UNIBERTSOA

EGILEA: IACO

UNIBERTSOA“Existitzen den

guztia da unibrtsoa.

Uunibertsoa astro guztien mutzoa eta multzo horrek betetzen duen espazioa da.” Sinfonía nº 9 de Beethoven (Scherzo).wma

ASTROA

Astroak zeruko berezko gorputzak dira, hala nola izarrak, planetak, kometak, sateliteak…etab

BIG-BANG

Unibertsoko materia guztia gune bakar batean bilduta zegoen, baina duela 15 mila milloi bat urte inguru, eztanda egin zuen eta unibertsoan zehar zabaldu eta sakabanatu zen materia.

IZARRAK

Izarrak berEzko argia duten astroak dira.

Izarrak hidrogenoz eta bestelako gasez osaturik daude, eta horien erreakzioen ondorioz sortzen dira beroa eta argia.

Eguzkia gure izarra da. Izarren arteko

distantziak oso handiak dira eta neurtzeko unitate berezi bat erabiltzen da, argi-urtea.

KONSTELZIOAIzarrrez osaturiko irudiei konstelazioak

deitzen ditugu.Ezagunena Hartz-txikia da.Marinelek

erabiltzen zuten nabigatzeko,bertan Ipar Izarra dago. (Zeruan mugitzen ez den izar bakarra,iparaldea seilanalatzen du).

ZULO BELTZAZULO BELTZAunibertsoan dauden

objeturik bitxienak omen dira.Inork ez dute inoiz

ikusi,baina,astronomoek diotenez,hor daude.

Oso eremu txikiak dira,eta inguruan grabitate-indar izugarria eragiten dute;den-dena erakartzen omen dute,baita argia ere

QUASARRA

QUASARRAKzulo beltza handiak dituzten galaxien erdiko guneak dira.

Pisu ikagarria dute, oso argitsuak dira eta gure inguruko galaxiak baino askoz ere urrutiago daude.

EGUZKI-SISTEMAEguzki-sistema,Eguzkiaren inguruan sortutako planeten

eta beste gorputz ezpazial batzuen sistema da.Izar horrek inguruan biraka dabiltza zortzi

planetak,horien sateliteak,asteroideak, kometak,meteoritoak eta planeta arteko gas eta hautsak.

Planetak izar baten inguruan orbitan dauden objetu handiak dira.

Ez dute berezko argirik,baina izarraren argia islatzen dute.

Eguzki-sistema zorti planetak daude bi taldeetan sailka daitezke: barne-planetak-Merkurio,Artizarra,Lurra eta Marte –eta kanpo planetak-Jupiter,Saturno,Urano eta Neptuno-.

GRABITATE-INDARRA

Ezpazioko gorputz guztiek grabitate-indar egiten dute.Zenbat eta handiagoa izan objetua,orduan eta grabitate-inar handiagoa eragiten du.

Eguzki-sistema ere grabitazioari esker dago orekan.

SATELITEA EDO ILARGIA

Planeten inguruan biraka dabiltzan astroak dira.Planetek bezala,horiek ere ez dute berezko argirik.

ASTEROIDEAK

Forma irregularreko gorputz txiki harritsuak dira.

Eguzkiaren inguruan,birakartzen dute,eta Marte etaJupiter arteko asteroide-gerrikoa osatzen dute.

METEORITOAK

Meteoro edo izar iheskorrak ez dira benetako izarrak, txikiagoak baizik.

Izugarrizko abiaduran sartzen dira atmosferan,eta asko berotzen dira.

HALLEY KOMETA

Kometak zeruan noizean behin agertzen diren gorputz argidunak dira.

Bizitzarik gabeko izotezko gorputz dira.

Kometak bi isats izaten dituzte:Halley kometa 76 urtean behin hurbiltzen da Eguzki aldera.

LURRA,GURE ETXEALurra da Eguzkitik gertuen dagoen hirrugarren planeta.Bertako tenperaturak ura egoera likidoan edukitzea

ahalbideratzen du;eta,besterik,Lurrak oxigeno ugarikoa atmsfera du.

LURRAREN MUGIMENDUAK:1.Errotazioa:bere ardatzaren inguruan biraka dabil.24 ordu behar ditu. Horren eraginez bereizten dira

gaua eta eguna.2-TRASLAZIOA:Eguzkiren inguruan mugitzen da. Urtaroak eraiten ditu.365egun 6ordu eta 9minu behar ditu bira hori egiteko.

LURRA;GURE ETXEA

ILARGIA:Lurrak duen satelite bakarra da.Ilargiak,bi mugimendu ditu:-errotazioa (28egun)-translazioa (28 egun)Ondorioz Ilargiak beti erakuzten dio aurpegi

berdina Lurrari.Ilargiaren faseank:-Iberria:ikusten ez denean.-Ilgora:handitzen ari denean.-Ilbetea:osoa ikusten denean.-Ilbehera:gero eta txikiagoa ikusten denean.

ILARGIA

EKLIPSEAEguzkia,Ilargia eta Lurra lerrokatu

egiten dira espazioan,eta eklipse deritzegun fenomenoak sortzen dituzte.

EGUZKI-EKLIPSEAIlargia Lurraren zati bat ezkutatzen

badu, eklipse partziala dela esaten dugu.Eguzkia oso-osorik eslatzen badu,eklipse osoa.

ILARGIA-EKLIPSEA

Lurra Ilargiaren eta Eguzkiaren artean lerrokatzen bada,Lurraren itzalak estali egiten du Ilargia.

Ilargi-elipseak ibetean izatean dira beti.