0oihenarte j, kaniko eta belxitina - klasikoak.armiarma.eus · ez ahal die ikhasi. buljifer alo,...

KANIKO ETA BELXITINA

Jakes Oihenarte

Iturria: Kaniko eta Belxitina (ihauterietako pastoral zuberotarra), Jakes Oihenarte (Gabriel Arestiren edizioa). Lur, 1971.

Klasikoen Gordailuan:http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/O/OihenarteBelxitina.htm

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira,eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanak bestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

DRAMATIS PERSONAE

I. Satanak (zamariz)1.- Jupiter2.- Buljifer3.- Satan

II. Praubiak (uiñez)

4.- Juanes5.- Gilento

III. Jiantak (zamariz)

6.- Ferragus.

IV. Partidak.

a.- (karratan)7.- Postillüna.8.- Belxitina.9.- Kaniko.

b.- (bohorrez).10.- Sabant.11.- Salhatan.

V. Jüjeak (zamariz).

12.- Barbera13.- Kürriera.14.- Üxera.15.- Presidenta.16.- Luzien.

5

LEHEN ENTRADA

Jinkuoak egün hun deiziela,jaunak eta anderiak;hunki jin ziriela,xipiak eta handiak.

Hartü düzie phenagure ikhustera jitez.Nik ere hartzen düt libertatia,mintzatzeko bi hitzez.

Jakes Oihenarte

7

EDIREN - BIDIA

Lehen entrada: 001 - 052Lehen sataneria: 053 - 125Trajeriaren lehen phartia: 126 - 274Trajeriaren ündar phartia: 275 - 505Trajeriaren sataneria: 506 - 555Ündar entrada: 556 - 573


6

Aren, orok behar dügüJinkuoa erremestiatüzeren güre errebolüzioniaizan beita zesatü.

Bai eta othoitz egin,hebetik aitzinagisa hortako gerlarikeztadin alarma.

Orai behar dügü aiphatügerla hasi diana;haren izena da, arenMadama Belxitina.

Harekin, aldiz, Kanikogerlari bühürzalia,zuiñ baratü izan beitatristeki blesatia.

Trajeria hunen uhuretanerakharri tügün feitak,barber, jüsitizier, bolanteta testimoniuak.

Beste hanitx ekipaje drolebere bersetekin;jiant terrible bat ereizenen da haiekin.

Phezaren hatsarrian,aren, düzie ikhusirenbi espiün sataneriaknola tian trüfatüren.

Harzara jinen da berrizjiant Ferragus handia;defendatüren deo Buljiferektriatian sartzia.

Jakes Oihenarte

9

MARTXA

Satisfazionetan gira,zeren, heben ikhustez,ühüre errezebitzen dügüjente hanitxen jitez.

Orai gure trajeriaznahi nintzate mintzatü,atentzione ükheitiaznahi züntükeiet othoitü.

Jente hunak, badakiziePariseko errebolta;hartarik da güre egünkosüjetaren kausa.

Jente hunak, ikhusten düziekasi herri orotan,errejuisantza bat egitenharen uhuretan.

Gük badügü oranosegür arrazu haboro,zeren hasi izan beita gerla hebenParisen beno gaitzago.

Nuzpait izan da lehen eregerla zibila deithia,bena ordian etxekitzen zian emaztiaksenharraren phartia.

Bena orai, maleruski,emaztia senharrari.Jente hunak, ezteiahori harrigarri?


8

Bena botilla arduoarenükheiteko plazan,paso batez ezarriren deiopipa axisetan.

Ikhüsiren dütüzieoro algarreki lothürik,droleki erretiratzeneskuiñeko aldetik.

Harzara gero berhalaFerragus handia,hek han atzaman nahizüdüri errabiatia.

Botilla bat ardurekingero jinen da Kaniko;harekin konplasentzianaizo batetan sarthüko.

Behin gibelerat eginen düemaztia ikhüsirik;bizkitartian emaztiakeztero eginen kasürik.

Ikhüsiren düzie Belxitina,erhatz bat bizkarrian,latsagiaren xahatzera juoaitenerrabia handian.

Zeren ezpeitakike solamentesenharra nün dian;kolpatü dianez othe soberaerranen dü ordian.

Hainbeste phena badüke, ithürriabehar dialakoz xahatü;düda gabe senharrak egiten,beitzen kostümatü.

Jakes Oihenarte

11

Bena bere maillü handiazeginen dü bidia,eta laster hüstürikikhüsirik triatia.

Ikhüsiren düzie oranoFerragus kolera handian,Belxitinak Kanikozerentako jo dian.

Beste ekipaje batzüdirade libertitüren;nik heben erran beno hobekidüzie kunprenitüren.

Gero ikhüsiren düzie postillünazarrato eder bateki;haren barnian tüzke jaun-anderehauk algarreki.

Triatiala igaranen dütütrionfa handitan,lürreti zunbait bersetemaitiarekilan.

Geroxeago jinen dirabi jaun gazte bohorretan,zuiñ hasiren beitiraKanikorekin tratian.

Bat deitzen dügü Sobanteta bestia Salhatan,ikhüsiren dütüziebohor haiez trükadan.

Tratiaren egitian zunbaitbotilla ardu die edanen,eta Kanikok emaztiaribeste bat dü galdeginen.


10

Jentiak melatüren dirahark merexi beno hobeki,bena atentzionerakeztü eginen ihuri.

Berak ere jüjiakkundenatüren dütü,zeren untsa har ditzanezpeilizate meritü.

Ikhüsiren tüzie berak erejüjiaren aitzinian,hitz bat ezin erranez,konfüsione handian.

Ezpaneza illabürtnunbait finitzeko,jente hünak, banükearrats arte hüntako.

Ikhüsiren düzie baiekipaje propirik,bai eta ürhentzianjianta ere hilik.

Nik erran beno hobekidüzie kunprenitüren,zeren ezpeita posibleororen erraitia heben.

Zien atentzione hünaz, othoi,nahi nitzaitzie gomendatü,eta ene libertate orozpharkamentü galthatü.

Nüla gazte berriz orano,eta ez ikhasirik mintzatzenhartü libertatiapharka dezadazien.

Jakes Oihenarte

13

Ützültzian ütziren düerhatza bortha batian,eta xerment biltzensarthüren miñabesian.

Erhatza hartüren düsenharrak, han sartzian;miserable Kaniko,bere zorigaitzian!

Erhatza Kanikorekihatzaman zianian,ikhüsiren düzie ederkizerbütxatzen bizkarrian.

Lehentxago entzünen dütüzieSabant eta Salhatan,berset zunbaiten khantatzenerrepüblikaren gaiñian.

Gero ikhüsiren düzieKaniko barberian,sangre eta operazioneeginen düte ordian.

Enfin, ikhüsiren dütüzie,bai bata, bai bestia,zunbatenakuoa zenhaien desesperazionia.

Külpadüra ber bekhatiaküsü beitü erratzen,ikhüsiren düzie KanikoXatonen zedülatzen.

Zeren beldür baitateegon eztadin ixilik,hobe diala jüstiziazkraintan etxekirik.


12

Buljifer

Bai, jauna, agradamentüederrik badüzü heben;sonü-egiliak eredantzatü nahi denaren.

Hik zer diok, Jupiter?Badüka satisfazione?Hebeko preparü ederrez,eztüka erraiten deüs ere?

Jupiter

Jaunak, ezta kestioniahebenko agradamentiaz;behar dügü mintzatühorra igaraitiaz.

Satan

Igaran zitaie, Jaunak,triate hortan gaiña,ikhüsi nahi beitützien dantzatzeko manera.

Jupiter

Igaraiten lagünt gitzatzü,Jauna, plazer badüzü;eskiaren emaitekoühüria egigüzü.

Buljifer

Dantzalaz gerozsatisfatüren zütügü;hartakoz, aren, igaraitenlagüntü behar gütüzü.

Jakes Oihenarte

15

ERDIAN

Nahi bada ezkiren kapablegü untsa errepresentatzekoothoi, ükhezie hüntarzünagure falten gordatzeko.

Adio, jaun-anderiak,phartitzen niz mementian,lagünak prestik beitauzteene haidürü aspaldian.

Zien permisioniarekin, aren,banua haien xerkha,eta üntsa, beharra beitütbi kolpüren edatera.

(Satanak jin zamariz. Lürreti mintza Satan.)

Satan

Jaunak, ezteia haupalazio agradablia?Eztüta nik othianegün bonür handia?

Amiratürik nago hebekoprepario ederrez;ene bihotzak eztakizertan den plazerez.

Orai behar dügü, Jaunak,gük sarthü plazeretan;zunbait fortünaren bidiabada hiri hüntan.


14

Satan

Soizie, ene mithilak.Hantxeko hür handi hüralarga-bixtaz ikhusten düt:Ardu bilhakatü da.

Buljifer

Aiei, aiei, Jupiter,guazan bertan lasterka;hüriala khanbiatü gabebetha dezagün barrika.

Jupiter

Satan, zü dantza zite,gü huna artio;üzküz gora sarthüren zütügübarrika hartan gero.

(Mithilak erretira. Sonu. Satan dantza. Praubiak jin, asto bederatan, triate aitziniala.)

Satan

Zer jente zirie ziek,zien asto xarretan?Ala espiü zunbait?Erradazie bertan.

Gilento

Jauna, ezkütüzü güjiten espiünatzera,bena bai zerbait karitatebadükegünez jakitera.

Jakes Oihenarte

17

Satan

Sonu-egiliak, emazieplazer düzien airia,zeren ene mithilakfeitian beitira.

Behar düzie dantzatü;alo, ene mithilak;ezpadüzie hütsik egiten,izanen zidie phakatiak.

(Soinü. Dantza mithilak. Satan jar. Jupiter mintza.)

Jupiter

Gure dantzako manerazkuntent zireia, Satan?Zük ere ari behar düzüphiko bat gurekilan.

(Satan jeiki eta mintza)

Satan

Set ase, mesius;arren, gitian dantza;selui ki mankerakphakatüren dü phitxerra.

