ESPAZIOAESPAZIOA

UNIBERTSOA:UNIBERTSOA:•

““Existitzen den guztia da Unibertsoa”Existitzen den guztia da Unibertsoa”• Batzuen definizioa da, baina beste batzuena adibidez: Batzuen definizioa da, baina beste batzuena adibidez:

“Unibertsoa astro guztien multzoa eta multzo horrek betetzen “Unibertsoa astro guztien multzoa eta multzo horrek betetzen duen Espazioa da.” Aukera gehiago daude ere:duen Espazioa da.” Aukera gehiago daude ere:

• “ “Unibertsoa existitzen den guztia da: Lurra, lurrekobizidunak Unibertsoa existitzen den guztia da: Lurra, lurrekobizidunak eta bizigabeak ere.” Gu unibertso osoko zati txiki-txiki bat eta bizigabeak ere.” Gu unibertso osoko zati txiki-txiki bat gara. gara.

•

ASTROAK:ASTROAK:• Astroak zeruko berezko gorputzak dira, hala nola Astroak zeruko berezko gorputzak dira, hala nola

izarrak, planetak, kometak, sateliteak etb.izarrak, planetak, kometak, sateliteak etb.

BIG-BANG AREN TEORIA:BIG-BANG AREN TEORIA:• Duela 15.000.000.000urte inguru, Unibertso osoko materia Duela 15.000.000.000urte inguru, Unibertso osoko materia

guztia elkarrekin zegoen, juntu. Puntu ñimiño bat zen guztia elkarrekin zegoen, juntu. Puntu ñimiño bat zen guztia, gero leherketa baten ondorioz, materia guztia guztia, gero leherketa baten ondorioz, materia guztia sakabanatzen hasi zen. Materiaren ondorioz: Izarrak, sakabanatzen hasi zen. Materiaren ondorioz: Izarrak, planetak, sateliteak, kometak etab. Sortu ziren. Zientifikoek planetak, sateliteak, kometak etab. Sortu ziren. Zientifikoek diotenez Unibertsoa hedatze prozesuan dago oraindik. diotenez Unibertsoa hedatze prozesuan dago oraindik.

GALAXIAK:GALAXIAK:• Galaxiak Unibertsoan zehar dauden izar multzoak Galaxiak Unibertsoan zehar dauden izar multzoak

dira. Gurea Esne-Bidea deitzen da.dira. Gurea Esne-Bidea deitzen da.• Galaxiak 4 multzotan sailkatzen dira:Galaxiak 4 multzotan sailkatzen dira:• Kiribilak, barradunak, irregularrak eta eliptikoak. Kiribilak, barradunak, irregularrak eta eliptikoak.

Gure Galaxia (Esne-Bidea)Galaxia gehienak bezala Gure Galaxia (Esne-Bidea)Galaxia gehienak bezala kiribila da.kiribila da.

IZARRAK:IZARRAK:• Izarrak berezko argia duten astroak dira

Izarrak berezko argia duten astroak dira..• IZARREN BEROA:IZARREN BEROA:• Izarrak hidrogenoz eta bestelako gasez Izarrak hidrogenoz eta bestelako gasez osaturik daude, eta horien erreakzioen osaturik daude, eta horien erreakzioen ondorioz sortzen dira beroa eta argia.ondorioz sortzen dira beroa eta argia.• EGUZKIA:EGUZKIA:

• Eguzkia ere izar bat da.(gure izarra da)Eguzkia ere izar bat da.(gure izarra da)• IZARREN ARTEKO DISTANTZIA:IZARREN ARTEKO DISTANTZIA:• Izrren arteko distantziak oso handiak dira Izrren arteko distantziak oso handiak dira eta horiek neurtzeko unitate berezi bat eta horiek neurtzeko unitate berezi bat erabiltzen da, argi urtea. erabiltzen da, argi urtea.

ARGI-URTEA:ARGI-URTEA:• Argi-urtea argiak espazioan urte betean egiten Argi-urtea argiak espazioan urte betean egiten

duen distantzia da.duen distantzia da.• 300.000km./segundoko egiten ditu argiak.300.000km./segundoko egiten ditu argiak.

KONSTELAZIOAK:KONSTELAZIOAK:

• Izarrez osaturiko irudiei konstelazio

Izarrez osaturiko irudiei konstelazio esaten zaie. Hartz Txikia da

esaten zaie. Hartz Txikia da konstelazioan garrantzitsuena. Horren

konstelazioan garrantzitsuena. Horren

arrazoia Ipar izarra duelako da, horrela

arrazoia Ipar izarra duelako da, horrela

Ipar izarrak beti Iparra adierazten

Ipar izarrak beti Iparra adierazten duelako. Horregaitik erabiltzen zuten

duelako. Horregaitik erabiltzen zuten

marinelek nabigatzeko.marinelek nabigatzeko.

QUASARRAK:QUASARRAK:Zulo beltz handiak dituzten galaxien erdiko Zulo beltz handiak dituzten galaxien erdiko

guneak dira. Pisu ikaragarria dute, oso guneak dira. Pisu ikaragarria dute, oso argitsuak dira eta gure inguruko galaxiak argitsuak dira eta gure inguruko galaxiak baino askoz ere urrutiago daude.baino askoz ere urrutiago daude.

