdi-erdi-tik zeukan balazoa. Nere Jesu-kristo Jauna esaten asi zan, niklagundurik, eta berealaxe il zan,nere besoetan.

Urdiña ere laguntzen asi zitzai-dan, eta onela esan nion:

– Beidok! Beidok! Makurtu adi!

Bañan makurtzen asi zan orduko,zast!, ari bular erdian balazoa. Auere Nere Jesukristo Jauna esanazil zan.

Bi alako mutil jator une txiki bate-an iltzen ikusita, arritzekoa litza-teke negar-malkoa ez ixurtzea.Negar-malkoz eta marru egiñaz,bi gorputzak alkarren gañeangurutzea eginda utzi nituan.” ■

Enrike Larrarteren oharra. Testu hau Iñaki Alkainek eta Antonio Zavalak idatzitako liburu honetatik jaso dut: Gerratekoibilerak I – Auspoa 148, 127-130 or. Aipatutako liburuan Alkainek 1936-39 gerratean, Itxarkundia batailoian, bizitutakopasadizoak datoz. Juanito Aranbururen aztarnak bilatzen saiatu gara, baina huts egin dugu.

Gudariak.

60

artikuluaAGURNE EIZAGIRRE ETA IXIAR IRULEGI

AArrggaazzkkii hhaauueeii bbeeggiirraaddaa bbaatteemmaatteeaann, zenbat gauza aldatudiren ikusten dugu, nabarmenada janzkera aldaketa; garai bate-ko “apreta txuriak” oinetan etamutilen kasuan eskuetan txapela.Argazkiak 1926 edo 1927an ate-ratakoak dira; handik hona maki-na bat egun pasa dira eta bitarte

horretan aldaketa handiak izanditugu; pentsamenduan. bizimo-duan, ohituretan… eta zer esanikez eskolan eta gure haurren hezi-ketan.

UUrrttee hhoorriieettaann AAllkkiizzaakkoo eesskkoollaa--rraa 6600 hhaauurr bbaaiinnoo ggeehhiiaaggoo eettoorr--ttzzeenn zziirreenn.. Ikasleak 6-11 urte

bitartean ibiltzen ziren komuniohandia egin arte. Hala ere, askokutzi behar izaten zuten eskola 9edo 10 urterekin etxean laneanaritzeko edo beste nonbaiteralanera joateko. Maixu-maistrabakoitzak adin desberdineko 30ume edo gehiago izaten zituenikasgelan, nola egon beharko

Errepublika aurrekoeskola

1: Aginako Eustakia Eizmendi; 2: Mendikoetxeko Veneranda Mujika; 3: .....; 4: Aginako Dominika eta Klara Sarasola; 5:Garaikoetxeko Francisca Urruzola; 6: Maestraren alaba Teodora; 7: Aranguren berriko Maria Antonia Zugasti; 8: .....; 9:Garroko Adelaida Ugartemendia; 10: Intxaurrandiko Maria Urruzola; 11: Basatxabalgo Maria Antonia Saralegi; 12: Maistra,Eulogia Garoña; 13: .....; 14: .....; 15: Aretako Gregoria Otaegi; 16: .....; 17: Apaiztegiko Bernardina Zabala; 18: ArantzabenekoMaria Bautista Tapia; 19: Azaldegi-Etxeberriko Klaudia Roteta; 20: Maistraren alaba, Gloria; 21: Berandoaingo ..... Iguaran; 22:Bengoetxeko Maria Legarra; 23: Albiztegiko Julia Aranzabe; 24: Mariantonenako Mª Angeles Eizmendi; 25: ApaiztegikoHipolita Zabala; 26: Intxaurrandiko Maria Celestina Urruzola; 27: Mendikoetxeko Ursula Mujika (gaur egun bizirik dagoenbakarra); 28: Erreroneko Veronika Arregi; 29: .....; 30: Antzietako Felisa Roteta; 31: Agerreko Antonia Arsuaga; 32: .....

61

zuten? Derrigorrez geldirik etaerne egon behar!!!. Eta hori lor-tzeko mahai gainean denen begi-bistan han edukitzen zituztenmakila eta erregela .

