ديابت مليتوس از گروه بيماريهاي متابوليك و يك اختالل است، كه با افزايش مزمن قند Multifactor)چند عاملي )

خون يا هيپرگليسمي )طبق معيارهاي تشخيصي( مشخص مي شود و ناشي از اختالل ترشح و يا عمل انسولين و يا

هر دوي آنهاست.ديابت مليتوس شامل مجموعه اي از اختالالت است كه با

هيپرگليسمي مزمن و .اCختالل متابوليسم كربوهيدرات، چربي و پروتئين همراهند

چون ديابCCCCت عالج قطعCCCCي ندارد بنابرايCCن بهتريCCن درمان براي ايCCن

بيماري، پيشگيري از آن است.

ديابCت يCك اپيدمCي بزرگ اسCت. بCه طوري كCCCه افزايCCCش شيوع ايCCCن

بيماري در كشورهاي در حال توسعه چشمگير است.

در سCالهاي اخيCر، شيوع بيماري در كشورمان سCCCير صCCCعودي داشتCCCه

است .

انواع ديابت

1ديابت نوع

هاي بتاي ي اتوايميون سCCلول CCاغلCCب در اثCCر يCCك پديدهتوليد شونCد و پانكراس بCه صCورت مزمCن تخريCب مي

مي گردد. متوقCف % كCل 10%-15در مجموع انسCولين شود. بيماران مبتال به ديابت را شامل مي

دهCد، ايCن بيماري بيشتCر در كودكان و نوجوانان رخ ميشود. اما بروز آن در سنين باالتر نيز ديده مي

پرنوشCCي ، پرادراري ، 1تظاهCCر بالينCCي ديابCCت نوع % موارد 25 در وكاهCش وزن ، پلي فاژCي ، تاري ديCد

كتواسيدوز است.

2ديابت نوع

% كCل 90شايCع تريCن نوع ديابCت اسCت. بيCش اCز افراد مبتال بCCه ديابCCت در سCCراسر جهان مبتال بCCه

اين نوع ديابت هستند.

مبتاليان بيشتCCر در ميانسCCالي و بCCه طور عمده سCالگي بCه ايCن نوع ديابCت مبتال مCي 30پCس از

)اگCر چCه سCن ابتال بCه ايCن بيماري پيوسCته شونCددر حال كاهش است(.

توليد كمبود بيماري ايCCن در اصCCلي اختالل انسولين يا مقاومت نسبت به آن است.

ديابCت مليتوس علCت اصCلي بيماري كليوي مرحلCة (، نابينايCCي و آمپوتاسCCيون اندام ESRDنهايCCي )

تحتانCي بCه داليCل غيCر ترومايCي اسCت. علCت اصCلي مرگ در ديابت ، بيماري هاي قلبي عروقي است.

علCت مرگ وميCر در جوامCع غربCي پنجميCنديابCت

بوده و بيماريزايCي ايCن عارضCه، چCه از نظCر هزينCة درمانCي و چCه از جهCت از كارافتادگCي ، بسCيار باال و يكCي از عمده تريCن مسCايل بهداشتCي و درمانCي

.انسانها بشمار مي رود

يابCCد، روز بCCه روز افزايCCش مي2شيوع ديابCCت نوع در ايCCن بيماري نقCCش زيادي توارث زيرا اگCCر چCCه

گيري در نيCCز اثCCر چشمعوامCCل محيطCCي دارد، امCCا عامCل زندگCي صCنعتي و شهCر نشينCي بروز آCن دارند.

اصلي افزايش تعداد مبتاليان به اين بيماري است.