Lehen hütsa egiten dianakphitxerra phakatüren dü;gogo hunez kolpü bederaorai edanen dügü.

(Dantza eta Satan so larga-bistaz eta mintza.)


16

Buljifer

Jauna, horiek nur dütüzühain untsa ekipajatürik.Badizie horiek gisalazunbait ahari propirik.

Hots, orai zankho horik,aren, finka itzatzie;sala eder huntarairagan behar düzie.

(Orai iragan praubiak triatiala eta han eror bi aldetarat.)

Satan

Alo, Buljifer behar tiagüjaun horik eraiki;xüti ebilten oranoez ahal die ikhasi.

Buljifer

Alo, jaunak behar düzieorai xüti finkatü,bestela zankho-petanbehar düzie lehertü.

Gilento

Jauna, gü ützi gitzatzie,othoi, gure gisa;ala zien erri-garrihuna jin izan gira.

Juanes

Jakes Oihenarte

19

(Satanek eman eskia eta ütz erortera)

Gilento

Jauna, zü zünbaitizpiritü gaixto ahal zira;gü ezkitizie jentek ihünhola trüfatü seküla.

Satan

Igaran zitaie, aren,hots emazie bertan;nahi zütiet khako hunezbiak thiratü batetan.

(Biak abia eta ütz erortera.)

Juanes

Jauna, gützaz erri egiterajin ahal zira espresüki;bena othoitzen zütütezkitzatzüla interrunpi.

Satan

Hots, aren, ezdeüsak;oraiko aldian bederebehar düzie finkatühaboro erori gabe.

Aigü hunat, Buljifer.Nün ago barne hortan?Bi enbasadore batiagü hebenekipaje eder batetan.

(Buljifer jin)


18

Igaiten niz mahaiñ hortarahor arrapausatzera,zeren eta hau beitaene jauregi ederra.

(Jaits zamariti. Buljifer jalkhi etamintza.)

Buljifer

Egüriok, jiant asto handia;ehiz jauregi huntan sarthüren,nün eztian bidajia egünuntsa phakatzen.

Zer müstra propianhizan huna jiten;areta, behar dük ikhasisarri laster egiten.

Ferragus

Ale, eskelle fripuoa,nula zaitan mintzatzen?Maillü hunez zabaltzen ait,ezpahiz hortik khentzen.

Eztüka ikhüsten, hi ene althianüñhürri bat hizala,eta aho-kolpü bateziretsiren haidala?

Buljifer

Enaik ez iretsiko,zunbat ere behiz üsatü;ezpata hau estomaketinahi deat lanthatü.

Jakes Oihenarte

21

Ezpiritü gaixtuoak, zuoaztehürrün gure ganik;ützi gitzatzie errepausüz,egin gabe trüfarik.

(Sonu. Erretira bi aldetarat. Jianta jin zamariz. Mintza lürreti pasaiüz.)

Ferragus

Ha! Ha! Jentiak, arauzerhotü ahal zirie.Hainbeste gure so egitera,zertara jin zirie?

Badeia khiristirik baterekanpaña huntan? Errazie!Ene maillü handiazzapha dezadan hebexe.

Kaniko deitzen den batekosoki nai erho-erazi,zeren emaztia ützi dianbere bürüzagi.

Jakin ezazie badüdalaehün gizunen indarra.Eztüzieia ikhüsten ene müstralau khana gora dela?

Agertzen bada khiristirikeni deüs ere erraitera,behar düke beste mündialatbona-xera egitera.

Khiristi arraza oroarrabaskiren dütüt;ezpata eta maillü kolpüzoro erhoren dütüt.


20

Ferragus

Ha! Miserable üñhürria!Bortha düka zerratzen?Maillü huntaz deratnik bertan hautsiren.

(Erretira. Sonu. Praubiak jalkhi eta paseia)

Gilento

Egün hun, künpaña ederra,bai eta ilüstria;Jinkuoak detsala harzara berrizalkhar salüta erriz.

Juanes

Jinkuoak benedika zitzela oro,merexi düzien beno haboro.Bai gü ere ziekitrata gitzala miserikordiuski.

Gilento

Benedikatü ziradiela oro,graziaz lagüntürik alkharreki.Zien hun eta kaballeki,poseditzen dütüzien ororeki.

Juanes

Egizie, othoi, karitatia;pratika bethi berthütia;jente pietatez bethia,heda ezazü, aren, eskia.

Jakes Oihenarte

23

Arropari hori oraiahal baderat trankatzen;zankhoz gora bertanhortxe ait ezarten.

Ferragus

Üñhürri hümia,Mintzo iz fierki.Ene mailliak berak erhoren ai,mobitü gabetarik ni.

Aski dük bera hauhire erhaiteko.Abil. Erran ezak etxianorai lehenik adio.

Buljifer

Eztiat erran nahi adiorik;enük lotsa hiretako.Jiten bahiz aitzinasinketa zaik khostako.

(Ferragus igaiñ triatila)

Ferragus

Ale, apho mithiria,fier hiza, fier heben.Maillü huntaz hi eta hire lagünakoro zütiet zabaltüren.

(Sonu. Batailla. Buljifer eskapa.)


22

Gilento

Ezteia jaun aphezik, ez nublerik,ez damarik, ez andererik;heben ezta deüz emailerik,ez aberatsik, ez prauberik.

Juanes

Jente horiek eztie arauz entzüten,ezpaderek azkarki oihegiten;oihü egin ezek, aren,bena lotsa nük eztügüla deüs

/ükhenen.

Gilento (Oihüz.)

Jente hünak eta pherestiak,idek itzatzie beharriak,eta entzün itzatzie praubiak,oihüz beitirade miserabliak.

Juanes

Orai ikhusten dit inütil delaheben pheredikatzia;hots, hür-xorta baten edateraihün ithürririk balin bada.

Gilento

Bai, bena ene lagün maitia,nula da posible edatia;nik ja erran behar badüt egia,jateko hobe nikek apetitia.

Jakes Oihenarte

25

Gilento

Eia, jente galant eta hunak,emadazie zerbait amoina,sos, ardit edo tolosan,hark berak satisfatüren zütie.

Karitatiaren egitia,hori komeni da, popülia;eztüzü aski fediaren ükheitia,behar dizü fedia, esparantxa eta

/karitatia.

Juanes

Eia! Othoi! Jente hunak,ematzie zien amoinak;segür da ezi Jinko hünakemendatüren deitziela hunak.

Gilento

Amoina egitiak eztüseküla ihur praubetü;Jondane Phaulek erraiten dü;ezta behar düdatü.

Juanes

Ez deia heben ihur ereguri emaile, deüs ere,ez artho-muxi bat ere?Eta nula biziren girade?


24

Jupiter

Jauna, zer galthatzen düzügure fidelitatian?Mintza zite, aren,zer düzün phentsamentian.

Satan

Badakizie, Jaunak,ni errege bat nizala,eta ene zerbütxüko, zieküste düt propi ziriela.

Hartakoz behar düzie ziekenekila engajatü;gero izanen ziradeiemerexi bezala phakatü.

Buljifer

Nahi bagütüzü, jauna,untsa errekunpentsatü,zerbütxari hoberikmündian eztükezü.

Hik zer diok, Jupiter?Hun düka bihotza?Jaun huneki engajatzeko,eheitekia mintza?

Jupiter

Ezta kestionia, jaunak,heben akordatzeko.Gitian erretira hebenti,errefletzionen egiteko.

Jakes Oihenarte

27

Juanes

Areta, segürtatzen ait nik ere,edatez mintzatü baniz ere,jateko apetitia hobe düdala halere,ezi aspaldian eztiat jan deüsere.

Guazan, guazan barne hortara;mentüraz nurbait badük,behar badaheben eztiagü besterikbaizik eta erri eta karkaza.

Gilento

Orai gü baguoatza.Adio, anderiak eta jaunak.Agian sarthüren deitzieastuoak üzkian belhaiñak.

(Sonu. Erretira.JJupiterter, Buljifer eta Satan jalkhi. Postilluoa juoan karretala.)

Satan

Giradianaz geroz, jaunak,alkharrekin adixkidiak,behar dütügü eginfidelki kundizioniak.

Buljifer

Jauna, gure fidelitatiazeztüzü behar mintzatü,zeren mündü orotanparerik ezpeitügü.


26

Satan

Behadi hünat, Jupiter.Egin düka errefletzione?Behar nikek jakindenborarik galdü gabe.

Jupiter

Bai, jauna, egin tizüt,eta soberaxe merke.Oürthian behar nikezübi sakolen bethia ürhe.

Satan

Sakolak aski xipi badütük,horrez akort gütük.Eta hik, Buljifer,zunbat beharko dük?

Buljifer

Sira, ni gütiagozkuntentatzen nüzü;bi milla libera, aments.Behar nükezü.

Behar nikezü haiegatihamar neskatila phüntzela,güstü düdan orozlibertitzeko hariekila.

Jupiter

Aiei, nik ere, jauna, banizünbizpahiruen beharra.Etzitazü ohartü, adesa,horren erraitera.

Jakes Oihenarte

29

TRAJERIAREN LEHEN PHARTIA

(Erretira. Sonu. Jin postillüna, karrera bateki, asto bat thirazale. Egin paseiü eta postillüna mintza lürreti.)

Postillüna

Jente hünak, badeia hebenihür aizinatürik?Ezi badügü hebenekipaje propirik.

Jaun-andere batzü diraenekin bidajatü,zuiñ beitia ollaltegikohaga bezaiñ xahü.

Eginik dira dejatapaje handirik.Gizun bat badügü hebenkolpüz lapidatürik.

Emaztia hartü ükhen balübere eskü-peko,egün etzükian, heltü bada,barbera beharko

Orai karrosa hortarikjalkhi zitaie bertan:nik iganen zütiettrionfa handitan.

Orain karruxatik elkhi eta igan trionfan triatiala, postillünak bandera etxekiz, paseiü bat egin eta gero erretira. Sonu. Hirür satanak jalkhi.


28

Aho bat ere badizülabia bezaiñ handikoeta ezpaiñak propizaldari biltzeko.

Jupiter

Hura phüntzela izanik ereeztüzü estonatzeko;nik ja eztit nahi;atxikazü züretako.

Buljifer

Hura kapable düzügizunaren joiteko,eta orano bestaldeosorik iresteko.

Eztakizia egün erezertako giren heben?Ifernialat eramaitekoemazte gizon joiten.

Satan

Jaunak, ez, aren, xerkhaneskatila phüntzelarik,zeren eta ezpeitaohakuetan baizik.

Jupiter

Satan, ezpadüzü guretakobatere phüntzelarik,ezar itzazü horiek oroüzkü-ziloti sarthürik.

Jakes Oihenarte

31

Satan

Neskatila phüntzelak aurthenarraroxe dütük;plaza huntan orotan denahantxeko hüra dük.

Buljifer

Jauna, berzale zünbait düzü hurabizkarraz alde hüntarat.Gero zük ikhüsten dütüzüharen bertz iphürdiak.

Jupiter

Ez tüzü ez mündü huntanhalako neskatilarik,seküla balinda sorthüemaztiaren üzkü-zilotik.

Satan

Ago hi, Jupiter.Mintzo iz korteski.Orizie ene larga-bistaeta so egin hobeki.

(Eman larga-bista eta biek so egin)

Buljifer

Aiei, jauna, hura düzümustro ikharagarria.Begiak berak baditizübi xaskiren bethia.


30

Kaniko

Hünen beste jenteegün heben badügü,zien uhuretan nahi ditbillart bat plantatü.

Herri huntan ezpeitaegündano jokhatü,beste aire batian behar dizügüegün libertitü.

(Satan jalkhi herritatzera)

Satan

Ai, urde asto pürrua,fantesiaz bethia,hire bizkarrian dük egünkolibertitzeko lekhia.

Zer tresnak dütükanbillart baten egitekobeste lanik badik, bai,hire emaztiak hiretako.

Kaniko

Ene emaztia eta hi,biak algarreki,ezarriko zütiethortxe zankhoz goiti.

Satan

Hobe hüke emaztiarennausi izatia,eta hüra nausitü onduanbesten desafiatzia.

Jakes Oihenarte

33

Buljifer

Eta gero zuazazihaur Zarabozalat,galdeginik baitziraerhuen palaziulat.

Satan

Ezpalin bazineztezien zankhuer fida,ez ahal zintakeeni hola mintza.

Jupiter

Ezkütüzü zure beldürhaboro ezi ez ülü baten;laurdenkatüren zütügüezpazira untsa mintzatzen.

Satan

Ale, kanailla salduoak,maradikatü debriak,orai nahi deitzietbier idoki erxiak.

(Sonu. Batailla. Mithilak ezkapa.)

Satan

Bazuazte, jaunak, bazuazte,adiorik erran gabe;sarri ere, balinda, nünbaitheltüren girade.

(Kaniko sar. Xaribari.)


32

Sabant

Hamabost libera balio tizüzüriak haboro, Kaniko.Bütilla bat ardu idok ezazü,tratiaren egiteko.

Salhatan

Ützi nezak ene gisaegiteko hortan,ala hi kunprenitzen izbehorren tratian?

Kaniko

Jaunak, aren, banuaarduoaren xerkha.Jar zitie arten hüntan.Hebenxe da mahaiña.

(Sonu. Ekhar arduoa eta hiruak mahai ñia jar.)

Kaniko

Nahi düka egin dezagünjaun hunen erranetik?Ezi hamabost liberaeniak hiriak beno haboro balio tik.

Salhatan

Eztüzü ez baterehunen errana balable;hamabost libera behar titeta ene behorra züre.

Jakes Oihenarte

35

Jinen tük, bai, berhala,hire zorigaitzian,bi gizon bohor bederetan,ari nahiz tratian.

Hire emaztia gerobuillta baten bürian;hire bizkar handi hortanariko dük billartian.

Kaniko

Ezpiritü gaixtuoa,khen akit aitzineti,ala, aments, akort izene emaztiareki?

(Satan erretira. Sonu. Sabant eta Salha tan zamariz jin eta paseia triate aitzinian; Kaniko jalkhi eta mintza.)

Kaniko

Nürat ari zirakünpañarekin, Salhatan?Nahi zira ari gitiangüre bohorrez trükadan?

Salhatan

Nula ez gira arikotratian ere, Kaniko?Zunbat emanen düzü?Errazü gañeatiko!


34

Kaniko

Nun ago, Belxitin?Barne hortarik aigü hunat,idok ezagün mementianardu butilla bat.

(Belxitin jalkhi eta mintza, südürriala juoanik Kanikori.)

Belxitina

Ale, ürde gormant,zorriek jan-beharra!Hüntarzünaren igorteko ere,behar düka neskatua?

Oürde auher zarrak!Eztüzieia jeiki ordü?Ala nahi düzieiabarrika oro hüstü?

(Ferragus zamariala. Kanikok har botilla eta abia balenzan. Belxitinak urthuki mahaiña eta argia; gero loth Kanikori; joiten dialarik, pipa urthuki. Kanikok ostiko eman nahi eta ezin atzaman. Sabant eta Salhatan loth.)

Sabant

Ale, milla debria! Eta horik?Zer jesto dütüzie?Gü girela kausa, lehen aldianhasi othe ziradie?

Jakes Oihenarte

37

Sabant

Behar derozü, Kaniko,eman hamar libera,eta tratia hortan finitü.Dügün edatera.

(Edan)

Kaniko

Jaunak, eginen dügü hortan,bena behar dügü thermaño;bost libera eginen dit Bazkoz,eta beste bost Phentakosteko.

(Jan eta edan.)

Alo, aren, jaunakakort girenaz gaiñan,beste botilla bat arduphakatzen ahal düt konpañan.

Eta lehenik pipatü,jaunak, ziekilan;ardua erakharriren dütgero mementian.

Salhatan

Ez presa batere;pipa ezazü, Kaniko.Ala eztüzü, aments, emaztiaere zure manüko?

(Orai pipatzen has Kaniko; argiarekin pipatzen. Gero mintza)


36

Iretsi dütüt hankozamari eta aberiak,bai eta artzaiñer erebortxaz bere ardiak.

Mahaiñ huntan nahi nizorai bertan plantatü,eta maillü handi hunezkhiristiak oro zaphatü.

Ez da mündian sorthüni bezaiñ gizün handirik;khiristiak xahatüren dütütene maillü handiaz nik.

Orai mahaiñ huntangaiña igaraiteko,lagün bat hün nükegoiti thiratzeko.

(Jaitsi zamariti. Satan jalkhi.)

Satan

Hau naiala ni oraihire lagüntzera jiten;khako hün bat ere badiathire thiratzeko heben.

Aigü hunat bertan;ekharrak eskia.Nik thiratüren aitkhako hunekila.

(Thira eta Ferragus mintza.)

Jakes Oihenarte

39

Salhatan

Ez, debria baliz ere ez,orai odol hotzian:Ale, itxüsi zarrak!Gorde zitaie mementian.

(Oro erretira. Sonu. Ferragus jiganta zamariz jin, üzkialako aldialat delarik.)

Ferragus

Ha! Ha! Khiristiak,nürat gorde zirie?Ni ikhüsi naizienianlaster egin düzie.

Hatzeman bahündüt, Belxitina,senharrari jokaz,janen züntiedan biak,zabaltürik ene mailliaz.

Bena balinba, zunbaitatzemanen zütiet.Arrakuntratiak orozedi-eraziren beitzütiet.

Apetitü hun bat badütKhiristien jateko;eznütüke hamabostsobera apairüko.

Olandako landetanbizi nintzan orai artino;han ere ezdüt oraibizigarririk haboro.


38

Satan

Ale, animal handia,eztiat lasterrik eginen,bena bai khako hünezhi therresta eramanen.

(Igan triatera)

Ferragus

Alo, Satan, oraibehar diagü kunbatitü;küküso bat bezalanahi ait zaphatü.

(Batailla. Satan ezkapa.)

Ferragus

Ha! Miserable ülia,ihesi juoan iza?Hik zer eginen hian,nik phentsatzen nia.

Bena jiten bahitzaitharzara herritatzera;lehertüren ait hebexekarakoill bat bezala.

Ni orai banuaaphür bat errepausatzera.Sarri ützülien nizkhiristi zunbaiten jatera.

(Sonu. Erretira.Kaniko jalkhi eta mintza)

Jakes Oihenarte

41

Ferragus

Ja, Satan, ja, emeki,enezala hola thira.Khako xar horrezxilatzen deitak larria.

Satan

Igan adi, aren,animal handia;üdüri dük badialahamar kintaleren phezia.

Ferragus

Ale, debrü mithiria,ützi ezadak larria.Igaten baniz horraidokiten derat bizia.

So egin ezak hunat,ene maillü handiari;hünek aphua bezalalehertüren behai.

Satan

Igan adi, arentriate huntan gaiña;ikhüs dezagün bertannula zaphatüren naia.

Ferragus

Nahi düka ikhüsi othian,ene müstra orriblia,igaiten baniz horra,zer lasterra eginen dia?


40

(Erretira. Sonu. Belxitinatina jalkhi eta mintza.)

Belxitina

Nürat othe zaitene senharra Kaniko?Naski beharko dü harekorano zünbait phanpako.

Ala sobera kolpatüothe düt azken aldian?Aleta, ükhenen tü bailehen errekuntrian.

Hanitx emazte ikhüsten titsenharrak bürüzagi;brida laxuegi üztiakegiten dü hori.

Emaztekiak elüke beharizan sobera astaiña;jo behar die gizunekbizkarreti behera

(Satan jalkhi eta mintza)

Satan

Arrazu dün, Belxitina;behar dün lahardekatü;gero, hura hil denian,beste bat xerkhatü.

Ordian irabaziko dünbentüraz zerbait tratian,eta gero gurekierreren ifernian.