Peruko Antonio Sorarrainek bereanai bati Cecilio Saez de Urturimaixuarekin gertatutakoa honelakontatzen du “makila puskatuomen zitzaion eta nere anai batiberria ekartzeko agindua eman.Urrungo egunean or dator nereanaia urritz gorria eskuan duala.On Zeziliok bi edo hiru zartatekoeman omen zizkion urritz berriorrekin nere anaiari nolakoa zenprobatu nairik. Alako beste bateanurritz gorri bat ekartzeko gogoakkendu omen zitzaizkion Perukoeskola-umeari!”

MMaaiissuu––mmaaiissttrraa aasskkoo kkaannppoottiikkeettoorrrriiaakk euskaraz ez zekitenakziren eta erabiltzen ziren liburuakgazteleraz ziren. Makina batestuasun pasa beharko zituztentutik ere erdaraz ez zekiten umehaiek!!. Dotrina, berriz. euskarazizaten omen zen, Joan Irazustaalkizarrak idatzitako liburua erabilizuten urte askotan.

ZZeerr iikkaasstteenn zzeenn?? Irakurtzen, idaz-ten eta matematikako lau eragi-ketak ikastea zen orduko ikaske-ten ardatz nagusia, kaligrafiari eregarrantzi handia ematen zitzaion.Horiez gain, geografia eta historiaere zertxobait lantzen ziren. Liburuelizkoiak erabiltzen ziren eta dotri-na eskola bertan irakasten zuten.Liburuak gaika izaten ziren etabakoitzak bereak erosi beharrik ezzuen izaten eskolakoak baitziren.Eskolako ordutegia nahiko trinkoaizaten zuten, ez baitzen errekreo-rik, eta aste luzea, larunbateangoizez eta arratsaldez joaten bai-tziren eskolara, tartean, hori bai,ostegun arratsaldea jai.

11990000eeaann hhaassii zziirreenn AAllkkiizzaann GGaauuEEsskkoollaakk eemmaatteenn, eta garai horre-tan ere martxan zegoen. Zeintzukjoaten ziren? ume garaian eskolanibili gabekoak edo gutxi joandakogazteak joaten ziren iluntzetaneskolara, gehienbat mutilak iza-ten omen ziren ikasle horiek.

OOrrdduukkoo mmaaiissuueenn aarrtteeaann CayoCalvo eta Zezilio Saez de Urturi aur-kitu ditugu, azken honek urtebatzuk egin zituen Alkizan, jasotakodatoen arabera, 1928tik 1933ra.Argazkiko maisua ez omen da Zezi-lio, baina ez dakigu ziur nor den.Argazkiko maistra Eulogia Garoñada, bera euskalduna zen eta argaz-kian bere bi alabak daude: Teodoraeta Gloria.

Urte haietan irakaskuntza Don Jua-nena etxean ematen zen, mutilak

goian eta neskak behean eta maisu-maistrak ere bertan bizitzen ziren.Gaur egungo eskola 1930ean buka-tu zen. 1930eko martxoaren 2anArgiako Alkizako kronikaren bukae-ran horrela kontatzen da “Ikastolagalant ta bikaiñak egin dira erriontan, oraindik itxiak daude, ondolegortu ta egoastu zain noski”.

Eskola berria bi solairukoa eraikizen, goian mutilak ibiltzen ziren,behean neskak; bai mutilak eta baineskak ikas-gela bakarra zuten,geletan sartu eta ezkerretarabeheko sua zegoen

AArrggaazzkkiieettaann iikkuuss ddiittzzaakkeegguu oorrdduu--kkoo iikkaasslleeaakk zeintzuk ziren, plazan,“Madrigal” aurrean aterata daude.Gehienak identifikatu ditugu, faltadirenak norbaitek ezagutuko balitueskertuko genioke gugana jotzea. ■

1: .....; 2: .....; 3: Aretako Lukas; 4: Mendikoetxeko Luisito Mujika; 5:Basatxabalgo Jose Saralegi (bizirik dago); 6: Katalandegiko Santi Gabirondo; 7:Erreroneko Telesforo Arregi; 8: .....; 9: Antzietako Joxe; 10: Garroko .....Ugartemendia; 11: Agiñako Jose Ramon Eizmendi; 12: Aretako Ignacio Otaegi;13: Bengoetxeko Felipe Legarra (bizirik dago); 14: .....; 15: Katalandegiko JoxeGabirondo; 16: Maisua; 17: .....; 18: Azaldegiko Roteta anaiak; 19:Mendikoetxeko Celestino Mujika; 20: Intxaurrandiko Antonio Maria Urruzola; 21:Albiztegiko Bernardo Aranzabe; 22: .....; 23: Saletxeko Paulino Arsuaga; 24:Garroko Narciso; 25: Urrutikoetxeko Martin Elola; 26: .....; 27: Arritzako Antonioeta Eusebio Zubiaurre; 28: Erreroneko Tomas Arregi (bizirik dago); 29: .....; 30:Zumitzako Jexus eta Federiko Tolosa; 31: ......; 32: Peruko Pedro ManuelSorarrain; 33: Katalandegiko Pedro Gabirondo; 34: Peruko Pako Sorarrain; 35:Garroko Anastasio Ugartemendia: 36: Basatxabalgo Modesto Saralegi