اغلCCCب بيماران ايCCCن نوع ديابCCCت چاق هسCCCتند و بيمارانCCي هCCم كCCه طبCCق معيار تعييCCن شده چاق

ي شكم تجمع چربي دارند. نباشند، در محدوده

2عوامل ابتال به ديابت نوع

يك بيماري چند عاملي است و دو 2ديابت نوع :عامل زير در ايجاد آن دخيل هستند

ي ابتال به ديابت در )سابقه استعداد ژنتيكي -1افراد درجه يك خانواده يعني پدر، مادر، برادر يا

خواهر(

: كه شاملعوامل محيطي -2 عدم تحرك بدني

تغذيه نامناسب BMI)در صورت باال و توزيع چربيBMIچاقي و

طبيعي( در اطراف كمر و باسن

نشانه هاي ديابت نوع دو چيست؟نوع - ديابCت صدا 2متاسCفانه و بي سCر بيماري يCك

مي باشد.

باالي قنCد خون ) -mg/dl 200-در واقCع در سCطوح نسCبتاً ايجاد 180 بيمار در نشانه اي مي تواند بيماري ايCن نيCز )

يCا سالها عالمت دار ماههCا براي اسCت ممكCن و ننمايCد بدن ارگانهاي متوجه آCن آسCيب هاي حاليكCه در نشود،

مي شود.

( فقط mg/dl 220-200- در سCطوح بسCيار باالي قنCد خون )نشانه هاي خفيفCي را ايجاد مي كنCد كCه شامCل : افزايش حجCم ادرار )پCر ادراري( و تشنگCي غيرطCبيعي )پرنوشي(

لزوم انجام غربالگريمي باشد.

ديابت حاملگي

% يكCي از عوارض شايCع 4/5ديابCت حاملگCي بCا شيوع و دوران حاملگCي اسCت مادر روي جدي عوارض با ،

جنين.

هCCر اندازه از عدم تحمCCل گلوكCCز كCCه براي اوليCCن بار طCي دوران حاملگCي بCه وجود آمده يCا مشخCص شود،

شود. ديابت حاملگي ناميده مي

تشخيCص ديابت بارداري معيارهاي خاص خود را دارد، نظيCر آزمايش هاي روتيCن هيچ FBSبطوريكCه تقريباً

ارزشي در دوران حاملگي ندارد.

ماههاي در ويژه غربالگري – 28بCا بارداري 24 تشخيص داده مي شود.

چرا شيوع ديابت نوع دوم بسرعت در حال افزايش است؟

(كاهش فعاليت بدني1( افزايش توده بدني2غذايCي مصرفي 3 مواد و غذايCي تركيCب سCبد تغييCر )

خانوار و عادات تغذيه اي( افزايش شيوع بيماري فشارخون باال4 ( افزايش استرس هاي رواني56....... )

سابقه وجود ديابت در يكي از اعضاي خانواده )والدين، •براCدر يا خواهر(

سابقه ابتال به ديابت بارداري•kg4سابقة سقط، مرده زايي و تولد نوزاد بيشتر از •حاملگي•افراد مبتال به بيماري فشارخون باال•افراد چاق يا داراي اضافه وزن• HDLافزايش كلسترول و يا تري گليسيريد خون و كاهش •

)چربي خوب خون(

مورد 2چه كساني بايد از نظر داشتن ديابت نوع بررسي قرار گيرند؟

معيارهاي تشخيصC و هدف درمان

كشوري ) مصوبات كميتهديابت(

قند پالسماي خون وريدي ناشتا طبيعي است.mg/dl 100كمتر از

دو نوبت قند پالسماي خون وريدي ناشتا مساوي يا

باشد.mg/dl 126 بيشتر از

: تشخيص ديابت

FBS ≥ 126 mg/dl

IFG = Impaired Fasting Glucose

قند ناشتاي مختل

100mg/dl ≤ FBS < 126 mg/dl

IGT = Impaired Glucose Tolerance Test

ساعت بعد از 2) اختالل تحمل گلوكز گرم گلوكز خوراكي(75مصرف

140 mg/dl ≤ BS < 200 mg/dl

Prediabetes = IFG or IGT

6 8 و حدود IGTبي6ش از يك چهارم مبتاليان ب6ه ب6ه 3 ال6ي 3 در IFG% مبتاليان آينده 5 سال

دچار دياب6ت مي شون6د و اگ6ر اي6ن افراد مبتال به عوارض معرض در نشوند ه666م دياب666ت عروق بيماري هاي )مانند ماكرواس666كولر

كرونري، مغزي و اندامها( قرار دارند.

