2004ko AZ

AR

OA

, 127. Z

EN

B. D

OH

AIN

IKwww.baleike.com

librean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

puntocom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

elkarrizketaantton garikano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

erreportaiaakuikultura: bigarren itsasoa . . . . . . . . . .10

orain hamar urte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

ibilbideaplazaolaren martxan . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

fotonobela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

olarru zopa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

gurre zumai zarradonato bidasoro iraundegi . . . . . . . . . . . .20

kirolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25surfaeskalada eta gimnasia

kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28zumaiako arte ez horren ezagunazine forum

agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

HERRI ALDIZKARIA

Juan Belmonte, 29 behea

tel.: 943 86 15 45

faxa: 943 86 17 42

email: aldizkaria@baleike.com

Argitaratzailea

BALEIKE KULTUR ELKARTEA

email: elkartea@baleike.com

Administrazio batzordea

Xabier Azkue, Gurenda Serrano

Koordinatzailea

Juan Luis Romatet

Kazetariak

Itsaso Ibarra

Maitane Urbieta

Itziar Garate

Kolaboratzaileak

Miriam Romatet, Dani Carballo,

Belen Golmaio, Abelin Linazisoro,

Haize Galarraga, Xabier Aranguren,

Karmelo Arroiabe, Gorka Ormazuri,

Xabier Aizpurua, Ibon Aizpurua,

Izaga Garzia, Beñat Fernandez de

Arroyabe, Ihintz Linazisoro, Jon

Maia, Eguzki Agirrezabalaga, Natur

Taldea, Ander Hormazuri, Aitor

Manterola, Imanol Garate,

Joseba Esnal, Belen Golmaio

Azaleko argazkia

Foronda Kultur Etxea

Diseinua eta maketazioa

Roberto Gutierrez

Hizkuntz zuzenketa

Imanol Azkue

Publizitatea

943 86 15 45 tel.

Inprimategia

Antza

Inprimategia

(Lasarte-Oria)

Tirada

1.100 ale

Lege gordailua

SS-405/94

ISSN

1136-8594

Baleikek ez du bere gain

hartzen aldizkarian adierazitako

esanen eta iritzien erantzukizunik.

aurkibidea

elkarrizketaantton garikanoitzultzailea

“Euskaldunarentzat iasormen lan baten parekoaegiten dugu, bestelanormalean ez luke iristerikizango beste idazle horrenametsera”

4 2 0 0 4 k o A Z A R O A

librean

Aitortzen dut. Dagoeneko Gabonetako loteria erosi dut. Baita, urteroerrepikatzen den ohiturari jarraituz, familia eta lagunen artean banatuere. Aurten, gainera, garaiz eta inoiz baino txukunago egin ditut ditxo-sozko "partizipazioak", zozketaren bezpera arte itxaron gabe. Zenbakiaere, kapikua ez den arren, buruz dakit. Nola ez, bada, azken bi hilabe-teotan erredakzioko sarrerako ate atzean letra deigarriz idatzita ikusibaldin badut goiz eta arratsaldez etengabe? Nola ez, bada, milioiakeskuratuz gero ingurukoek zer egingo luketen goiz eta arratsaldez eten-gabe entzuten badut?

Bai, egia da. Joan den ostiralean asteko erosketak egitera joan etakarroan (bai, beti ezkerraldera okertzen diren horietako batean) sartunuen lehen gauza libra bat polboroi izan zen, patrikatik ateratako pape-rezko zerrendari jaramonik egin gabe. Jakin badakit ez nuela bekatuegin; baina kezkatzen nauena da kasik konturatu gabe hasi nintzelaplastikozko poltsa zurian eskukadaka sartzen. Kolore eta tamaina guz-tietakoak, baina batez ere, eta ez dakit zergatik, almendrazkoak eta txo-kolatezkoak. Hau ere, auskalo, urtero errepikatzen den ohitura non-bait. Eta nola ez, bada, supermerkatuko lehen pasiloan sartu etaezkerraldean (kasualitate hutsa?) mutur aurrean jartzen badizkidate?

Urteroko ohiturari jarraitzen badiot,badakit Gabon inguruko oporraldi labu-rrak iristen direnean "Ondo bukatu etaondo hasi" batekin agurtuko ditudala lan-kideak eta etxerako bidean Corsa txikikoirrati kaskarra piztuz gero, gabon abestibat kantatuz sartuko naizela autopistan.Eta nola ez, bada, "Loteria ez zaigutokatu, baina ondo bukatu eta ondo hasi" batekin agurtzen banaute etaalbistegien artean intxaur-saltsa usaina, opari itxura eta zorion mezuzein doinua dituzten irratsaioak baino ez badituzte eskaintzen?

Aurten ere, Gabon gauean, familiakoekin mahai inguruan eseriaurretik parrokia paretik pasatuko naiz. Eskailerak igo, egurrezko atelodi eta pisutsua bultza eta burua luzatuko dut barrualdera. Segurutik,bertan izango dira Gabon Abesbatzakoak, denak urdinez jantzita etaaurpegi nekatu bezain alaiekin, egun luzea "Hobeto kantatuko dugu,askoz ere gaur baino, Jangoikuak lagun deigula, datorren urteraiño"batekin agurtuz. Eta nola ez, bada, nik neuk ere ohiturarekin jarraitunahi baldin badut?

Urtero bezala. Nola ez, bada?

Eguzki Agirrezabalaga

Hemen gaituk berriz e; hemen gaituk bueltan. Ta gañia seguru gatxibekguk dakiun batek nahi baño irakurle gehiok bota txula faltan gure kon-tuak. Guri behintzat majina bat herritar arrimatu zikuk kezkatuta; aberba aurreko hilian zeatik ez deun eskribitu, ia ez deun gehio eskribitubihar, ta holakuak.

Egia esan, Baleikeko tximoso hoiek eztie besteik meezi; nola leikeezerre esan gabe fiñ-fiñ indako kronika ez publikatzia, ta hori izangobauke dana... guria kendu ta beste kontakatilu horren inpertinentziyakjarri etzixkien ba!

Hamabost egunian eztek giro izan kuadrilan; bateko biraua ta beste-ko madarikaziyua! Lotsik ez, ez batek ta ezta bestiak e; batek, kontakati-lu piiiiiiiiiiii! horrek esan dittunak esateatik, eta beste tximosopiiiiiiiiiiiiiiii hoiek gurian partez beria jartzeatik.

Etorri huan hurrengo hila ta han zitorrek Baleikeko tximosua e pun-ttu punttuan "kronika" eske. Jesukristonak eta bi aitu zizkian gizajoharek! Damian heldu in bihar izan ginian, lepoa salto ingo zitxion bes-tela. Hura huan marrua in hura, Oriyoko balianak txiki laga zizkianDamianek. Baña ez huan bakarra izan; zeñek esan tzian euskeraz birauiketzala? Etzixkian ondo ezautzen kuadrilakuak!

Azkenian, aurrez erabakita bezelaxe, zea esan ginitxion tximosuai,huelgan gebela ta hil hontan etzeola kronikaik. Tximosuak marzianoarpeya jarri zian:- Huelgan? Ta ze eskatzen dezue?- Ze eskatuko diau ba, beste kontakatilu piiiiiiiiiiiiiiiii horren inpertinen-tzi gehio ez jartzia!

- Baña esan genizuen igual beste batenbate-kin txandaka ateako gendula ta-– tximosuak.- Ba oain badakik zein dan kondiziyua, kroni-ka nahi badek hilero jarri biharko dek, beste-la batez!

Han jun huan tximosua, mela-melainda, putzutatik ertenda bezelaxe.

Astebetera azaldu huan gure tximosua,marziano arpeyakin, baño lasai xamar:- Ze oaindik huelgan?- Aber ba! Ta kronika ze, hilero?- Juxtu hortaz hitzegin nahi nun zuekin. Arri-txukin eon gea ta esan diyou ze eskatzendezuen...- Ta ze esan dik piiiiiiiiiiiii horrek!- Esan diu lasai eoteko, beak hilero hilero eskribituko dula; gañia zuenakbaño gauza inportantiauak omen dazka kontatzeko.- Ta zuek kasu in ezta, txoro hoiek- Ez, guk nahio txandaka iten badezue baña huelgan segitzen dezuenbitartian Arritxuk ingo omeen txu.Berehala bukatu huan huelga; hori bakarrik falta diau ba, kontakatiluakeskribitzia hilero.

Orduan badakizue, ondo disfrutau kronika hau, letu bi aldiz, dato-rren hilian ezta ezer interesanteik eongo ta.

Hurrenguan kontu gehio.