OOhhaarrrraa:: Eskerrak Elizegiko Ixabel Urruzolari argazkiko pertsonak identifikatzen laguntzeagatik.

62

artikuluaIDAZLEAREN IZENAMARI JOSE SANCHEZ PLAZA

Udalek dituzten diru-sarrerakbeste administrazio publikoendiru-sarrerekin parekatzen baditu-gu eskasak direla aitortu behardugu, bereziki, kontuan hartuta,gero eta zerbitzu gehiago eskain-tzea eskatzen zaiela.

Foru ogasunak zerga nagusiak bil-tzen dituzten administrazio publi-koa dira, errentaren gainekozerga, sozietateen gaineko zerga,transmisioen gaineko zerga etab,eta bildutako kopuruaren zati batudalen artean banatu behar dute.

Beraz, udal administrazioaren finan-tziazioa hein handi batean besteadministrazio publikoen diru ekar-penen menpe aurkitzen da, baina,hala ere, herritarrei eskaintzen diz-kieten zerbitzuak finantzatu ahalizateko udalek hainbat zerga etatasa kitatu behar izaten dituzte.

Udal zergei buruz hitz egitendugunean hurrengoak hartu beharditugu kontuan:

• Ondasun higiezinen gainekozerga. Urbana eta rustika beza-la ezagutzen direnak.

• Jarduera ekonomikoen gaine-ko zerga.

• Trakzio mekanikodun ibilgai-luen gaineko zerga (kotxeenzerga).

• Eraikuntza, instalazio eta obrengaineko zerga.

• Hirilurren balio gehikuntzarengaineko zerga.

Bestalde, udal tasak aurkitzen ditu-gu, adibidez zabor-bilketa tasa, ur-hornidura tasa, etxez etxeko zerbi-tzuaren tasa etab. Tasak udalekeskainitako zerbitzu zehatz batekindute harremana, eta bildutako dirukopuruak zerbitzu horren finantzia-ziora bideratzen dira.

Aipatutako bost udal zergetatikudalentzat hiru lehenak biltzeaderrigorrezkoa da, bi azkenakaldiz borondatezkoak dira, hau da,udal bakoitzak erabakitzen duzerga mota horiek bildu ala ez.

Alkizako Udalak 2005. urterakoudal ordenantza fiskaletan lehenaldiz aurreikusi zuen hirilurren baliogehikuntzaren gaineko zerga, etaurte horretatik aurrera zerga motahori biltzea erabaki zuen.

Hirilurren balio gehikuntzaren gaine-ko zergak, edo gainbalioaren zer-gak, ondasun higiezin baten edozeinmotatako eskualdaketa gertatzendenean hiri-lurrak jasandako baliogehikuntza zergatzen du.

Zerga honen ezaugarri nagusiakhurrengoak dira:

1.- Egitate zergagarria.

Zergaren egitate zergagarriakhurrengo baldintza betetzea eska-tzen du:

Hiri-lurren eskualdaketa bat ger-tatzea.

Hiri-lurrei buruz hitz egiten dugu-nean, planeamenduaren araberalur urbanoak edo urbanizagarriakizan behar dute. Bestalde, landa-lurretan, etxea edo baserria jaso-tzen duten lurrei ere hiri-lur izaeraaitortzen zaie.

Eskualdaketa edo transmisioak edo-zein motatakoa izan daiteke: sale-rosketa, dohaintza, herentzia etab.

2.- Zergaren subjektu pasiboa.

Zergaren subjektu pasiboa zergaordaintzeko obligazioa edukikoduen pertsona da.

Salerosketa eta prezio baten truke-an egiten diren transmisioetan sub-jektu pasiboa saltzailea izango da.