وضعيت پره ديابتيك

200-140

126-100

جهت 2بيماران مبتال به ديابت نوع كنترل بيماريشان چه كارهايي را

بايستي انجام دهند؟الف( كاهش وزن

چرا كاهش وزن ؟•

اضافه وزن حتي به ميزان كم بخصوص اگر در ناحيه شكم ذخيره شده باشد، خطر پيشرفت ديابت نوع دو، بيماري فشارخون باال و سطح

باالي كلسترول را افزايش مي دهد. وزن مناسب و تركيب بدني مناسب مي تواند از بروز اين

بيماريها جلوگيري نمايد.

در مبتاليان به ديابت نوع دوم، فشارخون باال، •كم كلسترول باال يا تركيبي از اين بيماريها،

بهترين درمان است. ورزش روزانه كردن وزن به تنهايي يا همراه با ساير درمانها بسيار مناسب است و حتي گاهي نياز به درمان

دارويي را با مكانيسم بهبود عملكرد انسولين از بين مي برد.

افزايش وزن يك عامل خطر قلبي عروقي •مي باشد. اين جمله به اين معني است كه حتي

در غياب ديابت، افزايش فشارخون يا سطح چربي هاي خون يا حتي وقتي كه اين بيماريها

بخوبي درمان شوند، كاهش وزن مي تواند طول عمر شما را افزايش دهد.

ب( ورزش

براي هر فرد مبتال به ديابت در مرحلة اول بايد يك رژيم غذايي صحيح همراه با برنامة فعاليت بدني و ورزش منظم در نظر گرفته شود. اين برنامه بايد بر حسب وضعيت سالمت و تناسب

بدني هر فرد و متناسب با سن، جنس، وضعيت اجتماعي و نحوة درمان دارويي آن فرد تنظيم

انجام فعاليCت بدنCي و ورزش مسCتمر عالوه بر اينكCه گردد. موثCر اسCت، بلكCه قدم 2در پيشگيري اوليCه ديابCت نوع

عالوه بر ايCCن در اول در درمان ديابCCت نيCCز مي باشد. كاهCش خطCر ابتالء بCه بيماريهاي قلCبي عروقي كCه از عوارض مهCم و عامCل اصCلي مرگ و ناتوانCي بيماران

ديابتي است نقش دارد.

انجام ورزش و فعاليت بدني در سوخت وساز .ذخاير سلولي و ساخت مجدد آنها نقش مهمي دارد

به انسولين را سلول هادر ضمن حساسيتورزش .افزايش مي دهد

ورزش سبب افزايش تعداد گيرنده هاي انسولين غشاء خارجي سلولها مي شود و گلوكز بيشتري به

داخل سلول راه مي يابد. اثر عمدة فعاليت بدني بصورت افزايش ميزان گلوكز انتقالي به عضالت

و بافت چربي است.

: كاهش دوز مصرفي دارو انجام فعاليCCCCت بدنCCCCي و ورزش در افرادي كCCCCه داروهاي خوراكCCي ضCCد ديابCCت مصCCرف مي كننCCد موجCب مي شود كCه بCا كمتريCن دوز داCرو، بيماري كنترل شود و همچنيCن بيمارانCي كCه تحCت درمان بCا انسCولين قرار دارنCد، مصCرف انسCولين آنهCا بCه

حداقل كاهش مي يابد.

:2روشهاي پيشگيري از ديابت نوع ( تغيير عادات غذايي و كاهش مصرف چربي هاي 1

اشباع و كاهش دريافت كالري( افزايش فعاليت فيزيكي2( ترك دخانيات3( كاهش وزن4( كاهش استرس هاي روزانه5 سال هر سه سال يك بار قند خون 30( افراد باالي 6

ناشتاي خود را كنترل كنند.