Hemen gaituk berriz e

Joxe Luis

estalapetik

52 0 0 4 k o A Z A R O A

Baleikerako aspaldian ezer egin gabe, lehengo garaiak eta oraingoeiburuz pentsatzen nenbilela eta herritik kanpora bizitzera joandakozumaiarrak abiapuntutzat hartuz zerbait idaztera nindoanean, bat-batean deja vu antzeko bat izan dut (eta espero dut nostalgiakerietanez erortzea), eta hasierako irudi bat etorri zait burura. Aldizkariarenbigarren zenbakian edo izan zela uste dut. Garai hartan ikasle gen-biltzan Leioan eta ilustrazio bat eskatu zidaten testu bati laguntzeko.Testua aldizkarian hasieratik egon den sexualitateari buruzko atale-an agertzekoa zen. Titulua: Sexua eta drogak. Gai gogorra hasteko!Kañeroa. Rockanrola bakarrik falta zen. Bidali nuen marrazkianbikote bat azaltzen zen biluzik, porro bat erretzen eta raia batzuk sar-tzen. Eta atzean, horman eskegita Matissen koadro bat kopiatu nuen(egia esan ez dakit koadro hura zergatik jarri nuen). Oso ezaguna da,"Dantza" izena du, kolore laranja eta berdeetan. Gehienok ezagutu-ko duzue: bospasei pertsona azaltzen dira eskuetatik helduta dan-tzan, "al corro de las patatas" bezala.

Irudi hartatik hona denbora dexente pasa da (ez dakit zenbaturte: hamar, hamaika, hamabost urte?). Asko dena dela. Eta beno,metaforak metafora, bizitzaren dantzak ere aurrera jarraitzen du,bakoitzak egindako aukerak, edo izandako aukerak aprobetxatuz.Batzuk sexu askorekin, beste batzuk droga askorekin. Batzuk eskue-tatik helduta zirkuluan dantzan eta beste batzuk bakarrik. Eskutikhelduta dugun hori askotan ez dugu oso ondo ezagutzen; pareantokatu da. Edozein egunetan Teleberrin esango dute nola garajeanbonba nuklear bat eraiki zuen, edo antzeko zerbait (seme-alaba guz-tiak frijitu dituela-edo ez denean!). Bakarrik dantza egitea tokatu

zaiona, berriz, eta irudiekin jarraituz, hau oraintxeinprobisatua, bere buruaren baitan jiratuz, taladrobat bezala lurrean zulo bat egiten hasiko da ohartuere egin gabe eta pixkanaka lur-peratuz joango da, guztiz desa-gertzen den arte. Dantza baka-rrik egitea nahiko gauzaarraroa baita. Normalean taldean egitenda, indibiduoa komunitatearen parte bezala onartuz, edo bestela bipertsonen arteko harremana bilatzeko. Eta nola ez, sexua. Dantzaaskoren muinean sexua baitago. Hori nahiko garbi ikusi nuen duelagutxi emakume afrikar batzuk dantzan ikustean. Mugimendu osoprimarioak, lurrari eta pertsonei (gorputzari) oso lotuak. Noski,haien alboan gu euskaldunok... gure mugimendu baldarrak... bakoi-tza kajoi baten barnean egongo bagina bezala. Mendetako ohitureketa mendetako "zibilizazioak" gure hezurrak eta giharrak zaharogogortu dizkigute. Mendetako legeak eta mendetako elizak. Bai,gero esango dute euskal dantzak ere behar berdintsuen forma estili-zatuak direla.... baina hain estilizatuak!!! Ezpatadantza..., gu gelditugara azkenean ezpatak bezala! Zuzenak, gogorrak eta hotzak.

Dena dela, euskaldunok XXI. mendera arte iraun badugu, gukere, gure eran dantza egiten jakin dugulako izango da. Eta beno,gauza arina izan nahi zuen honek doktorego tesi baten itxura hartuduenez, bukatzera noa. Barkamenak, ze ez dakit zertan nabilen eza-gutzen ez dudan gai bati buruz hainbeste hitz egiten. Ea dantzakokursilloren batera edo apuntatzen naizen negu honetan.

Matissen dantza

Jon Mantzisidor

6 2 0 0 4 K O A Z A R O A

puntocom

nkestaren atalak igoera nabarmena izan du

urrian eta azaroaren hasieran. Iraileko inkesta

50 pertsonek erantzun bazuten, oraingo hau 92

lagunek erantzun dute. Badirudi isurketen gaiekin

kezkatuta agertu garela zumaiarrak. Inkestaz gain,

interesgarriak iruditu zaizkigu hor behean irakur dai-

tezken iritziak. Alde batetik, hutsik dauden etxebizi-

tzei buruz hitz egiten du Kaxkak. Zurrumurruak zen-

bateko indarra duten ohartzen gara bigarrena

irakurriaz. Galvanizadosen auzia puri-purian zegoene-

an, Conservas Ortiz itxi zutela zabaldu zen herrian.

Ierantzun ugari inkestaren atalean

INKESTA

IRITZI BATZUK

72 0 0 4 K O A Z A R O A

Antton Garikano irakaslea da, eta azkeneko hamar urtehauetan Zumaiako Institutuan ari da ingelesa irakasten.Euskadi Sariaren irabazlearekin elkarrizketatxo bat eginnahi izan dugu, zorionak emateko, eta bide batez, berelangintza honetaz hitz egiteko.

Antton, Bederatzietatik bederatzietara liburuarekin ira-bazitako Euskadi Saria, orain arte jasotako saririkgarrantzitsuena al da?

Ez naiz oroitzen zenbatsari jaso ditudan, bainaaskorik ez. Eta bai,nik uste dut baietz,bera dela handienaedo behintzat han-ditasun gehienematen zaiona.

Ustekabean iritsi al zaizu sari hau, ala bazenuen halakosusmo edo itxaropen bat?

Duela hiru edo lau urte ere finalisten artean egon nin-tzela uste dut. Gutxi gara atzerriko literatura euskaratzenaritzen garenak. Hala, beti pentsatzen duzu zeure artean,urteren batean iritsiko dela. Eta nik ez dakit nondik noraedo zer konjuntzio kosmiko egon den, baina finalera iritsinintzen, eta gustura. Egia esan, pentsatzen dut izan delaliburua atsegina delako, arina eta irakurtzeko erraza.Alemanetik itzulitako lehenengo lana al da?

Ez, mordoxka bat badauzkat, bost edo sei bai.Esaterako, Hoffmann-en Ipuinak, Kafka-ren Prozesua,Chamisso-ren Peter Schlemihlen Istorio Miresgarria, filo-sofiako liburu bat…Zergatik aukeratu zenuen idazle hau?

Urtero eskaintzen da idazle zerrenda bat euskaratzeko,enkante publikoan. Itzultzaileok askotan egoten gara eazer ateratzen den, geure gogoko idazlea noiz azalduko, eta

saiatzen gara sarean harrapatzen.Eta idazle hau zure gogokoa al zen?Zergatik?

Arrazoi asko daude: bere idaztekoera oso zuzenekoa da, begietatik sar-tzen zaizu eta irudiak barra-barra era-biltzen ditu. Pelikula bat ikusten aribazina bezala da. Alfred Hitchcock-ekliburuaren eskubideak erosi zituen,pelikula bat egiteko ideiarekin, bainagero ez zuen aurrera egin.

Horrez gain, Leo Perutz bi gerren artean bizi izandakoidazlea da, Europako bi gerra handien artean. Asko sufritu-takoa zen eta atzerrira joan behar izan zuen. Euskal Herrihonetako etxeetan ere makina batek kanpora joan behar

izan zuen gerragatik, eta horrek zer pentsa edo gogoraziegiten dizu, alegia sufrimendua, etxea utzi beharra, eta

herriarekiko maitasuna toki guztietan dagoelazabalduta. Horrek ere beragana-

ko atxikimendu txiki bat sortuzidan. Baina, berez esangonuke arrazoi nagusia delaliburu ederra izatea.Itzultzen hasi eta neronekere barre asko egin dut.

elkarrizketa

Antton Garikanok itzulpengintzari dagokionEuskadi Saria irabazi du, Leo Perutz idazlea-ren Zwischen neun und neun eleberria euska-ratuta.

Zorionak Antton!!

BELEN GOLMAIO

antton garikano itzulpengintzan euskadi sariaren irabazlea

“Gutxi garaatzerrikoliteratuta

euskaratzenaritzen

garenak”

Beraz, esan al dezakezu gozatu egin duzula liburu hauirakurtzen eta itzultzen?

Beno, itzultzen ez dakit hainbeste gozatu dudan:atze-aurre asko egin behar izaten dituzu. Askotan esaldibatean katigatu, eta egun guztian zabiltza hara eta honaharekintxe, gainetik kendu ezinik. Itzultzen daramazunurte edo urte eta erdian lepotik errotarri bat eramangobazenu bezala. Behin bukatuta ikusi, eskuetan hartu,eta “hau nik egin diat ba” esaten diozu zeure buruari.Eta orduan patxada hartu eta hasten zara liburuazgehiago gozatzen.Zein dira itzultzerakoan izan dituzun zailtasun nagu-siak?

Egia esan, ez nuen zailtasun handirik izan, aurrezere asko aritu naizelako euskaratzen. Agian, zera: eza-gutzen ez nituen zenbait karta-joko eta arau zeuden.Baina galdetuz eta ikertuz egiten dabidea. Eta irakurleaz pixka bat erru-kitu beharra dago: ezin diozu eskatuetengabe entziklopediatara jo dezan.Ez dut esaten liburuaren maila jais-tea, baizik eta egokitzea egungo ira-kurlearen mundura eta jakinduriara,irakurleak pentsa dezan liburu horieuskaraz sortua ere izan zitekeelaeta pentsaera euskaldun batena izanzitekeela. Pixka bat horretan saia-tzen gara. Zure lehenengo literatur itzulpena al da?