Jakes Oihenarte

43

Ha! Ezteia malerusmündian ene zorthia?Behar düt desesperatüedo galdü bizia.

Zerentako abiatü nizberritan ezkuntziari,emaztia ükheitekoznihauren bürüzagi?

Hobe lüke gizunakbere büria ithotzia,ezi ez eta emaztegaixto baten hartzia.

Ikhüsten düzie, jente hunak,nüla agizü zaitan;bai, eta orano ereni bardin arriskian.

Arduren idokitzerahura manha nezan,arrazuiñ bat zena othian,olhuoak ükhen nitzan?

Bena daigün aldianezin badüt garhaitzen,xahüki errabiatüriknaizie ikhüsten.

Ale, perfida traidoria,maradikatü debria,kostümaren üzteko eresobera iz trebatia!

Jente hünak, banua;eniz batere fida,ükhen eztezadan, aments,püblikuoan deshuhuria.


42

Jupiter

Zer düzie, jaunak,hainbeste azantz egiteko?Haur naiziela Jupiter,eta zer düzie erraiteko?

Satan

Eztiat erraitekorikzientako batere,bena nün egon zirienbertan errazie.

Buljifer

Jauna, eztüzü propiorai erraiteko züri;hartakoz pazentziahar zazü arranküra gati.

Satan

Propi ala ez propierradazie fite;bestela aldiz, kanpuoabiek har ezadazie

Jupiter

Jauna, atsülütokijakin nahi badüzü,hortxe, etxe gibeliankhaka egiten egon gütüzü.

Lan hori gükzure zerbütxüko egin dügü,eta satisfet güntükezühala kuntent bazina zü.

Jakes Oihenarte

45

Belxitina

Ifernian erreik edo gabe,eztiat ja sofritüren;hünen beste nizano,petik diat etxekiren.

(Belxitina erretira)

Satan

Trüblamentütan nago,ezpiritia nahasirik,ene mithilak nün direnezpeitakit berririk.

Bügre hürak, arennünbait lo dütüt,ezi bi oren hüntanezin edireiten dütüt.

Buljifer, hiri ziuoat:Aigü hunat fite,bai eta haiñ üntsaJupiter aphua ere.

(Buljifer jin eta mintza)

Buljifer

Jauna, zer othe düzühainbeste azantzekin?Ala uste düzü egonengirela bethi zurekin?

(Jalkhi Jupiter)


44

Satan

Eztü deüs egiten oraiheben belharikatziak.Alo, eni eraküts etzatziexahü tüzienez üzkiak.

(Batailla. Ezkapa mithilak. Satan dantza; gero erretira.Belxitina, erhatz bat bizkarrian, jin.)

Belxitina

Ene senharra naskioraikuan galdü dit;ithürria ere nihaurekxahatü beharko dit.

Areta, baliatü zaio,zeren den eskapatü;bestela beharko zükianlatsagia xahatü.

Gizunari etzaio behardeüsere pharkatü;emaztia malerus da,gizunak gaiña hartzen badü.

(Erretira ezker. Sonu. Sabant eta Salha tan jalkhi eta khanta paseiüz)

Biak

Biba la liberte, egalite,Frantziako errepüblika,nahi bada ükhen dügüherrian erreboilta. (Sonu.)

Jakes Oihenarte

47

(Satan mintza khexatürik)

Satan

Beste manerarik ehianaarrazu horren esplikatzeko?Ziauzte, badiat nik xarpazier üzkiaren xahatzeko!

Buljifer

Lan hortako, jaunaeztüzü aski ezti hori;egitekoz, egin itzagüzüzure mihi lüziareki.

Satan

Errespetiak oronürat ützi dütüzie?Alo, untsa mintzatzenikhasi behar düzie.

Defenda zitaie eni,edo goguoa emazie;bestela biek biziakgaldü behar dütüzie.

Buljifer

Koraje, to, Jupiter,loth akio Satani;larrütü behar diagü,ene fedia, oraikoti.

(Batailla. Mithilak belharika.)


46

Salhatan

Har ezak kaidera hori;nik phartitüren diat orori.Hobeneti idoki dükabotilla ardu hori?

(Orai Belxitina jalkhi ezkerreti, erhatza bizkarrian; Kaniko erretira berhala eskuiñ.)

Belxitina

Egündanoti ez da ihuneni lana falta;orain ere behar düt juanxermendien biltzera.

(Belxitina erretira eskuiñ; ützi erhatza. Kaniko jalkhi eta juan mahaiñera, borthan erhatza hartürik.)

Kaniko

Jaunak, ez erran eztüdalaseküla deüs ekharten;erhatza ere badükegüxahatzeko barnen.

(Jar mahaiñian; jaten has. Belxitina jalkhi eta juan mahaiñera. Khexatürik mintza.)

Ale, mila debria!Zerk ekharri hai hi hüna?Ni erhatzaren onduoaneta kasü ere heben düka?

Jakes Oihenarte

49

Parisen erauntsi dieaberatsen kuntra;heben aldiz emaztiasenharrari joka. (Sonu)

Parisen erauntsi diehanitx diharü gatik;heben aldiz botilla batardu futüte gatik. (Sonu.)

Parisen erauntsi dieFrantzia oro gatik;heben aldiz emazte batekporra pasatzia gatik. (Sonu.)

Dügün, ene lagüna, eginbazkari bat handirik,eztügülakoz etxianhaiñ emazte gaixtorik. (Sonu.)

(Orai mahaña ezar eta biak jar.Jaten ari; Kaniko ager bistara botilla bat ardureki.)

Kaniko

Zer diozie, jaunak?Badeia apetitü?Nik ere hau badüt,nahi banaizie khümitatü.

Sabant

Aigü, aigü hunaxe,nahi bahiz, Kaniko;gü bezaiñ hun iz, bai,phartiaren thiratzeko.


48

Ferragus

Ha! Zer plazerapiparen zihikatzia!Neskatilak, erradazie.Ezteia hori egia?

Miserabliak, ardürahütsik pipatzen düzie;halere zien mihianarrakastak handi dütüzie.

Nik pipatüren düt;batüt arnes güziak.Bena hantxeko mithil haiekdütie zien pipen ziriak.

Soizie, soizie, hantxeko hüra,begiak ürratürik,ene bereki eraman nahiz,ahua zabaltürik.

Areta, enai ükhenenzeren tian begiak gorri;bat beitüt hitzartürikhogei mila liberareki.

Jaiki eta pase(ia.)

Ha! Zer plazera egünheben paseatzia!Üntsa aserik denakdesiratzen dü lotzia.

Ni ere arrigolatürik nizitxain bat bezala;idi bat jan düt bere larrüeta aztaparrekila.

Jakes Oihenarte

51

Ala ekharri dük, aments,bizkarrian zerbütxatzeko?Ezpadük hala ekharri ereetzaik faltatüko.

Kaniko

Emazte mila debria,khen akit aitzineti!Aiher nün bi ostikataz hezadanzankhaz gora urthuki.

Belxitina

Ale, koki bugria,hik bahia eni ostiko?Ükhenen tük, bai, erhatzarengiderra hauts artio.

(Belxitinak erhautzaz jo; Kanikok ostikoz atzaman nahi. Sabant eta Salhatan lot.)

Sabant

Aiei, debrü emaztia,gizuna hilen dün;eta gero beste bat,nün atzeman dün?

Salhatan

Holako emaztiaren, badüksegürki gizun bat franko.Miserable tristiaphena ikhusteko!

(Erretira. Ferragus bera jalkhi eta jar pipatzen.)


50

Aurkhi, lasterkatü naiklehü bat bezala,bena orai nahi ait eramaniferniaren erdira.

Ferragus

Ene eramaitekoiferniaren erdira,behar litikek, aments,hi bezalakorik sei mila.

Satan

Aski ni nihauhire eramaiteko;jaiki adi bertaneneki künbitatzeko.

Ferragus

Khen akit hebeti,eta ni ützi lotara;bestela lehertüren aitapho xar bat bezala.

Satan

Enük khendürenseküla, hi jeik artino;nahi diat ikhüsihire tailla oro.

Ferragus

Nahi düka ikhüsi,ene mustra handia?Bena laster eginen dük,leheneko aldian bezala.

Jakes Oihenarte

53

Orai nahi nintzateaphür bat errepausatü;ixil egon zitie, mement batbehar beitüt lothü.

Bena othoizten zütietenezaziela interrunpi;bestela lehertüren zütietmaillü handi huneki.

(Etzan eta lo. Satan bera jalkhi.)

Satan

Ha, ha! Hor intzana,animal handia?Aigü, jaik adi,behar dük jin enekila.

Alo, bertan, aren,iratzar adi berhala;bestela khako hünezeramanen ait therresta.

Ferragus

Zeitera iz hüna,debrü Satan xarra;khen akit horti,eta ni ützi lotara.

Satan

Ehait nahi ützi,maraut urdia;behar dük orai phakatüeni egin afrüntia.


52

TRAJERIAREN ÜNDAR PHARTIA

(Barbera jin zamariz)

Barbera

Jente hünak, jiten nizegün herri hüntara,zuiñ hau deitzen beitaKonstantinople herria

Hau naizela, aren, Barberaegün zien herrian,aprobazionez kestionemintzatüren niz mementian.

Hünen beste jente heben,güziak ene haidürü;hartakoz behar dütberhala jauregi huntan sarthü.

Hebenti mintzatüren niz,eta lanian ariko;nik sendo-erazten dütüteritarzün suertiak oro.

(Igan triatiala eta jar.)

Jente hünak, huillan zitie,eri blesatü güziak,konkor, xainkü, begi-bakhotxütsü, mütü güziak.

Haginian min düzienak,abis bat nahi badüzie,hüra zuiñ zien etxetanaisa eginen düzie.

Jakes Oihenarte

55

Satan

Eztiat eginen, ez,hire gatik lasterrik,bena bai hi eramanenbizkarrian hartürik.

Ferragus (Jaikitiarekin).

So egin ezak hünat,ene maillü handiari;hünek aphua bezalalehertüren behai.

(Batailla. Satan ezkapa.)