Dohaintzetan, herentzietan etadohainik egiten diren eskualdake-tetan subjektu pasiboa ondasuna-ren eskuratzailea izango da.

3.- Zergaren objektua.

Gainbalioaren zergak hiri-lurrakazken eskualdaketatik eskualdake-ta berria gertatu bitarteko denbo-ra tartean jasandako balio gehi-kuntza zergatzen du.

Zentzu honetan, zergaren kuotakalkulatzeko kontuan hartuko direnelementuak hurrengoak dira:

Hirilurren baliogehikuntzaren gaineko zergaedo gainbalioaren zerga

63

Santiago ermita bideko etxeak.

• Hiri-lurraren balioa: Hiri-lurrakeskualdaketa geratzen denurtean duen katastro balioada.

• Transmisioaren egun zehatza.

• Aurreko transmisioaren egunzehatza.

• Bi eskualdaketen artean igaro-tako urte kopurua. Egitate zer-gagarria gertatzeko gutxienezurte beteko epea egon behardu bi transmisioen artean. Bes-talde, gehienez ere zergatukoden balio gehikuntza hogeiurteetakoa izango da.

• Balio gehikuntzaren kalkulua.Lurrek jasandako balio gehi-kuntza zenbatekoa izan denkalkulatzeko kontuan hartukoda bi eskualdaketen arteanigarotako urte kopurua, etadagokion koefiziente zuzen-tzailea aplikatuko zaio.

1 – 5 urte bitartean: 3,66-10 urte bitartean: 3,411-15 urte bitartean: 3,116 – 20 urte bitartean: 2,9

Modu honetan, bi eskualdake-ten artean 8 urte igaro badira,8 x 3,4 = 27,2, lur sailarenbalio gehikuntza % 27,2koaizan dela ulertu behar dugu.

Ondoren, balio gehikuntzarenportzentaia hiri-lurraren balioariaplikatuko zaio, adibidez 12.000euro x %27,2 = 3.264, eta emai-tzak lur-sailak eurotan izandakobalio gehikuntza adieraziko du,zerga oinarritzat joko duguna.

• Kuotaren kalkulua.Lur sailak izandako balio gehi-kuntzari, oinarri zergagarria,urte horretarako udalak onar-tua duen zergaren karga tasaaplikatuko zaio, eta horrenbes-tez, ordaindu beharreko zerga-ren kuota zehaztuko dugu.

Adibidez: 3.264 euro x % 5 = 163,20 €.

2009. urterako Alkizako Udalakonartua duen zergaren kargatasa % 5,54koa da.

Azkenik, azpimarratu behar da,zerga mota honen preskripzioepea lau urteetakoa dela, etaudalak lau urte dituela egitatezergagarria gertatzen denetikzergadunari egoki den kitapenabidaltzeko.

Zergadunek bestalde, udalariegindako eskualdaketen berriemateko obligazioa dute, etatransmisioen eskrituren kopiakudalean aurkeztu behar dituzte.Hala ere, udalak transmisioareninformazio guztia eskuratuko duNotaritza eta Foru Ogasunetik,baina zergadunaren ez betetzeakpreskripzio epea luzatzea ekardezake. ■

64

artikuluaIDAZLEAREN IZENAPELLO JOXE ARANBURU

Garai bertsuan, esaterako 1716an,Katalandegiko Joan BautistaIntxaurrandiaga Gaztelan hil zene-an, hark bazuen izen eta abizenbereko lehengusu bat, JJooaann BBaauu--ttiissttaa IInnttxxaauurrrraannddiiaaggaa RRootteettaa,,11668800??--11774477 uurrtteeeettaann bbiizziittuuttaa--kkooaa.. Hura Intxaurrandiaga base-rrian jaio zen, aita Alejandro etaama Dorotea zituelarik. Bere ogibi-dea zela bide, hargina izaki, lekufrankotan bizi izan zen emazte etaguzti, adibidez, 1722an Hondarri-bian eta 1727an Donostian.

Joan Bautistaren egoitza nonkokaturik zegoen eta bere bizile-kuek Alkizan ardura politikoak,esaterako 1735ean bertako alkateizateko sortu zizkioten arazoakadierazteko, bada dokumentuinteresgarririk. Nire liburu bateanhonela nioen: Izan ere, 1734an,Alkizako Udal hauteskundeetakozerrendak egitean, Joan BautistaIntxaurrandiagarena sartu ala ezeztabaidatu eta gora jo zuten. EaAlkizan bizi zen ala ez zalantzanjarri, aldekoak eta aurkakoak batez zetozenez, Korregidoreak JoanBautistaren aldeko erabakia hartuzuen. Horretarako Joan Bautista-ren iritziari kasu egin zion.