Ez, asko egin ditut. Orain dela hamaika edo hamabiurte hasi nintzen eta benetan orduan izan zen neketsua,ez zegoelako ikasketarik honen inguruan. Jende mordox-ka hasi ginen zaletasuna geneukalako eta esaten genuen:euskaldun jendeak zergatik irakurri behar du gaztelaniazedo frantsesez? Askotan, gainera, ikusirik irakurri behardutela gaztelania eta frantses txarrean. Batzuetan jendeak

euskara susmopean jartzen du eta pentsatzen du segurue-na gaizki dagoela. Hain herri txikia izanik, saiatzen garaedo saiatu behar genuke gauzak ondo egiten, bizitzarenmaila guztietan.Itzulpengintza teknikoa ala literarioa, zer nahiagoduzu?

Gustatu gustatu, literatura gehiago. Baina askoz neke-tsuagoa ere bada, atze-aurre gehiago eman behar dizkiozu.Teknikoa berehalakoa da, emaitzak segituan ikusten ditu-zu. Literaturakoak berriz, zeure ustetan bukatuta bidal-tzen duzu, eta berriro etortzen zaizu. Katea balitzbezala. Zuzentzaileak eta. Baina satisfazio alde-tik literaturak gehiago ematen dizu, eta aukeragehiago ere bai zeure barnetik gehiago jartze-ko: sentimenduak direla, emozioak... Lan des-berdinak dira.

Horrelako lan bat buka-tzen duzuneannorbaiti ematenal diozu irakur-tzeko?

Xelebreai r u d i t u k ozaizu, bainaliburu batb u k a t z e ndudanean ,

hartzen dut nire ama lasai negukogau luzeetan, edo udan eguzki-tan dagoenean, edo nonahi, etabere ondoan jartzen naiz liburuairakurtzen eta pasarte bat irakurrieta antzematen diot lehenbizikoanhartu duen ala ez.Zure kritiko onenak etxekoak diraorduan?

“Galdetuz eta ikertuzegiten da bidea. Etairakurleaz pixka baterrukitu beharra

dago”

8 2 0 0 4 k o A Z A R O A

elkarrizketa

92 0 0 4 k o A Z A R O A

Bai, halaxe dira. Zer gai den,batzuetan amagana jotzen dut, etabesteetan aitagana. Edozein liburutikbaino gehiago, etxekoengandik ikasidut. Lehen, garai batean, bizirik zeu-denean erabiltzen nituen aitona etaamona. Haiek joan ziren eta oraingurasoak.Nola sailkatzen dituzu gaiak? Zein joa-ten da amarengana eta zein aitarenga-na?

Amarengana joaten dira gehiago egu-neroko gauzak: etxeko kontuak, naturakogauzak, harremanak jendearekin. Egune-roko bizitza, esango nuke.

Aitarekin berriz, berak ikasketa teknikoa-goa izan duenez, beste alderdi batekoak:

industria-kontuak eta horrelakoak. Askotan aitak har-tzen du liburua eta zerrenda bat egiten dit, bere

ustez gauzek nola izan beharluketen.

Poza hartuko zuten irabaziduzun sari honekin?

Bai, poz handia hartudute.Lehiaketa askotan partehartu al duzu?

Bakar batean ere ez.Honetan ere ez gara gu aur-

keztu, aurkeztu egin gaituz-te. Aurreko urtean argitaratu-

tako liburu guztiak hartzendituzte kontuan. Gero, hots egin eta galdetu egiten

dizute saria zuri egokitzen bazaizu ea hartuko duzun.Aurrera begira, itzulpengintzan jarraitzeko asmoa alduzu?

Beharko. Orain dela sei edo zazpi hilabeteliburu handiagoa bukatu nuen, laurehunenbat orrikoa. Laster etorriko zaizkit frogakzuzenduta, berriro irakurri beharko dut, etabeste sei hilabete edo urtebete pasako dahura argitaratzerako. Eta literaturarena ezdut uste beste puska batean egingo duda-nik, nekea delako buruarentzat. Nik usteorain, ez banaute gauza oso politarekintentatzen behintzat, alde batera utzikodudala. Neure bizitza pertsonaleko orduasko kendu dizkit itzultze horrek etalagunartean zoazenean ere, askotanburua beste toki batean daukazu. Ustedut atsedentxo bat hartuko dudala.

Zergatik ez dira hain ezagunak itzultzaileak?Gu itzalean gelditzen gara. Hala ere, Euskal Herrian

normalean itzultzailearen izena adierazten da liburuarenazalean. Geure lana da idazleak bere hizkuntzan amets

egitea eta guk amets bera euskaldunbati eskaintzea. Ni amets horretan sar-tzen naiz eta amets hori pentsatzendut euskaldun baten eran eta gerosaiatu behar dut amets hori euskaldunbati pasatzen, baina jatorrizko ametsabeste norbaitena da. Itzultzailearen lana sormen lana erebada orduan?

Euskaldunarentzat ia sormen lanbaten parekoa egiten dugu, bestelanormalean ez luke iristerik izangobeste idazle horren ametsera. Ontzi

komunikatzaileak gara. Hor tartean gauden ezkutuko lan-gileak.

Agurtzerakoan berriro zorionak Antton, eta zumaia-rrok esaten dugun bezala, osasunarekin urratu!!

“Geure lana daidazleak bere

hizkuntzan ametsegitea eta guk ametsbera euskaldun bati

eskaintzea”

2 0 0 4 k o A Z A R O A10

Mutrikuko portuan ari dira ziklo honi dagozkion eskolakematen. Bertan, irakasle moduan, bi zumaiar ditugu,biologoak biak: Inaxio Manterola eta Imanol Garate.Bigarrenarekin hitz egin dugu ziklo honen ingurukoakezagutzeko asmoarekin.

Akuikulturaren hau goi mailako heziketa ziklo bat daeta, guztiak euskaldunak direnez, D ereduan ematendira klaseak. Horretarako, gaztelaniatik eta galizieratikzuzenean itzulitako testuak erabiltzen dituzte. Proiek-tuaren hasiera data, berriz, orain 13 urte jar daiteke.Orduan honelako proiektu bat martxan jartzeko saiakeraegin zuen Mutrikuko institutuko irakasle talde batek,

baina ezin izan zuten aurrera eraman. Ez zen beharrez-koa ikusi. 2000. urtean proiektua berriz martxan jartzeapentsatu zuten, baina oraingoan Mutrikuko Udalarenbultzada izan zuten. Udalak sustatutako Mutriku Berrienpresaren laguntza jaso ondoren, Eusko JaurlaritzakoHezkuntza Sailaren onarpena ere jaso zuten.

Oraingoz, taldean 14 pertsona dira, hamabosgarrenaez baita etorri, Galizian bertan hartu zutelako. Guztira2.000 orduko ikastaroa da, nahikoa praktikoa; horregatikda talde txikia, hain zehatza den ziklo batean. Lehenmailan dauden ikasgai guztiak espezifikoak dira: molus-kuen hazkuntza, arrainen hazkuntza, planktona hazteaeta instalazioa ezagutzea, adibidez. Bigarren mailan,

erreportaiaAkuikulturako heziketaziklo berria zabaldu duteMutrikun, EuskalHerrian mota honetakoziklo bakarra.

ITZIAR GARATE

Akuikultura: bigarren itsasoa

11

ikasgai espezifikoez gain, beste ikasgai batzuk ere izangodituzte, heziketa ziklo bati dagozkionak.

Baina zer da akuikultura? "Itsasoko izakiak haztea"dela azaldu digu Imanolek, "bai animaliak, baita landa-reak ere. Hemendik aterako diren arrainek kontsumora-ko dira. Orruan dagoen lantegia, edo Igeldon aurki deza-kegun Culmanor enpresa, arrainen hazkuntza motahonen adibideak dira".

Ziklo honen bidez akuikulturako instalazio bat disei-na eta kudea dezaketen teknikariak prestatu nahi dituzte.Hemendik irteten diren ikasleek gai izan beharko luketeakuikulturako instalazio bat diseinatzeko, zein espeziehaziko litzatekeen hautatzeko eta, hori guztia egin ondo-ren, baita martxan jartzeko ere.

Imanolen esanetan, "garrantzitsua da mota honetakoziklo bat hemen jartzea". Kontuan izan behar dugu hezike-ta ziklo hau estatuko beste hiru lekutan aurki dezakegulasoilik: Pontevedran (Galizian), San Fernandon (Cadiz) etaTarragonan (Katalunian). Hiru horietatik, Galiziako eskolanabarmendu beharko litzateke. Bertan eskola bakarra dago,goi eta erdi mailako zikloak ematen dituena, IGAFA (Insti-tuto Galego de Formación en Acuicultura). Han izenaematen duten 80 edo 100 ikaslegaietatik 40 hautatzen dituz-te soilik. 20 pertsonako bi lerro egiten dira.

Galiziarren atzetikEuropako Batasunean gero eta lan gutxiago dago, bainaGalizian alderantziz gertatzen da. Baina lanari eustehori ez dator "ekonomia berriaren" arlotik (telekomuni-

kazioak eta informatika); lana lehenengo sektoretikdator, "klasikoen eskutik": oihalak, egurrak, arrantza etaharagiaren arlotik, alegia. Beraz, lana sortzen ari denindustria modernoa akuikultura dela esan daiteke.Datuek ere hazkuntza hori erakusten dute, Galizianakuikultura etengabe hazi baita, bai ekoizpenean, baitasalmentetan ere.

Euskal Herrian oraindik urrun gaude zifra horietatikbaina etorkizuna itxaropentsu ikusten du Imanolek: "Etor-kizuna, badu. Akuikultura nahi edo ez garatu egingo da,errealitatea da hori. Mundu mailako proteina eskariarierreparatzen badiozu, ikusiko duzu azken bi urteotan akui-kultura gora doala eta arrantza behera". Azken urteetakodatuek hori erakusten digute: arrantzatik atera den arrainkopurua % 6 hazi da; akuikulturatik datorrena, berriz, % 95."Dagoen teknologia baino askoz hobea ezin duzu izanarrantzatzerako; beraz, logikoa da pentsatzea akuikulturagaratu egingo dela. Baina puntu honetan betikoa gertatzenda: ideia ona duenak ez du dirurik eta dirua duenak betijotzen du ziurrera".

Hala ere, Galiziako eta Euskal Herriko errealitateakezberdindu behar direla azpimarratu du: "Han egitendena ezin da kostalde honetan errepikatu. Galizian gara-tuago daude, baina oraindik gauza asko daude probatze-ko. Gaur egunean itsasoan paleolitiko garaian gaude:lehorrean ehizara joan eta uzta jasotzen zen moduan,itsasoan sarea bota eta harrapatu egiten dugu".

Gainera, akuikultura ez garatzeak ere badu bere arris-kua ekonomiaren aldetik: arrain kontsumoari dagokio-

2 0 0 4 k o A Z A R O A

Erribera kalea, 6Tel. 861155

Zuloaga plaza, 1Tel. 943862309

12 2 0 0 4 K O A Z A R O A

* Odontologia orokorra * Ahoko prebentzio eta * Periodontzia (kirurgiarik gabe) errehabilitazioa * Endodontzia * Protesia * Inplantologia * Hortz estetika

(zeramika metalarik gabe)

Basadi Auzategia, 9-A 2-B

erreportaia

nez, Euskal Herria Europakobigarren kontsumitzailea da–lehenengoa Norvegia da–,eta Imanolek azaldu duenez,"Esportatzailea den lurraldebatetik, inportatzaile izaterapasako gara".

KalitateaKontsumitzailearen eskutik etordaitezkeen mesfidantzek ez duteImanolen iritzia aldatzen. Kon-tsumitzerako orduan, betikoarrantzaren kalitatea goratu etaakuikulturatik datorren produk-tua alboratuko ote dutenareninguruan ere mintzatu zen: "Egiada arrantzako arraina kalitateonekoa dela". Baserrian hazitakooilo batekin eta pentsu bidezloditutako batekin konparatu diz-kigu, "ezberdintasuna elikadurandago". Akuikulturan erabiltzenduten pentsua gero eta hobea da, eta "hasiera batean pentsadaiteke itsasokoa hobea egongo dela, baina gero eta gehiagoari gara janari natural horrengana hurbiltzen".

Argi utzi nahi izan du biak elkarrekin bizi daitezkeela.Itsasoan hazteko zailtasunak dituen espezie bat, adibidez,

itsasotik hartu, akuikulturako ins-talazioetan hazi eta berriz itsaso-ra itzuli daiteke. "Akuikulturagaratzeak ez du esan nahi arran-tza gainbehera joango denik,arrantza dagoeneko gainbeherajoanda dago, gehienez lagunduegingo dio".

Merkaturatzerako orduanere abantailak ekar ditzake haz-kuntza honek. Gaur egunean"azalera handiko supermerka-tuetan ikusten ditugun urrabu-ruak kultibokoak dira. Denaktamaina berekoak, antzerakopisukoak dira. Arrantzara irte-ten zarenean zain egon beharduzu, baina honela gauzakerraztu egiten dira. Behar denarrain kopurua lortzea erraza-goa da beti".

Arrantzaleentzat ere ez delakaltegarria izango gogoratu

digu: "Orain ontzi batek atunak arrantzatzera joatekolehenengo Bordelera joan behar du, karnata bila, etagero handik abiatu arrantzaren bila. Karnata horihemen bertan ekoitziko bagenu kostuak murritzagoakizango lirateke eta itsasoan kaltea txikiagoa".

“Azalera handikosupermerkatuetan ikusten

ditugun urraburuakkultibokoak dira”

Argazkia: Garbiñe Garagarza LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA

132 0 0 4 K O A Z A R O A

Jaizkibeleko kareharria.

Ia inor ohartu gabe, badatorkigu urteamaiera. Atzera begiratzeko garaiaheltzen da: zer egin dugun urteanzehar, zer utzi dugun egin gabe, etahalakoak egingo ditugu. Atzerantz

begira hasiz gero, begira dezagun zer azaltzen zen1994ko azaroko Baleiken.

Tren geltokian egin beharreko lanei eta aldaketei buruzhitz egiten zen hilabete horretako erreportajean. "Baskon-gadoetako" tren geltokia bota eta funtzionamendu guztiaUrolako estazioa zenera eraman zen. Geratzen zen lur sailean,berriz, parke antzeko zerbait egiteko asmoa zegoen. "7.000 m2izango ditu parke honek, berdeguneak, bankuak eta iturriakedukiko ditu eta erabilpen ugariko kirol instalakuntza bat erebai, Zumaiako Udalak hala eskatuta". Asmoak beti asmo.

40 urtetik gora geltokiburu izandako Manuel Esnalen iri-tzia eskatzen zen. Aldaketak egokitzat jotzen zituen eta Urola

tren zaharrari buruz ere hitz egiten zuen: "Neretzako ez zankendu beharrik izango, lehenago behar bezela mantendu izanbalute. Ikutu ere egin gabeko posteak zeuden, urte askotan,herdoilak janda". Aditu baten hitza ziren hauek.

Ze berri atalean, paol muturreko barrako auzia jasotzenzen. Tribunal Gorenak dikearen eraikuntza gelditzekoZumaia Biziriken eskaera ezeztatu zuen, talde honek aur-keztutako errekurtsoan ez zelako zenbaterainoko "inpaktomedioanbientala" egon zitekeen zehazten. Taldeko partaidebatek zioenez, epaitegia kontraesan garbi batean zegoen,beraiek eskatzen zutena, hain zuzen ere, "estudio de impac-to medioambiental" bat egitea zelako: "Beraz, nola zehaztudezakegu aurrez zenbaterainoko inpaktua izango duen?".Garaiko alkateorde zen Asier Esnal-ek zera zioen: "Barrarenberrikuntza ezinbestekoa da Astilleroen etorkizunerako, etakirol portuaren eraikuntza lagunduko duten zerbitzuberrien sorrerarako".

Imanol Osari egiten zitzaion elkarrizketa."Homosexualitatearen inguruan hipokresia handia dago",zioen Imanolek. Hala ere, bere ustez, homosexualen iruditxarra aldatzen ari zen. "Harro nago, baina ez homosexualaizateagatik, baizik eta ni naizelako naizen bezela; holaxe jaionaiz", zioen orain 10 urte Imanol Osak.

Kiroletan Igor Beristain genuen protagonista, ziklo-kro-seko munduko txapelketan aritutako txirrindularia. Oso tris-tetzat jotzen zuen garai hartan Zumaiako txirrindularitzakzuen egoera.

Gai hauetaz gain, beste hainbat artikulu interesgarri ira-kur zitezkeen azaroko zenbakian. Hezkuntzaren ataleanliburutegiari buruz hitz egiten zen, eta naturaren atalean,Artadiri buruz. Natur Taldekoen esanetan, "Gipuzkoakoartadirik interesgarrienetakoa da Zumaiakoa". Sexualitatekoorrietan ogino metodoaz aritu zen kazetaria, haurdun gera-tzeko metodo bikaina haren esanetan. Hauek eta gehiagoorain 10 urte.

orain hamar urte

Tren geltokia, homosexualitatea eta ogino metodoa

14 2 0 0 4 k o A Z A R O A

Ibilbide hau klasikoa da txirrindularientzat; izan ere, aban-taila handiak ditu: trafikorik ez, ia aldaparik ez eta inguruparegabeak inguratzen du; zale "berri" eta gaztetxoek egindezaketen txangoa da.Bidegorri honek lehengo Plazaolaren burdinbidea aprobe-txatzen du. Berez, trenbidea Lasartetik Iruñera zihoan, bainagaur egun, egokien erabil daitezkeen zatiak Andoain-Leitzaeta Nafarroako hainbat zatitxo dira. Andoainera joateko,trena erabiliko dugu, Eusko Trenekoa lehenbizi, Renfekoagero. Duela urte gutxi, Leitzarango autobidearen inguruangatazka handia izan zen, eta, azkenean, eraiki eta gero, auke-ra jasangarrien alde apustu egin behar da mendi aldera jonahi baldin badugu. Ibilbide honetan, Bidegorriaren hasieratopatzea da zailena. Horretarako, Andoaingo bigarren gelto-kian aterako gara trenetik eta eliz aurreko enparantzara joan-go gara. Bertan, norbaiti galdetzea litzateke aukerarik onena,kale egokira bidera gaitzan.Bidegorria hartuta, berau segitzea besterik ez da gelditzen,baina ez da gure asmoa kilometroak irenstea ezer dastatugabe.Laster zibilizazioaren burrunbatik salbu aurkituko gara.Zubi handi bat pasa eta ibilbidearen tunel luzeena zeharka-tuko dugu, zuzen-zuzena eta argiztatua, beste guztiak ezbezala. Irteeran informazio taula bat aurkituko dugu Leitza-rango bailaran egin daitezkeen txangoei buruz.Aurrerago, elektra etxe batzuk ikusiko ditugu ibai ondoan.Leitzarango ibarrak makina bat elektra etxe du, baina begibistakoa da handiena, ubideak mendi magaletik datozela,kilometro askotan ibaian gora.Aurrerago, Bertxineko estalpea agertzen da, ibaiaren amildegiondoan. Zati honetan, erreka estutu egiten da harri artean.

Geroago, baserri eta beste hondakin batzuk ikusiko ditugu,Inturiako ola zenaren azkeneko arrastoak. Laster presa batenparean aurkituko gara. Bainuzaleak kontuz, udan bereziki.Lauzpabost tunel pasa ondoren, Ollokiegi baserrietara hel-duko gara. Tren geltokiaren eta beste eraikin batzuen hon-dakinak ere aurkitzen dira bertan.Hurrengo tunela ilunena da; beraz, adi. Ibai ertzak atsede-naldirako hamaika txoko eskaintzen ditu eta hamaiketakoapatxada osoz hartzeko aukera ez dugu galduko. Zenbat ibaiertz aurkituko ditugu egoera honetan Gipuzkoan? Haltzaknagusi dira ibai ertzeko ekosistema aberats honetan.Ari gara igotzen % 2,5eko malda; garai batean Plazaolako

Plazaolaren martxanLeitzarandik barnaXABIER ARANGUREN

ibilbideak

Amaiako plaza z/g Tel. 943 860959

152 0 0 4 k o A Z A R O A

Erreferentziak

- Andoain 0 km.- Ollokiegi 9 km.- Ameraun 14,5 km.- Bizkotx 19,5 km.- Leitza 25 km.

Luzera: 25 km (joan)Desnibela: 300 m.Zailtasuna: erraza, bereziki ohituragutxi dutenentzat.

Oharra: argia eramatea beharrezkoa ezden arren, lagungarria da tuneletan.

Amaiako PlazaTel. 943 14 31 35

E. Gurrutxaga plazan

Erlojueta bitxidenda

trena mantso omen zihoan, hain mantso bidaiariak jaitsi egi-ten ziren, eta gero, berriz ere, pixka bat aurrerago, bagoirasartzen ziren, korrika batean.Aurrerago baserri bat, eguzki plakarekin, iragana eta geroa-ren ikur bihurturik, autonomo bizitzearen aukeraz hitz egi-ten digu. Berunezko parajean gaude eta hemendik 4 bat kilo-metrotara Amezaungo baserria eta elektra etxea daude. Hodihandi baten azpitik pasa, beste tunel eta zubi batzuk pasa etaubide ikusgarri bat ikusiko dugu ezkerrean. Laster tunel ikus-garri batera helduko gara, bi pisutan zatitua.Hurrengo geldiunea Plazaolako nº 1 zentrala dugu, Bizko-txeko parajean. Hemen kokatzen ziren Plazaolako trenaren

meatze, lantegi, labe, etab. Azken urteetan andoaindar taldebat ari da lanean, lehengo eraikinak berreskuratu nahian.Plazaola nº 2 elektra etxea eta Nafarroako lurretan sartukogara. Honaino asfaltatutako bidea dugu. Pare bat kilometroeta autobidearekin topo egingo dugu, eta orain arteko xarmaapurtu egingo da. Asfaltoa utzi eta 4 kilometrotara Leitzakogeltokian egongo gara. Bertatik, herrira jaitsiko gara. Itzul-tzea errazagoa egingo da, aldapan behera. Hainbat aukeradauzkagu itzultzeko, baita gero trenarekin konbinatzeko ere;hona bi aukera: Areso-Gorriti-Atallu-Betelu-Tolosa, edo Lei-tza-Leitzalarrea-Goizueta-Hernani.Animo eta astindu gorputza. Osasuna!

18 2 0 0 4 K O A Z A R O A

Kale nagusia, 2 Tel. 943 861521

Zumbillo, 4 Tel. 943 861407

192 0 0 4 K O A Z A R O A

SukaldaritzaSAGAIAK, 6 lagunentzat:

Osagaiak (4 lagunentzat):Orein- solomo bat, 1/2 kg ingurukoa.200 gr gaztaina.100 gr esne.Kanela-zotz erdi bat.

Satsarako:3 kg orein hezur.Azenarioak, porruak eta tipulak.Litro bat ardo beltz.Litro bat ur.Gatza eta piperbeltza.

Nola egin:Saltsa:Gorritu hezurrak eta berdura kazola batean, ondo; bota ardobeltza eta utzi mermatzen pixka bat. Gehitu ura eta utzi egos-ten, berriz ere mermatu arte. Iragazi eta prestatu behar bezala,bai lodieran, bai gatzaren aldetik.

Gaztaina purea:Zuritu gaztainak eta gorde lau geroko, platera apaintzeko. Gai-nerakoak egosi esnetan, kanela-zotzarekin; utzi mermatzen,gaztainak erabat puskatu arte. Txikitu eta pasatu iragazkitik.Gorde geroko.

Hartu orein solomoa, gatzez eta piperbeltzez ondu; gorrituondo bi aldeetatik, baina barrualdetik oraindik gorria dela, eta

egin solomo txikiak. Plateraren erdialdera bota gaztaina purea,gaztaina oso batekin edo birekin. Inguruan jarri orein solomo-txoak eta nahasi saltsarekin.

On egin!O

orein errea gaztainekin

olarru zopa

Beñat Fernandez de ArroyabeSukaldaria

20 2 0 0 4 K O A Z A R O A

gure zumai zarra

amaiako plaza, 2Tel. 943 143278

tresna digiinternetscanner

Bidasorotarrak haurtzarotik igeltsero-tzan ezagutu izan ditugu. Guretzat Rufi-nonekoak ziren. Rufino zaharra, Dona-to, Trino, Joxe Luix, Benantxio… etaarrebak, Juanita eta Mari Justa. Langile-ak eta abertzaleak.

Noiz jaio zinen eta nora joatenzineten eskolara?1915ean eta Tuntuxenea juten ginan.Hilean pezeta bat pagatzen zen eskolaorduan eta sei urte egin bitartian han ibiliginan. Gero monjetara. Neskak goixanibiltzen zian Goiko plaza aldeko horretaneta mutilak beian, Erribera kaletik sar-tzen. Bazan han monja bat, HermanaAmparo, beti guri egurra ematen ibiltzenzana. Egun batian juntatu gea hiru lagunharen kontra zerbait egiteko. Hartu deuburu beltza izaten zuten orratz haundihoixetako bat eta hura jartzen zan sillanjosi gendun behetik gora. Etorri da klase-ra monja hau eta exeri beharrean, sillaGipuzkoako mapa lekuz aldatzeko hartuzun. Orratza oinazpian sartu zitzaion.Nor izan zan jakin arte ez gendula inorkertengo eskolatik. Beste bi lagunak aurre-ko pupitrean nittun eta hankakin keinuaegin nien ixilik egoteko esaten. Danokixilik. Denbora pasa zan, haixek bildurtu

zian eta nere izena eman zuten. Urtebe-tean egon nintzan beheko kapilla txikixanbakar-bakarrik neure liburuekin. Azkene-an hara errezatzera jaxten ziran neskaa-kin konfiantza ein nun eta hori okerragozala-eta kendu zidaten kastigua. Bainanik ez nion amari ezer esan. Bueno! Harkalbarketa hartu eta begiak itxita dinbidanba emango zidan-eta. Eskolakoorduan errekreoan ere egonda nao kasti-gatuta. Gu monjetan ibili ginaneanmaristak oaindik ez zeuden.

Jolasean-eta nahiko ibiliko zine-ten, ba?Orduan trenadioska, kortalibreka, kukuka,kanikaka, zibakin…Treneko billetiekin erebai. Obakin billete tontorra botatzen.

Garai hartan herria oso elizkoiaizango zen, ezta?Hil honetan, otubrian, izaten zan Jaungoi-ko Santua eta herri dana juten ginan elei-zara. Errosaxua ere izaten zan eta hara junbehar izaten zan. Derrigorrez. Gu zimita-xuan ibiltzen ginan jolasian eta errosaxuahasteko momentuan, barrura. Bestela jola-sian neguan Goiko Plazan ibiltzen ginan.

Zimitaxua eta Goiko Plazaz gainpaol aldean-eta ibiltzen al zineten?

donato bidasoro iraundegi

“Kuadrila bakoitzian 20 lagun baino gehixo izango ginan eta bi kuadrilak beti alkarren kontra”

“San Telmo egunianlana eiten zan, baina

guk behin ere ez ginun ein, e!”

ABELIN LINAZISORO

(1)

Trenbide kalea, 1 Tel. 943143505

212 0 0 4 K O A Z A R O A

Udaberrixan-eta mendixan asko ibiltzenginan Talaimendin-eta. Herrixan bi kua-drila haundi zaben. Joxe Iñaxio Apezteginkuadrila bat eta guria bestea. Kastorrenekomendixan ere ibiltzen ginan. Han sasi askozan eta ixkutalekuak eiteko harri bat har-tzen gendun, belauniko jarri eta harrixakinsasixa zapaltzen eta baztertzen tunelabezelako zulo luze-luzeak eiten giñuzen.Beste batek kanpotik zulua sasixaz tapatueta ez zeon gu bilatzerik! Kuadrila bakoi-tzian 20 lagun baino gehixo izango ginan.Eta bi kuadrilak beti alkarren kontra. KatuPlazara ere juten ginan.

Inpernupe aldera zertara? Jolaseraala arrantzara?Arrantzara ez. Jolasera. Tesorua bilatzen-eta jardutzen genun. Kuadrilako bateketxetik zerbait eraman eta beste kuadrila-kuak tesorua bilatu ein behar. Askotansoka eramaten gendun, txikixena gerritiklotu eta haitz haundi batetik behera zin-tzilika jarri eta hark beheko zulo batianixkutatu. Beste batzuetan, bestiak kabi-tzen ez zian zuloetatik barrena Xanti Bel-tza sartu lau hankian, tesorua ixkutatu,atzeraka erten eta bale. Batzuetan ia geukere ez gendun bilatzen. Kuadrila kuadri-laren kontra beti. Alkarren kontra burru-kan ere ibiltzen ginan.

Gerraka ibiltzen al zinaten, ba?Gerraka ez. Alkarren kontra borrokanhaserratzen ginanian. Orduan borrokanein behar izaten zan. Derriorrian. Bat txo-

txolo jartzen bazan, bueno, andadio alka-rren kontra borrokan!

Tesorua bilatzen ibiltzea zineareneraginagatik izango zen, ba?Bai. Orduan zineak Amaya eta Maitenazeuden. Maitena hasiera batian batzokixazan eta han funtzixuak eiten zian. Zineabestela abariak luistarren zentruan bota-tzen zuten, mutil koxkorrentzat, KaleBerrixan (Mari Kalea). Baina Amayara edoMaitenara 14 urte arte ez ginan hasi juten.Luistarren zentruan eta Goiko Plazan ikus-ten gendun zinea. Honea ijituak etortzen

“Askotan sokaeramaten gendun,

txikixena gerritik lotueta haitz haundi

batetik beherazintzilika jarri”

Estazioko kalea Tel. 943 86 02 01

Auto-konponketak

22 2 0 0 4 K O A Z A R O A

gure zumai zarra

zian eta zinea botatzen zuten gu umiakginala. Joxe Manuel Zanbuxo ere erama-ten zuten bizkarrian hartuta, paralitikuazan-eta. Kale Berritik Goiko Plazara. KaleBerriko plazuelan egoten zan exerita piperpoto huts batekin hara txixa eiteko.

Harengana joango zineten, ba, ada-rra jotzera, ezta?Ez, ez. Bera txikixa zan eta buru haundi-haundixa zeukan (menijitisen ondorioa)eta gu bildurtu eiten ginan.

Eskolan 14 urte arte ibiliko zinaten,ezta?Hamahiru urtekin hasi nintzan lanean.Konpitxeo Zaharreneko kaleko karnizei-xan. Goizeko seiretan hasten ginan laneaneta beatzitan eskolara. Matantza zanian,berriz, goizian eskolik ez. Mataira. Gukorduan sasoia gendun eta porrakin txalaburuan jo eta bale. Gu beti porrakin. ArtiaTxikixakin ere ibili nintzan, hark burutikheldu eta nik tak!, porrakin buruan. PepeTxintxuak, berriz, aizkorakin, baina aizko-raren atzealdiakin, e?

Zenbat denboran ibili zinen karni-zero laguntzaile?

Urtebete-edo. Karnizeixak beia jo zun.Danak hil ein zian. Rotxil, Adolfo eta hai-xek danak ixkutatu zian eta ni orduan igel-tsero aittakin.

Lanean hasi ondoren neskekin dan-tzan ibiliko zineten, ba.

Dantzan? Bai. Baita borrokan ere. Neskabatek guri kalabazak eman eta hark piezahartan beste mutil batekin dantza eitenbazun, mekauen! Nesken kontra. Han ibil-tzen ginan danok marruaka.

Neskatan ez zenuten asko egingohorrela ibiltzen bazineten.Donato. Pieza bat sueltua eta bestia aga-rraua jotzen zuten. Gu agarrao zaliakginan. Ba hori, jesukristonak eiten giñu-zen.

Herriko festetan zer moduz?Orduan Sanpedruak zian festa haundi-xak. Hiru egun jai. Garai hartan hiruegun jai zan, bueno, oraingo hiru astebezela. Zapatu arratsaldian ere lan egi-ten zan-eta. Eta zapatuetan askotan langehixena. San Pedro bezperan kalianmusika, pasakallian, eta gu lanian. Haubukatu ein behar diagu!, eta zea, gauekobeatzixak arte normalian eta hortikaurrera askotan. Egunian pixu bat einbehar izaten zan, ba, eta hura bukatuarte lanian.

San Pedro egunean trajeaz dotorejantzita ibiliko zineten, ezta?Trajia ez. Baina ahal zan txukunena bai.Alkandora hutsik edo jertziaz. Trajerik baal zan, ba, orduan? Guretzat festa haundi-xena dantza izaten zan. Beheko Plazarajun eta baltsian ibili.

Baleike. Eta San Telmo egunean?San Telmo egunian lana eiten zan,

“Neska batek gurikalabazak eman eta

hark pieza hartanbeste mutil batekin

dantzan eitenbazun, mekauen!”

232 0 0 4 K O A Z A R O A

baina guk behin ere ez ginun ein, e!Arrantzaliak eiten zuten jai. Gure aitta-ttak bazun San Telmo izeneko barkua,baina gu ez ginan itsasoan ibili, gureaitta mariatu eiten zan-eta. Orduan, ba,igeltserotzan hasi zan lanian. Orduanzenbat igeltsero egongo zan, ba, herri-xan? Oso gutxi. Eta neu ere, ba, aittakinlanera. Bestela San Telmo egunian Car-melo Unanuek lana eiten zun. Haixeklanian eta gu Zubiaurren hamaiketakuajaten, bapo. Gero Justanera juten ginan.Hango andria amandria gendun. JuanaBeltzenekoa. Hamar-hamabi urtekinSan Telmo egunian kanpaia jotzerajuten ginan hara. Gero, amandriakgalleta pare bana ematen zigun eta gugustura. Han ibiltzen ginan urtero kan-paia jotzen ixa soka eten arte!

Eguneroko lanean zenbat ordu egi-ten zenuten?Asko. Goizeko sei t’erditan hasten ginan.Hasteko ordua bagenekiun. Lagatzekoaez gendun jakiten. Ilundu arte beti. Zen-bat eta egun luziago, orduan eta ordugehixo. Bazekin guri gaueko hamaikakjotzen andamixuan. Diferentzi eerrahandik honea!

Batzokira bueltatuz, ikurrina legez-tatu zenean, ordurako talde politi-kotan banatuta al zeundeten?Abertzaleak eta karlistak, adibidez.Hasieran kontu haundirik ez. Hori handikaurrera sortu zan. Lehen esanda bezela,zine Maitenan zegon batzokixa eta gero

l.934an edo 35an ein zan berrixa. Oiartzu-nen terrenotan. Leheno hirauliken alma-zena zegon eta haren gainian ein zan. Erri-bera kalera eta moilara ematen zun.Moilako aldia emakumeena zan eta Erri-bera kaleko aldia gizonena. Orduan hasizian Maitenan hizketako zinea botatzen.Leheno dana mutua zan-eta. Izugarrizkobuilak ateatzen genittun zinean! Bi zineakalkarri konpetentzixa eiten ibiltzen zianeta bi pelikula segido ere botatzen zuten.Amayan zinea mutua zanian orkesta jar-

tzen zuten zinea botatzen ari zen bitarteanjotzeko.

Pianorik ez al zuten jotzen?Ez. Pianoa batzokixan. Ladisen alabak-eta jotzen zuten funtzixua eiten ai zianbitartian.

Batzokira joaten al zineten euskarazirakurtzen eta idazten ikastera?Ez. Gu beti lanian ibili ginen.

jarraituko du...

Urumea kalea z/g

Tel. 943 143058

24 2 0 0 4 K O A Z A R O A

zozketa

Abenduko zenbakianargitaratuko ditugu emaitzak.

Zorte on!!

2005erako 10 agenda polita zozketatukoditugu gure bazkideen artean!! Ez gattuk makalak!!!

252 0 0 4 K O A Z A R O A

Jaizkibeleko kareharria.

Alai auzategia, 2

Tel. 943 14 33 24 Itzurun zuhaitzbidea, 2 943861565 - 943143446

Guk zazpi-zortzi urte genuenean, gutxi batzuk surfekotaula eskuan hartuta ibiltzen ziren. Horietako bat zenRamon Egiguren. Zumaian aurrenetakoak izan zirensurf egiten, eta gazte garaiko zaletasun hura oraindik eregordetzen dute. "Gurea bigarren belaunaldia izan zen.Gure aurrekoak izan ziren lehenengoak surf egiten",esan digu Ramonek.

Urteak igaro arren, hor jarraitzen du olatu artean, etaorain, txapelketetan ere aritzen da. Maila onean, gaine-ra. "Ia-ia nahigabe hasi nintzen txapelketetan. Orain biurte sortu zen ZISKE, Zumaiako surlarien taldea, etahaiek berotu ninduten", dio Ramonek. Aurtengoan, bete-ranoen Gipuzkoako eta Euskadiko txapelketatan arituda, eta biak irabazi ditu. Gustura da, nola ez, Ramon,baina garaipen horiei ez die garrantzia handirik ematen:"Niri surf egitea gustatzen zait, eta txapelketako emaitzeiez diet hainbeste begiratzen".

Oraingo garaipenak urte askoan olatu artean igarotakoorduen ondorio dira. Gustura oroitzen ditu urte haiekEgigurenek: "Zeharo desberdina zen. Gu gizagaixobatzuk ginen hasierako urte haietan. Orruara joan etaahal zen moduan ibiltzen ginen. Zarauztarrek, gure alde-an, beste maila bat zuten, batez ere materialaren aldetik.Garai hartan trajea edukitzea oso zaila zen".

Oztopoak oztopo, surfarekiko zaletasunak aurrera egi-teko indarra eman zien. Nola zaletu ziren, ordea, garaihartan, hemen hain ezaguna ez zen kirol batez? "Gutxanperoekin ibiltzen ginen, eta gure aurreko belaunaldi-koen alboan aritzen ginen. Orduak eta orduak igarotzengenituen haiei begira, eta hurrengo pausoa surfean hasteaizan zen".

Bai orduan eta bai orain, Orruan biltzen ziren.Denborarekin, ordea, gauzak aldatu egin dira: "Gaur egun,Orrua masifikatuta dago, eta bistan-bistan dagoenez, han-dik igarotzen den edozein surflari sartzen da uretan. Bialdetara oso olatu ona duelako, jende guztia Orruan sar-tzen da, eta horrexegatik, supermerkatua deitzen diogu".Surfaren etorkizunari, Orruako egoeraren antza hartzendio. Zumaian gero eta gehiagok egiten du, baina horrenmuga zein den galdetzen dio bere buruari Egigurenek:"Zenbat eta surflari gehiago egon, orduan eta leku eta olatugutxiago geldituko da. Non dago muga?"

Kezka horiek buruan dituela, orain hogeita gutxi urtehartutako olatuaren gainean segituko du RamonEgigurenek..

kirolak

olatu gaineanR amon Egigurenek betaranoen Gipuzkoako eta Euskadiko Surf Txapelketa irabazi ditu aurten

AITOR MANTEROLA

26 2 0 0 4 K O A Z A R O A

Jaizkibeleko kareharria.

Futbola, eskubaloia, arrauna, pira-guismoa....horiek ditugu herrianjende gehien biltzen duten kirolak.Zumaian, ordea, badira hainbestekosona ez duten kiroletan lorpengarrantzitsuak izan dituzten 13 urteko

bi gazte. Josebe Zarautz, eskaladanEspainiako txapeldunordea dugu;Maialen Calleja, berriz, gimnasiaerritmikoan Gipuzkoako hirugarren. Espainiako txapeldunordea dugu,baina Josebe Zarautzek ez daramadenbora luze eskaladan. Zumaianurtero egin ohi diren ikastaroetanparte hartu izan du, eta hor igo ditubere lehendabiziko paretak. Ikastarobatean zebilela, irakasle batekDonostiako Fortuna taldera joatekoproposatu zion. Horrela, Donostiarabi asteko ikastaro bat egitera joan etataldean sartu zen. Bertan bi hilabetezeramatzala, Espainiako txapelketarajoan zitekeela esan zioten.Josebek irailaren 12an Bartzelonanizandako txapelketa zuen bere ibilbi-dean lehendabizikoa. Bertan,Espainiako txapela zuen jokoan 16urtez azpiko mailan. Josebek dioenez,"txapelketa ez zen espero nuen beza-lakoa izan. Pareta inklinatuak izangozirela uste nuen, baina, dena zuzenazen eta helduleku zailekin". Berakdioen moduan, "gaixo eta tripa hutsiknuela" igo zituen paretak. Bestekomeriarik ere izan zuen gazteak:"Buruan kaskoa jarri zidaten, eta ni eznengoen ohituta. Gainera, beheraerortzen zitzaidan eta ez nuen ondo

ikusten". Hala ere, oso maila onaeman zuen Josebek eta Espainiakobigarren izatea lortu zuen. Astean bi edo hiru aldiz joaten daJosebe Donostiako Pio Barojako roko-dromora. Bertan, egunean 3 orduematen ditu paretan gora eta behera.Donostiaraino joan beharra badu ere,"oso gustura joaten naiz; gainera,entrenatzailea, Igor, oso ona da", dio.

kirolak

Eskaladan eta gimnasia erritmikoannor baino nor

Izena: Maialen CallejaAdina: 13 urteKirola: gimnasia erritmikoaGustuko kirolaria: Almudena CidBeste kirolak: futbola eta Surfa.

ITSASO IBARRA

272 0 0 4 K O A Z A R O A

Josebek, eskaladan lauzpabost hilabe-te daramatza eta badu urrutira heltze-ko esperantza. Josune Bereziartu gus-tuko duen eskalatzaile gazte honekabenduan Euskadiko Txapelketajokatuko du. Ondoren, beste bi txa-pelketa izango ditu Pio Barojan. Josebe eskalatzen maila onean dabil,eta gauza bera egiten ari da MaialenCalleja gimnasia erritmikoan, futbo-lean eta surfean. Maialenek, 13 urteko gazteak, zazpiurte daramatza gimnasian. Ama gim-nasia erritmikoko irakaslea du, etahorregatik hasi zen kirol honetan.Hala ere, dioenez, "gero gustua hartunion eta aurrera jarraitu nuen". Iazkoikasturtean Gipuzkoa B mailako txa-

pelketa jokatu zuen Maialenek.Txapelketa honek bi fase izatenditu eta horiek igaro ondoren fina-lera iritsi zen. Maialenentzatlehendabiziko txapelketa izan zeniazkoa, eta bertan hirugarren pos-tua lortu zuen. Gimnasta honek Zarauzko Xingolataldean entrenatzen du eta asteanlau ordu igarotzen ditu Zarauzkokiroldegian. Gimnasian daudenmodalitateen artean aroa du gustu-ko Maialenek eta gimnasta bathautatzekotan, duda-mudarikgabe, "Almudena Cid", dio. Gimnasian astean lau ordu ematenditu, eta beste horrenbeste ematenditu futbolean ere. Zumaiakokofutbol 8 taldeko jokalaria duguMaialen. Sailkapenean hirugarrendoa taldea eta dioenez, "gol gehiensartzen dituena naiz". Iaz, gainera,selekzioarekin jokatzeko probakere egin zituen gazteak. Bi kirolekin gutxi ez, eta udaran sur-feko taula hartu eta olatuen gaineanibiltzen da. Surfean ere maila oneandabil eta Zumaian izandako txapel-ketan bigarren geratu zen. Hiru kiroletan aritzen da, baina halaere denera iristeko denbora izaten duMaialenek. Azaldu duenez,"Organizatzen bazara dena da erra-za; gainera, gero amak lagunduzgero...". Horrela, Maialenek ez duinongo arazorik ikasketak eta kirolak

uztartzeko. Aitak ere oso harro dio,"denean oso ondo dabil". Maialenek astebururo jokatzen ditufutboleko partiduak. Gimnasian,berriz, otsailean hasiko du txapelke-ta. Berriz ere Gipuzkoako B mailakotxapelketan arituko da eta otsailaren26 eta 27an izango du lehendabizikofasea.

Izena: Josebe ZarautzAdina: 13 urteKirola: eskaladaGustuko kirolaria: Josune BereziartuBeste kirolak: eskubaloia

28 2 0 0 4 k o A Z A R O A

kultura

Julio Beobide eskultorea Zumaian jaiozen 1891n eta Zumaian bertan hil zen1969. urtean.

Erretratua izan zen Julioren zeregineta-ko bat, eskultura erlijiosoarekin batera.Lepotik moztutako jendearen erretratuasko laga zituen lantokian, tipoak edo gizaeredu batzuen ikerketa eta bilatzea izanbaitzen bere bizitzako gai erabilienetakoa.