Ferragus

Baliatzen zaik, Satan,arhin baitük aztala;bestela lehertüren aitsagü-hüme bat bezala.

Bena jiten bahizberriz herritatzera;ehiz eskapiren,oraiko bi aldietan bezala.

Orai behar düt erretiratüzerbaiten xerkhatzera,idi bat ahal badüt ediren,gero haren jatera.

(Erretira. Sonu.)


54

Gero ezküntüren ziriephütz-egile zünbaiteki,ohian büriak untsa kükütürikberotüren algarreki.

Hantxeko huak ereezkontü dira aitzineko egünetan,bena errexistruak egin dütienünbait, zokho horietan.

Khündia behar balüte,bai eman hebenxe;erran liote egin dütielanünbait piragainkaxe.

Orai zien presentziakplazer balin balü;nahi nintzate kargü hau benohandiago batetan sarthü.

Jaun-anderiak, zien botzetanbehar naizie izentatü;nahi nüke sarthü maiatzianParisen depütatü.

Ene eletzionian,aski botz ezpada,maiatzian emanen deitadeasto güziek bedera.

(Kaniko jalkhi esküñeti. Paseia.)

Kaniko

Jauna, hau naizülaeri miserable bat,züre sokhorriariaprezatzen den bat.

Jakes Oihenarte

57

Haginian min düke gizon batek,eta eskiez ezin idok;nik emanen deiziet abis bateginen beitüzie orok.

Nik ikhüsi düt Bersaillenhazienda-büria hortzak batere ez /higitzentripa saldan egos etagüziak esküz khentzen.

Jente hünak, horiaise eginen düzie,minik haboro ezdükezielani bermatzen nitzaitzie.

Eta orano beste alde,badüt erremedio,neskatilek berek nahi dütiensenharrek ükheiteko.

Neskatilek preferatzen diemantharik gabe ebiltia,eta erremedio harenbotigan erostia.

Nik ikhüsi tüt neskatilakPariseko hirian,bere martxandiza saltzenbeste muienik etzianian.

Neskatilak, eros ezaziearragretik gabe,nünbait arranjatüren giramartxandizala gabe.

Nahiago dit erremediuamerke konposatürik,hari phütz bat egin etahüra eman kitorik.


56

Beste aldiz ere, Jauna,pegesa baten gaiñeti,paso batez ezarri zitazün,pipa frikazeiatürik.

Barbera

Ha! Emazte gaixtuak,holaxe egiten düzie;senharrak maite ezpatüziejoka erabilten dütüzie.

Zeren espeitie ükheiten ahalberek maite dütien hürak;hartakoz, emaiten dütie besterogenik gabe olhuak.

Emaztekin eztaseküla fidatzeko;horra nün zirien hirriskianbiziaren galtzeko.

Jauna, nezesari daprüdenki aji nadin;aments, kolpü horietarikheben berian hil etzitin.

(Bisita eta mintza.)

Aiei, eta jauna, bexküra horiekoro kolpiak dütüzü,üstez züre koloria zünianabantzü nüzü trünpatü.

Jakes Oihenarte

59

Malür bat ükhen ditiragan astian,errekuntra dezadankünpaiña bat auzuan.

Barbera

Jar zite lehenik hortxekaidera hortan gaiñian,xüti egoitez, aments,akhit etzitian.

(Jar Kaniko)

Esplika zaite orai,ene jaun maitia,eta erradazüt zer gisazzü ziren kolpatia.

Kaniko

Jauna, erran den künpaiña hartangustian nintzalarik,ene emaztia hara jin daüdüri errabiatürik.

Bazkaitan ari zütüzüngüstian algarrekin;ni ere hara juan nündüzün,botilla bat ardürekin.

Erhatz bat banizünekharririk nihaurekin,hartaz eman ditazü ehün ükhaldigütien gütieneti.


58

Barbera

Alo, aren, jauna,zük bihotza hün düzü;denborarik galdü gabehartü behar düzü.

(Eman aiüta.)

Kaniko

Aiei, aiei, jauna,eztüzü khausitzen xiluoa;ifernian erre balitzxiringa horren mokua!

Barbera

Zaude ekhürü, aren;kilika düzü üzkia!Sühartüren zaizü ziluoa,gizün milla debria.

(Erretira. Sonu. Barbera jalkhi paseiüz.)

Barbera

Jente hünak, ikhüsi düzieene operazionia,nüla sendo-erazi düdangizon blesatü hüra.

Sangria beno hobe daorano labamentia,zeren zaphoratzen beitübarne kurrunpitia.

Jakes Oihenarte

61

Kaniko

Jauna, so egin ezazü untsa;nezesari da so egitia,ezi ene egitez ere arrastanbadit segürki beltx airia.

(Barberak so egin eta mintza.)

Barbera

Orano enian ikhüsikolpü horien parerik;areta, ene denboranzunbait eri bisitatü dit.

Sangre bat behar düzülehenik zankhoti,odola beheraeraits dakizün bürüti.

(Seiña eta mintza.)

Orano züre odolaalteratürik da biziki;beldür nüzü erremedioeztügün orano aski.

Labamentü bat behar zünükeodolaren freskatzeko,eta ez heben lagünikharen emaiteko.

Kaniko

Jauna, eztit nahiihür ere lagünik;nihaur egonen nüzü hortxeüzküz gora jarririk.


60

Jente hünak, horranüla agitzen den;abis gaistuoaguoak dirabatzietan üntsa phakatzen.

(Erretira. Sonu. Kaniko jalkhi.)

Kaniko

Eztüt beste berririk entzütenorai bazter orotan,baizik nahi direla libertitügüre uhuretan.

(Ürhatsa khexa.)

Areta, mila debria,pentsatzen dit nurk erran dian,bena beldür niz bidaje batenekin eginen dian.

Banua; behar düt oraimementian zedülatü,bai eta sekülakozpresuntegian zerratü.

(Erretira. Sonu. Kürriera jin zamariz. Salhatan jalkhi.)

Kürriera

Jauna, letera batbadit zuretako;aski gomendatürik nizxüxen emaiteko.

Jakes Oihenarte

63

Labamentiaren operazioniadifizil da, popülia,zeren aisa beita küntrekoziluoaren atzamaitia.

Süstut, neskatilerneke da aplikatziazeren aisa beitabiez bat egitia.

Bizkitartian ausartago diraberak Barbera beno;hartakoz baratzen diratrunpatürik gero.

Presuna bakhoitxak batübederatzü zilo,eta haietan bat baizikez labamentiarentako.

Jente hünak, erredazie gerogaitz denez trunpatzia;ezta, ez, mirakuillü üsüheltzen bada desordria.

Hanitx neskatilakekhar-azten die Barberaeta gero behar berek nahidüten lekhian xiringa.

Zünbait malür ezda heltzenizanik ere Barbera;ikhüsi dügü baratzenüzkü-ziluoan xiringa.

Eta gero hüraemeki-emeki hantzen;bederatzü hilabeteren bürianberriz operazione egiten.


62

Presidenta

Ikhüsi itzak hünateia zer dioten;Pariseko berriakdüda gabe heben.

Kürriera

Jelos nüzü hatikothe direnez hantik;huillanagotik ereberri xarrak sendi tit.

(Paperak har. Kürriera juan. Presidentak irakur paseiüz ixilik; gero mintza.)

Presidenta

Ago, milla debria!Heben düguia erreboilta?Baia emaztiak hasisenharren phanpaka?

Bada mira barberakezpeteit deüs erran;areta, ikhüsi dütorano egün goizan.

Behar düt, bai, irakurri,gure audientzian;behar dügü libertitüarratsaldi hüntan.

(Erretira. Sonu. Kaniko jalkhi. Paseia.)

Jakes Oihenarte

65

Salhatan

Erremestiatzen zütüt,jauna, züre phenaz;zerbait inportantziahola diozünaz.

(Salhatanek irakur letera; paseiüz. Gero mintza.)

Salhatan

Zeren debrü behar düt juanjüjiaren aitziniala?Jente gaisto da batzütanikhüstia sobera.

Behar bezala ezpeitütihün gezürrik erran,ezpadie entzün nahi,eztie egin behar.

(Erretira. Sonu. Kürriera jin zamariz; mintza lürreti.)

Kürriera

Badeia ihür ereaudientzia hortan?Ezi badit istoria frankopaper eli batzütan.

(Presidenta jalkhi.)


64

Egiteko horrezbehar düt orano kontsültatüeta gero ahalazfite zedülatü.

Ha! Debrü emazte gaixtua!Hik dün hori khausatü;lehenik olhuak behar etagero ahalkia pasatü.

(Jalkhi Barbera eta presidenta.)

Presidenta

Behadi hünat, Kaniko!Horik zer jesto dütük?Gizun hoiek zer gisazzedülatzen dütük?

Kaniko

Jauna, amurekatikihün eztitian mintza,malerus horiek beitiebethi zerbait pleinta.

Barbera

Zer debrü nahi dük? Hoiekeztie deüs deklaratü.Ala hik behar dükherria gobernatü?

Nahi badük herriaixilik etxeki,goizetan behar dükorai beno goizago jeiki.

Jakes Oihenarte

67

Kaniko

Ale debrien egina,holako kartiera!Berri-kharreiazaliakbethi badireia?

Ala fortüna tristia,betzait eni gerthatü;orano ere behar dittribülazionian sarthü.

Helas! Thürmentü dütbethi lekhü orotan;bat ezin süportaeta gero berritan.

Hürrari behera duenak erezer nahi phentsatzen dü;hartakoz behar dit egiagezürriala khanbiatü.

Behar düt abantzatünihaurk abiatü,aments püblika dezen,pleinta bat phausatü.

Ikhüsi gütien huakbehar tit zedülatü,berria barreia eztezen,jüstiziaz kreintatü.

Ordian gero hürakbeldür beitiateke,halaz ene ühüriagorderik dateke.


66

Kaniko

Bena beitakite nurbaitek,emaztiak ni jo niala,hartakoz nahi tit erakharrieztitian deklara.