Joan Bauptista de Insaurandiagatiene en jurisdiccion dela mismavilla la Casa y Caseria solar de suapellido una delas principales dedha Villa han estado y estan susPadres y Abuelos paternos ymaternos admitidos a la Vecindadde dha Villa y goze de sus oficiosde paz y guerra. Es Casual la

ausencia de mi parte de dha Villa,por razon de las obras enque estatrabajando fuera.

Joan Bautistak Ana Rekondo lehenemaztearekin lau seme hauek izanzituen: Joan Migel Bizente Madri-len, Bartolome maisu arkitektoaEspainiako zenbait probintzietan,Jose Martin Indietan eta Joan Eliaseskultorea Gipuzkoan bizi izanziren hurrenez hurren. Joan Eliashura Lesakan aita bertako elizarenegitura altxatzen ari zenean, han-txe jaio eta bataiatu zuten. Lehenemaztea hil zitzaionean, Astigarra-gako Madalena Gurutzeagarekinezkondu eta Maria Bizenta alababakarra izan zuten, Joan Bautista-ren zahartzaroan.

Joan Bautista XVIII. mendeko har-gin sonatuekin lehiatu zen, erai-kuntza erlijioso eta zibiletan, baiGipuzkoan bai Nafarroan. AlkizanIntxaurrandiaga baserria eta Etxe-txo bi eraikuntzak gauzatzeaz gai-nera, San Martin parrokiako aldarenagusiko mailadia, lauzadura etaidulkia egin zituen. Nafarroan,berriz, Goizuetako parrokiarenegitura amaitu eta Lesakako eliza-ren obra osoa bere ardurapeanegon zen. Harlanduzko egiturabikaina du aipatu San Martin eli-zak, neurri handi batean Joan Bau-tistaren obra.

Bestalde, Astigarragako udaletxeberria berak eraiki zuen. Talde lane-an, aldiz, Martin Saroberekin Pasai

Joan Bautista eta Joan Elias Intxaurraga,aita hargin maisua eta seme eskultorea

Astigarragako udaletxea Joan Bautista aitak egina.

65

Donibaneko Bonantza Kristo Guru-tzatua eta Donostiako Santa Mariaeliza barrokoa eraiki zuten Lizardiaita-semeek, Martin Sarobe etaJoan Bautista lau harginek. Bizitza-ren hondarrean, aipatu lankideekinauzitan ibili eta bere ondorengoekjarraitu zieten testamentu lanei,batez ere Joan Elias semeak.

Joan Elias Intxaurrandiagaeskultorea, 1735-1800? Alkizan, 1735ean, Joan Bautistaalkate zelarik, urte berean, Lesa-kan aita eliza eraikitzen ari zelabertan jaio eta bataiatu zuten JoanElias, Barrenetxea lesakatar india-noak aita eta ama ponteko zirela-rik. Brijida Jauregi Tomas Jauregieskultorearen arrebarekin ezkon-du zen. Tomas eta Joan EliasekMigel Irazustaren arte ildoari jarrai-tu zioten, eskultore barroko izate-ari alegia.

Bere ogibideak eraginik, Azpeitia,Asteasu, Urretxu, Gabiria, Itsaso etaAlbizturren bizi izan zen. Bere bizi-tzako hiru alderdi ezagun eta garran-tzitsu laburki adieraziko dira lerrohauetan, Alkizari buruzko liburuanzabalago landu nituenak hain justu.

Joan Eliasek erretaula batzuen tra-zak egin eta batez ere beste eskul-tore batzuekin lankidetzan artelanak burutu zituen Asteasu, Gabi-ria, Azpeitia, Abaltzisketa etaSoraluzen. Adituek bigarren maila-ko eskultoretzat jotzen dute.

Alkizako erretore etxearen proiek-tua Joan Eliasek egina da, baldin-tza tekniko oso zehatzak emanez.Aurrekontua 66.255 errealetarairisten zen. Etxearen dotoreziaketa luxuak iritzi kontrajarriak sortuzituen herrian. Halere, proiektuaerrespetatu egin zen.