ج( اجراي اصول برنامه غذايي مناسب براي افراد در معرض خطر و افراد مبتال به ديابت

دارو درماني ديابت

داروهاي خوراكي كاهنده (1قند خون

انسولين (2

داروهای ضد دیابت اعم از خوراکی و انسولین جایگزین بلکه سایر درمان ها )رژیم غذایی، ورزش، ...( نبوده،

بعنوان درمان کمکی در روشهای غیر دارویی هستند.

این داروها بعد از شکست رژیم درمانی توام با فعالیتبدنی مستمر در بسیاری از بیماران قند خون را تا حد

زیادی کنترل می کنند.

درصورتي كه قند ناشتا بيشتر ازmg/dl 350-300 ،باشد احتمال پاسخگويي به اين داروها كم است.

اين داروها در محدوه قند خون بااليmg/dl 200 تجويز مي شوند.

داروهاي سنتي و گياهي بعلت كاهش موقتي قند خونو عدم تاثير طوالني مدت توصيه نمي شوند.

داروهای خوراکی

-سولفونیل اوره ها )گلی بن کالمید(1

-بیگوانیدین ها )در ایران فقط مت فورمین 2وجود دارد.(

سولفونیل مكانيسم اثر •اوره ها

( تحريك سلول هاي بتاي پانكراس جهت افزايش ترشح 1انسولين

( با افزايش مصرف محيطي گلوكز موجب كاهش 2گلوكونئوژنز مي شود.

مهمترين عارضه : هيپوگليسمي )بخصوص افراد •مسن و نفروپاتي(

ميلي گرمي5شكل دارويي : بصورت قرص هاي •

، افزايش mg 5-1/25روش مصرف : شروع تك دوز •mg20تدريجي حداكثر تا

دقيقه قبل از غذا تجويز مي شوند.5

كاربرد در افراد با وزن طبيعي و يا الغر•

بيگوانيدي مكانيسم اثر •ن ها

(افزايش حساسيت سلولها نسبت به انسوCلين1( كاهش مقاومت محيطي نسبت به انسولين2

عوارض گوارشي، اختالل در جذب مهمترين عوارض : •، اسيدوز الكتيك B12ويتامين

سال، 70: نفروپاتي، افراد باالي كنترانديكاسيون مصرف •بيماران با نارسايي قلبي يا كبدي، افراد مستعد به اسيدوز

Cالكتيك

ميلي گرمي500بصورت قرص هاي شكل دارويي : •

mg 3000شروع با نصف قرص و حداكثر روش مصرف : • توام با غذا يا چند دقيقه بعد از آن

)كمك به كاربرد در افراد چاق و داراي اضافه وزن •كاهش وزن(

داراي دو اثر مفيد : كاهش وزن – نداشتن عارضه هيپوگليسمي•

انسولين 1تمام افراد مبتال به ديابت نوع -درماني

mg/dl 350-300 قند ناشتا باالي - با درمان خوراکی 2عدم کنترل و درمان دیابت نوع -

)می تواند به همراه داروهای خوراکی یا به تنهایی تجویز شود.(

ديابت بارداري-اعمال جراحی و استرسها )سکته قلبی ،عفونتها(-کنتراندیکاسیون مصرف داروهای خوراکی-

نكات عمده در تجویز انسولین درمان با انسولین با مقادیر کم و ترجیحاNPH و کریستال و در یک وعده

آغاز می شود.30% بصورت 70 انسولین محاسبه شده بصورت کریستال و %NPH

تجويز مي گردد. زمان تزریق کریستال قبل از غذا )نيم ساعت( وNPH قبل از خواب

است، ولی در صورت مصرف همزمان قبل از غذا تجویز می شود. بهترین محل تزریق اطراف ناف و بصورت زیرجلدی است و محل باید