Eta naski dejahasi beitie geia,nahi dit bara ditianerrerik üzkia.

Barbera

Ha, ha, ha!Hori dük, hori! Debria!Hiaurek beno hobeki eztik ihurkbarreiatüren berria.

Presidenta

Heben orok jakinik ere,ezpeita harat heltia,hiaurek Sabantürikezarriren dük jüstizia.

Barbera

Eta hori hala badahiaurek eztakila?Nüri nahi dük horrezeratxeki külpa?

Ixilik egon bahendieta etxerat itzül horti,hiaurrek ezarriren düksaltsa kharatsegi.

Jakes Oihenarte

69

Kaniko

Bena nahi tit menazatü,ixilik egoiteko;kapable beitira solazarenaitzina phusatzeko.

Presidenta

Bena, debrü gizona,hori zer solas dük?Garbiki mintza adi.Gü ignorant gütük.

Kaniko

Bazakit nihaurekzertaz mintzo nizan;nahi tit etxekiamiñi bat kreintan.

Barbera

Zer kreinta nahi dük hikherrian phausatü?Hitzaz eztük ihurizanen enbrasatü.

Presidenta

Bena, maradikatü gizona,hik badük zerbait goguan.Eztük nahi ezarri araberignoranta jüstizian.


68

Halaz xüxen jin niz,hartü günian orenian;horra nün düdan külpabliaekharten neürekilan.

Üxera

Jaunak, behar dügüexenplia phausatü,eta kalomnia-erailiagaztelian zerratü.

Presidenta

Ditzagün biak entzün,prozesaren jüjatzeko;ageriko da, defautianzuiñ diren aitzinago.

Luzien

Kontzentziaren erditierran ezadazü, Salhatan,eia ikhüsi düzünez emazteriksenharrari jokan.

Jauna, ene arrazuoabethi gisa bat düzü;ikhüsi eztüdanik eztitseküla deklaratü.

Luzien

Egia erraitekohala behar da, Salhatan.Zeren erauntsi düzü Kanikohunentako pleintakan?

Jakes Oihenarte

71

Kaniko

Eztiat batere axolikzer nahi beita den.Nahi dütüt kreintatü;ezteret pharkatüren.

Presidenta

Jaunak, hau düzielagizunaren büria;abil, abil, juoan adieta liberti-eraz mündia.

Kaniko

Banua bertan halere,denborarik galdü gabe;bihar zortzikozedülatürik beitire.

(Erretira)

Barbera

Gizon hüra juan da,ürhatsa aski üsü.Alo, jaunak, gük ereerretiratü behar dügü.

(Erretira. Üxera, presidenta eta Luzien jalkhi eta jar. Gero, Salhatan eta Kaniko jalkhi.)

Jinkuoak egün hun deiziela,kunpaiña ohoragarria;badakizie zer gisaz dengure bidajia.


70

Satan

Soizie, soizie, xorrotx hekneskatila haien kota-petan.Maradikatiak, ezar itzatzieeskiak sakola horietan.

Zeren hor beitie zunbait sosetxekuer ebatsirik,üzkü-zilo horietan aldizsei-arditeko bat baizik.

Areta, hüra ere ez dasegürki hanbat küriusa,xürian balin badieoihal gorriaren buketa.

Marixalak, bil ezaziebost liberako horietarik,zeren ezpetzaizie biltzia permiserregeren figürarik.

Hunak oro biltzen tügüifernüko maseko,zeren ezarri beitüFrantzia trublatürik oro.

Jente hünak, horiaisa da künprenitzeko;ifernialat jiten zirenianhan dütüzkezie oro.

(Erretira)(Jüstizia jalkhi eta sonü. Belxitina, Kaniko jalkhi. Oro jar.)

Jakes Oihenarte

73

Salhatan

Enetako lükezü badajaun hau obligazionetan;Nik begiratü ezpanü,emaztiak hilen baitzian.

Luzien

Egün zortzi jinen zirazure emaztiareki. Kaniko.Ordian badit zierbi hitz erraiteko.

Kaniko

Ene prozesa, hartandüzieia jüjatü?Nahi dit Pauberatplainta deklaratü.

(Erretira berhala)

Luzien

Jauna, idek azü bethiahalaz elhe güti;egiak ere eztizüerran behar bethi.

Erretira zite orai,nahi zirenian,eta ez jin haborodiskus horiekilan.

(Salhatan erretira eta bestiak ere gero berhala. Sonu. Satan jalkhi.)


72

Ordian enünduiñana ezarriodol gorriz betherik,jenten ahalkez egon benintzanhiri südürra hautsi nahirik?

Hire eskü idorrekinden gütienian pasokahireganatüz geroz, sakolan diñathogei eta hamargarren pipa.

Beste hanitx aldiz ereahalke ezpanintz aiphatzia,lübürü bat egin laitenGraduela bezaiñ handia.

Luzien

Gizüna, behar zünianzihaurek ere abisatü;emazte gaixtuoariezta behar fidatü.

Presidenta

Ala, prozes drolia!Etziradeia ahalke?Hebeti kanpo egoiteko,ziek propiago zinezteke.

Zihaurek üdüri feitaketxekiten dütüzie;biak gaztelian sartziamerexi zünekie.

Jakes Oihenarte

75

Luzien

Erradazü, anderia;zük kolpatü düzia jaun hori,bai eta bizkarrianerhatz-giderra hautsi?

Bai eta beste hanitx aldiz erepasokaz pipa hautsi?Holako plainta frankoekharri beitie eni.

Orai erradazü, horiekegiak direnez, Belxitin;egiak balin badia behar düzügaztelian sarthü mementin.

Belxitina

Jauna, nik eztiot horriholako lanik egin;ixilik egoiten ahal düzübere astokeriekin.

Kaniko

Erran. Hik enünduianaerhatzaz jo ederki,ündarreko behor harentratiaren gaiñeti?

Ehintzana hiaur jin,bohorra hartürik,baizik eta bazütialaharek defaut handik?


74

Gilento

Ene lagüna, tranquil bizi nük;eztirat arranküra handirik.Ene hünak ezin arranjatüz,eztiat enbrazürik.

Ene etxiak, lürrak eta kabaliak oro,ezinago untsa dütük.Nik zer jan balin badüt,untsa baizik ezin izaten nük.

Balin badüt zerbait bildürik,alagera nük ordian;pintü ardü zunbait edaten diatsakolan diharü düdanian.

Bena orai jentiak gaixtotü dütük;eztie sinhesterik amoinan.«Jinkuoak eman dizaziela» erran etaüzten die praubia borthan.

Beste zunbaitek erraite die«Nürk iraiñ lio prauber emaitez.»«Oüntsa eginen düzie,»«gü bezala tribaillatzez.»

Beste zunbait badük karitatüsxago:Artho-buxi bat emaiten die.Bena hura eman beno lehen Pater /eta (Abemaria)hamarretan erran-erazten die.

Nüspaiko denboran ohart nükaiphatzen banian Jinkuren izena,emazte xahar eli batek betzeitadanemaiten nahi niena.

Jakes Oihenarte

77

Üxera

Süjet horreki etxianegoiten ahal zinaudian;holakorik ezdügü ikhusiorano audientzian.

Gizonak behar dü bai izanaski asto purro,emaztiaren arrazakgisa hortan joiteko.

Luzien

Zuazte fera futre,ene aitzineti,ziek etzirade hünalkharrekilanko beizi.

Ezi jiten baziriehaboro ene gana,ziren bidajiakbadüke zerbait phena.

(Sonu. Erretira plaiñantak; gero jüstizia. Praubiak jalkhi bi aldetarik.)

Juanes

Nüla iz, Gilento?badüka osagarririk?Nüla deramak denbora?Ükheiten düka amoinarik?


76

Zihauriek ikhüsten düzie, jente hu /nak,zonbat malür heltzen den;amoina eni egin gabezhoriek oro dirade gerthatzen.

Juanes

Oüntsa mintzatü iz, Gilento;egia handirik erran dük.Bena haregatik horietan gaintizünbait karitatüsik badük.

Parropia hünez etziruat erran;heben jente hünik badük.Biarnon eta Nafarrian benomilatan karitatüsago dütük.

Heltü nük ni horietan gainti,emaztiak berak ziradianian;sükhaldiala sar onduangalthatzen niana ükheiten benian.

Emaiten ditade lehenikberaiek artho-bürü ederrik;hürak ükhen onduoan galthatzen diatxinkhor bat Jinkuoaren amurekatik.

Hürak ükhen onduan erraiten diatPater bat eta Abemaria bat,eta ardürik balin bada galthatzenedatera kolpü bat.

Erraiten dik etxeko anderiakberhala neskatuari:«Abil, Maria, ekharran gathülü bat /ardu,«gizün orazione-erraile horri.»

Jakes Oihenarte

79

Zünbait nahi merkhat-egünezegiten düdan oihü handirik;bena orai denbora khanbiatü dük;ezin ükheiten diat tolosarik.

Erraiten diat merkhatzaler:«Emadazie zerbait, jente hünak.«Erreküntrü gaixtuetarik«begira zitzela Jinkuoak.»

«Eman dezaziela grazia«etxilat irüski ützültzeko.»Bena haboruoak baduoatzakdeüs khüntürik egiteko.

Deüs emaiten eztien haiererraiten diat ene bihotzeti:Bizkarra eta lephua hauts ditzatzielajalki gabe merkhatüti.

Segür da ene maraditzioniaksartzen zaitzela zünbaiti,ezi hilik edo kolpatürikmerkhatü-bide horietan badük bethi.

Jinkuoak begira litzakeeni amoina egin baleze,bena taharnetan horditzekodihariak begiratzen tie.

Barneko malezia zaharrakagertzen zitzek orditü onduoan,eta makhila-khaldüz hasten diraalgarren kuntre ordian.


78

Bazko biharamenareki,etzükeia ez mirakuillü,ükhenik ere hüra jatianBizpahirür ardu kolpü.

Juanes

Jente horietan bildüko dük baizünbait bi-arditeko;erran ezek behar dialafamiliaren hazteko.

Gilento (Galtha)

Jente hünak, emadazieothoi zünbait sos bakharño;familia handi bat diteta inkomodatiak oro.

Erranen deitziet orazioniakhitz bat hüts egin gabe,Jinkuoak lagünt zitzatenmalürik ükhen gabe.

Pater noster at boniat,fiat bolont astoooooa,et ne nos inducas in tentazionen,set libera nos a malo. Amen.

Abe Maria domines tecon,et in terra imilieribus. Amen.Errekien donais domine.Loria patri. Sikut erat. Amen.

Ene lagüna, eztiotardit bat ere ükhen.Segür nük ardü horren prepausaentzün diela erraiten.

Jakes Oihenarte

81

Holako jente zünbait nikedireiten diat heben ere,eta haier emaitenmilla beneditzione.

Orai ere badiat xinkhor bat,etxe hüntan ükhenik;mestüra-buzi batzü eli bat eregoiz hüntan bildürik.

Beste aragi-poxi bat ereogi-zerratto batekin;neskatilla batek eman diztaklehen lehen etxian.

Hik balin badük beste haiñ bestejanen tiagü algarrekin,edo bestela jin adibotilla bat ardürekin

Gilento

Nik ere ükhen diat baihortxeko etxe hortan,xinkhor bat propirikmestürarekilan.

Eltze handi bat bazian;bazkari die gisala.Segür nük jente horiek orokhümitatürik direla.

Nüla sü handi bat baitzen,han erre diat xinkhorra;agian hüra jatianarduoa ükhenen niala.


80

Satan

Bai, ene kanuoak bethithiratzen dik okher;astalila giña etasüdürra dik atzemaiten.

Buljifer

Jupiter, nik etxekiren diaterrege beso-ondoti;hik aldiz eman ezoksalda gibel-aldeti.

(Eman labamentia.)

Satan

Jaunak, ene gaitzetiaiütak nai edeki.Phena hartü düzienaphakatüren deiziet sarri.

Jupiter, ezagützen ait,espiritüz penetrant.Erresumako enperadoreorai izentatzen haut.

Sira, züre izentatzez eneenperadore erresümako,kuntent dira mündü oro,sarri benaie ezagütüko.

(Erretira. Sonu. Belxitina jalkhi.)

Jakes Oihenarte

83

Juanes

Ene lagüna, Üharteratbehar diagü phartitü.Pillart-enian janen diaigü,deüs ükheiten badügü.

(Erretira. Sonu. Hirür satanak jelkhi; Sataneri, mithilek atxiki beso-onduetarik.)

Satan

Jaunak, errabiamentü batbadüt bihotzian sarthürik,ezin beitirot ükhenihün errapausürik.

Jupiter

Sira, eritarzün horrekbehar dizü erremediatü;labamentü bat berhalabehar düzü hartü.

Buljifer

Sira, Jupiterrek dizü,züre gaitza ezagütü;hartan gaiñen berhalaerremediuoa phentsatü.

Üzkiaren üzkia baizikezta beste izenik formatü;hartakoz aiütaren hartzekobehar düzü preparatü.


82

Ordian izanen diraemaztiak edale handi;ezdü ez barrikak senditzenzunbait arrüsta gati.

Hobeki senditzen dü baizintzür lüze horieki,batzietan ezpeitira kuntentbira pintarekin.

Areta orano segürgero dük bai bihar;eztükek hortarik, Kaniko,erreproxürik egin behar.

Bestela izanen dükorano süjet haboro;ezteiat pharkatüren,balira ere debriak oro.

(Jupiter eta Buljifer jalkhi.)

Jupiter

Buljifer nizanaz geroz,enperadore erresümakobadiat, aren botherehire manhatzeko.

Buljifer

Seküla ehait nahiezagütü bürüzagi,zeren ezpeiteiat ikhüsiastokeriarik baizik.

Jakes Oihenarte

85

Belxitina

Zer ikhüsten düt orai ereheben hainbeste jente?Aizuoak eta orokargatürik hebe.

Gützaz erri egiteradirade bai bildü.Ala fortüna tristia!Behar düt desesperatü.

Ha! Maradikatua hi!Debrü Salhatan handia!Zorigaixto zela hiregüre etxian gerthatzia.

Hiri banjatü nahizbehar diat galdü bizia;seküla eztük zesatürenene malezia.

Ha! Bohor-arrazak orokleher egin balü;süjet hünen kausaordian zen formatü.

Ha! Madarikatü gizünakeza emaztiak sinhetsikodeseiñian direniangaizen begiratzeko.

Hobe deia, arenkanpokuekin igortzia,gero, finitü denian,etxian aharra emaitia?


84

Buljifer

Khaka to hiretako.Hi, zer enperadoria!Elükek eskü gaistuoanerresumako gobernia.

Ehait ezagützen nikhi bürüzagitako,zeren ezpeitük treitürikene üzkiak beno haboro.

Jupiter

Enperadore bati deiagisa hortan mintzatzia?Ezarrak ezpata eskialabalin badük korajia.

(Batailla. Buljifer blesa.)

Buljifer

Sira, errendatzen nüzü,obedient izan nahi nüzü.Zer plazer düzün oraiothoi erran izadazü.

Jupiter

Behar dük, aren juoanorai Satanen gana,khündiak egin behar tügüla,erakhar huna

Jakes Oihenarte

87

Jupiter

Eztük zer erran, to,nitan badela astorik;bestela erranen diehitara nizala süsatürik.

Buljifer

Eztiat estüdiatü nikinstrükzione hun baizik;hik zer erraiten dian ereene ustez eztakik.

Jupiter

Badüt büria hün badüt gaixto,bürüzagi nük hiretako,izendatü benai Satanekenperadore erresumako.

Buljifer

Erresumaren gobernatzekogizün bürü-hüna ezarri dik;hitaz ez ahal dik ihurkeginen khuntü haundirik.

Jupiter

Hik jakinen dük sarrieginen dianez khuntürik,erakutsi nahi derathanbat denbora gabetarik.


86

Jupiter

Jauna, badizü denborazerbütxatzen zütügüla,nahi bada eztügün deüs ükhenzüre ganik seküla.

Eta plazer badüzü oraijente horien aitzinian,ditzagün khuntiak egingarbiki presentian.

Buljifer

Arrazü dük, Jupiter;khündiak eginik garbikihobe ükhenen diagübeldür nük jaun huneki.

Satan

Jaunak, eniz ene beithanorai khündien egiteko;behar düt ükhen denboraerrefletzione egiteko.

Beste aldiz batez, jaunak,eginen tügü hobeki.Hor emazie orai aldizphausatzera hebeti.

(Erretira.Sonu.Praubiak jalkhi, hordiak.)

Juanes

Jente hünak, eztüguiaegün fortüna egin?Emazte bedera baiziketzen etxe bakhoitzin.

Jakes Oihenarte

89

Buljifer

Sira, banuoazüorai mementian.Ekharriren dit erregebertan nihaurekilan.

(Erretira. Kaniko jalkhi eta paseia.)

Kaniko

Ale, kanailla salduak.khen zitie horti;ziek begiratüren zütietene lürretarik.

Nünti zer ikhüsiren düzienzirie bai jiten,harzara gero salhatzekomüthil gazte horier.

Areta, mila debria,ezpaniz zapartatzen;solas horien abiatziazaizie dolütüren.

Eniz gelditüren bateremuienik düdano;hatzemanen düt adixkidezien kuntre orano.

(Erretira. Hirü satanak jalkhi.)

Satan

Jaunak, zerbait meskredenziaziek badüzie düda gabe,ala ene zerbütxiandebeiatü ziradie.


88

Juanes

Bai, ene lagüna,orai aserik beikira;lo egoiten ahal gütükoren bat edo biga.

(Jan eta lo taulan gaiñen. Kaniko jalkhi, eta taula hartziarekin mintza; praubiak eror zankhoz gora.)

Kaniko

Oüste düziela taula hokdütüdüla zientako?Ürde zizill zarrak!zorriz bethatzeko?

(Erretira.)

Gilento

Ale, ürde infame,zezen bürü-tzüta!Taula horren hartzeko,beste manerarik eztüka?

Juanes

Hire emaztiarentakoizan bahintz horren fier,debrien astapituoahobeki eginen hien.

Zer üste dük, ene lagüna,behar dügüla egin?Bersü bedera behar dioagükhantatü algarrekin.

Jakes Oihenarte

91

Ükhenen bagünü bira tripa,nahiago günükian,zeren eta haborojanen baikünian.

Gilento

Emazte hürak ari zirenixil askari egiten;nahi tügünak ükhen tügü,ixilik egon ginten.

Bere familiak zütüztelaerrepüblikaren banketian;gero hek ere behar zütelaegin beren gisa etxian.

Othoi ez erraitekoberria ihüri ere,hek bezala eginengüniala gük ere.

Juanes

Eztie segürki arriskatzenerranen dügün ihün.Miserable emaztiak,fortüna egin diagü egün.

Ez, ene fedia, Juanes,eztie segürki merexi;hel direla medio gütükuntsa aserik eta ordi.

Guoazan taula hartaralo bederaren egitera;gero juanen gütükhantxeko ostatü hartara.


90

Hik merexi üke, bai,bizirik erratzia,eta gero hire erhautsakaiziari ürthükitzia.

(Sonu.)

Hire senharra eztün hünjalkhitzeko borthara,jenten ahalkez behar dinbarnen egon lotara.

(Sonu.)

Bena hatzemaiten bahait,erran den Belxitina,galdüren dün gizünarijoka hasteko mina.

Juanes

Guazen, ene lagüna,pinta-erdiaren edatera;nik sei ardit badiat.Guazan ostatü hartara.

Gilento

Guazan, ene lagüna;hamar ardit batiak nik ere.Ordian janen diagüsos baten ogia ere.

(Erretira. Sonu.)

Jakes Oihenarte

93

Gilento

Bai, bai, ene lagüna,gitian has mementian,emaztiak gizünarenjoitiaren gaiñian.