Hirugarren alderdi ezkutua nabar-menduko dut. Katalandegi eta

Intxaurrandiaga bi baserrietakointxaurrandiagatarren belaunaldie-tako jaraunspen edo herentzia kon-tuak garbitu zituen. Ez zen izantxantxetako lana, hogeita hamarurtetako eginkizuna baizik. Arazoaoso konplexua zen. Hiru belaunal-dietako zama astuna, jaraunsleakNafarroa, Madril, Zamora eta Ame-riketan bizi ziren eta ondasun opa-roak urte haietan inoiz tasatu gabezeuden. Joan Elias, 1799an, Albiz-turren bizi zelarik, bere proposame-nak onartu zituzten ondorengoek.Intxaurrandiaga baserria eta besteondasunak tasatu, jaraunsleekonartu eta handik urte gutxietara,1802an, Urnietako notario zen JoanMartin Elolak bereganatu zuenbaserria.

Joan Eliasen heriotza agiririk ez daezagutzen. Honen aita Joan Bau-tista Alkizako hilerrian ehortzizuten, semea non ote? ■

Alkizako Erretore etxearen proiektua Joan Elias semearena.

66

artikuluaIDAZLEAREN IZENAINAKI IRAZABALBEITIA

Aurten zein animal iar i buruzeskribitu behar nuen pentsatzenniharduela, Urruzolako Pel loJoxek etxean habia eginiko mitxi-guei argazkia egin ziela aipatuzidan. Airean dotore eta azkarhegan dabiltzan eta teilatu-hega-letan habia egiten duten hegaztibeltz horiei buruz idaztea erabakinuen.

Hirundo rustica espezieko hegaz-tiei mitxigo esaten zaie Alkizan

eta Tolosaldean; beste hainbattokitan, ainara eta euskara estan-darrean enara. Azpitxur iyar i ,Delichon urbica, euskara estan-darrean enara azpizuria esatenzaio bestetik. Gainera gure arte-an bada hirugarren bat, haitz-enera, Hirundo rupestris.

Hirurak itxura aldetik oso antze-koak dira. Hegan ari direneanzaila da gerturatu arte hiruretakozein den jakitea. Mitxigua guztie-

tan handiena da, 19 cm-ko gor-putz luzera izan dezake, azpitxu-riya, bestetik, txikiena da, 12 cm-koa. Haitz-enara bien arteangelditzen da, 15 cm-ko luzerabaitu eta badu beste biez bereiz-ten duen ezaugarria bat, isatsaurkilatua izan ordez karratua du.Gainera, lumaje arrea du, beste-ek beltza duten bitartean. Azpi-txuriyak mitxiguak baino isatslaburragoa du.

Mitxiguaketa azpitxuriyak

Haitz-enarak lumaje arrea du.

JOSE

RRA

AIH

ART

ZA, E

LHU

YAR

FUN

DA

ZIO

ARE

NK

ORT

ESIA

Z

67

Hiruek hegan dabiltzanean harra-patzen dituzten zomorro etaintsektuak jaten dituzte. Migra-

tzai leak dira. Negua Afr ikanpasatzen dute eta gure arteanudaberri hasieratik, udazkenarenerdialde aldera arte bizi dira.

Mitxiguek eraikinetan bakarrikegiten dute habia; azpitxuriek,ordea, eraikinak nahiago badi-tuzte ere, labarretan ere eginditzakete. Haitz-enarek, izenakondo adierazten duen bezala,haitz eta labarretan egiten dituz-te habiak.

Mitxiguek habia lokatza, txistuaeta belarra edo lastoa usatuz egi-ten dute. Sabaiaren kontra egi-ten dute eta oso nekez ikus dai-teke barnean zer dagoen. Lauedo bost egun behar dute habia

eraikitzeko. Lokatz-bolatxoakaho-barruan garraiatzen dituzte.Habiaren barrua ilez, lumaz etaantzekoez eroso bihurtzen dute.Bi umaldi izaten dituzte udaberri-tik abuztua bitartean. Emeak 4edo arrautz erruten ditu etaberak bakarrik txitatzen ditu.Arrautzak errun eta 14-16 egu-netara jaiotzen dira txitak. 20 bategunez aita ehizan ibi l iko daumeak elikatzeko eta bitarteanemea habian egongo da ume-zain. Hegan egiteko gauza dire-nean kumeek habia uzten duteeta 14 bat egun geroago guraso-ak bigarren txitaldiaren lanekinhasiko dira. ■

Mitxiguek aurpegiaren azpialdea laranja kolorekoa dute eta bibote horiak dituzte.

PELL

OJO

XE

ARA

NBU

RU

Azpitxuriya.

68

artikuluaIDAZLEAREN IZENAAMAIA NÚÑEZ YARZA

Txondorra egiteko ohitura oraindela urte asko desagertu zen Alki-zako baserrietatik. Bost urte igarodira iada, 2004ko apirilean ohituraberreskuratu eta denbora askoanlehenengoa egin zenetik IntxaurAundi baserri ondoan, Koldo Jau-regiren karobiaren inguruan. Aur-ten tradizioa berriro egi bihurtu daoraingoan Ikili baserriko lurretan.

Urtebete bada Alkizako udalaklehengo ohitura zaharrak berres-kuratu nahi dituela. Ideia hauabiapuntutzat harturik San Mar-

tin festa ospatu zen lehenik etabehin, eta ideia ondo atera zelaikusita, txondorraren inguruanlan egitea pentsatu zuten, baitaegin ere.

Hainbat bileraren ondoren txon-dorra Ikili baserrian izango zelaerabaki zen. Garmendi Goikoabaserriko Benito Goenaga izan zenideia errealitatera eraman zuena,Koldobika Jauregi eta Jose IgnacioGorostidiren laguntzarekin. Astebetean egunero egon ziren MartinGoenagaren baserriko lurretan

txondorra zaintzen ondo erre etasua itzali ez zedin.

Benitok 23 urte zituela egin zuentxondorra lehenengo aldiz, 1956an.Oraindik ez da ahaztu lehenengoaldi hartaz, “ahazten ez den gauzahorietakoa da. Negu gogorra izanzen hura, dena izoztuta zegoen.Lan asko egin behar izan genuenzaintzeko”, dio. Urte asko pasa diraordutik, baina lan hau egiteko eskai-ni ziotenean, gustu handiz onartuzuen, txondorraren ohiturak duenpisua eta garrantziaren jakitun.

TxondorraAlkizara itzuli zen

LUIS

MA

RÍA

NU

ÑEZ

69

Alkizako XXI. mendeko bigarrentxondorra lehenengoa baina nahi-ko handiagoa izan zen. Hirumetroko altuera eta 13 metrokodiametroa zuen. Barnean, 4.500kilo egur zeramatzan, 1.000 kiloikatz egiteko. Egunero 200 kiloegur sartzen zizkioten.

Egunak aurrera joan ahala, txondo-rrak beti zuen jendea inguruan. Bar-netegira etorritako ikasleen bisitaizan zuen, baita ikastolako ikaslee-na ere. Orain dela lau urte Tomas,Onintza, Uxue, Martin, Koldo,Igone, Alaitz, Telmo, Naroa etaJulen izan ziren txondorra zaintzenegon zirenak aste guztian akanpa-tuta. Aurten izan dute jarraipenaeta herriko haurrak ia egunero jais-ten ziren, bai eskolarekin edo gura-soekin, bere garapena ikustera.

Alkizarrez gain, jende ugari gertu-ratu zen Ikili baserrira. Hernanitik

Maitane, Miren, Nerea Leire, Unai,Aritz, Mikel eta Aitor joan zirenberen amekin, Asteasuko eskolakoikasleak ere gerturatu ziren, etanola ez, Alkizako Barnetegianastea igarotzen ari ziren Trapaga-rango La Escondrilla eskolako 4.mailako ikasleak. Honetaz gain,Patxi asteasuarrak egunero egitenzuen bisita, etxerako bidean bai-tzuen eta.

Pixkanaka-pixkanaka, egurra egos-ten zihoan heinean egur pila txiki-tzen joan zen eta lehenengo egu-netan egur gehiago sartu beharizan zioten txondorrari laneanjarraitzeko. Lizarra, pinua, pagoa,platanoa, urritza, haritza... Alkiza-ko basoetako zuhaitz mota asko-tatik ateratako egurra egosi zenbertan. Batzuk besteak bainohobeak dira ikatza egiteko, bainadenak baliagarriak.