مرتب عوض شود. بازوها و ران ها محل هاي مناسب ديگ6ري هستند.مقادیرNPH با توجه به قند6های ناشتا و کریستال با قند6های بعد از غذا

تنظیم می شود. در صورت تزریق با یک سرنگ ابتدا انسولین کریستال و سپسNPH به

سرنگ کشید6ه می شود.مهمترين عارضه انسولين تراپي : حمالت هيپوگليسمي

غربالگري با هدف كشف ديابت ، استراتژي اصلي اكثر 2نوع

برنامه هاي كنترل ديابت است.

شيوع عوارض در بين افراد ديابتي

ايسCCCكميك بيماري 34%•قلبي

هيپرتانسيون50%• نارسايي قلبي12%• رتينو پاتي44%• كاتاراكت5%• باكتريوري27%•

نفروپاتي10%• نوروپاتي72%• افسردگي60%• پاي ديابتي5/2%••37%

هيپركلسترولمي هيپرتري 37%•

ريدمييگليس

ديابتCCي ميليون4وجود حداقCCل از آنهCادر كشور كCه در نيمCي از

.اطالعند بيماري خود بي

حقيقت

% بيماران از بيماري خود آگاهي 50تنها دارند.% بيماران اقدام به درمان بيماري 50 تنها

خود مي كنند.% بيماران، بيماري خود را كنترل 50 تنها

مي كنند. يعني تنها يك هشتم بيماران ، بيماري خود

را كنترل مي كنند.

و همچنين بيماري 2در بيماري ديابت نوع : فشارخون باال

... آموزش، آموزش و آموزش

مناطق شهري و وضعيت ديابت در روستايي ايران

سال جمعيت روستايي ديابتيك 30 افراد باالي 4%) بخصوص در سال مناط6ق شهري ديابتي6ك30 افراد باالي 10%

شهرهاي بزرگ( كل جمعيت كشور )روستايي و شهري( ديابتيك5%

دیابت ب6ه منس6وب مرگ های در 4000000ساالنه مورد

به اس6ت، برآورد شده س6ال عامل دیاب6ت ترتی6ب 9ای6ن

از کل مرگهای جهان درصCداست.

يادمان باشد :

رتينو پاتي ديابتي

برابر افراد عادي25- - شايعترين علت كوري

در افراد بالغ% در زمان 20- تا

2تشخيص ديابت نوع وجود دارد.

نفروپاتي ديابتي

ديده 2% ديابت نوع 20-25- در مي شود.

- شايعترين علت نارسايي مزمن كليه و دياليز

- با ميكروآلبومينوري ظاهر مي شود.

33 دولتي : 45تعداد واحد ديابت : 12 خصوصي :

5تعداد مراكز ديابت :

تعداد مركز جامع ديابت )سطح فوق )در حال احداث( 1تخصصي( :

4 دولتي : 43تعداد آزمايشگاه : 39 خصوصي :

طرف قرارداد

وضعيت واحدها و مراكز ديابت و آزمايشگاهها در برنامه ديابت شهر تبريز

سال غربالگري شده 30تعداد كل مراجعه كنندگان باالي 166816 : 90تا پايان شهريور

34639تعداد افراد پره ديابتي :

19832تعداد بيماران ديابتي قديمي :

7809تعداد بيماران ديابتي جديد :

29191تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به فشارخون باال :

اهم نتايج6 حاصل از اجراي برنامه ديابت ش6هري تاكنون6

تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به 23440هيپرتري گليسيريدمي :

تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به هيپر كلسترولمي : 24098

42499تعداد افراد غيرديابتي مبتال به اضافه وزن :

33695تعداد افراد غيرديابتي مبتال به چاقي :

28393تعداد بيماران آموزش ديده :

13373تعداد موارد مشاوره تغذيه :

2367 : 2تعداد موارد ارجاع به سطح

متشكرم