Khanta

Kaniko giza-gaisuoa,zer zaian gerthatü?Emaztiak ümen haiederki zanphatü.

(Sonu.)

Hori etsenplü hüna dükarrastako emazten;ez ahal die ükhenenaxol handirik gizünen.

(Sonu.)

Bena behar bezalabeita orotarik,eztie üsü atzemanenhi bezaiñ gizün astorik.

(Soinü.)(Khanta orai Belxitinaren.)

Emazte marimartin,kolore berdia,üste düna permis delagizünaren joitia?

(Sonu.)


92

Jupiter

Jauna, ezkütüzü haboroentertenitüren gezürrez.Eia! Ikher azü sakolabatere badügünez.

Satan

Ale, ziraien bezalakoenpertinent xarrak!Errege bati erraitekohorik direia disküsak?

Ale, infame paria;ziek zertarako zütiet?Sabre-kolpü hünezbüriak idoki nahi deitziet.

(Batailla. Mithilak ezkapa.)

Satan

Jente hünak, tradizione batbehar düt egin zieki;ziek eztüzie deüsereixilik egoitia baizi.

Jiant handi hüranahi nüke atzaman,eta gero ezarriiferniaren zolan.

Hebexe behar dütlekhü bat preparatü,eta pholbora-meta batgero barreiatü.

Jakes Oihenarte

95

ÜNDAR SATANERIA

(Satanak jalkhi.)

Satan

Jaunak, egin tit ene beithanerrefletzioniak seriuski,zien soldaten phakatzekodiharüz jeneruski.

Denbora iragan horietakoeman nahi deizüt ardit bat,eta zerbütxatüren naizielahebentik aitzina orobat.

Orai ez deiziet eman nahigal dezazien beldürrez,gero has beitzindaiztehaurrak bezala nigarrez.

Buljifer

Bet diable! Zer soldatabi mithilen phakatzeko!Ezkütük gaixki izanentaharnetan ebilteko.

Hik nahi düzü, Jupiter,zerbütxatü Satan.Beldür nük eztianardit bat ere sakolan.


94

Eztüzieia ikhüsten zihaurek?Üñürri eli bat zirie ene althian,hartzen bazütiet aztaparretan,osorik iresten zütiet eztarrian.

(Maza-ükhaldü eman; tiro bat thira triate-pian. Ferragus eror hilik. Satan jalkhi eta mintza.)

Satan

Ha! Zer plazera!Egün beitüt ikhüstenene partida handiahilik edireiten.

Othian eztüka erran nahinürk erho haian?Üste nia etzela izanenhire parerik mündian.

Hanitxetan lasterkatü naikhire maillü handiareki;egün ifernüko kapitxale-geinahi ait ezarri.

(Alxa amiñi bat.)

Ale, animal handia,eta horren phezü intzana!Ago, ago, airian ezpadaeramanen hait therresta.

Jakes Oihenarte

97

Gero konposatüren düt,behar den bezala,hüra hüna denekobere mailliarekila.

Lehen maillü-kolpianbeitü sü jauz-eraziren,otso phütz bezalada zapartatüren.

Ni orai banua hebenti,ez othoi aberti;bestela erra-eraziren zütietoro algarreki.

(Konposa eta erretira. Ferragus jalkhi eta mintza.)

Ferragus

Zeitera zirie, kanailla saldua?Zer disküs dütüzie nitaz?Zuiñ ziradie harditamintzatü ziradeiana ene erhaitiaz?

Ha miserable ükhatiak!Zer phentsatzen düzie jitez hüna,mündü hüntan egoitez,hain debeiatü zinandiena?

Solamente eni so egitekobihotzak ikhara dütüzie.Lürrian barna fünditzen zütiet,khentzen ezpazirie.


96

Hots, hots, orai, jaunak.higitzen dügü halere.Dügün eraman bertan,phausatzera ützi gabe.

Orai behar diagü, Baljifer,gük untsa libertitü,güre soldaten khostüzalagaraki plazer hartü.

Diharü frango badiagüorai irabazirik;eztiagü segürkigaiski izateko biderik.

Buljifer

Bai, hala dük, Jupiter,orai dük denoria;beharko dik largatübere mültsa haundia.

Edo bestela ikhüsibera sarri ützülirik;eztik ükhenen profeitürikzonbait gezür phentsatürik.

Satan

Zer ikhüsten düt nik,edo ziek zer zirie?Badüzieia aire hünik,ala ene mithilak zirie?

Enezaziela trübla-eraziene phentsamentian,eta ene mithilak bazirie,mintza zitie bertan.

Jakes Oihenarte

99

(Thira amiñi bat.)

Nün dira oithianorai ene mithilak?Ni aldiz ürratürikezin eginez lanak.

(Bi mithilak jalkhi.)

Buljifer

Aiei eta, zer da haumüstro ikharagarria?Eta nüla phentsatzen düziehünen eramaitia?

Ez, ez, enüzü beldür,bagina ere azkarrago,ez eta jinik ereifernüko debriak oro.

Abil, ua, Jupiter,bertan zotüka adi;soka pare bat hünikekharrak nüntipaiti.

(Ekhar sokak.)

Jupiter

Egürü, jaunak, behar dügüzankhuetarik estekatü;ostrailla bat bezala therrestagero eramanen dügü.

(Esteka eta thira.)


98

Jupiter (Jalkhirik.)

Quesquilia de faire,moncher Buljifer?Il faooooot que nous murronsle Roi de l_Enfer.

Satan

Que dit-tu, foutut bougre,grand pendart Jupiter?Tu viens en colere,determine deme tuer.

Bena hots orai, aren,prend l_epee a la main,eta segürtatzen ait niktu ne sera en vie demain.

Jupiter

Heben nük orai, Buljifer,biziaren arrixkatzeko;nik phausuak ükheitekoz,behar diagü Satan erho.

Gero tranquil gütükekpaseiatzeko gure gisa.Behaiñ phakürik hune ganikeztikeiagü seküla.

Buljifer

Zer phakü nahi dükükhen dezagün hune ganik?Hünek eztik besteik deüseregezür baizik.

Jakes Oihenarte

101

Buljifer

Ezkütüzia ezagützenzüre mithilak girela?Arauz büria nahasi zeizü,ala, aments, hordi zira.

Jupiter

Nabasiki ütsütü ziraeta zentzia galdü.Nahi düzia ene larga-bixta?Hünez ikhüsiren düzü.

(Jeiki eta eman makhilaz.)

Satan

Enük orano ütsü ez hordi,ez eta galdü zentzia;etxek ezazie present hau,fripü ahalke gabia.

Buljifer

Hau hil gabe eztiat nik, eztiat,ükhenen deskantsürik.Alo, Jupiter, dezagün erhoedo ezar laurdenkatürik.

(Batailla. Jupiter ezkapa.)

Vient icy, Jupiter.Üzten naika nihaur?Tu es un grand cobart,ezpanaik lagüntzen gaur.


100

ÜNDAR ENTRADA

Ikhüsi düzie, jente hünakgüre trajeria finitzen;hartü düzien atentzioniaz,oro zütiet erremestiatzen.

Gure plazera lizatelibertitü zinandian,eta kuntentamentürekietxerat erretira zitian.

(Paseia.)

Orok etsenplü har ezazie;holakuoak arraro dirade.Ümilitatia pratika,koleran eman gabe.

Süstüt, emaztekiak,süjet hau zier dago.Etzünükie behar hitz bat erranbeste bat beno gorago.

Ezagüt etzatzie, othoi,kasü erreserbatiak,etzitien izan, aments,eskümüküz joak.

Ezkirela agradablekieta behar bezala konportatü,nahi deiziegü presentiangihaurek aithortü.

Hütsik egin ezpagünü,mündüko lehenak ginatian;bena ezkira plañitzeko,hütsa haiñ komün denian.

Jakes Oihenarte

103

Satan

Ale, pandart koki,müthür ahalke-gabiak!Orai nahi deitzietbier idoki biziak.

(Batailla. Bi aldetarik mithilak. Satan ezkapa.)

Jupiter

Buljifer, oraiko aldiangarhaitü diagü Satan,bena güre soldatakeraman tik berekilan.

Buljifer

Ho! Maradikatia hüra!Ez dük gaixki trüfatzen.Bena behar dik phakatü,ezpagütü phakatzen.

Jupiter

Adio, jente hunak.Gü baguatza hebentik.Ziek ere jin zitienahi bazide gureki.

Buljifer

Jente hünak, oraiadio deiziegü erraiten,eta plazer düzienak orodantzala khümitatzen.


102

(xapeka eskian)

Esperantxa horreki batiankonjit beiziet hartzen,eta ene insüfisentziazpharkamentü galthatzen.

(erdian)

Aren, kuntentatzen nizhabororik erran gabe,zeren eta juoaiteko etxeratsarri ordü baitateke

Plazer badüzie ihürk eregürekilan dantzatü,mementian soniakhas-erazten dütügü.

Libertitzez uneskiorai niz gomendatzen,eta ber-denboran, jente hünak,gai hün bedera suhetatzen.

Jakes Oihenarte

105

Güre aitzinekuetarik ereizan da hüts-egile,Adan, aita lehena,eta Salomon zaharra ere.

Bena ezta eni emansüjet horiez mintzatzia,zeren hartako haitatiakElizako aitak dira.

Ene disküsa nahi dütbi hitzetan finitü,eta kanpaña ühüragarria,ziek oro othoitü.

Othoitzen zütiet, aren,ene aurhide maitiak,erretira zitaien oroahalik goizena etxerat.

Amürekatik ezkandalikkausa eztezazien,eta etxekuek xangrinik,aments, ükhen eztezen.

Goizik erretiratzen bazirade,plazer eginen düzie;beste aldiko kreditagero beitükezie.

Beste trajeria bat illabürzkibaitügü errepresentatüren,ordian ere asestitzezoro zütiet othoitzen.


104

0oihenarte j, kaniko eta belxitina - klasikoak.armiarma.eus · ez ahal die ikhasi. buljifer alo,...

Documents