Txondorraren alde guztietan egin-dako zuloek oxigenoa eman etaazkartu egiten dute egurrarenegoste prozesua. Ikiliko txondo-rran laster hasi ziren zuloak egiteneta laugarren egunerako ikatzaprest zegoen. Normalean pare bategun itxarotea gomendatzen daikatza ondo egosteko. AurtenMartin Goenagak baratza beharzuenez ez zen gehiago mantendueta laugarren egunean ireki zen.Urtero bezala babarrunak etaartoa landatu behar zituen etadenbora bukatzen ari zitzaion.

Txondorraren inguruan festa etaalaitasuna ez ziren falta izan. Marti-nek bere akordeoia jotzen zuen ber-tara hurbiltzen ziren guztiek dantzaegiteko, eta Amixuri abesbatzakohainbat kide ere hurbildu ziren ber-tara urtean zehar ikasitako abestie-kin bazkalondoak alaitzera. ■

LUIS

MA

RÍA

NU

ÑEZ

LUIS

MA

RÍA

NU

ÑEZ

70

Gorka, mila esker

OILATEGITIK TALDEA

Gorka joan zitzaigunetik urte bete joan da, iazkoabuztutik alegia. Aldizkari honetan iaz idatziezin izan genuen oroitzapena, berarekiko zorrakitatzera gatoz.

Gorka Alkizako Oilategitik Kultura Elkartearenfundatzaileetako bat izan zen eta urtero aldizka-ri honetan parte hartu zuen. Bertako hemerote-kan ikus daitezke artikulu eta argazkiak.

Lehen alean, 2001ean, Koldo Jauregi eskulto-rea elkarrizketatu zuen. Alkizara bizitzera eto-rri eta berehala bertakotu zen. Horrela, biga-rren alean lau alkizarrekin solasean herriaren

etorkizunaz kezkaturik agertu zen. Hirugarrenalean, 2003an berriz, hogei urte Antoniok alka-tetzan egiten zituela eta, bera zuzenean elka-rrizketatu zuen, Alkizako problematika plante-atuz gordin-gordinean.

Gorkaren Alkizako bizitzan ondorengo urteakoso erabakigarriak suertatu ziren, senar-emaz-teek hiru seme-alaba adoptatu zituzten. Elka-rrizketak egitetik, elkarrizketatu edo protago-nista izatera pasatu ziren. Oilategiko biartikulugilek Urruzola-azpiko Elik eta Gorkakhiru haur errusiar adoptatu dituzte izenekoartikulua taxutu zuten.

Oilategiko harremanetatik at, Gorkarekikogure oroitzapena, Alkizakoa, beste honakohau ere ba da: mendian ibiltzea, bere hiruzakurrak lasterka batean paseatzea.Astia zuen bakoitzean, aldapa gora edobehera ziztu bizian kirol mota hurapraktikatzen zuen, leku-izen edo topo-nimian ikasi eta bereganatzeko irrikaaparta zuen. Herriko ibilbideetan partehartu ohi zuen. Langile amorratuabezain kaskagorra zen bere buruareki-ko. Behin Ernioko bira Aian amaitu ezi-nik, Iturriotzen helmuga iristear zegoe-

la, lur jota bertan beherautzi zuen ibilaldia.

Gorkaren gogoz bereerrautsak ere Itzure-giko lepoan zabalduarazi zituen. Gorkaeibartarra Alkiza-rekin, mendiare-kin eta Itzuregi-ko lepoarekinbetiko loturikgeratu zaigualkizarroi. ■

71

Hotzikara nagusi zen

berri hura aditzean

abuztuko egun hartan

eguzkia esnatzean,

“betiko joan da Gorka”

ahoz aho zabaltzean,

gure barrua kolpetik

geratu zen huts-hutsean.

Ikusten zaitugu Gorka

korrika bide ertzean

zakur bat aurrean eta

beste bi zakur atzean,

Erniopeko basoan

zure pausu bakoitzean

argi bat piztu ohi zendun

alkizarron bihotzean

Zure lanaren lekuko

bizi da Oilategitik

beatzigarren alera

heldu da amets hartatik.

Zure itzala ez dadin

desagertu Alkizatik

bale bai, esango degu

tarteka Gora Athletik!

Apaltasunean beti

saiatu zinen gogotik

hitz txar bat ez gendun entzun

sekula zure ahotik,

irribarrea jaso bai,

lehen hemen, gaur hor gainetik

haizeak hegan ekartzen

diguna Itzuregitik

Doinua: Habanera

Datorren urtera arte!www.oilategitik.netAlkizako Udala GFA