Baina aurrean zituen pertsonen erre-tratuez gain, bere buruaren erretratuakere marraztu zituen behin eta berriz,artista askok egin ohi duen modura.

Autorretratua lantzean, artista askeagosentitzen da, ez daukalako lotura handi-rik ez bezeroarekin, ezta aurrean daukaneredu naturalarekin, eta horregatik bere-ziak eta ezberdinak izaten dira artista iaguztien autorretratuak.

Julio Beobidek ez zuen behin ere bereburuaren autorretratua eskulturan egin;aldiz, bere burua ezagutzeko marrazkiaerabili zuen, ziur asko bere burua ispi-luan ikusteko erraztasunak marrazkirapasatzeko aukera handiago ematen ziola-ko eta hurrengo urratsa, hau da, modela-tura pasatzera, zaila egingo zitzaioneredu formala aurrean izan gabe.

Forondan gordetzen den paper gaine-ko marrazki hau berezia da. Tamainahandi samarrekoa da eta ikatz ziriaz hon-doa ilundu du marra antzeko batzuenbidez aurpegiko eta gorputzeko argiak

gehiago leuntzeko.Buruak duen jarrera Beobideren beste

autorretratuetan ere ikus dezakegu:paperaren eskuinaldea betetzen duenikuslearengana begira dagoen aurpegia,nahiz eta gorputzaren goialdea perfilezegon. Horrek keinua indartzen du,marrazki honetan keinua ere bereziabaita, atzera egiten duen aurpegiakezpainak beherantz estututa ditu, begiaktxikiak eta bekaineko ximurrak kopeta-koekin jarraituta.

Artistaren keinua dela esango nuke,zerbait neurtzen ari den artistarena.Badirudi eredu baten aurrean dagoenartistak atzera egin duela neurriak edoproportzioak hobeto irudikatzeko etahorregatik aurpegian jarri duen keinua.

Nire ustez, Beobidek artista moduanmarraztu du bere burua, bai keinuarenbidez, baita laneko arroparen bidez,marrazkiak bi zentro-une ditu eta. Bata,aipatu dugun aurpegiaren keinua; bes-tea, jantzita duen laneko bataren "kue-lloa". Gainera, bi guneak ezberdinmarraztuta daude, aurpegia argi itzalleunez eta marra lausotuz eginda dago;arropak berriz, marra indartsu eta zuze-nagoak, bien arteko aurkakotasunak sor-tzen du irudia.

AutorretratuaISMAEL MANTEROLA

z u m a i a k o a r t e e z h o r r e n e z a g u n a

Egilea: Julio Beobide. Datarik gabe. Ikatz ziriz egindakopaper gaineko marrazkia.Foronda Kultur Etxea. Angel MartinezBorqueren dohaintza.

San Telmo, 12Tel. 943 860760

292 0 0 4 k o A Z A R O A

Amaiako plaza

kultura

Z I N E F O R U M

Hona hemen Bong Joon-hozuzendari korearraren bigarrenpelikula. Film honekin izuga-rrizko zirrara eragin zuen2003ko Zinemaldian, eta ez daharritzekoa, gaur egungo zine-mako thrillerrik bizigarrieneta-ko bat baita. Barking DogsNever Bite»-ren egile gazteakoraingoan sekulako ausardia etasegurtasuna erakusten du berelanean, genero batetik bestera mugitzeko, komediatik dra-mara, intrigatik lirismora, lan bikain honen osotasuneaninolako itzalik eragin gabe, gainera. Eta Joon-ho-rensegurtasunak badu ordaina: lan orekatu eta bikain hau.Hasiera ere gogoangarria da, CSI-ko Grissom bera zurbil-tzeko modukoa; eta ez da gutxiagorako, hilketa gertatuden lekua, bat-batean, zirku makabro bihurtuko da, etaherriko poliziak bueltaka inguruan.

Sarrera hori, ordea, engainagarria da, pelikula bestebide batetik joango baita. Hego Korean, militarren dikta-duran, hilketak izugarriak ziren, katartikoak, hiltzorianzegoen erregimenean, eta hor dago kokatuta filma.

Azaroak 18, osteguna, 22:15ean

Memories of MurderZuzendaria: Bong Joon-hoAktoreak: Song Kang-Ho, Kim Sang-Kyng,

Telebistako HBO kateak berriz ereerakusten digu gaur egun oraindikere egin daitezkeela kalitate handi-ko produktuak, eta pelikula lazga-rri honek argi eta garbi jartzen duhori agerian, itxuraz baketsua diru-dien familia iparramerikar batinfernuko ateetara nola iristen denerakutsiko baitigu.

Oraindik ere film asko oinarritzen dira famili estamentuaren gainbehe-ran, baina dokumentala den neurrian, "Capturing the Friedmans" ezinbes-teko lana da hainbat gauzaz hobeto jabetzeko; bestela, nola ulertu burukozein engranaje konplexuk bultzatu zuten familiaburu eredugarria eta beresemeetako bat egin zutena egitera eta pederastiagatik kondenatuak izatera?

Friedmanstarrek etxean material ugari filmatzen zuten eta, neurri bate-an, Andrew Jarecki zuzendariak horiek ondo ordenatu besterik ez du eginfamili album kezkagarri honen fotogramak osatzeko; izan ere,Friedmanstarrek joera handia zeukaten, batzuetan gehiegizkoa eta konbul-tsiboa ere bai, etxeko filmetan hainbat egoera jasotzeko, batzuk xumeak etaxaloak, beste batzuk lazgarriak benetan. Gertaeren kateak etxeko bizimoduapitzatuko du, are gehiago ezkutuko errealitate ikaragarria agerian geratzendenean, eta hori guztia, azkenean, lehertu egingo da, Long Island-eko auzofinaren talde kontzientzian.

Abenduak 3, osteguna, 22:15ean

Capturing the friedmansZuzendaria: Andrew Jarecki film luze dokumentala

30 2 0 0 4 k o A Z A R O A

JUSTAtaberna

Erribera kalea, 20

eguneroko bazkariak

Juan Belmonte, 6

Basadi, 12 behea Tel. 943 861018

Abenduaren 18an: Kursaal aretoraVI.GabonetakoGospelKontzertura (sarrerak kulturetxean- 943-861056)

TURISMO BULEGOTIK:943-143396

Abenduaren 18an: BAIONA-DONIBANE LOHITZUNE

Urtarrilaren 29an: BILBO-ITSASMUSEOA

Abenduaren 3tik 12raUDAL MUSIKA BANDAREN 25URTE: Argazki erakusketa

Abenduaren 17tik urtarrilaren 2raANTON EGIGUREN

Urtarrilaren 10etik 28ra"Del AS al EURO" Erakusketanumismatikoa.

ZUMAIAKO VI. ESKAPARATELEHIAKETA

Eskaparateak prest egon beharkodute abenduaren 10tik 30erabitartean.

Saribanaketa, 30ean 20.15eanForonda kultur etxean.

Izenematea Kultur etxean etaTurismo Bulegoan, abenduaren4a baino lehen.

(943.861056 foronda@zumaia.net/ 943-143396turismoa@zumaia.net)

GABONETAKO BERTSOPAPER-LEHIAKETA (oinarriak kulturetxean)

INAUTERIETAKO KARTELLEHIAKETA: lanak aurkeztekoepea, urtarrilaren 17a. Oinarriakkultur etxean.

HAURRENTZAT: Gabonetako Birziklapen Tailerra:

abenduaren 27tik urtarrilaren5era.

Haurren Plastika: Urtarriletikekainera, astearte eta

ostegunetan.Izenematea Forondan

urtarrilaren 15a arte (943-861056)

INTERNET – k.z.gunean 943-862866

2, osteguna: 22.15ean AitaMarin zineforum saioa"Memories of murder"

5 eta 8: 17.00etan Haur zinemasaioa "Doraemon etaGladiadoreak"

16, osteguna: 22.15ean AitaMarin zineforum saioa"Grupo Salvaje" (klasikoa)

17, ostirala: 17.30ean HaurLiburutegian, ipuinkontaketa"Paperezko zirkoa"

20.00etan eta 22.30ean antzerkia"Cocidito Madrileño"

19, igandea: 17.00etan haurzinema saioa "Shin Chan,.."

21, asteartea: arratsaldez, SantoTomas festa

24,ostirala"Niño Jesusen eskian", GabonKoruaren saioak kalez kale,..Gabon GiroaArratsaldez Gabon AbestienLehiaketa18.30etan Jaiotza ikuskizunaEusebio Gurrutxaga plazan.

25, larunbata 12.30ean Udal

Musika Bandaren Eguberri

kontzertua

26, igandea 12.00etan haur

antzerkia, Hankatxo taldearen

"Xomorroak"

30, osteguna: 17.00etan eta

22.15ean Aita Marin zineforum

saioa "Shrek 2"

ABENDUA

IKASTAROAK

DEIALDIAK

ERAKUSKETAK

IRTEERAK AntzerkiaIzen bereko liburuaneta Radio Euskadikoirratsaioanoinarritutako komediamaltzurra. Madrilekotertulianoen azaleansartuta, euskaraz,elizaz eta ikastoletazjardungo dute.Sarrerak Forondanizango dira salgaiazaroaren 15etikaurrera

agenda