ZULO BELTZAK:ZULO BELTZAK:Unibertsoan dauden objeturik bitxienak omen Unibertsoan dauden objeturik bitxienak omen

dira. Inork ez ditu inoiz ikusi, baina dira. Inork ez ditu inoiz ikusi, baina astronomoek diotenez, hor daude. Oso eremu astronomoek diotenez, hor daude. Oso eremu txikiak dira, eta inguruan grabitate-indar txikiak dira, eta inguruan grabitate-indar izugarria eragiten dute; den-dena erakartzen izugarria eragiten dute; den-dena erakartzen omen dute, baita argia ere.omen dute, baita argia ere.

EGUZKI-SISITEMA:EGUZKI-SISITEMA:• Eguzki-sisitema, Eguzkiaren inguruan sortutako planeten eta beste gorputz Eguzki-sisitema, Eguzkiaren inguruan sortutako planeten eta beste gorputz

espazial batzuen sistema da. Eguzkia da sistemaren erdigunea, sistemaren espazial batzuen sistema da. Eguzkia da sistemaren erdigunea, sistemaren izarra. Izar horren inguruan biraka dabiltza 8 planeta, horien sateliteak, izarra. Izar horren inguruan biraka dabiltza 8 planeta, horien sateliteak, asteroideak, kometak, meteoritoak eta planeta arteko gas eta hautsak.asteroideak, kometak, meteoritoak eta planeta arteko gas eta hautsak.

• Planetak izar baten inguruan orbitatzen dauden objetu handiak dira. Ez dute Planetak izar baten inguruan orbitatzen dauden objetu handiak dira. Ez dute berezko argirik, baina izarren argia islatzen dute. Eguzki-sisteman 8 planeta berezko argirik, baina izarren argia islatzen dute. Eguzki-sisteman 8 planeta daude 2 taldetan sailka daitezke: Barne planetak-Merkurio, Artizarra, Lurra daude 2 taldetan sailka daitezke: Barne planetak-Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte dira- eta kampo-planetak-Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno. eta Marte dira- eta kampo-planetak-Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.

GRABITATE-INDARRA:GRABITATE-INDARRA:Espazioko gorputz guztiek grabitate-indarra Espazioko gorputz guztiek grabitate-indarra

egiten dute. Zenbat eta handiagoa izan, egiten dute. Zenbat eta handiagoa izan, objektua, orduan eta grabitate-indar objektua, orduan eta grabitate-indar handiagoa eragiten du.handiagoa eragiten du.

SATELITEAK EDO ILARGIAK:SATELITEAK EDO ILARGIAK:Planeten inguruan dabiltzan Astroak dira .

Planetek bezala, ez dute berezko argirik, Lurrak satelite bakarra dauka, Ilargia. Beste Planeta batzuk ez dute Sateliterik eta beste batzuk 1 baino gehiago dituzte.

ASTEROIDEAK:ASTEROIDEAK:Marte eta Jupiterren arteko asteroide-

gerrikoa osatzen dute. Forma irregularreko gorputz txiki eta harritsuak dira.

METEORITOAk:METEORITOAk:• Meteoro edo izar iheskorrak ez dira

benetazko izarrak, objetu txikiagoak baizik.

HALLEY KOMETA:HALLEY KOMETA:• Halley kometa 76 urtean behin

hurbiltzen da Eguzki aldera. Kometak noizean behin hurbiltzen dira Eguzki aldera.

LURRA GURE ETXEA:LURRA GURE ETXEA:Lurra Eguzkitik gertuen dagoen 3.Planeta da. Berezia da Lurra Eguzkitik gertuen dagoen 3.Planeta da. Berezia da

Eguzki sisteman. Eguzkiarekiko duen kokapenaren Eguzki sisteman. Eguzkiarekiko duen kokapenaren egokiari esker, bertako tenperaturak ura egoera egokiari esker, bertako tenperaturak ura egoera likidoan edukitzea ahalbideratzen dute eta oxigenoa likidoan edukitzea ahalbideratzen dute eta oxigenoa ugarikoa da atmosferan. Bi aldagai horiek direla eta, ugarikoa da atmosferan. Bi aldagai horiek direla eta, bizitza forma askotarikoen bilakaera gertatu da bertan.bizitza forma askotarikoen bilakaera gertatu da bertan.

LURRALURRA

LURRAREN MUGIMENDUAK:LURRAREN MUGIMENDUAK:Errotazioa: Lurra bere ardatzaren inguruan Errotazioa: Lurra bere ardatzaren inguruan

biraka dabil.biraka dabil.Translazioa: Lurra, Eguzkiaren inguruan Translazioa: Lurra, Eguzkiaren inguruan

mugitzen da ere.mugitzen da ere.

MUGIMENDUAK:MUGIMENDUAK:

ILARGIA:ILARGIA:Ilargia lurrak duen satelite bakarra da.Satelitea den Ilargia lurrak duen satelite bakarra da.Satelitea den

neurrian, Ilargiak ez du berezko argirik. Lurrak bezala neurrian, Ilargiak ez du berezko argirik. Lurrak bezala bi mugimendu ditu: Errotazioa eta translazioa.bi mugimendu ditu: Errotazioa eta translazioa.

ILARGIA:ILARGIA:

EKLIPSEAK:EKLIPSEAK:Eguzki eklipsea: Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren artean Eguzki eklipsea: Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren artean

lerrokatzen denean gertatzen da.lerrokatzen denean gertatzen da.Ilargi eklipsea Lurra Eguzkia eta Ilargiatren artean Ilargi eklipsea Lurra Eguzkia eta Ilargiatren artean

lerrokatzen denean gertatzen da.lerrokatzen denean gertatzen da.

Elipseak:Elipseak: