ΧΡΟΙΑ ΗΗΣ42lyk-athin.att.sch.gr/autosch/joomla15/images/200... · 2021. 5. 25. ·...

1

42ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΜΑΙΖΩΝΟΣ 21-29 amp ΣΩΝΙΕΡΟΥ 3-5 ΠΛΑΤΕΙΑ ΒΑΘΗΣ ΑΘΗΝΑ

1821-2021

ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΜΝΗΜΗΣ

200

2

laquoΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΄21raquo 25η Μαρτίου 1821 laquo Ακρίτα στης Ευρώπης τους πυλώνες η Μοίρα σrsquo έχει τάξει Μάνα Ελλάδα τη Λευτεριά να διαφεντεύεις στους Αιώνες Χαρά σου όταν Φειδίες με λαμπεράδα στη γη σου πελεκούνε Παρθενώνες κι Αισχύλοι ανάβουν θεία ανέσπερη λαμπάδαhellipraquo

Στέλιος Σπεράντσας

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 6 ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 8 ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ 10 ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΡΑΣ (ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ) 15 ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ 16 ΒΕΪΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ 18 ΒΙΣΒΙΖΗ ΔΟΜΝΑ 19 ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ 21 ΓΚΟΥΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 22 ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε΄ 23 ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ 24 ΔΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ 25 ΔΥΟΒΟΥΝΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 27 ΖΑΪΜΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 28 ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ 29 ΚΑΝΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 31 ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 32 ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 33 ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ 35 ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ 39 ΚΟΡΑΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ 42 ΚΟΥΝΤΟΥΡΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 44 ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ 45 ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 47 ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ 48 ΛΟΝΤΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 49 ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ 50 ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ ΜΑΝΤΩ 52 ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 54 ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΠΕΤΡΟΜΠΕΗΣ 56 ΜΕΤΑΞΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 57 ΜΙΑΟΥΛΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 59 ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ ΜΑΡΚΟΣ 61

4

ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ 63 ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ Ή ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ 65 ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 67 ΝΟΤΑΡΑΣ ΠΑΝΟΥΤΣΟΣ 68 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ 69 ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ 70 ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ 72 ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 73 ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 74 ΠΑΠΑΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ 75 ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ Η΄ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ 78 ΠΛΑΠΟΥΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 81 ΠΟΛΥΖΩΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ 83 ΣΑΧΙΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 84 ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 86 ΣΕΚΕΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 88 ΣΙΣΙΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 90 ΣΠΥΡΟΜΗΛΙΟΣ 91 ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ ΚΙΤΣΟΣ 93 ΤΟΜΠΑΖΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ (ΜΑΝΩΛΗΣ) 95 ΤΟΜΠΑΖΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ (ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ) 96 ΤΣΑΜΑΔΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ 98 ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 100 ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 102 ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 104 ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ 105 ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΔΕΡΙΓΝΥ ΕΡΡΙΚΟΣ 108 ΒΥΡΩΝ ΤΖΩΡΤΖ ΓΚΟΡΝΤΟΝ ΝΟΕΛ ΛΟΡΔΟΣ ΤΟΥ ΜΠΑΪΡΟΝ 109 ΚΑΝΙΝΓΚ ΤΖΩΡΤΖ 112 ΚΟΔΡΙΓΚΤΟΝ ΣΕΡ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ 114 ΛΕΟΠΟΛΔΟΣ ΤΗΣ ΣΑΞΟΝΙΑΣ-ΚΟΜΠΟΥΡΓΚ ΚΑΙ ΓΚΟΤΑ 115 ΜΑΓΕΡ ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ 116 ΝΙΚΟΛΑΟΣ Α΄ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 118 ΟΘΩΝΑΣ 119 ΣΑΝΤΑΡΟΖΑ ΑΝΝΙΜΠΑΛΕ ΣΑΝΤΟΡΕ 120

5

ΦΑΒΙΕΡΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 121 ΧΑΣΤΙΝΓΚΣ Η΄ ΑΣΤΙΓΞ ΑΜΠΝΕΪ 122 ΧΕΪΔΕΝ ΛΟΓΓΙΝΟΣ 123 ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ 126 ΣΟΛΩΜΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ 153 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ-ΧΑΡΤΕΣ 155 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ 165 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 166 ΠΗΓΕΣ 168

6

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αγαπητέ αναγνώστη Είμαστε μια ομάδα από μαθητές και μαθήτριες της Α΄ και της Β΄ Τάξης του

42ου Γενικού Λυκείου Αθήνας στην περιοχή του ιστορικού κέντρου της πόλης Με αφορμή την Ιστορικά χρονική συγκυρία των 200 ετών από την

Επανάσταση του 1821 και την γεωγραφική θέση στην οποία βρίσκεται το σχολείο μας καθώς περιβάλλεται από δρόμους με ονόματα προσωπικοτήτων όπως laquoΜΑΙΖΟΝraquo οδός Μαιζώνος laquoΜΑΓΕΡraquo οδός Μάγερ laquoΦΑΒΙΕΡraquo οδός Φαβιέρου και άλλες νιώσαμε την ανάγκη να δημιουργήσουμε μια αναμνηστική εργασία με θέμα τις προσωπικότητες του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων

Βιώνοντας τις δυσκολίες μιας επίκαιρης και δύσκολης συγκυρίας αυτής του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας και με τα όποια ερασιτεχνικά τεχνολογικά μέσα διαθέτουμε προσπαθήσαμε να τιμήσουμε τη μνήμη όσων επώνυμων αλλά και ανώνυμων αγωνιστών του 1821 μπορούσαμε

Ένα Λεύκωμα σαν επιμνημόσυνη αναφορά με φωτογραφίες με λίγα περιεκτικά βιογραφικά στοιχεία για τον κάθε ήρωα και ηρωίδα Δημοτικά Τραγούδια που αναφέρονται στην δράση αυτών των προσωπικοτήτων αλλά και η μεταξύ μας συνεργασία μάς έκανε να νιώσουμε υπερήφανοι αλλά και με μια εντελώς διαφορετική διάθεση από αυτή που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες

Μια δεύτερη σκέψη που ερέθισε τη φαντασία μας και συνδέει το χθες με το σήμερα είναι ένα ημερολόγιο που μέρα τη ημέρα μήνα το μήνα θα μας φέρει κοντά με ένα ιστορικά πρόσφατο παρελθόν δείχνοντας μέσα από τις εικόνες πινάκων ζωγραφικής Ελλήνων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών το παρελθόν ενώ οι σελίδες του αποτυπώνουν το παρόν το τώρα το 2021

Η τρίτη διάσταση της προσπάθειάς μας αφορά στον αγώνα των γυναικών για την Απελευθέρωση του Έθνους δίπλα στους άντρες Αγωνιστές ως μάνες σύζυγοι κόρες κι αδελφές και άλλες φορές ως Καπετάνισσες οι ίδιες πολεμώντας για την Ελευθερία θυσιάζοντας τα πάντα

Όλα τα παραπάνω τα συγκεντρώσαμε κι είμαστε έτοιμοι κλείνοντας αυτήν την σύντομη εισαγωγή να σας τα παρουσιάσουμε ευχόμενοι ότι αυτή μας η προσπάθεια θα αποτελέσει μια σημαντική αναμνηστική δράση που μπορεί να προκαλέσει την προσοχή και το ενδιαφέρον σας

ΕΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΙΝ

7

Η επαναστατική προκήρυξη που κυκλοφόρησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της

Μολδοβλαχίας στις 24 Φεβρουαρίου 1821 σηματοδότησε την έναρξη της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες

8

ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

9

Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΞΑΝΘΟΣ ΠΑΤΜΟΣ 1772 - ΑΘΗΝΑ 28 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1852

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΦ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 1790 - ΜΟΣΧΑ 1851

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΚΟΥΦΑΣ ΚΟΜΠΟΤΙ ΑΡΤΑΣ 1779 - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1818

Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε από τους ακόλουθους τρεις Έλληνες κατοίκους της Οδησσού τον Εμμανουήλ Ξάνθο 42 ετών τον Αθανάσιο Τσακάλωφ 26 ετών και τον Νικόλαο Σκουφά 35 ετών

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος καταγόταν από την Πάτμο ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και ο Νικόλαος Σκουφάς από ένα χωριό της Ηπείρου Και οι τρεις ήταν μικρέμποροι ή κατά καιρούς γραμματείς εμπόρων Ιδιαίτερο συμβολισμό έχει η ημερομηνία της ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας στις 14 Σεπτεμβρίου 1814 εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού Η επιλογή της

10

ημερομηνίας αυτής είναι συμβολική και δείχνει πως ο στόχος της Φιλικής Εταιρείας ήταν διπλός εθνικός και θρησκευτικός καθότι συμβόλιζε και την laquoΎψωσηraquo με άλλα λόγια την laquoΑνάστασηraquo του Ελληνικού Γένους από την σκλαβιά

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΥΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Η διαδικασία μύησης στην Φιλική Εταιρεία γινόταν κρυφά και έπαιρνε

μορφή ιεροτελεστίας Ο υποψήφιος έδινε όρκο ότι θα τηρήσει το μυστικό και θα ακολουθήσει τις εντολές της Εταιρείας Αφού ακουμπούσε το χέρι του πάνω στο Ευαγγέλιο έδινε τον παρακάτω όρκο σε νεοελληνική απόδοση

laquoΟρκίζομαι μπροστά στον αληθινό Θεό ότι θα μείνω πιστός στην Εταιρεία σε όλη μου τη ζωή και δεν θα φανερώσω ποτέ το μυστικό μου σε συγγενείς μου ούτε σε φίλους μουhellip Ορκίζομαι σε σένα ιερή πατρίδα Ορκίζομαι στα πολύχρονα βάσανά σου Ορκίζομαι στα πικρά δάκρυα που χύνουν αιώνες τώρα τα παιδιά σου Ορκίζομαι να αφιερώσω σrsquo εσένα τη ζωή μουraquo Η αναγγελία για την ανάληψη της ηγεσίας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη

προσέδωσε μεγάλο κύρος στην Φιλική Εταιρεία και συνέβαλε στην εμπέδωση της πειθαρχίας των στελεχών και των μελών της Εφεξής ο συντονισμός της προετοιμασίας για την Επανάσταση και η απόφαση για την έναρξή της είχαν περιέλθει στην αρμοδιότητα του Αλέξανδρου Υψηλάντη

Τους υπόλοιπους μήνες του 1820 αφού ο Υψηλάντης αναδιοργάνωσε την Φιλική Εταιρεία επιδόθηκε εντατικά στην προετοιμασία για την Επανάσταση Μετά από διακυμάνσεις της γνώμης για το από πού έπρεπε να αρχίσει η επανάσταση δηλαδή από την Πελοπόννησο ή από την Μολδοβλαχία τελικά η επανάσταση άρχισε από την Μολδοβλαχία με απόφαση του Υψηλάντη Παράλληλα όμως και σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας είχαν αρχίσει επαναστατικές δραστηριότητες

11

ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ 1757 - ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1798

O Θούριος του Ρήγα είναι ο πιο διαδεδομένος προεπαναστατικός πατριωτικός ύμνος Στους σαράντα πρώτους στίχους του εξαίρεται η ιδέα της ελεύθερης ζωής και αντηχεί το προσκλητήριο της επανάστασης σε όλους τους βαλκανικούς λαούς και ιδιαίτερα στους Έλληνες οι οποίοι δεσμεύονται με ιερό όρκο ότι θα αγωνιστούν για να ελευθερώσουν το σκλαβωμένο γένος τους

ΘΟΥΡΙΟΣ Ως πότε παλληκάρια να ζούμεν στα στενά μονάχοι σαν λιοντάρια στες ράχες στα βουνά Σπηλιές να κατοικούμεν να βλέπωμεν κλαδιά να φεύγωμ απ τον κόσμον για την πικρή σκλαβιά Να χάνωμεν αδέλφια Πατρίδα και γονείς τους φίλους τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς Καλλιό ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή Τι σ ωφελεί αν ζήσης και είσαι στη σκλαβιά Στοχάσου πως σε ψένουν καθ ώραν στη φωτιά Βεζίρης Δραγουμάνος Αφέντης κι αν σταθής Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθήςmiddot δουλεύεις όλ ημέρα σε ότι κι αν σοι πη

12

κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη O Σούτζος κι ο Μουρούζης Πετράκης Σκαναβής Γκίκας και Μαυρογένης καθρέπτης είν να ιδής Ανδρείοι καπετάνοι παπάδες λαϊκοί σκοτώθηκαν κι αγάδες με άδικον σπαθίmiddot κι αμέτρητ άλλοι τόσοι και Τούρκοι και Ρωμιοί ζωήν και πλούτον χάνουν χωρίς καμιά φορμή Ελάτε μ έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόνmiddot συμβούλους προκομμένους με πατριωτισμόν να βάλωμεν εις όλα να δίδουν ορισμόνmiddot οι Νόμοι να ν ο πρώτος και μόνος οδηγός και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγόςmiddot γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιάmiddot να ζούμε σαν θηρία είν πλιο σκληρή φωτιά Και τότε με τα χέρια ψηλά στον ουρανόν ας πούμ απ την καρδιά μας ετούτα στον Θεόν Εδώ σηκώνονται οι Πατριώται ορθοί και υψώνοντες τας χείρας προς τον ουρανόν κάμνουν τον Όρκον laquoΩ Βασιλεύ του Κόσμου ορκίζομαι σε Σε στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ Μήτε να τους δουλεύσω μήτε να πλανηθώ εις τα ταξίματά τους για να παραδοθώ Εν όσω ζω στον κόσμον ο μόνος μου σκοπός για να τους αφανίσω θε να ναι σταθερός Πιστός εις την Πατρίδα συντρίβω τον ζυγόν αχώριστος για να μαι υπό τον στρατηγόν Κι αν παραβώ τον όρκον ν αστράψ ο Oυρανός και να με κατακάψη να γένω σαν καπνόςraquo

Ρήγα Βελεστινλή Απάνθισμα κειμένων Βουλή των Ελλήνων

Σούτζος Μουρούζης Πετράκης Σκαναβής Γκίκας και Μαυρογένης

γνωστά πρόσωπα της εποχής Φαναριώτες διερμηνείς και ηγεμόνες που θανατώθηκαν ύστερα από εντολή του Σουλτάνου

13

Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή

14

ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

15

ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΡΑΣ (ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ) ΑΓΡΙΛΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ 1760 - ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ 8 ΜΑΪΟΥ 1825

laquoΟ Αναγνωσταράς νικά τους Τούρκους στο Βαλτέτσιraquo

Έργο του ζωγράφου Πέτερ φον Χες

Φιλικός και αγωνιστής γιος κληρικού Πήρε το προσωνύμιο Αναγνώστης ως

βοηθός του πατέρα του το οποίο χάρη στην ανδρεία και τη σωματική του διάπλαση έγινε Αναγνωσταράς Αρχηγός των κλεφτών το 1785 στην επαρχία Λεονταρίου κατέφυγε στα Επτάνησα και υπηρέτησε με το βαθμό του Ταγματάρχη στον Γαλλικό στρατό Μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Κολοκοτρώνη απελευθέρωσαν στις 23 Μαρτίου 1821 την Καλαμάτα Πήρε μέρος στην πολιορκία της Τρίπολης και στη Μάχη στο Βαλτέτσι Πέθανε στη Σφακτηρία σε μάχη εναντίον των Αιγυπτίων

Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει laquoΕις των εγκριτοτέρων οπλαρχηγών της Πελοποννήσου και πολύ μοχθήσας και κινδυνεύσας ως απόστολος της Φιλικής Εταιρείαςraquo

16

ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΙΘΑΚΗ 1788 - ΑΘΗΝΑ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 1825

Από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς ηγέτες της Επανάστασης του lsquo21 Έπεσε θύμα των εμφύλιων διαμαχών κατά τη διάρκεια του Αγώνα και σκοτώθηκε από χέρι ελληνικό

Ο θάνατος του πατέρα του επηρέασε καθοριστικά τον χαρακτήρα του με αποτέλεσμα να γίνει καχύποπτος ευερέθιστος σκληρός και συνάμα αποφασιστικός και μεγαλόψυχος Ανέλαβε το αρματολίκι της Ρούμελης και συνδέθηκε με ονομαστούς κλεφταρματολούς

Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία Από την Πάτρα έστειλε επιστολή στους Γαλαξιδιώτες για τον ξεσηκωμό καλώντας τους laquoή να ξεσκλαβωθούμε αδέρφια ή να πεθάνουμεraquo

Μετά τον ηρωικό θάνατο του Διάκου ανέλαβε να αναχαιτήσει τους Τούρκους στο Χάνι της Γραβιάς (8 Μαϊου 1821) ώστε να μη φτάσει τουρκική βοήθεια στην Τριπολιτσά και για αυτή του τη νίκη ανακηρύχθηκε Αρχιστράτηγος της Ανατολικής Στερεάς Ωστόσο έπεσε θύμα των αντιπάλων του που τον κατηγόρησαν ως laquoανάξιον της αρχηγίαςraquo τον υποβίβασαν σε χιλίαρχο και στο τέλος καθαιρέθηκε Για δεύτερη φορά κατηγορήθηκε ως ύποπτος συνεννόησης με τους Τούρκους ενώ κατά τον Σπηλιάδη laquoηπάτα τους Τούρκουςraquo Παραδόθηκε στον παλιό συνεργάτη και πρωτοπαλίκαρό του Γιάννη Γκούρα πιστεύοντας ότι δεν θα τιμωρούνταν όμως φυλακίστηκε στην Ακρόπολη όπου θανατώθηκε στις 5 Ιουνίου 1825

17

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Τrsquo Αντρούτσου η μά- τrsquo Αντρούτσου η μάνα χαίρεται τrsquo Αντρούτσου η μάνα χαίρεται του Διάκου καμαρώνει Γιατί έχουν γιους αρματωλούς και γιους καπεταναίους Ένας στο χάνι της Γραβιάς κι άλλος στην Αλαμάνα τους Τούρκους εσκορπίσανε σπαχήδες γενιτσάρους

18

ΒΕΪΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΣΟΥΛΙ 1785 - ΜΑΧΗ ΑΝΑΛΑΤΟΥ 1827

Σουλιώτης αγωνιστής Μετά την πτώση και το θάνατο του Αλή Πασά

βοήθησε τους κατοίκους της Ρούμελης Στην διάρκεια του εμφυλίου ο Βέικος και άλλοι Ρουμελιώτες με 3000 άντρες έφτασαν στη Βοστίτσα για να βοηθήσουν την κυβέρνηση Κουντουριώτη Ενίσχυσε την άμυνα του Μεσολογγίου και αρνήθηκε τις προτάσεις του Κιουταχή να μεσολαβήσει για σύναψη συμφωνίας με τους πολιορκημένους

Μετά την Έξοδο έλαβε μέρος σε όλες τις επιχειρήσεις στην Αττική και σκοτώθηκε στην μάχη του Ανάλατου Ο Σπυρίδων Τρικούπης τον χαρακτηρίζει έναν από τους laquoΠάντοτε κραταιούς εν πολέμω raquo

19

ΒΙΣΒΙΖΗ ΔΟΜΝΑ ΑΙΝΟΣ ΘΡΑΚΗ 1783 Η΄ 1784 - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1850

Η Καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη γεννήθηκε στην Αίνο το 1783 Έζησε και μεγάλωσε σε μια ευτυχισμένη οικογένεια πλούσιου γαιοκτήμονα Το 1808 παντρεύτηκε τον Καπετάν Αντώνη Βισβίζη με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά Η Καπετάνισσα Δόμνα ανεδείχθη σε ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 αφού επί τρία χρόνια αγωνιζόταν θυσίαζε και προσέφερε τα πάντα στον αγώνα Η ανταμοιβή όμως τη Δόμνας για τη συμμετοχή της στους αγώνες της ανεξαρτησίας ήταν η πείνα και η εξαθλίωση για την ίδια και τα παιδιά της Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα έζησε στον Πειραιά όπου και πέθανε

20

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΔΟΜΝΑΣ Πουλάκι μ΄ πούθεν έρχεσαι πουλάκι μ΄ για αποκρίσου Μην είδες και μην άκουσες για την κυρά Δομνίτσα Την όμορφη τη δυνατή την αρχικαπετάνα Που΄ χει καράβι ατίμητο και πρώτο μες τα πρώτα Καράβι γοργοτάξιδο καράβι τιμημένο καράβι που πολέμησε της Ίμβρος το μπουγάζι Και το πουλάκι στάθηκε και το πουλάκι λέει laquoΤην είδα την απάντησα σιμά στο Άγιον Όρος Τρεις μέρες επολέμαγε με δυο χιλιάδες Τούρκους Καράβια εδώ καράβια εκεί καράβια παρά πέρα και τούτο σαν τον αετό όρμαγε και χτυπούσε Δεξιά ζερβά κι ανάστροφα κι όπου μπορούσε ακόμα κι άκουγες βόμβους δυνατούς και στεναγμούς μεγάλους κι άκουγες κλάματα πικρά κατάρες στην κατάρα κι οι θάλασσες κοκκίνιζαν σαν φέσια των αγάδωνraquo

21

ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ 25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1771 - ΝΑΥΠΛΙΟ 30 ΜΑΪΟΥ 1826

Υπογραφή του Δεσπότη

Μωρέ χαρά που τo rsquoχουν χαρά που το rsquoχουν τα βουνά χαρά που το rsquoχουν τα βουνά κι οι κάμποι περηφάνεια Γιατί γιορτάζει η Παναγιά γιορτάζει κι η πατρίδα Σαν βλέπουν διάκους με σπαθιά παπάδες με ντουφέκια σαν βλέπουν και το Γερμανό της Πάτρας το Δεσπότη για να βλογάει τrsquo άρματα να φχιέται τους λεβέντες

22

ΓΚΟΥΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΚΟΥΡΙΤΣΑ ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑΣ 1791 - ΑΘΗΝΑ (ΑΚΡΟΠΟΛΗ) 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1826

Ο Καπετάν Γκούρας Εθνική Πινακοθήκη

Μαύρος αετός εκάθονταν Γκούρα λεβέντη μου στο Κάστρο της Αθήνας Μέρα και νύχτα έλεγεhellip Μέρα και νύχτα κελαηδεί Γκούρα λεβέντη μου μοιρολογάει και λέγει τrsquo είνrsquo το κακό που πάθαμε Τrsquo είνrsquo το κακό που πάθαμε οι μαύροι οι Γκουραίοι Μεριά τους δέρνει ο θάνατος Γκούρα λεβέντη μου κι από μεριά οι Τούρκοι Πολλή μαυρίλα πλάκωσεhellip

23

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ 1746 - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 22 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1821

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ποιός είδε τέτοια συννεφιά ποιός είδε τέτοια αντάρα που τούτ΄ το χρόνο πλάκωσαν σ΄ Ανατολή και Δύση Τον Πατριάρχη κρέμασαν τον Άγιο τον Γρηγόρη σαν νάτανε κατάδικος στης εκκλησιάς την πόρτα Εκεί που ελειτούργαε κι ευλόγαε το Γένος πλακώνουν οι Γενίτσαροι κ΄ οι Οβρηοί αντάμα -Κόπιασ΄ αφέντη Δέσποτα και διάβασ΄ τα φιρμάνια που λεν να σε κρεμάσουνε στης εκκλησιάς την πόρτα δεν σ΄ άρεσε να κάθεσαι στο θρόνο θρονιασμένος μα θέλησες Ρωμαίικο τη Πόλη να τη φκιάσης

24

ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΛΑΓΚΑΔΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑΣ 1771 - ΑΘΗΝΑ 1857

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΑΙΩΝ Παν οι γερόντοι στον Πασά Πάνε να προσκυνήσουν Παν τα Ντεληγιαννόπουλα κι ατός του ο κυρndashΚανέλλος Κι από μακρυά τον χαιρετά κι από κοντά του λέει ndashΚαλημερούδια σου Πασά ndashΚαλώς τον τον Κανέλλο ndashΚανέλλο τι άργησες να lsquoρθεις Πόσον καιρό που λείπες Κανέλλο πού lsquoν ο γέροντας ο γέροndashΝτεληγιάννης ndashΚείνος πασά μου εινrsquo άρρωστοςτώρα πεντrsquondashέξι μέρες ndashΣτείλε Κανέλλο φέρε τον να lsquoρθει να προσκυνήσει ndashΚείνος Πασά δε μας ακούει Μόνrsquo κάθεται και λέει laquoΕγώ Πασά δεν προσκυνώ Βεζίρη δε φοβάμαι Τι έχω στην Πόλη δυο παιδιά και στα Λαγκάδια πέντε Έχω και στην Τριπολιτσά αυτόν το Θοδωράκηraquo Μα βαρυφάνη του Πασά και στο Σουλτάνο γράφει κι ευθύς φιρμάνι έβγαλε κι έστειλε να τον κόψει Στου Λάλα σφάζουν πρόβατα στου Μπαστηρά κριάρια και στα Λαγκάδια στο χωριό σφάζουν τον Ντεληγιάννη εξήντα χρόνια Γέροντα σαράντα Μοραγιάνη

25

ΔΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΝΩ ΜΟΥΣΟΥΝΙΤΣΑ 4 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1788 - ΛΑΜΙΑ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1821

Τρία πουλάκια κάθουνταν ψηλά lsquoς τη Χαλκουμάτα το να τηράει τη Λιβαδιά και τάλλο το Ζιτούνι το τρίτο το καλύτερο μοιριολογάει και λέει laquoΠολλή μαυρίλα πλάκωσε μαύρη σαν καλιακούδα Μην ο Καλύβας έρχεται μην ο Λεβεντογιάννης -Νούδrsquo ο Καλύβας έρχεται νούδrsquo ο Λεβεντογιάννης Ομέρ Βρυόνης πλάκωσε με δεκοχτώ χιλιάδεςraquo Ο Διάκος σαν τrsquo αγροίκησε πολύ του κακοφάνη Ψιλή φωνή νεσήκωσε τον πρώτο του φωνάζει laquoΤον ταϊφά μου σύναξε μάσε τα παλληκάρια δώσrsquo τους μπαρούτη περισσή και βόλια με τοις χούφταις γλήγορα και να πιάσουμε κάτω lsquoς την Αλαμάνα που ναι ταμπούρια δυνατά κιrsquo όμορφα μετερίζιαraquo Παίρνουνε ταλαφρά σπαθιά και τα βαριά τουφέκια lsquoς την Αλαμάνα φτάνουνε και πιάνουν τα ταμπούρια laquoΚαρδιά παιδιά μου φώναξε παιδιά μη φοβηθητε σταθήτε αντρεία σαν Έλληνες και σα Γραικοί σταθήτεraquo Ψιλή βροχούλα νέπιασε κrsquo ένα κομμάτι αντάρα τρία γιουρούσια νέκαμαν τα τρία αράδα αράδα Έμεινε ο Διάκος lsquoς τη φωτιά με δεκοχτώ λεβένταις

26

Τρεις ώραις επολέμαε με δεκοχτώ χιλιάδες Βουλώσαν τα κουμπούρια του κιrsquo ανάψαν τα τουφέκια κιrsquo ο Διάκος εξεσπάθωσε και lsquoς τη φωτιά χουμάει ξήντα ταμπούρια χάλασε κrsquo εφτά μπουλουκμπασίδες Και το σπαθί του κόπηκε ανάμεσα απrsquo τη χούφτα και ζωντανό τον έπιασαν και lsquoς τον πασά τον πάνουν χίλιοι τον παν από μπροστά και χίλιοι από κατόπι Κιrsquo ο Ομέρ Βρυόνης μυστικά lsquoς το δρόμο τον ερώτα laquoΓίνεσαι Τούρκος Διάκο μου την πίστη σου νrsquo αλλάξης να προσκυνήσης lsquoς το τζαμί την εκκλησιά νrsquo αφήσηςraquo Κrsquo εκείνος τrsquo αποκρίθηκε και στρίφτει το μουστάκι laquoΠάτε και σεις κrsquo η πίστη σας μουρτάταις να χαθήτε Εγώ Γραικός γεννήθηκα Γραικός θε νrsquo αποθάνω Α θέλετε χίλια φλωριά και χίλιους μαχμουτιέδες μόνον εφτά μερών ζωή θέλω να μου χαρίστε όσο να φτάση ο Οδυσσεύς και ο Θανάσης Βάγιαςraquo Σαν τrsquo άκουσε ο Χαλίλ μπέης αφρίζει και φωνάζει laquoΧίλια πουγγιά σας δίνω γω κιrsquo ακόμα πεντακόσια το Διάκο να χαλάσετε το φοβερό τον κλέφτη γιατί θα σβήση την Τουρκιά κιrsquo όλο μας το ντοβλέτιraquo Το Διάκο τότε παίρνουνε και lsquoς το σουβλί τον βάζουν ολόρτο τον εστήσανε κιrsquo αυτός χαμογελούσε την πίστη τους τους ύβριζε τους έλεγε μουρτάταις laquoΣκυλιά κιrsquo α με σουβλίσετε ένας Γραικός εχάθη Ας είνrsquo ο Όδυσσεύς καλά κιrsquo ο καπετάν Νικήτας που θα σας σβήσουν την Τουρκιά κιrsquo όλο σας το ντοβλέτιraquo

27

ΔΥΟΒΟΥΝΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΥΟ ΒΟΥΝΟΥ ΟΙΤΗΣ 1757 - ΣΑΛΩΝΑ 1831

Το πραγματικό του όνομα ήταν Ξήκης Ιωάννης και το επώνυμο

Δυοβουνιώτης προέρχεται από τον τόπο καταγωγής του Προεπαναστατικά ήταν αρματολός στη Λοκρίδα και το 1820 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία Με την έκρηξη της Επανάστασης συνεργάστηκε με τον Διάκο σε κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις Λόγω της προχωρημένης ηλικίας του -ήταν πια 65 χρονών- αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη στρατιωτική δράση τα επόμενα χρόνια της Επανάστασης

28

ΖΑΪΜΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΕΡΠΙΝΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ 1791 - ΑΘΗΝΑ 4 ΜΑΪΟΥ 1840

Ο Ανδρέας Ζαΐμης ήταν πρόκριτος Καλαβρύτων Φιλικός οπλαρχηγός και

πολιτικός Μυήθηκε από τον Ανδρέα Λόντο στη Φιλική Εταιρεία του 1819 και συμμετείχε ενεργά στην προετοιμασία του Αγώνα Υπήρξε μέλος της Α εθνοσυνέλευσης και τελείωσε την πολιτική του σταδιοδρομία την περίοδο του Όθωνα ως αντιπρόεδρος του laquoΣυμβουλίου Επικρατείας και πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίουraquo

29

ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΝΑΟΥΣΑ ΗΜΑΘΙΑΣ 1772 - ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΤΙΓΟΝΙΔΩΝ ΗΜΑΘΙΑΣ 1822

Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου γεννήθηκε το 1772 στη Νάουσα της Μακεδονίας

Η Νάουσα είχε επιλεγεί να έχει ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση στην Μακεδονία Όμως διάφορα γεγονότα αποδυνάμωσαν γενικότερα την επαναστατική κίνηση στην Βόρειο Ελλάδα Ο Κασομούλης που είχε σταλεί από το κοινό των Μακεδόνων στην Πελοπόννησο για να ζητήσει βοήθεια διαπίστωσε ότι ο νότος δεν μπορούσε να προσφέρει πολλά στην Μακεδονία Ο Σάλας ορισμένος από τον Υψηλάντη αρχηγός της Επανάστασης στην Μακεδονία αποδείχτηκε κατώτερος των περιστάσεων ενώ τα πολιτικά πράγματα στον Μοριά αποδυνάμωσαν τον Υψηλάντη Ωστόσο η ορμή των ετοιμασιών στην Νάουσα δεν μπορούσε να ανακοπεί Στις 22 Φεβρουαρίου 1822 Κυριακή της Ορθοδοξίας μετά από πανηγυρική δοξολογία και ορκωμοσία των μαχητών ο Ζαφειράκης υψώνει την σημαία της Επανάστασης στον μητροπολιτικό Ναό του Αγ Δημητρίου

Μετά από πολιορκία τριών εβδομάδων (από τις 27 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου) οι Οθωμανοί τελικά εισέβαλαν στην πόλη και ακολούθησε η καταστροφή της με σφαγές βιασμούς αιχμαλωσίες και λεηλασίες Εντός της πόλης είχαν παραμείνει οι οπλαρχηγοί Ζαφειράκης Θεοδοσίου με τον γιο του Φίλιππο ο Ιωάννης Καρατάσος ο Ζώτος ο Κωτούλας Καρατάσος ο Αθανάσιος Τσιούπης ο Ιωάννης Παπαρέσκας και οι Σιουγκαραίοι προσπαθώντας να προβάλουν μια τελευταία γραμμή αντίστασης Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου με το

30

γιο του Φίλιππο και τον Γιαννάκη Καρατάσο οχυρώθηκαν στον πύργο του Ζαφειράκη όπου είχαν συγκεντρωθεί γύρω στα 500 γυναικόπαιδα Εκεί άντεξαν για τρεις μέρες και στις 21 Απριλίου επιχείρησαν έξοδο Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου και ο Γιαννάκης Καρατάσος αμύνθηκαν μέχρι το τέλος Ο Ζαφειράκης σκοτώθηκε στη θέση Σοφολιό κοντά στην Επισκοπή Βεροίας Τα σώματά τους καρατομήθηκαν και οι κεφαλές τους περιφέρονταν από τους Οθωμανούς στρατιώτες σε κοντάρια για εκφοβισμό των Ελλήνων

Η σύζυγος του οπλαρχηγού Ζαφειράκη η Ζαφειράκαινα σφαγιάστηκε μαζί με πολλές άλλες γυναίκες και έγινε σύμβολο που υμνήθηκε από το δημοτικό τραγούδι

laquoΜΑΚΡΥΝΙΤΣΑraquo

Μας χάλασαν κι αϊμάν αμάν την Νιάουστα που ήταν κεφαλοχώρι μα τον ουρανό κορμί που τυραννώ -Ένα μήλο αμάν κι άλλο μήλο αμάν βράδιασε και πού θα μείνω Πήραν μανί- κι αϊμάν αμάν -τσις μι πιδιά κι πιθηρές μι νύφες μα τη θάλασσα κορμί που αγκάλιασα -Ένα μήλο αμάν κι άλλο μήλο αμάν βράδιασε και πού θα μείνω Πηράν τη Ζα- κι αϊμάν αμάν -φειρόνυφη τριών ημερών νυφούλα Μακρυνίτσα μου καημό πόχει η καρδίτσα μου -Ένα μήλο αμάν κι άλλο μήλο αμάν βράδιασε και πού θα μείνω

Πτώση των γυναικών της Νάουσας

31

ΚΑΝΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΨΑΡΑ 1793 - ΑΘΗΝΑ 1877 (84 ΕΤΩΝ)

Αγωνιστής πολιτικός από τις ηρωικότερες μορφές της Επανάστασης Με

την κήρυξη της Επανάστασης εγκατέλειψε τα εμπορικά πλοία εντάχθηκε στον ψαριανό στόλο και ειδικεύτηκε στα πυρπολικά Την νύχτα της 6ης προς 7η Ιουνίου 1822 πέτυχε την πρώτη του Νίκη πυρπολώντας την τουρκική ναυαρχίδα στην Χίο Ο Άγγλος ιστορικός της Επανάστασης Τόμας Γκόρντον γράφει ότι η πράξη αυτή ήταν ένα laquoαπό τα πιο καταπληκτικά στρατιωτικά κατορθώματα που αναφέρει η ιστορία raquo

Τον Οκτώβριο του 1822 στην Τένεδο αυτή τη φορά πυρπόλησε ένα τουρκικό δίκροτο προκαλώντας τον θαυμασμό όλων Ακολούθησαν και άλλες ηρωικές επιχειρήσεις στη Σάμο και στην Μυτιλήνη με αποκορύφωμα την δράση του Κανάρη κατά του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας Όταν ήρθε ο Καποδίστριας του ανέθεσε την αρχηγία του στολίσκου των πυρπολικών τιμώντας την δράση και τον ηρωισμό του Μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη ο Κανάρης αποσύρθηκε στη Σύρο και επανήλθε στον δημόσιο βίο την περίοδο του Όθωνα με τον βαθμό του ναυάρχου που του απένειμε ο Βασιλιάς Μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ανέλαβε δύο φορές το υπουργείο Ναυτικών και στην Εθνοσυνέλευση που ψήφισε το Σύνταγμα του 1864 υπήρξε ηγέτης των laquoΟρεινώνraquo Έγινε τρεις φορές πρωθυπουργός σε κρίσιμες για την χώρα στιγμές

32

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑ 11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1776 - ΝΑΥΠΛΙΟ 9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1831

Ήταν γόνος οικογένειας ευγενών και ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς

της Ευρώπης το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα Υπηρέτησε ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας θέση από την οποία παραιτήθηκε σύμφωνα με άλλους απομακρύνθηκε λόγω της μεροληπτικής του στάσης απέναντι στην Ελληνική Επανάστασης το 1822

Το 1818 του προτάθηκε η αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας αλλά εκείνος αρνήθηκε Μετά την παραίτησή του από το αξίωμα του υπουργού Εξωτερικών ιδιώτευσε στην Ελβετία Το 1827 εκλέχτηκε από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση κυβερνήτης για επτά χρόνια Από τη θέση αυτή εργάστηκε ακατάπαυστα για την οργάνωση του νεοσύστατου του ελληνικού κράτους δίνοντας ταυτόχρονα σκληρό αγώνα για να επιτύχει πλήρη ανεξαρτησία και διευρυμένα σύνορα Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας της διακυβέρνησής του ξεσήκωσε τις έντονες αντιδράσεις των προκρίτων αλλά και των διανοουμένων οι οποίες υποδαυλίζονταν από τη Γαλλία και την Αγγλία που τον θεωρούσαν όργανο της Ρωσίας Η έξαψη των πολιτικών παθών είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία του στο Ναύπλιο (27 Σεπτεμβρίου 1831)

33

ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΟΥΛΙΚΑΡΙΑ ΑΡΤΑΣ ή ΜΑΥΡΟΜΑΤΙ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 1782 - Π ΦΑΛΗΡΟ 23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1827

laquoΤρεις περδικούλες κάθονταν στο κάστρο της Αθήνας είχαν τα νύχια κόκκινα και τα φτερά βαμμένα είχαν και τα κεφάλια τους στο αίμα βουτημένα Μοιριολογούσαν κι έλεγαν μοιριολογούν και λένε Τρίτη Τετάρτη χλιβερή Πέφτη φαρμακωμένη Παρασκευή ξημέρωσε μην έχει ξημερώσει που πιάστηκε ο πόλεμος το Κρητικό ντουφέκι Καραϊσκάκης τrsquo άκουσε ήταν και θερμασμένος και τον σεΐζη του έκραξε και του σεΐζη λέγει ldquoΣεΐζη φκιάσε τrsquo άλογο βάλrsquo του και το τακίμι κρίνrsquo τε και των συντρόφων μας των καπεταναραίων να βγούμrsquo να πολεμήσουμε στον κάμπο της Αθήναςrdquo Σαν πιάστηκε ο πόλεμος σκοτίστηκε ο κάμπος βαρέθηκε ο αρχηγός και ο Καραϊσκάκηςmiddot ldquoΠαιδιά μrsquo να νταγιαντίσετε να γίνετrsquo ένα σώμα να μη χαθεί η πατρίδα μας την πάρτε στο λαιμό σας Μένα με παν στην Κούλουρη πέρα στον Αϊ-Δημήτρη που είναι παντοτινός γιατρός αυτός θα με γιατρέψει Πουλάκι πήγε κι έκατσε στου Αϊ-Δημητριού το δέντρο

34

δεν ελαλούσε σαν πουλί ουδέ σα χελιδόνι μόνrsquo το δεντρί μαράθηκε απrsquo τον κελαηδισμό του Τον κλαίνε χώρες και χωριά κι όλrsquo οι καπεταναίοι τον κλαιν τα παλικάρια του κι όλος ο ταϊφάς τουraquo

35

ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ ΜΥΡΙΣΙ ΑΓΡΑΦΩΝ 1775 - ΜΕΤΕΩΡΑ 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1809

Ο Κατσαντώνης αιχμάλωτος των Αλβανών που τον πηγαίνουν στον τόπο του μαρτυρίου στα

Γιάννενα (ζωγραφιά του Σωτ Χρηστίδη 1858-1940)

Καταχνιαστήκαν τrsquo Άγραφα κι η Φούρκα συννεφιάζει οι λόγγοι αναστενάζουνε κι οι λαγκαδιές βογκάνε Και μια σπηλιά κρυφοσπηλιά πονετικά ρεκάζει -Τον Κατσαντώνη πιάσανε στα σίδερα τον πάνε Πανάθεμά σε λοιμική βλογιά πανάθεμά σε Τους αντρειωμένους πελεκάς τσακάς τα παλικάρια Αντώνη μου ήσταν άρρωστος σε βρήκαν να κοιμάσαι αλλιώς η Φούρκα λιάπικα θα γιόμιζε κεφάλια

Τραγούδια των Βουνών Γ Αθάνας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ (1824-1879)

Εσείς όπου τον είδατε ψηλά στα κορφοβούνια σταυραετοί και πέρδικες ξηφτέρια χελιδόνια ελάτε να του στήσετε τραγούδι μοιρολόγι Τον Κατσαντώνη πιάσανε κλάψτε πουλιά μου κλάψτε Ένας παπάς τον πρόδωκε Μαχαίρι να του γένει η κοινωνιά που το `βαψε τrsquo αφορεμένο στόμα θηλιά κι αστρίτης στον λαιμό τrsquo άγιο του πετραχήλι

36

να μην βρεθεί πνευματικός να τον ξεμολογήσει κι αγαπημένα δάχτυλα τα μάτια του να κλείσουν Το γκαρδιακό τrsquo αδέρφι του ο Γιώργος ο Χασώτης έξυπνος ακουρμαίνεται κοιμάτrsquo ο Κατσαντώνης Η ευλογιά τον έψησεν η θέρμη τον ανάφτει Ξύπνrsquo αδερφέ μου ξύπνησε στον ώμο να σε πάρω πλακώσανε οι Λιάπηδες και θα μας πιάσουν σκλάβους Τρέχrsquo αδερφέ μου γλύτωσε μη με ψυχοπονιέσαι Κι αν μrsquo αγαπάς και πιθυμάς να πάω φχαριστημένος κόψε μου το κεφάλι μου μη μου το πάρrsquo ο Αράπης και φέρrsquo το πάνω στrsquo Άγραφα και διάλεξrsquo ένα βράχο και δώσrsquo του το να το φορεί κορφή του να το κάμει να το φορεί να το βαστά σαν περικεφαλαία Έλrsquo αδερφέ μου γλήγορα γλήγορα να με κόψεις να πάγω εκεί ψηλά ψηλά να φύγω δώθε μέσα να rsquoρχονται μαύρα σύγνεφα να rsquoρχοντrsquo αστροπελέκια να μου θυμάνε τον καπνό να μου θυμάν τη λάμψη του τουφεκιού μου πrsquo ορφανό στα χέρια σου θα μείνει Να τrsquo αγαπάς να το φιλείς να το rsquoχεις σαν αδέρφι Ο Γιώργος το κατάλαβε πως τrsquo ανεβαίνrsquo η θέρμη τον άρπαξε στον ώμο του κι απrsquo τη σπηλιά πετιέται Επήρε τον ανήφορο στο ξάγναντο προβαίνει εξήντα βλέπει Τσάμηδες που τον εκυνηγούσαν Κάθε φορά που σίμωναν έστενε μετερίζι του Κατσαντώνη το κορμί κι άδειαζε τrsquo άρματά του Χαρά στη μάνα πώκανε παιδιά τέτοια λιοντάρια Έτσι κυνηγηθήκανε τα δυο πιστά τrsquo αδέρφια όσο που βγήκε ο Αυγερινός κι αχνίσανε τrsquo αστέρια Τότε λαβώθηκε βαριά ο Γιώργος στο ποδάρι και τους επιάσαν ζωντανούς στα Γιάννινα τους φέραν Και μιαν αυγή στον πλάτανο που από μικρό κλωνάρι εχόντρυνε κι επλάτυνε βυζαίνοντας το γαίμα την ώρα τους την ύστερη βαριά σιδερωμένα του Βάλτου του Ξερόμερου τα δυο θεριά προσμένουν Χίλιων λογιώνε σύνεργα δαυλιά σφυρί κι αμόνι σκόρπια στο χώμα βρίσκονται κι εκείνοι τα τηράνε Ο Γιώργος σαν κι εδάκρυσε για το γλυκό του αδέρφι

37

Του Κατσαντώνη μια ματιά κι εστρέφεψε το δάκρυ Κrsquo εκεί που διηγούντανε το `να τrsquo αδέρφι στrsquo άλλο τα περασμένα νιώτα τους την κρύα τη βρυσούλα το φόβο του Αλήπασα του Γκέκα τη λαχτάρα έξαφνrsquo αστράφτrsquo ένα σπαθί και γέρνrsquo ένα κεφάλι Χριστός Ανέστη πλάκωσα φωνάζrsquo ο Κατσαντώνης κι ένα φιλί στερνό φιλί από μακριά του ρίχνει Μες στα κλαριά του πλάτανου μες στα χλωρά τα φύλλα σαν να rsquoταν στο λημέρι της εκρύφτηκι η ψυχή του κι εκοίταζε τον αδερφό που τόνε μαρτυρεύουν Δυο γύφτοι τον εστρώσανε δεμένονε στrsquo αμόνι κι αρχίσανε με το σφυρί να τόνε πελεκάνε Σκλήθρες πετάν τα κόκκαλα σκορπάνε τα μεδούλια νεύρα κομμένα κρέατα σέρνονται σαν ξεσκλίδια και κειός τηράει τον ουρανό και γλυκοτραγουδάει Χτυπάτε πελεκάτε με σκυλιά τον Κατσαντώνη δεν τον τρομάζει Αλήπασας φωτιά σφυρί και αμόνι Μιαν ώρα πελεκούσανε τα χέρια τους δειλιάζαν οι γύφτοι βαρεθήκανε και το λαιμό του κόβουν Ανοιγοκλούσrsquo ο λάρυγγας μαύρο πετά το γαίμα και μες στον κόκκινό του αφρό μες στη βραχνή γαργάρα μισοκομμένrsquo ακούγονται του τραγουδιού τα λόγια Χτυπάτε πελεκάτε με σκυλιά τον Κατσαντώνη δεν τον τρομάζει Αλήπασας φωτιά σφυρί και αμόνι Ο πλάτανος σαν ένοιωσε στις ρίζες του το γαίμα αλαίμαργα το ρούφηξε να μην το πιει το χώμα κι εστοίχειωσε κι εθέριεψε κι άπλωσε τα κλωνάρια τόσο χοντρά κι ατάραγα και τόσο φουντωμένα που τα rsquoβλεπε ο Αλήπασας τη νύχτα στrsquo όνειρό του κι εφώναζε κι ελάμπαζε μην έλθrsquo εκείνη η μέρα και τα κλαριά του πλάτανου την Πόλη θα πλακώσουν

38

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ ΜΟΥ

Ωχ ν-έχετε γεια γεια ψηλά βουνά και σεις κοντές ραχούλες ραχούλες γεια σου Κατσαντώνη μου και σεις κοντές ραχούλες ραχούλες γεια σου καπετάνιε μου Και σεις Τζουμέρκα κι Άγραφα παλικαριών λημέρια Μην πείτε πως με πιάσανε με προδοσιά με δόλο αρρωστημένο μrsquo ηύρανε ξαρμάτωτον στο στρώμα

39

ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΡΑΜΟΒΟΥΝΙ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1770 - 4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1843

Από τις πιο σημαντικές στρατιωτικές και πολιτικές φυσιογνωμίες της

Επανάστασης του 1821 γνωστός ως laquo Γέρος του Μοριά raquo Γεννήθηκε στο Ραμοβούνι της Μεσσηνίας και γρήγορα εισχώρησε στα

σώματα των κλεφτών της Πελοποννήσου Υπηρέτησε στο Ελληνικό στρατιωτικό σώμα που οργάνωσαν οι Άγγλοι και τιμήθηκε με το βαθμό του ταγματάρχη για τη δράση του εναντίον των Γάλλων

Το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και άρχισε με πάθος να προετοιμάζει των Αγώνα στην Πελοπόννησο Ως απεσταλμένος της στην Μάνη σήκωσε την σημαία της Επανάστασης στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821Πρωταγωνίστησε σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις του Αγώνα όπως στην νίκη στο Βαλτέτσι(Μάιος 1821) στην άλωση της Τριπολιτσάς (Σεπτέμβριος 1821) στην καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια (Ιούλιος1822) όπου πρυτάνευσαν η ευφυΐα και η τόλμη του Οι επιτυχίες αυτές τον ανέδειξαν σε αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου Στην διάρκεια του εμφύλιου πολέμου δεν απέφυγε την δίωξη και την φυλάκιση Αποφυλακίστηκε για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ το 1825 Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της πολιτικής του Καποδίστρια και πρωτοστάτησε στα γεγονότα για την εκλογή του Όθωνα Οι διαφωνίες του όμως με τον Αντιβασιλέα τον οδήγησαν πάλι στις φυλακές του Παλαμηδίου και προκάλεσαν την καταδίκη του σε θάνατο Έλαβε χάρη μετά την ενηλικίωση τού Όθωνα Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο

40

Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα Απομνημονεύματα του που κυκλοφόρησαν το 1851 με τον τίτλο laquoΔιήγησης συμβάντων της Ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836raquo

ΚΛΕΦΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Άιντεν ο Θοδωράκης Θόικο μου κάθεται στης Ζάκυνθος το κάστρο Βάζει το κιάλι και τηράει Θόικο μου και τηράει και το Μοριά αγναντεύει Βλέπει τη θάλασσα πλατιά Άιντε βλέπει τη θάλασσα πλατιά Θόικο μrsquo ναrsquoναι πλατιά και το Μοριά αλάργα Βλέπει την Αλωνίσταινα Τον πήρε το παράπονο και το μεγάλο ντέρτι Του Λεωνίδα το σπαθί Κολοκοτρώνης το φορεί

41

ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΛΗ Φύσα μαΐστρο δροσερέ κι αέρα του πελάγου να πας τα χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάννα Της Ρούμελης οι μπέηδες του Δράμαλη οι αγάδες στο Δερβενάκι κείτονται στο χώμα ξαπλωμένοι Στρωμά rsquoχουνε τη μαύρη γης προσκέφαλο λιθάρια και γιrsquo απανωσκεπάσματα του φεγγαριού τη λάμψη Κι ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε laquoΠουλί πως πάει ο πόλεμος το κλέφτικο ντουφέκι Μπροστά πάει ο Νικηταράς πίσω ο Κολοκοτρώνης και παραπίσω οι Έλληνες με τα σπαθιά στα χέριαraquo Γράμματα πάνε κι έρχονται στων μπέηδων τα σπίτια Κλαίνε τrsquo αχούρια γιrsquo άλογα και τα τζαμιά για Τούρκους Κλαίνε μανούλες για παιδιά γυναίκες για τους άντρες

42

ΚΟΡΑΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΣΜΥΡΝΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1748 - ΠΑΡΙΣΙ 6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1833

Διδάσκαλος του Γένους πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού

Ανατράφηκε σε μία οικογένεια με πνευματική παράδοση Φοίτησε στην Ευαγγελική σχολή Το 1772 πήγε στο Άμστερνταμ και συμπλήρωσε τις σπουδές του Το 1779 επέστρεψε στην Σμύρνη και το 1782 έφυγε για το Μονπελιέ όπου γράφτηκε στην Ιατρική σχολή Παράλληλα με τις σπουδές του επιδόθηκε στην μελέτη Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων αλλά και νεότερων διανοητών και μυήθηκε στις ιδέες του Διαφωτισμού Το 1788 έφτασε στο Παρίσι

Η Γαλλική Επανάσταση τον συγκλόνισε κι από τότε αποφάσισε να βοηθήσει στην πνευματική ανόρθωση του Γένους και στην αφύπνισης της εθνικής του συνείδησης στοιχεία που θεωρούσε απαραίτητα για να μπορέσουν οι Έλληνες να αποτινάξουν τον τυραννικό ζυγό Το 1799 άρχισε η φιλολογική σταδιοδρομία του με την επιλογή για έκδοση έργων κατάλληλων για τη διαφωτιστική και εθνεγερτική του αποστολή Το 1801 δημοσίευσε το laquoΣάλπισμα Πολεμιστηρίον προς τους Έλληνεςraquo το 1803 εξέδωσε τη μετάφραση laquoΠερί αμαρτημάτων και ποινών του Μπεκκαρίαraquo και το 1804 τα Αιθιοπικά του Ηλιοδώρου Από το 1805 άρχισε την έκδοση σε 17 τόμους της Ελληνικής Βιβλιοθήκης και με τον πρόλογο laquoΠρόδρομος της Ελληνικής Βιβλιοθήκηςraquo καθιέρωσε μια σειρά από προλεγόμενα τα οποία τιτλοφόρησε laquoΑυτοσχέδιοι στοχασμοί περί της ελληνικής παιδείας και γλώσσηςraquo και τα οποία είναι γεμάτα πολύτιμες συμβουλές και υποθήκες για τους υπόδουλους συμπατριώτες του

43

Στο θέμα της γλώσσας ο Κοραής ζήτησε τη συμβιβαστική μέση οδό ανάμεσα στον αρχαϊσμό και χυδαϊσμό Οι θέσεις του προκάλεσαν τη μεγάλη γλωσσική διαμάχη των Ελλήνων λογίων στις αρχές του 19ου αιώνα Η προσκόλληση του Κοραή στην αρχαία Ελλάδα τον εμπόδισε να δεχτεί ένα σύγχρονο και εύχρηστο γλωσσικό όργανο για την εξάπλωση της παιδείας σε όλα τα κοινωνικά στρώματα

44

ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΥΔΡΑ 1782 - ΑΘΗΝΑ 13 ΜΑΡΤΙΟΥ 1858

Η υπογραφή του

Ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς άνδρες της Επανάστασης Πήρε

μέρος στη Βrsquo Εθνοσυνέλευση του Άστρους Τον Δεκέμβριο του 1823 διορίστηκε πρόεδρος του Εκτελεστικού Στη θέση αυτή παρέμεινε όλη τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στον οποίο η ανάμειξή του υπήρξε καθοριστική και η σύγκρουση με τον Κολοκοτρώνη επέφερε βαρύτατο πλήγμα στον Αγώνα Στις αρχές του 1825 ανέλαβε την ευθύνη των επιχειρήσεων εναντίον του Ιμπραήμ όμως η απειρία του είχε ως συνέπεια διαδοχικές αποτυχίες και έτσι παραιτήθηκε

Ανήκε στην αντικαποδιστριακή παράταξη Το 1837 διορίστηκε από τον Όθωνα αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας και μετά το 1843 πρόεδρος της Γερουσίας Το 1848 σχημάτισε κυβέρνηση ανίκανη να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα και αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Κανάρη

45

ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΡΟΒΟΛΟΣ ΚΥΠΡΟΣ 1756 - ΛΕΥΚΩΣΙΑ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 1821

Εκλέχθηκε το 1810 στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου και αποδείχθηκε

άξιος και φωτισμένος κληρικός Με ενέργειες του χτίστηκε Ελληνική Σχολή στην Κύπρο η οποία αργότερα ονομάστηκε σε Παγκύπριο Γυμνάσιο

Στις 9 Ιουλίου 1821 οι Τούρκοι για να αποτρέψουν οποιαδήποτε επαναστατική ενέργεια τον απαγχόνισαν μπροστά στο Διοικητήριο της Λευκωσίας ενώ αποκεφάλισαν τους Μητροπολίτες Πάφου Κιτίου και Κυρήνειας

laquo Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζαιρη του κόσμου κανένας εν εβρέθηκεν για να την ιξιλείψει κανένας γιατί σέπει την που τα ψη ο Θεός μου Η Ρωμιοσύνη εν να χαθεί όντας ο κόσμος λείψεhellipraquo

46

ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΡΡΑΚΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1787 Η΄ 1788 - ΑΘΗΝΑ 17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1847

Εμβληματική πολιτική προσωπικότητα των επαναστατικών και των πρώτων

μετεπαναστατικών χρόνων Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας από το 1834 έως το 1835 και από το 1844 έως 1847 Ήταν ηγέτης του Γαλλικού Κόμματος εμπνευστής της laquoΜεγάλης Ιδέαςraquo και από τους πρωτεργάτες της καθιέρωσης του πελατειακού συστήματος και του ρουσφετιού στην εγχώρια πολιτική σκηνή

Ο Ιωάννης Κωλέττης γεννήθηκε το 1774 στο Συρράκο βλαχοχώρι της περιοχής Ιωαννίνων Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο χωριό του και στη συνέχεια στους Καλαρρύτες Σε ηλικία 15 χρόνων εργάστηκε ως υπάλληλος σε μαγαζί τροφίμων στα Γιάννενα αλλά ο πλούσιος θείος του Γεώργιος Τουρτούρης τον βοήθησε να σπουδάσει στη σχολή που δίδασκε ο Αθανάσιος Ψαλίδας Κατόπιν με την προτροπή του θείου του πήγε στην Πίζα της Ιταλίας όπου σπούδασε ιατρική Εκεί παρέμεινε επί περίπου επτά χρόνια και συνδέθηκε στενά με τον Θεόφιλο Καΐρη

Στα Γιάννενα επέστρεψε το 1813 και χάρη στις γνωριμίες του διορίστηκε προσωπικός γιατρός του Μουχτάρ γιου του Αλή πασά

Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία κι εργάστηκε για την ευόδωση των σκοπών της στην Ήπειρο Όταν ο Αλή πασάς αποστάτησε από τον σουλτάνο το 1820 ο Κωλέττης απέφυγε να ακολουθήσει τον Μουχτάρ στο Βεράτι με το επιχείρημα ότι θα πρέπει να μείνει πίσω για να πείσει τους Έλληνες να μην ξεσηκωθούν

47

Λίγο μετά την έναρξη της Επανάστασης τον Μάιο 1821 εγκατέλειψε κρυφά τα Γιάννενα και κατέφυγε στην ιδιαίτερη πατρίδα του Τον Ιούνιο συμμετείχε στην αποτυχημένη εξέγερση του Συρράκου και των Καλαρρυτών και όταν τα δυο χωριά καταστράφηκαν από τους άνδρες του Χουρσίτ Πασά ο Κωλέττης κατέφυγε στο Μεσολόγγι και στη συνέχεια στην Πελοπόννησο

Πήρε μέρος στην Α Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (20 Δεκεμβρίου 1821-16 Ιανουαρίου 1822) ως αντιπρόσωπος των επαναστατημένων περιοχών της Ηπείρου και εκλέχθηκε μέλος της επιτροπής για τη σύνταξη του laquoΠροσωρινού Πολιτεύματοςraquo του πρώτου ελληνικού συντάγματος Στις 15 Ιανουαρίου 1822 έπειτα από απόφαση της Εθνοσυνέλευσης διορίστηκε Μινίστρος (υπουργός) των Εσωτερικών

48

ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ ΣΑΜΟΥ 10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1772 - ΑΘΗΝΑ 25 ΜΑΪΟΥ 1850

Ο Λυκούργος Λογοθέτης ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης της Σάμου

κατά την Επανάσταση (Καρλόβασι Σάμου 1772-Αθήνα 1850 ) από τις σημαντικότερες μορφές του Αγώνα Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Παπλωματάς

Υπηρέτησε στην Αυλή του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλεξάνδρου Σούτσου και πήρε το αξίωμα του laquoΛογοθέτηraquo Μυήθηκε το 1820 στη Φιλική Εταιρεία κι έλαβε το ψευδώνυμο Λογοθέτης Αναγνωρίστηκε ως αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα της Σάμου και οδήγησε την Επανάσταση του νησιού σε επιτυχία Δεν είχε όμως την ίδια τύχη το εγχείρημα του στη Χίο στις 10 Μαρτίου του 1822 Κλήθηκε στην Πελοπόννησο για να απολογηθεί και κρατήθηκε δέσμιος έως τον Δεκέμβριο

Ο Καποδίστριας αναγνώρισε τον Λογοθέτη ως αρχηγό της Σάμου και τον διόρισε μέλος του laquoΠανελληνίουraquo Όταν η Σάμος το 1832 έμεινε έξω από τα σύνορα της Ελλάδας έφυγε από το νησί και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα

49

ΛΟΝΤΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΒΟΣΤΙΤΣΑ ΑΙΓΙΟ 1786 - ΑΘΗΝΑ 24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1846

Ο Λόντος Ανδρέας ήταν πρόκριτος Φιλικός και πολιτικός Το 1818 μυήθηκε

στην Φιλική Εταιρεία Πολέμησε στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου Πρόκριτος της Βοστίτσας (Αίγιο) και μυημένος στην Φιλική Εταιρεία ύψωσε την σημαία του αγώνα στις 23 Μαρτίου 1821 στην πόλη του

Αναμείχθηκε ενεργά στα πολιτικά πράγματα καθrsquo όλη την διάρκεια του Αγώνα Πρωτοστάτησε στην προετοιμασία του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου και μετά την επιτυχία του ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Ανδρέα Μεταξά Αυτοκτόνησε το 1846

50

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ ΑΒΟΡΙΤΗ ΔΩΡΙΔΑΣ 1797 - ΑΘΗΝΑ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1864

ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΙΩΑΝΝΗ (ΓΙΑΝΝΗ)

ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ 1797-1827 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΕΝΑΤΟΝ laquoΚαι τοιούτως φκειάσαμεν τα γράμματα διά την Κυβέρνησιν και

προσμέναμεν το φεγγάρι να βασιλέψη να βγάλω τον πεζοδρόμον διά την Κυβέρνησιν (ότι έβγαιναν από το πόστο μου) Λυπημένος ο δυστυχής Γκούρας διά τους αχάριστους συντρόφους του οπού έγιναν φιλόζωοι εις τον κίντυνον της πατρίδος κιrsquo ανώτερού τους Και εις τrsquo αγαθά αυτεινού του κάστρου ήταν γενναίοι κιrsquo ατρόμητοι Και τρώγαν τους δυστυχείς Αθηναίους Αφού είδα την λύπη του μίλησα καμποσουνών σημαντικών Αθηναίων και πήγαν και του είπαν laquoΜην πικραίνεσαι ότι θέλουν να φύγουν αυτείνοι Αυτό το κάστρο το φυλάμεν εμείς οπού το κυργέψαμεν από τους Τούρκους Και τώρα δεν τους το δίνομεν αν δεν μας πεθάνουνraquo

Τότε έκατζε ο Γκούρας και οι άλλοι και φάγαμεν ψωμίmiddotτραγουδήσαμεν κrsquo εγλεντήσαμεν Με περικάλεσε ο Γκούρας κιrsquo ο Παπακώστας να τραγουδήσωmiddotότrsquo είχαμεν τόσον καιρόν οπού δεν είχαμεν τραγουδήση ndashτόσον καιρόν οπού μας έβαλαν οι rsquoδιοτελείς και γγιχτήκαμεν διά να κάνουν τους κακούς τους σκοπούς Τραγουδούσα καλά Τότε λέγω ένα τραγούδιmiddot

51

Ο Ήλιος εβασίλεψε Έλληνά μου βασίλεψε και το Φεγγάρι εχάθη κιrsquo ο καθαρός Αυγερινός που πάει κοντά την Πούλια τα τέσσερα κουβέντιαζαν και κρυφοκουβεντιάζουν Γυρίζει ο Ήλιος και τους λέει γυρίζει και τους κρένειmiddot laquoΕψές οπού βασίλεψα πίσου από μια ραχούλα άκrsquoσα γυναίκεια κλάματα κιrsquo αντρών τα μυργιολόγια γιrsquo αυτά τα rsquoρωικά κορμιά rsquoστον κάμπο ξαπλωμένα και μέσrsquo το αίμα το πολύ είνrsquo όλα βουτημένα Για την πατρίδα πήγανε rsquoστον Άδη τα καϊμέναraquo Ο μαύρος ο Γκούρας αναστέναξε και μου λέγει laquoΑδελφέ Μακρυγιάννη σε καλό να το κάμη ο Θεός άλλη φορά δεν

τραγούδησες τόσο παραπονεμένα Αυτό το τραγούδι σε καλό να μας βγη ndashΕίχα κέφι του είπα οπού δεν τραγουδήσαμεν τόσον καιρόνraquo Ότι εις

ταρδιά πάντοτες γλεντούσαμεν Άρχισε ο πόλεμος κιrsquo άναψε ο ντουφεκισμός πολύ Πήρα τους ανθρώπους

μου πήγα εκεί καθώς ήμουν διορισμένοςmiddot και στάθηκα καμπόσο και πολεμήσαμεν Ήφερα απόξω γύρα τα πόστα Πήγα εις το κονάκι μου ότι έπαιρνε να βασιλέψη το φεγγάρι να βγάλω τον πεζό διά την Κυβέρνησιν Έρχονται μου λένεmiddotlaquoΤρέξε σκοτώθη ο Γκούρας εις το πόστο του Έρριξε αναντίον των Τούρκωνmiddotαπάνου εις την φωτιά τον βάρεσαν εις τον αμήλιγγα και δεν μίλησε τελείωςraquo Πήγα τον πήραμεν εις το νώμο και τον βάλαμε σrsquo ένα μπουντρούμι Τον συγύρισε η φαμελιά του και τον χώσαμεν

52

ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ ΜΑΝΤΩ ΤΕΡΓΕΣΤΗ ΙΤΑΛΙΑ 1796 - ΠΑΡΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 1848

Εξέχουσα μορφή της Ελληνικής Επανάστασης Ήταν προικισμένη μrsquo ένα

γλυκύτατο χαρακτήρα αλλά laquoόταν μιλάει για την ελευθερία της πατρίδας της φλογίζεται η συζήτηση ζωντανεύει και τα λόγια της κυλάνε με μια φυσική ευγλωττία που σου κρατούν την ανάσαraquo

Με την έναρξη της Επανάστασης η Μαντώ Μαυρογένους από την Τήνο όπου διέμενε μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1818 έσπευσε στη Μύκονο (29 Δεκεμβρίου 1821 σύμφωνα με τον Κασομούλη) και πρωτοστάτησε στην εξέγερση των κατοίκων του νησιού Διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τον εξοπλισμό και την επάνδρωση μυκονιάτικων πλοίων και κατά τις πληροφορίες ξένων κυρίως περιηγητών έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στην Κάρυστο στο Πήλιο και τη Φθιώτιδα (1823)

Στις 11 Οκτωβρίου 1822 ηγήθηκε του αγώνα των κατοίκων της Μυκόνου για την απόκρουση της απόβασης των αλγερινών πειρατών στο νησί Η παρουσία της αποσιωπάται από τους Έλληνες ιστορικούς αλλά την αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ (1773-1838)

Από τις ελληνικές πηγές προκύπτει ότι το 1823 το Βουλευτικό αναγνώρισε με απόφασή του τις ως τότε υπηρεσίες της και της απένειμε το βαθμό του αντιστρατήγου Τον Μάιο του 1825 η Μαντώ προσέφερε στην κυβέρνηση ομολογίες 30000 γροσίων και ζήτησε να διατεθούν για να λάβει μέρος η ίδια με όσους στρατιώτες θα της διέθετε η διοίκηση σε επιχειρήσεις εναντίον των

53

Τουρκοαιγυπτίων Η οικονομική ενίσχυση του Αγώνα από τη Μαντώ Μαυρογένους και γενικότερα η δράση της όπως οι επιστολές της προς τις φιλελληνίδες της Γαλλίας και της Αγγλίας κατέστησαν θρυλικό το όνομά της στους ευρωπαϊκούς φιλελληνικούς κύκλους και η προσωπογραφία της τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1827 σε όλη την Ευρώπη

Ήταν γνωστός ο έρωτάς της για τον στρατηγό Δημήτριο Υψηλάντη (1794-1832) και προκάλεσε την αντίδραση του περιβάλλοντός του και πολλά κουτσομπολιά στο Ναύπλιο

Ένα πρωινό του Ιουλίου του 1840 η ηρωίδα θα κλείσει για πάντα τα μάτια της σε ηλικία 44 ετών σχεδόν λησμονημένη απrsquo όλους

Υπογραφή Μαντούς Μαυρογένους

54

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1791 - ΑΙΓΙΝΑ 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1865

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος υπήρξε μία από τις σημαντικότερες

πολιτικές προσωπικότητες της Επανάστασης Επεδίωξε την υποστήριξη της Αγγλίας για τη λύση του ελληνικού ζητήματος

Γεννήθηκε το 1791 στο Αρναούτκιοϊ της Κωνσταντινούπολης Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών μέλη της οποίας κατείχαν σημαντικά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση Πήρε αξιόλογη μόρφωση Εκτός από τα Ελληνικά του που το επίπεδό τους ήταν υψηλό χειριζόταν καλά τα Γαλλικά τα Ιταλικά τα Τουρκικά και τα Αραβικά Εργάστηκε ως γραμματέας του θείου του ηγεμόνα της Βλαχίας Ιωάννη Καρατζά τον οποίο ακολούθησε όταν κατέφυγε στην Ευρώπη για να αποφύγει τις συνέπειες από κατηγορίες που διατύπωσαν στην Πύλη αντίπαλοί του Για έξι μήνες παρέμεινε στην Γενεύη μαζί με την οικογένεια Καρατζά Το 1819 πήγε στην Πίζα όπου εγκαταστάθηκε και ο Καρατζάς και γρήγορα εντάχθηκε στο περιβάλλον τού εκεί Μητροπολίτη Ιγνατίου Την ίδια χρονιά μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία

Τον Ιούλιο του 1821 σε ηλικία 30 ετών έφτασε στο Μεσολόγγι συνοδευόμενος από ομογενείς και φιλέλληνες Αν και δεν διέθετε χρήματα με τις ικανότητές του κατάφερε να αναδειχθεί γρήγορα σε φυσιογνωμία πανελλήνιας εμβέλειας Σε όλη την διάρκεια της Επανάστασης διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική πολιτική ζωή ενώ σημαίνοντες ξένοι παράγοντες τον θεωρούσαν ως τον laquoμόνο άξιο λόγου πολιτικόraquo Στο Μεσολόγγι ο Υψηλάντης τού ανέθεσε την διοικητική οργάνωση της Στερεάς Ελλάδας για να

55

συντάξει το τοπικό πολίτευμα της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος μαζί με τον επίσης Φαναριώτη πολιτικό Θεόδωρο Νέγρη Τον Δεκέμβριο του 1821 ο Μαυροκορδάτος εξελέγη πρόεδρος της πρώτης Εθνικής Συνέλευσης στην Επίδαυρο και αναδείχθηκε πρόεδρος της επιτροπής που συνέταξε το πρώτο laquoΠροσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδοςraquo

H υποδοχή του Βύρωνα στο Μεσολόγγι στις 5 Ιανουαρίου 1824 Με το μαύρο παλτό

διακρίνεται ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη (1861) Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη των Αθηνών

56

ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΠΕΤΡΟΜΠΕΗΣ ΑΡΕΟΠΟΛΗ ΜΑΝΗΣ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1765 - ΑΘΗΝΑ 17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1848

Υπογραφή του Πέτρου Μαυρομιχάλη

Ηγετική μορφή της Πελοποννήσου πρωταγωνιστής πολιτικών και

στρατιωτικών εξελίξεων και γεγονότων της Επανάστασης Το 1815 ανέλαβε το αξίωμα του Μπέη της Μάνης Ύψωσε τη Σημαία της

Επανάστασης στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821και συμμετείχε στις πρώτες προσπάθειες για πολιτική οργάνωση της Πελοποννήσου Διακρίθηκε στις επιχειρήσεις κατά του Δράμαλη στην άμυνα του Μεσολογγίου και την απόκρουση του Ιμπραήμ

Στη διάρκεια του εμφυλίου προσπάθησε να δημιουργήσει κλίμα συνδιαλλαγής μεταξύ των εμπολέμων Κατέλαβε υψηλά αξιώματα (πρόεδρος Β΄ Εθνοσυνέλευσης πρόεδρος Βουλευτικού και Εκτελεστικού γερουσιαστής μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843)

Φυλακίστηκε με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια και αποφυλακίστηκε το 1832

57

ΜΕΤΑΞΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 1790 - ΑΘΗΝΑ 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1860

Ο Α Μεταξάς ηγούμενος των Επτανησίων στην πολιορκία του Λάλα

Πίνακας του Πέτερ φον Ες στην Στοά Μονάχου

Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και όταν κηρύχθηκε η επανάσταση έσπευσε

στην Πελοπόννησο και συγκρότησε μαζί με τον αδερφό του Αναστάσιο και τον ξάδελφό του Κωνσταντίνο στρατιωτικό σώμα 350 ανδρών από την Κεφαλλονιά εξοπλισμένων και με δύο τηλεβόλα που είχε προσφέρει ο Ευαγγελινός ΠανάςΗγετική θέση στο σώμα είχαν και οι Γεράσιμος Βίκτωρος Φωκάς Κωνσταντίνος Φωκάς Καρανδινός κά

Με το πρόσχημα καταδίωξης πειρατών επιβιβάστηκαν σε πλοίο τού Αναστασίου και των αδελφών Φωκά Θεοδωράτου που ήταν εξοπλισμένο με 18 κανόνια 50 ναύτες και 50 οπλοφόρους Αποβιβάστηκαν στις αρχές Μαΐου του 1821 στη Γλαρέντζα και βάδισαν προς Μανωλάδα Εκεί ενώθηκαν με άλλους οπλαρχηγούς (Βιλαέτη Σισίνη και Πλαπούτα) και στη συνέχεια εκστράτευσαν εναντίον του Λάλα που ήταν η έδρα περιώνυμων Αλβανών πολεμιστών Κατά τις μάχες που διεξήχθησαν στην ευρύτερη περιοχή μέχρι και τις 13 Ιουνίου όταν και οι Λαλαίοι αναγκάστηκαν να καταφύγουν προς την Πάτρα ο Μεταξάς ήταν ανάμεσα στους διακριθέντες Μάλιστα τραυματίστηκε και στα δύο χέρια από σφαίρες Αργότερα στάλθηκε μαζί με το υπόλοιπο ένοπλο σώμα στην περιοχή των Πατρών έπειτα από υπόδειξη του Υψηλάντη σύντομα όμως λόγω του τραυματισμού του ασχολήθηκε μόνο με τον πολιτικό τομέα της επανάστασης

58

Στις 25 Μαΐου του 1822 με ομόφωνη απόφαση εγκρίθηκε πράξη του Εκτελεστικού με την οποία ο Μεταξάς για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει μέχρι τότε προς την πατρίδα πολιτογραφήθηκε Έλληνας κάτοικος Πελοποννήσου Το 1822 διορίστηκε υπουργός Αστυνομίας ενώ τον Απρίλιο του 1826 ορίστηκε υπουργός του Πολέμου

Αργότερα υπήρξε πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση του Άργους και μέλος του Νομοτελεστικού Μαζί με τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στάλθηκε από την Κυβέρνηση στη Βερόνα για αναζήτηση οικονομικών πόρων αλλά και για να πείσουν τις Μεγάλες Δυνάμεις να μην επέμβουν εναντίον της Ελλάδος το οποίο και επέτυχε με την βοήθεια του γνώριμού του Ιωάννη Καποδίστρια

59

ΜΙΑΟΥΛΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΥΔΡΑ 20 ΜΑΪΟΥ 1769 - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 1835

Ναύαρχος του ελληνικού στόλου κατά την Επανάσταση του 1821 Το πραγματικό του επίθετο ήταν Βώκος ή Μπώκος Για το παρωνύμιο

Μιαούλης υπάρχουν δύο εκδοχές Η μία ότι του τo κόλλησαν οι ναύτες του όταν τους έδινε τη διαταγή laquoΜία ούλοιraquo για να κωπηλατούν συγχρόνως Η δεύτερη από ένα τουρκικό μπρίκι που αγόρασε με την ονομασία laquoΜιαούλraquo Ο Μιαούλης ήταν σχεδόν αγράμματος σύμφωνα με τον ιστορικό Καρλ Μέντελσον-Μπαρτόλντι εν τούτοις υπερείχε σε ευφυΐα και ναυτική τέχνη Είχε ανεπτυγμένη την αίσθηση του καθήκοντος μέχρι υπερβολής που πολλές φορές έφθανε στα όρια της σκληρότητας για τους υφισταμένους του

Κατά την κήρυξη της Επανάστασης στην Ύδρα στις 28 Απριλίου 1821 ο Μιαούλης υπέγραψε μαζί με άλλους πλοιοκτήτες έγγραφο με το οποίο διέθεταν τα πλοία τους αλλά και θα αναλάμβαναν τις δαπάνες για τις ναυτικές επιχειρήσεις του Αγώνα Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου αναλαμβάνει ναύαρχος του υδραϊκού στόλου και στις 28 Σεπτεμβρίου έρχεται αντιμέτωπος για πρώτη φορά με τουρκική ναυτική μοίρα στην Πύλο Το Φεβρουάριο του 1822 καταστρέφει μία τουρκική φρεγάτα και προξενεί ζημιές σε άλλα πλοία στο λιμάνι της Πάτρας Τον Οκτώβριο του 1823 ο Μιαούλης επικεφαλής του ελληνικού στόλου νικά τους Τούρκους στο Αρτεμίσιο και τους Ωρεούς

Μετά την καταστροφή των Ψαρών (20-22 Ιουνίου 1824) σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην εξουδετέρωση της τουρκικής δύναμης που είχε παραμείνει

60

στο νησί και στην ανακατάληψή του στις 3 Ιουλίου Στις 29 Αυγούστου 1824 ο Μιαούλης επικεφαλής του ενωμένου ελληνικού στόλου καταναυμαχεί τον τουρκοαιγυπτιακό στον Γέροντα Οι απώλειες του εχθρού ανέρχονται σε 27 πλοία ανάμεσά τους και η επιβλητική φρεγάτα laquoΑσίαraquo

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου το 1826 τα ελληνικά πλοία υπό τις διαταγές του βοηθούν με την παροχή εφοδίων τους πολιορκουμένους Τις παραμονές της Εξόδου ο Μιαούλης αποτυγχάνει να διασπάσει επανειλημμένως τον αποκλεισμό της πόλης και διαμηνύει στους κατοίκους ότι δεν είναι δυνατή καμιά βοήθεια από τη θάλασσα

Ο Ανδρέας Μιαούλης πέθανε στην Αθήνα στις 11 Ιουνίου 1835 Ετάφη στον Πειραιά στη δεξιά ακτή του λιμανιού που ονομάστηκε Ακτή Μιαούλη Αργότερα έγινε ανακομιδή των οστών του σε τάφο στην είσοδο της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων

Ο laquoΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣraquo του σχεδιαστή-ζωγράφου Παναγιώτη Μαστραντώνη

61

ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ ΜΑΡΚΟΣ ΣΟΥΛΙ 1790 - ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ 9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1823

Η ηγετική μορφή της Επανάστασης Στα τέλη του 1820 διαπραγματεύτηκε

με τον Αλή Πασά την απελευθέρωση του Σουλίου ορίστηκε αρχιστράτηγος και έδωσε λαμπρά δείγματα οργανωτικών και στρατιωτικών ικανοτήτων

Στις 3 Ιουλίου του 1821 αντιμετώπισε νικηφόρα στο Κομπότι Άρτας ισχυρή τουρκική δύναμη αγωνίστηκε στην μάχη του Πέτα που κατέληξε σε καταστροφή και βρέθηκε μεταξύ των υπερασπιστών του Μεσολογγίου στην πρώτη του πολιορκία (1822) όπου παρέσυρε Τούρκους σε χρονοβόρες συνομιλίες και έδωσε τον χρόνο στους πολιορκημένους να ενισχύσουν τις οχυρώσεις

Τον Ιούλιο του 1823 ξεκίνησε να αντιμετωπίσει τους Τουρκαλβανούς στο Καρπενήσι και σχεδίασε νυχτερινή αιφνιδιαστική επίθεση όμως οι Τούρκοι αντέδρασαν αποφασιστικά και ο Μπότσαρης ήταν από τους πρώτους νεκρούς Κηδεύτηκε στο Μεσολόγγι

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΜΟΥΡΓΚΑΝΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ Ένα πουλί θαλασσινό καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ κι ένα πουλί βουνίσιο Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη Πέτρα την πέτρα περπατούν καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ κλαδάκι σε κλαδάκι Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη Να βρουν του Μάρκου την οπλή καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ του Μάρκου το λημέρι Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη

62

Το Μάρκο τον σκοτώσανε καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ ψηλά στο Καρπενήσι Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη Αφήνω γεια ψηλά βουνά καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ και σʼ όλα τα λημέρια Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη Αφήνω διάτα στα παιδιά καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ σʼ όλα τα παλικάρια Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη Να πολεμήσουν την Τουρκιά καημένε Μάρκο Μπότσαρη γιε μ και τους κοτζαμπάσηδες Μάρκο Μπότσαρη Σουλιώτη

63

ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 11 ΜΑΪΟΥ 1771 - ΣΠΕΤΣΕΣ 22 ΜΑΪΟΥ 1825

Ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης από τις λίγες γυναίκες που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο Αγώνα της ανεξαρτησίας

Το 1788 παντρεύτηκε τον Δημήτριο Γιάννουζα και το 1801 τον Δημήτριο Μπούμπουλη πλούσιο Σπετσιώτη πλοιοκτήτη Μετά το θάνατό του το 1811 αύξησε την περιουσία του και ναυπήγησε το πλοίο Αγαμέμνων που έφερε 18 πυροβόλα Αυτό άλλα τρία μικρότερα και πολλά χρήματα τα διέθεσε για τον Αγώνα

Συμμετείχε ενεργά σε πολλές επιχειρήσεις όπως η πολιορκία του Ναυπλίου και μπήκε από τους πρώτους στην Τριπολιτσά Κατά το εμφύλιο πόλεμο συντάχθηκε με τους στρατιωτικούς και το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη

Στο πατρικό της σπίτι στις Σπέτσες σκοτώθηκε στη διάρκεια ενδοοικογενειακής διαμάχης Το όνομά της ξεπέρασε από τον πρώτο χρόνο του Αγώνα τα σύνορα του Ελληνικού χώρου κι ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες

64

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ούλες οι χώρες χαίρουνται κι ούλες βαρούν παιχνίδια1

ν-Ανάπλι ωχ Ανάπλι μου ωχ Ανάπλι για δε χαίρεσαι Ανάπλι για δε χαίρεσαι για δε βαρείς παιχνίδια2

Το τι καλό rsquoχω να χαρώ παιχνίδια να βαρέσω Στεριάς με δέρνει ο Πρίντζιπας πελάγου η Μπουμπουλίνα Ανάπλι δώσε τα κλειδιά 1βαρούν παιχνίδια παίζουν μουσικές 2παιχνίδια μουσικά όργανα Πρίντζιπας Δημήτριος Υψηλάντης Ανάπλι Ναύπλιο

Το Ναύπλιο από τον Harald Conrad Stilling 1853

65

ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ Η΄ ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΒΑ 1787 - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1849 (62 ετών)

Λιθογραφία από τον Karl Krazeisen

Ήρωας του 21 γνωστός τοις πάσι με το προσωνύμιο Νικηταράς ο

Τουρκοφάγος Γεννήθηκε το 1782 στο χωριό Τουρκολέκα Μεγαλόπολης και ήταν γιος του

κλέφτη Σταματέλου Τουρκολέκα και της Σοφίας Καρούτσου αδελφής της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Κατά μία άλλη εκδοχή γεννήθηκε το 1784 στο χωριό Νέδουσα Μεσσηνίας Σε ηλικία 11 χρόνων βγήκε στο κλαρί με την ομάδα του πατέρα του και στη συνέχεια εντάχθηκε στο σώμα του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη του οποίου αργότερα παντρεύτηκε την κόρη Αγγελίνα

Η ανδρεία και τα σωματικά του προσόντα τον οδήγησαν το 1805 στη ρωσοκρατούμενη τότε Ζάκυνθο Εκεί εντάχθηκε στο ρωσικό τάγμα που πολέμησε τον Ναπολέοντα στην Ιταλία Αργότερα επέστρεψε στη Ζάκυνθο για να υπηρετήσει αυτή τη φορά τους Γάλλους που είχαν καταλάβει το νησί Στις 18 Οκτωβρίου 1818 ενώ βρισκόταν στην Καλαμάτα μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία Με τον θείο του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα συνέβαλε στην προετοιμασία του Εθνικού Ξεσηκωμού και στις 23 Μαρτίου 1821 μπήκε στην Καλαμάτα μαζί με τους άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς

Από την αρχή ενστερνίσθηκε το στρατηγικό σχέδιο του Κολοκοτρώνη για την κατάληψη της Τριπολιτσάς και πήρε μέρος σε όλες τις επιχειρήσεις για την

66

κατάληψη του διοικητικού κέντρου των Οθωμανών στην Πελοπόννησο Διακρίθηκε στην Μάχη του Βαλτετσίου (12 Μαΐου 1821) ενώ αποφασιστική ήταν η συμβολή του στην Μάχη των Δολιανών (18 Μαΐου 1821) όπου ανέδειξε στο έπακρο τις στρατιωτικές του ικανότητες Επικεφαλής μόλις 600 ανδρών κατανίκησε τον στρατό του Κεχαγιάμπεη που ανήρχετο σε 6000 άνδρες και σχεδόν τον αποδεκάτισε Γι αυτόν τον πραγματικό του άθλο οι συμπολεμιστές του τον ονόμασαν laquoΤουρκοφάγοraquo

Μέχρι το τέλος του Αγώνα ο Νικηταράς ήταν στην πρώτη γραμμή πολεμώντας είτε στην Πελοπόννησο είτε στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα όπου συνεργάστηκε με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Γεώργιο Καραΐσκάκη Πήρε μέρος στην Άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) και ήταν από τους λίγους αρχηγούς που αρνήθηκε να συμμετάσχει στη διανομή των λαφύρων

Διακρίθηκε στη Μάχη του Αγιονορίου (26-28 Ιουλίου 1822) που αποτελείωσε τη στρατιά του Δράμαλη δύο μέρες μετά τη Μάχη στα Δερβανάκια Η ανιδιοτέλεια του ανδρός φάνηκε για μία ακόμη φορά όταν από το πλήθος των λαφύρων της μάχης πείστηκε να δεχθεί ένα πανάκριβο σπαθί το οποίο αργότερα προσέφερε στον έρανο για την ενίσχυση του Μεσολογγίου Κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου τάχθηκε στο πλευρό του Κολοκοτρώνη αλλά φρόντισε πάντα να επιδιώκει τον συμβιβασμό και τη συνεννόηση Άφησε Απομνημονεύματα τα οποία υπαγόρευσε στον εθνικό δικαστή Γεώργιο Τερτσέτη

Στα Tρίκορφα μες στην κορφή Kολοκοτρώνης ρίχνrsquo ορδή μες στα Tρίκορφα στη ράχη πάει το αίμα σαν αυλάκι Kολοκοτρώνης φώναξε κι ούλος ο κόσμος τρόμαξε γιεμ ο Θοδωρής φωνάζει και το στράτευμα διατάζει Πού lsquoσαι μωρέ Nικηταρά πό lsquoχουν τα πόδια σου φτερά γιεμ και συ μωρέ Γιατράκο κάθε μέρα κάνεις τράκο

Το σπαθί του Νικηταρά στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

67

ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΨΑΡΑ 1795 Η΄1796 - ΑΘΗΝΑ 1879

Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Αργύρης αλλά έγινε γνωστός

με το όνομα της οικογένειας της μητέρας του Νικόδημος Γεννήθηκε στα Ψαρά γύρω στο 1794 Διορίστηκε το 1821 από την Βουλή των Ψαρών γραμματέας στο πλοίο του Νικολάου Αργύρη Πήγε και αυτός στην Χίο για να πολεμήσει τους Οθωμανούς Τούρκους που είχαν αγκυροβολήσει εκεί Στις 24 Σεπτεμβρίου 1824 ανατινάζει στον αέρα μια κορβέτα και εν συνεχεία επιτελεί επανειλημμένες άλλες εφόδους με το πυρπολικό του Ως κυβερνήτης πυρπολικού έλαβε μέρος στη ναυτική επιχείρηση στο Τρίκερι (1823) στη Σάμο (1824) και στο Μεσολόγγι (1826)

Πήρε προαγωγή σε βαθμό Πλοίαρχου του Πυροβολικού και συνέχισε να μάχεται μέχρι το 1827 Μέτα την απελευθέρωση διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικού Στόλου Το 1861 η κυβέρνηση Μιαούλη τού απένειμε τον τίτλο του υποναυάρχου Στο μουσείο της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας υπάρχει το πιστόλι που του είχε δωρίσει Τούρκος πασάς όταν τον περιέθαλψε και τον μετέφερε με άλλους αιχμαλώτους από την Ναύπακτο στο Μεσολόγγι Το 1826 δημοσίευσε το laquoΥπόμνημα περί της Νήσου Ψαρώνraquo που είναι πολύτιμο για τα έγγραφα που περιέχει και γιατί αποτελεί προσωπική μαρτυρία ενός πυρπολητή

68

ΝΟΤΑΡΑΣ ΠΑΝΟΥΤΣΟΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 1752 - ΤΡΙΚΑΛΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1849

Πορτρέτο από τον Ανταμ Φρίντελ

Ο Πανούτσος Νοταράς ήταν Έλληνας πολιτικός και είχε διακριθεί για την

μεγάλη του προσφορά στα κοινά Ο Νοταράς ανέπτυξε έντονη δράση για την απελευθέρωση του έθνους και την ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818 και παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1821

Εξελέγη πληρεξούσιος στην Α Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και υπηρέτησε ως μέλος της 12μελούς Επιτροπής που ψήφισε την 1η Ιανουαρίου 1822 το πρώτο Προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος το οποίο χαρακτηριζόταν από φιλελεύθερες ιδέες Στις 18 Μαρτίου 1844 ο Νοταράς τιμήθηκε για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα με τον Μεγαλόσταυρο Ο θάνατός του διαψεύστηκε στη Βουλή αρχικά και αποδόθηκε ως απλή λιποθυμία αλλά επιβεβαιώθηκε στη συνεδρίαση της 22ας Ιανουαρίου του 1849 Ο αιωνόβιος πολιτικός πέθανε ημέρα Τρίτη στις 18 Ιανουαρίου 1849

69

ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ ΥΔΡΑ 1785 - ΚΟΥΤΣΟΠΟΔΙ ΑΡΓΟΣ 1821

Ο Αντώνης Οικονόμου ήταν Έλληνας πλοίαρχος και αγωνιστής του 1821 που

έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέγερση των Υδραίων παραμερίζοντας τους πρόκριτους και προύχοντες του νησιού Λίγο πριν το ξέσπασμα της επανάστασης το ιστιοφόρο του ναυάγησε στο Γιβραλτάρ και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη για να ναυπηγήσει καινούριο Εκεί μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Παπαφλέσσα και αμέσως αφιερώθηκε στον ιερό σκοπό τής απελευθέρωσης τής πατρίδας του παρατώντας τα όποια εμπορικά σχέδια είχε

Ο Σπυρίδων Τρικούπης ανέφερε για τη δολοφονία του Οικονόμου laquoμε την τόλμη του ανυψώθηκε υπεράνω της παντοδύναμης αριστοκρατίας και οδήγησε τον λαό στον αγώνα της ελευθερίας και της δόξαςraquo

70

ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΛΙΒΑΔΙ ΛΑΡΙΣΑΣ 1772 - ΜΟΝΗ ΣΕΚΚΟΥ ΚΟΜΗΤΕΙΑ ΝΕΑΜΤΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1821

O Γεωργάκης Ολύμπιος ήταν αρματολός Φιλικός αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης από τους πιο άξιους συνεργάτες του Αλεξάνδρου Υψηλάντη κατά τον Αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

Το πασίγνωστο ποίημα laquoΠέντε πασάδες κίνησαν από την Ιμπραΐλα στράτευμα φέρνουν περισσό πεζούρα και καβάλα σέρνουν και τόπια δώδεκα και βόλια χωρίς μέτροhellipraquo που καταλήγει στο laquoΠου είσαι Γιώργο μrsquo αδερφέ και πρώτε καπετάνιε Τουρκιά πολλή μας πλάκωσε και θέλει να μας φάει Ρίχνει τα τόπια σα βροχή τα βόλια σα χαλάζι Ο Γιώργης τότrsquo είχε χαθεί και πλέον δεν τον είδαν Ο Γιώργης είχε σκοτωθεί τα βόλια δεν τrsquo ακούειraquo Πολλά άλλα δημοτικά τραγούδια έπλασε ο λαός μας για τον Ήρωα όπως Πού πάς Γιώργη μrsquo και δε μας λες και ζώνεις τrsquo άρματά σου Νrsquo εγώ πάνω στη Βουλγαριά που γένονται οι πολέμοι Μην πας Γιώργη μrsquo και σκοτωθείς και ποιος θέλrsquo ει να σε κλάψει Μένα με κλαίνε τα πουλιά με κλαιν τα χελιδόνια

71

Ή το Γιωργάκη μrsquo κάτσε φρόνιμα μην κάνει κακοσύνες Και σε φοβούνται τα χωριά τρέμουν τα βιλαέτια Πάνε και κλαίνε στον πασιά κλαίνε και στο βεζύρη Ποιος τον φοβάται τον πασιά και ποιος τον χαμπαρίζει Πασιά rsquoχει ο Γιώργος το σπαθί βεζύρη το τουφέκι Με αφορμή το ποίημα του νομπελίστα μας εθνικού ποιητή Οδυσσέα Ελύτη laquoΤα θεμέλιά μου στα βουνάraquo Και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος Ο αείμνηστος Χρίστος Τσολάκης συμπληρώνει και αναφωνεί

ακολουθώντας τον στίχο του Ελύτη Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω Σε λένε Όλυμπο και σε λένε δόξα της Μακεδονίας Βοηθός και σκέπη μας Άη Κανάρη Βοηθός και σκέπη μας πρωτομάρτυρα Ρήγα Φεραίε Βοηθοί και σκέπη μας Άγιοι Λαζαίοι Βοηθός και σκέπη μας θρύλε των Πιερίων και των Βαλκανίων Γεωργάκη Ολύμπιε απελευθερωτή

72

ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ ΔΡΕΜΙΣΑ ΦΩΚΙΔΑΣ 1759 ή 1767 - ΑΜΦΙΣΣΑ 1834

Ο Δημήτριος Ξηρός ή Πανουργιάς ήταν Έλληνας οπλαρχηγός της επαρχίας

Αμφίσσης (Σάλωνα) καταγόμενος από τον Άγιο Γεώργιο και γεννημένος στη Δρέμισα Καταγόταν από σημαντική οικογένεια κλεφταρματολών Μυήθηκε νωρίς στη Φιλική Εταιρεία κι έδρασε κάτω από τις εντολές της μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο τον Αθανάσιο Διάκο το Γεώργιο Δυοβουνιώτη Πολέμησε στην Άμφισσα στην Γραβιά στα Βασιλικά

Ο Πανουργιάς ήταν γενναίος ακούραστος αγνός πατριώτης και έπαιξε πάντα ρόλο συμφιλιωτικό σε περιπτώσεις έξαρσης των παθών Υπήρξε από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς του Αγώνα

73

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 1766 - ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 10 ΠΡΟΣ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826

Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ήταν γιος του παπά-Διαμαντή έτσι

προέκυψε και το επώνυμο Παπαδιαμαντόπουλος Ο πατέρας του αποφεύγοντας τους διωγμούς των Τούρκων από το Αιτωλικό εγκαταστάθηκε στην Κόρινθο Ο ίδιος ο Ιωάννης πήγε στην Πάτρα όπου γρήγορα έγινε μεγαλέμπορος πλοιοκτήτης και τραπεζίτης Μυήθηκε νωρίς στη Φιλική Εταιρεία και ενίσχυσε τον Αγώνα με τεράστια χρηματικά ποσά

Πήρε μέρος στη σύσκεψη της Βοστίτσας με ηγέτη τον Παπαφλέσσα τον Ιανουάριο του 1821και πρωτοστάτησε στην κήρυξη της Επανάστασης Εκλέχτηκε πληρεξούσιος στις Εθνοσυνελεύσεις Επιδαύρου και Άστρους το 1821και το 1823 Ορίστηκε Πρόεδρος της Επιτροπής για τη Διεύθυνση των Πολεμικών Επιχειρήσεων στην Δυτική Στερεά Ελλάδα Εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι διέθεσε μεγάλα ποσά για τον ανεφοδιασμό και βοήθησε στην διοργάνωση της άμυνας Σκοτώθηκε στην Έξοδο πολεμώντας ηρωικά Ο εγγονός του ποιητής Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ήταν ο Ζαν Μορεάς ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Γαλλία

74

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΨΑΡΑ 1790 - ΑΘΗΝΑ 1855

Θαρραλέος μπουρλοτιέρης με πολλά ναυτικά ανδραγαθήματα σε όλη την

διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος Παπανικολής Από πολύ μικρή ηλικία μπήκε στο ναυτικό επάγγελμα εκπαιδευόμενος μέχρι που πήγε σε κάποιο υποτυπώδες ελληνικό σχολείο Όταν τελείωσε αυτό ακολούθησε τον πατέρα του σε αγώνες που έκανε τότε με τους Βέρβερους και Αλγερινούς πειρατές

Στις 27 Μαϊου1821 ανατίναξε τουρκικό δίκροτο στην Ερεσό της Λέσβου σε πολλές ναυμαχίες όπως εκείνη του Γέροντα τον Αύγουστο του 1824Επίσης έδρασε στα παράλια της Μικράς Ασίας και της Αττικής Μετά την απελευθέρωση εκλέχθηκε πληρεξούσιος των Ψαριανών στην Εθνοσυνέλευση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 Επίσης διορίστηκε Πρόεδρος του Ναυτοδικείου το 1846

75

ΠΑΠΑΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΔΟΒΙΤΣΑ ΣΕΡΡΩΝ 1772 - ΥΔΡΑ 1821

Ο Εμμανουήλ Παπάς ήταν Έλληνας έμπορος τραπεζίτης μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Υπήρξε πρωτεργάτης της εξέγερσης στην Χαλκιδική και μία από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας

Φλογερός πατριώτης ο Εμμανουήλ Παπάς μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία στις 21 Δεκεμβρίου 1819 από τον Κωνσταντίνο Παπαδάτο άνθρωπο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και αμέσως προσέφερε 1000 γρόσια για την ενίσχυση των οικονομικών της Όταν πληροφορήθηκε για το κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία με προτροπή του ιδίου ναύλωσε το πλοίο τού θρακιώτη καπετάνιου Χατζηαντώνη Βισβίζη και αφού το φόρτωσε με οπλισμό και άλλα εφόδια αναχώρησε στις 23 Μαρτίου του 1821 για το Άγιο Όρος με στόχο να ξεσηκώσει τους Μακεδόνες κατά του Οθωμανού κατακτητή Με κέντρο την Μονή Εσφιγμένου της οποίας ο ηγούμενος Ιωακείμ ήταν μυημένος στην Φιλική Εταιρεία ξεκίνησε την προετοιμασία για την μεγάλη εξέγερση

Από τους οκτώ γιούς του (είχε και τρία κορίτσια από τον γάμο του με τη Φαίδρα) οι τρεις έπεσαν στον Αγώνα για την Πατρίδα ο Αθανασάκης Παπάς (1794-1826) πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους και αποκεφαλίστηκε στη Χαλκίδα ο Γιαννάκης Παπάς (1798-1825) πολέμησε δίπλα στον Παπαφλέσσα και σκοτώθηκε στη Μάχη στο Μανιάκι (20 Μαΐου 1825) και ο Νικολάκης Παπάς (1803-1827) σκοτώθηκε στη Μάχη του Καματερού (27 Ιανουαρίου 1827)

76

Το Λάβαρο των Μακεδόνων στη Μάχη της Ρεντίνας το 1821

77

78

ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ Η΄ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ ΠΟΛΙΑΝΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 1788 - ΜΑΝΙΑΚΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 20 ΜΑΪΟΥ 1825 (37 ετών)

Ο Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας (Γεώργιος Φλέσσας) περισσότερο

γνωστός ως Παπαφλέσσας ήταν Έλληνας κληρικός πολιτικός και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821

laquoΑδελφοί εάν μετά τη μάχη ταύτη δεν ανταμωθώμεν θέλομεν

ανταμώσει εις τον Άδην Εκεί ενώπιον του Υψίστου θέλομεν ομολογήσει ότι εξεπληρώσαμε το προς την ΠΑΤΡΙΔΑ και ΠΙΣΤΙΝ χρέος μας raquo

(+Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος-Παπαφλέσσας)

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Του Φλέσσα η μάνα κάθεται στης Πολιανής την ράχη τα Κοντοβούνια αγνάντευε και τα πουλιά ρωτάει -Πουλάκια μrsquo κι αηδονάκια μου που lsquoρχεσθε στον αέρα μην είδατε το στρατηγό τον Φλέσσα αρχιμανδρίτη -Στα Κοντοβούνια πέρασε και στα Σουλιμοχώρια και παλληκάρια μάζωνε όλους Κοντοβουνίσιους τα μάζωξε τα σύναξε τα lsquoκαμε τρεις χιλιάδες Κάθονταν και τrsquo αρμήνενε σαν μάνα σαν πατέρας -Εμπρός εμπρός μωρέ παιδιά στο Νιόκαστρο να πάμε να κάμωμrsquo έναν πόλεμο με τούς στραβαραπάδες

79

κι αν δεν σας ντύσω μάλαμα Φλέσσα να μην με πούνε Και ο Κεφάλας τώλεγε και ο Κεφάλας λέγει -Τού Μισιριού η Αραπιά στο Νιόκαστρο είνrsquo φερμένη -Σιώπα Κεφάλα μην το λες και μην το κουβεντιάζης να μην τrsquo ακούσrsquo η Διοίκησις λουφέδες δεν μας στείλη να μην τrsquo ακούσουν τα ορδιά μεντάτι δεν ελθούνε να μην τrsquo ακούσουν τα παιδιά και τα λιγοκαρδίσης Ακόμη λόγος έστεκε και συτυχιά κρατιέται κι η Αραπιά τους έζωσε μια κoσαργιά χιλιάδες -Άϊντε παιδιά να πιάσωμε στο Ερημομανιάκι Κι αρχίσανε τον πόλεμο απrsquo την αυγή ως το βράδυ Μπραϊμης βάνει την φωνή λέγει του παπά Φλέσσα -Εύγα Φλέσσα προσκύνησε με ούλο σου τrsquo ασκέρι -Δεν σε φοβούμrsquo Μπραήμ πασά στο νουν μου δεν σε βάνω κι εμέ μεντάτι μώρχονται οι Κολοκοτρωναίοι Και στα ταμπούρια πέσανε αυτοί οι Αραπάδες Ο Φλέσσας βάνει μια φωνή και λέγει των στρατιωτών του -Τώρα παιδιά θα σας ειδώ αν είστε παλληκάρια Και τα σπαθιά τραβήξανε και κάμνουν το γιουρούσι Μια μπαταριά του ρίξανε πικρή φαρμακωμένη Μετά τη μάχη ο Ιμπραήμ αναζήτησε τον νεκρό Παπαφλέσσα Του έφεραν

ένα ακέφαλο πτώμα Διέταξε να βρεθεί και η κεφαλή του και αφού στερέωσαν όρθιο σε ένα κορμό δέντρου το σώμα του του πρόσδεσαν και το κεφάλι ώστε να παρέχει την εντύπωση ζωντανού ανθρώπου Τότε ο Ιμπραήμ κατά τον Φωτάκο τον κοίταξε άφωνος για λίγο έκαμε μια χειρονομία σεβασμού και θαυμασμού και είπε laquoΠράγματι αυτός ήτο ικανός και γενναίος άνθρωπος Καλύτερα να επαθαίναμεν άλλην τόσην ζημίαν αλλά να τον επιάναμεν ζωντανόνraquo

80

81

ΠΛΑΠΟΥΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 15 ΜΑΪΟΥ 1786 - 5 ΙΟΥΛΙΟΥ 1864 ΠΑΛΟΥΜΠΑ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ

Ήταν γιος του οπλαρχηγού Κόλια Πλαπούτα που είχε συμμετάσχει στα

ΟρλοφικάΟ νεαρός Δημήτριος Πλαπούτας σε ηλικία 17 ετών κατέφυγε στη Ζάκυνθο όπου υπηρέτησε στον αγγλικό στρατό Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ζάκυνθο μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και η επιστροφή του στην Πελοπόννησο συνέπεσε με την έκρηξη της Επανάστασης Συμμετείχε στις μεγαλύτερες μάχες του Αγώνα στο Λεβίδι στο Βαλτέτσι στην Γράνα στην Τριπολιτσά και στα Δερβενάκια

Το 1822 διορίστηκε φρούραρχος της πόλης του Ναυπλίου ενώ η Πελοποννησιακή Γερουσία τον έχρισε Στρατηγό Αρχικά ήταν πιστός οπαδός τού Κολοκοτρώνη ωστόσο λίγο αργότερα ήρθαν σε σύγκρουση Συμφιλιώθηκαν με την εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο Υπήρξε μέλος της ελληνικής επιτροπής που συνόδευσε το νεαρό Όθωνα από τη Βαυαρία στην Ελλάδα το 1832 Το 1833 κατηγορήθηκε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη για αντικαθεστωτική δράση και οδηγήθηκαν στο δικαστήριο Η περίφημη δίκη τους προκάλεσε την αντίδραση της κοινής γνώμης και παρά το γεγονός πως το κατηγορητήριο είχε καταπέσει οι δύο άνδρες καταδικάστηκαν σε θάνατοΤους δόθηκε χάρη από τον Όθωνα και ο Πλαπούτας στη συνέχεια έγινε υπασπιστής του Έλαβε μέρος στην Α Εθνική Συνέλευση της Αθήνας (1844) και διετέλεσε Βουλευτής Καρίταινας (1844ndash1847) και Γερουσιαστής (1847-1862)Πέθανε το 1864

82

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ laquoΕγώ πασά δε σκιάζομαι και Τούρκους δε φοβούμαι Και θα σας κάνω πόλεμο για να σας πολεμήσω Γιατί ταχιά απrsquo τη Ζάκυνθο θα rsquoρθει ο Κολοκοτρώνης Τότε θα ιδείτε βρε σκυλιά κι σεις παλιομουρτάτες Θα ιδείτε τις χανούμισσες μrsquo όλους τους φερετζέδες Να ιδείτε πώς σας κάνουμε εμείς οι Πλαπουταίοιraquo

83

ΠΟΛΥΖΩΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΕΛΕΝΙΚΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1802 - ΑΘΗΝΑ 1873

Η εύπορη οικογένειά του φρόντισε για την άρτια μόρφωση του στην Ελλάδα

και στην Αυστρία Σπούδασε ιατρική και θεωρητικές επιστήμες (Μελένικος Μακεδονίας 1802-Αθήνα 1873) Φρόντισε να γνωριστεί με εξέχουσες προσωπικότητες του Διαφωτισμού που του ενίσχυσαν τον πόθο για ελευθερία αφύπνιση ανθρωπισμό και δημοκρατία Παρά την επιθυμία του δεν πρόλαβε να συναντηθεί με την Αλέξανδρο Υψηλάντη και να καταταγεί στον Ιερό Λόχο διότι η καταστροφή είχε ήδη συντελεστεί

Μαζί με Γερμανούς φιλέλληνες έφτασε στην Ακαρνανία και από κει στο μαχόμενο Μεσολόγγι Χρημάτισε γραμματέας του Μαυροκορδάτου επεξεργάστηκε το κείμενο laquoΠροσωρινού Πολιτεύματοςraquo και συνέταξε τη διακήρυξη της Α΄ Εθνοσυνέλευσης Μετά την απελευθεύρωση η Αντιβασιλεία τον διόρισε πρόεδρο Πρωτοδικείου Ναυπλίου

Στην δίκη του Κολοκοτρώνη μαζί με τον δικαστή Γ Τερτσέτη αρνήθηκε να ψηφίσει την θανατική καταδίκη του Γέρου του Μοριά και του Δημητρίου Πλαπούτα Απολύθηκε φυλακίστηκε δικάστηκε για απείθεια αλλά αθωώθηκε Με την ενηλικίωση του Όθωνα έγινε αρεοπαγίτης και αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου Ως Υπουργός Εσωτερικών θέσπισε το νομοθέτημα για την ελευθεροτυπία

84

ΣΑΧΙΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΥΔΡΑ 21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1789 - ΑΘΗΝΑ 29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1864

Γεννήθηκε στην Ύδρα στις 21 Νοεμβρίου 1789 και ήταν γιος του Δημητρίου

Σαχίνη πλοιοκτήτη-εμπόρου προκρίτου της Ύδρας εγγονός του Αντώνιου Κιοσσέ προκρίτου της Ύδρας Διοικητή Αίγινας Ασχολήθηκε με τις ναυτικές επιχειρήσεις της οικογενείας του και σπούδασε στην Ύδρα και στην Κέρκυρα όπου και έμαθε την ιταλική και γαλλική γλώσσα Το 1808 μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του Αντώνιο συνελήφθη από τον Αλή Πασά επειδή αρνήθηκαν να του πουλήσουν το πλοίο τους Ιρις στό οποίο και επέβαιναν με προορισμό το Λιβόρνο σε πολύ χαμηλό τίμημα Το πλοίο αυτό ήταν 600 τόννων από τα μεγαλύτερα της εποχής παλαιό Ρωσικό πολεμικό Μόνο ο Γεώργιος κατάφερε να δραπετεύσει

Όταν ξέσπασε η επανάσταση βρισκόταν στην Σικελία Αμέσως γύρισε και εντάχθηκε στον ναυτικό στόλο της Ύδρας με το πλοίο του laquoΜιλτιάδηςraquo με το οποίο πήρε μέρος σε πάνω από είκοσι ναυμαχίες υπό τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη Το 1823 έγινε διοικητής Σύρου και Μυκόνου

Με την έλευση του Καποδίστρια το 1828 έγινε κυβερνήτης της εθνικής κορβέτας laquoΎδραraquo με την οποία του ανατέθηκε ο αποκλεισμός του Μαλιακού Κόλπου Αργότερα αντιπολιτεύτηκε τον Κυβερνήτη μετά τη δολοφονία του οποίου το 1832 ανέλαβε πληρεξούσιος Ύδρας Το 1836 ανέλαβε διοικητής της ναυτικής μοίρας του Αιγαίου Στη συνέχεια λόγω της γλωσσομάθειάς του διετέλεσε υπασπιστής του Βασιλιά Όθωνα καθ όλη την διάρκεια της βασιλείας

85

του εκτός απο ένα ενδιάμεσο διάστημα ενός έτους που ήταν διευθυντής του Ναυτικού Διευθυντηρίου Πόρου Το 1844 προάχθηκε σε υποναύαρχο ενώ στην επανάσταση του 1862 υπερασπίστηκε τα ανάκτορα

Απεβίωσε στην Αθήνα στις 29 Οκτωβρίου1864 και γιος του ήταν ο Δημήτριος Σαχίνης

86

ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΥΔΡΑ 13 ΜΑΪΟΥ 1768 - ΑΘΗΝΑ 1841

Ο Γεώργιος Σαχτούρης ήταν υδραίος ναυμάχος του lsquo21 που συνδέθηκε

ιδιαίτερα με τα ναυτικά γεγονότα της Επανάστασης από το 1824 έως 1827 Μετά την απελευθέρωση υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό από διάφορες θέσεις

Ο Γεώργιος Σαχτούρης γεννήθηκε στις 13 Μαΐου 1785 στην Ύδρα Ήταν γιος του Δημητρίου Πολύγκαιρου και της Μαρίας Γκίτζα Ο πατέρας του ασχολείτο με τη ναυπηγική τέχνη και υπηρέτησε για πολλά χρόνια στην οθωμανική ναυαρχίδα Είχε κατασκευάσει πρώτος στην Ύδρα ένα δίστηλο βάρους 800 κιλών απομίμηση των ιστιοφόρων που χρησιμοποιούνταν στα ιταλικά παράλια και ονομάζονταν σαχτούρια Λέγεται ότι από τότε μετονομάστηκε και κράτησε ως επώνυμο το Σαχτούρης

Ο Γεώργιος Σαχτούρης με το πλοίο του laquoΑθηνάraquo έλαβε μέρος στην επιχείρηση για την απελευθέρωση της Χίου της Σάμου υπό τον Γιακουμάκη Τομπάζη Στις 28 Απριλίου 1821 συνέλαβε τουρκικό πλοίο που μετέφερε προσκυνητές στη Μέκκα και πολύτιμα δώρα του σουλτάνου Μαχμούτ Βrsquo προς τον Βαλή της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι και το λαφυραγώγησε

Διακρίθηκε επίσης στη Ναυμαχία των Πατρών (20 Φεβρουαρίου 1822) υπό τον Ανδρέα Μιαούλη και την ίδια χρονιά με τους πλοιάρχους Μαστραντώνη Κριεζή και Μπρούσκο και αρχηγό τον Δ Παναγιώτου ανάγκασαν την τουρκική μοίρα που απέκλειε το Μεσολόγγι να καταφύγει στα Δαρδανέλλια Το 1823 η

87

μοίρα του Σαχτούρη έκανε διάφορες καταστρεπτικές για τον εχθρό αποβάσεις στη Μικρά Ασία και Μοσχονήσια

88

ΣΕΚΕΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΗ 1783 - ΝΑΥΠΛΙΟ 1846

Υπογραφή Παναγιώτη Σέκερη

Γεννημένος στην Αρκαδία και ειδικότερα στην περιοχή της Τριπολιτσάς το

1783 ο Παναγιώτης Σέκερης δύναται να θεωρηθεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες του προεπαναστατικού αγώνα Στην περιοχή της Αρκαδικής πρωτεύουσας έμαθε τα πρώτα του γράμματα ενώ λίγα χρόνια αργότερα σπούδασε στη σχολή της Δημητσάνας Ο πατέρας του που υπήρξε έμπορος στην γύρω περιοχή δολοφονείται από έναν Τούρκο το 1798 σημαδεύοντας το υπόλοιπο της ζωής του δεκαπεντάχρονου τότε Παναγιώτη Εξ αιτίας του εν λόγω γεγονότος αναγκάζεται να καταφύγει στο νησί των Σπετσών μαζί με τους δύο αδελφούς του όπου μένει σε συγγενικά πρόσωπα που εργάζονταν και εκείνοι ως έμποροι

Το πρώτο μέλος μάλιστα που μυήθηκε στους στόχους της πέρα από τα τρία ιδρυτικά της μέλη και τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο που συμμετείχε στις τελετές ίδρυσης της οργάνωσης υπήρξε ο μικρότερος αδελφός του Παναγιώτη Σέκερη Γεώργιος

Με την είσοδο του Παναγιώτη Σέκερη στην Εταιρεία αλλά και την ταυτόχρονη δωρεά του υπέρογκου ποσού των 10000 γροσίων σηματοδοτείται

89

μία νέα εποχή για την Εταιρεία των Φιλικών Πλέον η οργάνωση είχε αποκτήσει ένα ικανό κεφάλαιο ώστε να προχωρήσει σε μυήσεις νέων μελών προσπαθώντας να προετοιμαστεί για τον επερχόμενο Αγώνα

Συνοψίζοντας ο Παναγιώτης Σέκερης υπήρξε ένας εκ των πολλών ανθρώπων που εργάστηκαν σκληρά για την προετοιμασία των κατάλληλων συνθηκών για τον απελευθερωτικό Αγώνα Δώρισε την περιουσία του για την εκπλήρωση των στόχων της Φιλικής Εταιρείας και αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους λόγους που η οργάνωση κατάφερε να εξελιχθεί και να ακμάσει Άφησε πίσω του ένα λεπτομερέστατο καταστατικό από την εποχή που βρισκόταν στην Εταιρεία αποτελούμενο από 14 έγγραφα τα οποία θεωρούνται μία από τις πιο έγκυρες πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας σχετικά την οργάνωση και την δομή της Δικαιωματικά δύναται να θεωρηθεί ένας από τους ευεργέτες της σύγχρονης ιστορίας της χώρας επιθυμώντας συνεχώς την απελευθέρωση της από τον αφόρητο τουρκικό ζυγό

90

ΣΙΣΙΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΑΣΤΟΥΝΗ ΗΛΕΙΑΣ 1769 - ΗΛΕΙΑ 1831

Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1819 Πριν από το ξέσπασμα της

Επανάστασης οι Τούρκοι τον κάλεσαν για να συζητήσουν στην Τρίπολη αλλά ύστερα από υπόδειξη του Παλαιών Πατρών Γερμανού παρίστανε τον άρρωστο και δεν πήγε

Κήρυξε την Επανάσταση το 1821 στην Ηλεία και βοήθησε σημαντικά τον αγώνα Θεωρείται ως ένας από τους σπουδαιότερους τροφοδότες των επαναστατικών σωμάτων της Πελοποννήσου Στον στρατιωτικό αγώνα διακρίθηκε κυρίως στις μάχες της Πάτρας του Λάλα και του Χλεμουτσίου Ως πολιτικός διετέλεσε πληρεξούσιος της Ηλείας στην Β και πρόεδρος των Γ και Δ Εθνοσυνελεύσεων ενώ το 1829 εκλέχτηκε πρόεδρος της Γερουσίας Το 1825 συνελήφθη μαζί με τον γιο του Χρύσανθο και φυλακίστηκε για τις πολιτικές του πεποιθήσεις στην Ύδρα Την Άνοιξη του ίδιου χρόνου αποφυλακίστηκαν και συνέχισαν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις Την περίοδο του Καποδίστρια διορίστηκε μέλος στο Πανελλήνιον αλλά σύντομα παραιτήθηκε επειδή διαφώνησε με την πολιτική του Παρόλα αυτά δεν έλαβε μέρος στην δολοφονία του Καποδίστρια την οποία και κατέκρινε Το 1829 χρημάτισε πρόεδρος της Γερουσίας και απεβίωσε στη Γαστούνη το 1831

91

ΣΠΥΡΟΜΗΛΙΟΣ ΧΕΙΜΑΡΡΑ 1800 - ΑΘΗΝΑ 1880

Γεννήθηκε στη Χειμάρρα στις ακτές της σημερινής νότιας Αλβανίας (Βόρεια

Ήπειρος) γόνος στρατιωτικής οικογένειας Ο πατέρας του ονομαζόταν Μίλιος (Μιχάλης) και η μητέρα του Μαρία κόρη του Ανδρέα Βάρφη στρατιωτικού στην Νάπολη Το 1810 πήγε στη Νάπολη της Ιταλίας εκεί σπούδασε στρατιωτική τέχνη και έμαθε Ιταλικά Λατινικά και Γαλλικά Το 1819 επέστρεψε στην πατρίδα του για να συντάξει την στρατιωτική γεωγραφία της Ηπείρου με την οποία θα μπορουσε να παρει μέρος σε κάποιο διαγωνισμό για να καταταγεί στον τακτικό στρατό της Νάπολης αλλα κρατήθηκε από τον Αλή Πασά Τεπελενλή τότε πασά των Ιωαννίνων και της Ηπείρου ως στρατιωτικός σύμβουλος

Επανάσταση του 1821 Τον Αύγουστο του 1824 μετά τον θάνατο του Αλή Πασά κατέβηκε μαζί με

τους αδελφούς του Νικόλαο και Ζάχο Μήλιο στις επαναστατημένες ελληνικές περιοχέςκαι συγκεκριμένα στο στρατόπεδο του Λιγοβιστίου του οποίου αρχηγός ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Τον Απρίλιο του 1825 βρίσκονταν στο πολιορκημένο Μεσολόγγι επικεφαλής σώματος 250 Χειμαρραίων Τον Σεπτέμβριο ονομάζεται Στρατηγός και τον Ιανουάριο του 1825 στάλθηκε μέλος αντιπροσωπείας στο Ναύπλιο όπου ζητήθηκε από την διοίκηση του Αγώνα η λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την σωτηρία του Μεσολογγίου Το Μάρτιο μετά από εντολή του Ανδρέα Μιαούλη ο Σπυρομήλιος πήγε στην Ζάκυνθο όπου προσπάθησε να στείλει αγγλικό πλοίο προς διάσωση της πόλης αλλά ήταν πια

92

αργά Έμεινε απλός θεατής του ολοκαυτώματος από κάποιο ύψωμα της περιοχής

Στην συνέχεια μαζί με τον αδερφό του Ζάχο (ο Νικόλαος σκοτώθηκε κατά την έξοδο) συμμετείχε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη Το Μάρτιο του 1827 πήρε μέρος στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας ως πληρεξούσιος των αρμάτων Αργότερα επί Ιωάννη Καποδίστρια έγινε αρχηγός της προσωπικής φρουράς του Δημήτριου Υψηλάντη (1828-1829)

93

ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ ΚΙΤΣΟΣ ΣΟΥΛΙ 1801 - ΑΘΗΝΑ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1855

Κίτσος Τζαβέλλας Λιθογραφία Καρλ Κράτσαϊζεν

Αγωνιστής του rsquo21 στρατιωτικός και πολιτικός επίλεκτο μέλος της

σουλιώτικης φάρας των Τζαβελλαίων Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας από τις 5 Σεπτεμβρίου 1847 έως τις 8 Μαρτίου 1848 Ο Κυριάκος (Κίτσος) Τζαβέλλας γεννήθηκε στο Σούλι το 1800 και μεγάλωσε στην Κέρκυρα Ήταν δευτερότοκος γιος του Φώτου Τζαβέλλα (1770-1809) και της Δέσπως Πάνου εγγονός του Λάμπρου Τζαβέλλα (1745-1795) και ανιψιός του Ζυγούρη Τζαβέλλα (-1823)

Το 1820 επέστρεψε μαζί με τους Σουλιώτες στην πατρίδα του όπου ανακηρύχτηκε καπετάνιος-αρχηγός Μετά την ήττα και τον θάνατο του Αλή Πασά το 1822 πήγε στην Πίζα της Ιταλίας ως απεσταλμένος των Σουλιωτών για να ζητήσει οικονομική ενίσχυση για τον Αγώνα

Η πρώτη μνεία για τη συμμετοχή του στις στρατιωτικές επιχειρήσεις αφορά στην δράση του κατά την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (Οκτώβριος -Δεκέμβριος 1822) όπου πολέμησε στο πλευρό του Μάρκου Μπότσαρη επικεφαλής 35 Σουλιωτών Συμμετείχε στη μάχη του Κεφαλόβρυσου (8-9 Αυγούστου 1823) όπου βρήκε τον θάνατο ο Μπότσαρης Τον Οκτώβριο του 1823 με 300 άνδρες προσέβαλε στη θέση Σκαλί μεταξύ Μεσολογγίου και Ανατολικού (Αιτωλικού) το ιππικό του Τούρκων κι έλυσε την πολιορκία του Αιτωλικού αποκομίζοντας πολλά λάφυρα Στην συνέχεια συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη

94

και διακρίθηκε στηn Μάχη της Άμπλιανης (14 Ιουλίου 1824) Στις 3 Δεκεμβρίου 1824 επιβιβάσθηκε με 3000 άνδρες στο Αίγιο και πήρε μέρος στις εμφύλιες διαμάχες στο πλευρό του Ιωάννη Κωλέττη Πολέμησε τον Ιμπραήμ στο Κρεμμύδι της Πύλου (7 Απριλίου 1825) και σώθηκε την τελευταία στιγμή

Στις 7 Αυγούστου 1825 μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και όταν ο Κιουταχής απείλησε το μικρό νησί Κλείσοβα (Μάρτιος 1826) ο Τζαβέλας έσπευσε με λίγους άνδρες του για να ενισχύσει την άμυνά του Οι επανειλημμένες προσπάθειες τών Τουρκοαιγυπτίων να το καταλάβουν απέτυχαν και η επιχείρηση απόβασης εγκαταλείφθηκε Κατά την ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών (10 Απριλίου 1826) ηγήθηκε 2500 ανδρών από τους οποίους διασώθηκαν οι 1300 Πήρε μέρος στις μάχες της Αττικής το 1827 και μετά το θάνατο του Γεωργίου Καραϊσκάκη τού ανατέθηκε προσωρινά η αρχιστρατηγία

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ laquoΚίτσο Τζαβέλας φώναξεhellipraquo laquoΠάνω στης Κιάφας τα βουνά και στου Σουλιού τα όρη Στα βράχια και στα διάσελα μελαχρινή μου κόρη Δέκα Σουλιώτες πολεμούν κι οι δέκα αντρειωμένοι στο καραούλι απrsquo το πρωί στο Σούλι ορκισμένοι Δυο μέρες έχουν για νερό και τρεις για να πλαγιάσουν κι άλλες δυο μέρες το ζεστό ψωμάκι να χορτάσουν Κίτσο Τζαβέλας φώναξε και στους Σουλιώτες κρένει τα βόλια δεν τον σκιάζουνε για Λευτεριά πεθαίνειraquo

95

ΤΟΜΠΑΖΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ (ΜΑΝΩΛΗΣ) ΥΔΡΑ 1784 - 1831

Ο Μανώλης Τομπάζης ήταν ναυμάχος του 21 και γεννήθηκε στην Ύδρα

Αρχικά διαφώνησε με την επανάσταση αλλά στην συνέχεια συμμετείχε σε αυτήν Πήρε μέρος σε πολλές ναυμαχίες όπως της Πάτρας του Γέροντα κα Το 1823 διορίστηκε από την κυβέρνηση αρμοστής της Κρήτης θέση την οποία διατήρησε μέχρι το 1824 χωρίς όμως να πετύχει τον σκοπό του

Συμμετείχε ως πληρεξούσιος της Ύδρας στις Εθνοσυνελεύσεις Επιδαύρου (1822) Άστρους (1823) Επιδαύρου (1826) και Άργους (1829) Το 1828 ανέλαβε υπουργός ναυτικών παραιτήθηκε όμως λόγω διαφωνιών του με τον Καποδίστρια Το 1831 ήταν μέλος της διοικητικής επιτροπής της Ύδρας Πέθανε στην Ύδρα το 1831 και είχε έναν γιο τον Νικόλαο (1815-1896) Εγγονός του ήταν ο Ιάκωβος Ν Τομπάζης

96

ΤΟΜΠΑΖΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ (ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ) ΥΔΡΑ 1782 - 1829

Το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία στην Κωνσταντινούπολη από τον

Παναγιώτη Σέκερη και είχε συνεργασία με τους πρωτεργάτες της επανάστασης όπως διαπιστώνεται από την σωζόμενη αλληλογραφία του με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη Παναγιώτη Μπότσαρη Γρηγόριο Δίκαιο (Παπαφλέσσα) Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη κά

Με τη έναρξη της επανάστασης στην Ύδρα ο Ιάκωβος Τομπάζης ορίστηκε πρώτος ναύαρχος του Υδραϊκού στόλου με απόφαση όλων των Υδραίων πλοιάρχων και ορκίστηκε στις 28 Απριλίου 1821 πάνω στην ναυαρχίδα laquoΘεμιστοκλήςraquo

Για τον αγώνα αφιέρωσε όλη την περιουσία του ενώ πρόσφερε και τα τέσσερα πλοία του τα οποία τα μετέτρεψε σε πολεμικά Ήταν ο πρώτος που εισηγήθηκε την χρήση πυρπολικών τα οποία αποδείχτηκαν τρομερά όπλα στον Αγώνα του 1821 Συμμετείχε στην επιχείρηση εξέγερσης της Χίου η οποία όμως δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα Επίσης διηύθυνε την ναυμαχία της Ερεσού όπου συντελέστηκε η πρώτη ναυτική επιτυχία του Αγώνα Στην συνέχεια έσπευσε στις Κυδωνίες ώστε να σώσει τον άμαχο πληθυσμό τους από την εκδικητική μανία των Τούρκων Τον Ιούλιο του 1821 συμμετείχε επίσης στην εκστρατεία διάσωσης της Σάμου όπου ο Οθωμανικός στόλος επιχείρησε πολιορκία του επαναστατημένου νησιού Κατά την διάρκεια της επανάστασης συμμετείχε ως πληρεξούσιος της Ύδρας σε διάφορες Εθνοσυνελεύσεις

Απεβίωσε το 1829 στην Ύδρα και ενταφιάστηκε με μεγάλες τιμές

97

98

ΤΣΑΜΑΔΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΥΔΡΑ 1774 - ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ 1825

Ο Αναστάσιος Μιχαήλ Τσαμαδός γεννήθηκε στην Ύδρα το 1774 Ήταν

ατρόμητος ναύτης και καπετάνιος του ξακουσμένου του καραβιού laquoΆρηςraquo και αρχηγός μοίρας υπό τον Μιαούλη Πρώτος αυτός όρμησε στην Χίο και επιτέθηκε στο ντελίνι του Καπετάν πασά Πολέμησε επίσης στην ναυμαχία των Πατρών Έπεσε στην Ναυμαχία της Σφακτηρίας το 1825 αψηφώντας τον θάνατο

Το βρίκιον laquoΆρηςraquo θεωρείται ένα από τα ενδοξότερα πλοία του ελληνικού ναυτικού στον αγώνα της ανεξαρτησίας της Ελλάδος και ήταν ιδιοκτησίας Αναστασίου Τσαμαδού Ναυπηγήθηκε στη Βενετία το 1807 κατόπιν παραγγελίας του Αναστασίου Τσαμαδού και πήρε το όνομα του μυθικού θεού του πολέμου Άρη

99

Ο laquoΑρηςraquo ήταν ένα μπρίκι θρύλος

Τo τελευταίo καράβι που διέσπασε τον εχθρικό κλοιό ήταν ο laquoΆρηςraquo που

περίμενε μάταια τον κυβερνήτη του Αναστάσιο Τσαμαδό ο οποίος είχε πέσει μαχόμενος κατά την πολιορκία της νήσου Σφακτηρίας

Ύστερα από την σκληρή μάχη που διήρκεσε πέντε ώρες τα πανιά του μικρού πλοίου κουρελιάστηκαν Με 2 νεκρούς και 7 τραυματίες κατέπλευσε στην Καλαμάτα Ο laquoΆρηςraquo χάρη στην ηρωική τόλμη του κυβερνήτη και του πληρώματος που αψήφισαν τον κίνδυνο έγραψε μια ακόμα λαμπρή σελίδα στην ιστορία της δράσης του ελληνικού ναυτικού

Ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης που παρακολουθούσε την ναυμαχία από το φρούριο του Νεοκάστρου έγραψε στα απομνημονεύματά του laquoΣώθηκαν με μεγάλο κίνδυνο κι απερίγραπτη γενναιότητα αυτείνοι οι άνθρωποι του καραβιού Άλλο είναι να το (β)λέπει άνθρωπος και άλλο να το λέγει Σώθηκαν με την βοήθεια του Θεού δίνοντάς τους ανδρεία πολλήraquo

100

ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΩΝΠΟΛΗ 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1792 - ΒΙΕΝΝΗ ΑΥΣΤΡΙΑΣ 31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1828

Στρατιωτικός λόγιος και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας Γεννήθηκε την 1η

Δεκεμβρίου του 1792 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη Στην Πετρούπολη όπου ακολούθησε τον πατέρα του φοίτησε στη Σχολή του Σώματος των Βασιλικών Ακολούθων και στην συνέχεια υπηρέτησε στα σώματα της αυτοκρατορικής φρουράς Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα ενώ στην μάχη της Δρέσδης στις 27 Αυγούστου 1813 έχασε το δεξί του χέρι

Τον Μάρτιο του 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος του πρόσφερε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας Την αποδέχθηκε στις 12 Απριλίου αφού πρώτα έγιναν δεκτοί οι όροι που έθεσε και αμέσως άρχισε την οργάνωση του σχεδίου για την έναρξη της Επανάστασης από την Πελοπόννησο Όμως με την ενθάρρυνση του Ιωάννη Καποδίστρια πείσθηκε ότι έπρεπε να επισπεύσει την προπαρασκευή της και τον Ιούνιο του 1820 εγκαταστάθηκε στη Οδησσό Πέρασε τον ποταμό Προύθο στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και δύο μέρες αργότερα ύψωσε τελικά τη σημαία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και συγκεκριμένα στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας όπου απαγορευόταν η παραμονή του τουρκικού στρατού

Με επιστολή του στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο υπέβαλε την παραίτησή του από τον ρωσικό στρατό και αναγγέλλοντας την Ελληνική Επανάσταση ζήτησε την αρωγή του Αμέσως μετά επιδόθηκε στη δημιουργία στρατού και συγκρότησε τον Ιερό Λόχο

101

Στις 7 Ιουνίου 1821 ο στρατός του Υψηλάντη καταστράφηκε στη μάχη του Δραγατσανίου και υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα Παραδόθηκε στους Αυστριακούς φυλακίστηκε και απελευθερώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1827 Η κλονισμένη υγεία του δεν του επέτρεψε να βοηθήσει το επαναστατημένο έθνος Πέθανε στη Βιέννη δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του στις 19 Ιανουαρίου του 1828

Στην Αθήνα του 19ου αιώνα ο παλαιότερος ανδριάντας είναι του Έλληνα πρίγκιπα της Μολδοβλαχίας γενικού επιτρόπου της Αρχής της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρου Υψηλάντη (1792-1828) ο οποίος βρίσκεται στο προβληματικό σήμερα Πεδίον του Άρεως μπροστά από το ναό των Ταξιαρχών

Λεωνίδα Δρόση Μνημείο Αλέξανδρου Υψηλάντη π 1869 μάρμαρο Πεδίον του Άρεως

102

ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1793 - ΝΑΥΠΛΙΟ 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1832

Μετά την βασική του εκπαίδευση στην Κωνσταντινούπολη και στις

παραδουνάβιες ηγεμονίες φοίτησε σε στρατιωτική σχολή των Παρισίων και κατά την διάρκεια των Ναπολεοντίων Πολέμων υπηρέτησε ως αξιωματικός του ρωσικού στρατού Έως την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ήταν υπασπιστής με τον βαθμό του λοχαγού του στρατηγού Ραγιέφσκι στο Κίεβο έχοντας μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από το 1818

Μετά την κήρυξη της Επανάστασης στην Μολδοβλαχία (23 Φεβρουαρίου 1821) αποφασίστηκε να κατεβεί στην Πελοπόννησο για να αναλάβει την ηγεσία τού Αγώνα ως laquoΠληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Αρχήςraquo Στις 23 Απριλίου με το όνομα Αθανάσιος Στοστοπόπουλος ξεκίνησε από το Κισνόβιο (νυν Κισινάου Μολδαβίας) με ρωσικό διαβατήριο Μαζί του ήταν ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος ηγετικό στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας ο ελληνο-κορσικανός αξιωματικός Ιωσήφ Βαλέστ τον οποίο προόριζε για εκπαιδευτή του τακτικού στρατού ο Αλέξανδρος Καντακουζηνός ο Γεώργιος Τυπάλδος-Κοζάκης και άλλοι

Ύστερα από ταξίδι 40 ημερών και με μεγάλες προφυλάξεις έφτασε στην Τεργέστη όπου πληροφορήθηκε την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης Έτσι αποφάσισε να επισπεύσει την μετάβασή του στην Ελλάδα Στις 8 Ιουνίου έφτασε στην Ύδρα φέρνοντας μαζί του το σημαντικό για την εποχή εκείνη ποσό των 300000 γροσίων προσφορά της οικογένειάς του και ένα τυπογραφείο στο

103

οποίο θα τυπωνόταν στην Καλαμάτα η πρώτη εφημερίδα του Αγώνα η laquoΣάλπιγξ Ελληνικήraquo

Η πρώτη του πολεμική ενέργεια ήταν η προσπάθεια κατάληψης του Ναυπλίου (4 Δεκεμβρίου 1821) η οποία όμως απέτυχε και το στρατιωτικό σώμα που είχε συγκροτήσει ο Βαλέστ με την συμμετοχή και γερμανών φιλελλήνων αποδεκατίστηκε από τους Τούρκους Ακολούθως βάδισε κατά του Άργους και αφού το πολιόρκησε στενά πέτυχε την παράδοσή του στις 14 Ιανουαρίου 1822 Στην συνέχεια συμπολέμησε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια (26 Ιουλίου 1822) και το Αγιονόρι (28 Ιουλίου 1822) κατά του Δράμαλη

Μετά την Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους (Απρίλιος 1823) αποκαρδιωμένος από τις έριδες και τις αντεγκλήσεις μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων αποσύρθηκε από τις πολεμικές επιχειρήσεις και εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη ιδιωτεύων

Μετά την εμφάνιση της απειλής των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ Πασά που έθετε σε κίνδυνο την Επανάσταση και με την μεσολάβηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ο Δημήτριος Υψηλάντης επαναδραστηριοποιήθηκε στον Αγώνα και με σώμα 350 ανδρών απέκρουσε τον Ιμπραήμ και τους άριστα εξοπλισμένους Αιγυπτίους στους Μύλους Αργολίδας τον Ιούνιο του 1825

Κατά την διάρκεια μιας στρατιωτικής επιχείρησης περί το 1826 ο Υψηλάντης συνάντησε την Μαντώ Μαυρογένους Η γνωριμία τους εξελίχθηκε γρήγορα σε ερωτική σχέση από την οποία δεν προέκυψε γάμος όπως αναμενόταν με βεβαιότητα επειδή το περιβάλλον του Υψηλάντη διέβαλε την Μαντώ Μαυρογένους ότι διατηρούσε παράλληλα δεσμό με τον άγγλο Έντουαρντ Μπλάκιερ μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα με ρόλο στα δάνεια της ανεξαρτησίας Τα κουτσομπολιά έδιναν και έπαιρναν στο Ναύπλιο και ο Υψηλάντης αποφάσισε να διαλύσει την σχέση τους Η εξοργισμένη Μαντώ προσπάθησε να υπερασπιστεί την τιμή της και να εξαναγκάσει τον Υψηλάντη να την παντρευτεί λόγω laquoπαρθενοφθορίαςraquo με σειρά επιστολών της προς την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας

Τα διαβήματά της δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα λόγω και του επισυμβάντος θανάτου του Δημητρίου Υψηλάντη Ο αγνότερος και ανιδιοτελέστερος από τους αρχηγούς της Ελληνικής Επανάστασης πέθανε στο Ναύπλιο στις 5 Αυγούστου 1832 σε ηλικία 39 ετών

104

ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΛΑΣΤΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΟΡΔΑΙΑΣ Δ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1772 - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1821

Γεννήθηκε στο Μπλάτσι (σήμερα Βλάστη) της ιστορικής επαρχίας της

Εορδαίας της Δυτικής Μακεδονίας το 1772 Το 1795 συνεργάστηκε με τον Θεσσαλό αρματολό και επαναστάτη Ευθύμιο Βλαχάβα Το 1799 βρίσκεται στα Επτάνησα και συνεργάζεται με τον Καποδίστρια και τους Ρώσους Το 1807 συμμετείχε στη σύσκεψη των οπλαρχηγών στη Λευκάδα που διοργάνωσε ο Καποδίστριας

Το 1817 στην Οδησσό μυήθηκε από τον Εμμανουήλ Ξάνθο στην Φιλική Εταιρεία Έδρασε σαν οπλαρχηγός στη συνέχεια στις παραδουνάβιες περιοχές Μετά την ήττα των επαναστατών στην Μάχη του Δραγατσανίου υπερασπίστηκε μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και 350 συντρόφους τους για 13 μέρες στη Μάχη στη Μονή Σέκκου Στο τέλος ο Ολύμπιος ανατινάχθηκε στην πυριτιδαποθήκη ενώ ο Φαρμάκης παραδόθηκε με όρους στον επικεφαλής των Τούρκων Σελίχ Πασά έπειτα από διαμεσολάβηση Αυστριακού διπλωμάτη Οι όροι όμως αυτοί δεν τηρήθηκαν ύστερα από παρασπονδία των Οθωμανών οι σύντροφοί του σφάχτηκαν και ο ίδιος στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου βασανίστηκε και τελικά καρατομήθηκε το 1821

105

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗΣ laquo Ὅλος ὁ κόσμος χαίρεται ὅλοι βαροῦν παιγνίδια ἡ Ρούμελη καί τά νησιά στέκονται πικραμένα -Ρούμελη γιά δέ χαίρεσαι γιά δέ βαρεῖς παιγνίδια -Εἰς τήν σκλαβίαν πού μέ θωρεῖς στά σίδερα τοῦ Τούρκου μπρέ νά μοῦ πῆς νά χαιρεθῶ πῶς σέ βαστάει ἡ ψυχή σου Μήν εἶσαι ξένος κι ἔφθασες καί ἀκόμη δέν ἠξεύρεις τί γίνεται στή Ρούμελη καί τί περνᾶ εἰς τήν Πόλιν Μήν εἶσαι φίλος τῶν Γραικῶν καί ἀπεθυμᾶς νά μάθης τό τί ἒχω καί δέ χαίρομαι διατί εἶμαι λυπημένη Ὅποιος καί ἄν εἶσαι ἄνοιξε τήν Ἱστορίαν καί ἴδε Τί τον ἡ Γκραίκια μιά φορά καί ἄκουσε τί ναι τώρα πού ὁ τύραννος μοῦ ἐρήμαξε τό γένος τῶν Ρωμαίων Ποῦ εἶναι ἡ Ἀθήνα μου ποῦ εἶναι κείνη Ἀθήνα πού ὁ κόσμος ἐθαμάστηκε καί σέβεται ἀκόμη Καί ποιός ν ἀράξη στό Μωριά καί δάκρυα νά μή χύση Καί ὅποιος εἶχε τόν ἰδεῖ στόν καιρό τῶν Ελλήνων πρί τοῦ παρά νά σκλαβωθῆ ἔπρεπε νά πιστεύση τόν εἶχαν κτίσει οἱ θεοί διά μίαν στολήν τοῦ κόσμου καί τώρα εἶν ἄγριος κι ἔρημος καί ἄγρια θερία θρέφει Ὅπου ρίξω τό βλέμμα μου ὅπου γυρίσω βλέπω σκλαβιά χηράδες καί ἀρφανά καί Τούρκους ματολαῦτες Στήν Ρούμελη κάθε πασᾶς στόν τόπον ὅπου ὁρίζει ἔστοντας ἐφταξούσιος ὅτι τοῦ ὁρμήση κάμνει Γδύνει ἀφανίζει φαμελιές καί χόρτασιν δέν ἔχει ὅσον πού νά ἴδη τόν ραγιάν γυμνόν καί πεινασμένον Καί τά καημένα τά νησιά ἀνάπαυσιν δέν ἔχουν Ποτέ δέν λείπουσι ἀπ ἐκεῖ οἱ κλέπτες τῆς θαλάσσης Τοῦρκοι Φράγκοι καί βάρβαροι ὅλοι τούς κατατρέχουν Καί ποῖος νά ἰδῆ τήν Ἔγριπον νά μήν κακοκαρδίση τήν Ρόδο νά μή λυπηθῆ τήν Κρήτη νά μή κλάψη Κι ἀκόμη ὅλα δέν τἄκουσες ὅσα οἱ Ρωμαῖοι παθαίνουν κάθε Τοῦρκος καί τύραννος κάθε Ρωμαῖος καί σκλάβος Ὁ Τοῦρκος δέρνει τόν Ρωμηόν καί ποῖος νά τοῦ μιλήση Νά μή θαρρεῖς τί ἕνας Ρωμηός ἀπό φοβέρα ἀφήνει νά κτυπηθῆ τοῦ βάρβαρου πού τρέχει νά τόν δείρη Ρωμηός εἰς τ ἄρματα ποτέ Τοῦρκον δέν ἐφοβήθη

106

μά πρέπει νά ἔχη ἀπομονή ὅτι ἄν βαρέση Τοῦρκον μπορεῖ νά πάρη τά βουνά καί ἄς πᾶν νά τόν γυρεύουν Εὐρώπη τί σοῦ ἔκαμα καί χαίρεσαι νά βλέπης ἕνα θεριό στόν θρόνο μου πού δέν χορταίνει αἷμα Μ ἕνα σημάδι τοῦ χεριοῦ χίλια κεφάλια πέφτουν Καί ἐγ ὅλα τοῦτα βλέπω τα καί μαῦρα δάκρυα χύνω Καί ποῦ νά πῶ τά πάθη μου κανένανε δέν ἔχω Κανένας δέν εὑρέθηκε νά μέ παρηγορήση φαρμάκι ὡσάν τή ἐπότισα ὅλη τήν οἰκουμένην καί ὅλοι μ ἀλησμονήσανε κανείς δέν μέ λυπᾶται Καί οἱ Μόσκοβες οἱ φίλοι μου ἡ μοναχή μου ἐλπίδα καί τί μοῦ ἐκάμανε πού ἥλθαν στόν Λεβάντε νά μ ἀφανίσουν τά νησιά καί νά μέ παραιτήσουν καί πάλιν μέ τόν τύραννον νά κάμουν τήν ἀγάπην Νά σου σέ τί κατάστασιν μ ἤφερεν ἡ σκλαβία Ἄλλη σκλαβιά τόσο σκληρή στόν κόσμον δέν ἐφάνη καί ἐλπίδα ἀπό καμμιά μεριά νά λυτρωθῶ δέν ἔχω Καί σύ μοῦ λέγεις νά χαρῶ παιγνίδια νά βαρέσω ποῦ ἀλλοῦ παρά τά δάκρυα μου παρηγοριά δέ βρίσκωraquo

Αγνώστου ποιητή τέλη 18ου αι

107

ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ

108

ΔΕΡΙΓΝΥ ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΟΥΛ 2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1782 - ΠΑΡΙΣΙ 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1835

Ο Ερρίκος Δεριγνύ ήταν Γάλλος ναύαρχος διοικητής του στόλου του Αιγαίου

κατά την Επανάσταση Λίγο πριν από την μάχη των Μύλων προσπάθησε να αποτρέψει την αντίσταση του Δημητρίου Υψηλάντη και του Μακρυγιάννη κατά του Ιμπραήμ Τελικά διαψεύστηκε με το νικηφόρο αποτέλεσμα της μάχης και άρχισε να βλέπει με συμπάθεια τον ελληνικό Αγώνα

109

ΒΥΡΩΝ ΤΖΩΡΤΖ ΓΚΟΡΝΤΟΝ ΝΟΕΛ ΛΟΡΔΟΣ ΤΟΥ ΜΠΑΪΡΟΝ 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1788 - 7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1824

Ο Λόρδος του Μπάιρον ήταν Άγγλος ρομαντικός φιλέλληνας σατυρικός και

λυρικός ποιητής Ήρθε στην Ελλάδα το 1824 για να βοηθήσει στον Αγώνα Το πρώτο του ταξίδι στη χώρα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 1809-1811 όπου φιλοξενήθηκε από τον Αλί Πάσα Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο η συμβολή του στον αγώνα της ανεξαρτησίας τόσο με το ποιητικό του έργο όσο με την παρουσίαση του ενίσχυσε το φιλελληνικό ρεύμα

Αποδέχτηκε την πρόταση του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου να γίνει εκπρόσωπός του στην Ελλάδα και φόρτωσε το μπρίκι laquoΗρακλήςraquo με όπλα τρόφιμα και φαρμακευτικά υλικά και έφτασε στο Αργοστόλι τον Αύγουστο του 1823 Παρέμεινε πέντε μήνες στο χωριό Μεταξάτα και έπειτα τον Ιανουάριο του 1824 πήγε στο Μεσολόγγι Επιχείρησε να οχυρώσει το Μεσολόγγι και να δημιουργήσει Πυρήνα πυροβολικού

Συγκρότησε laquoσώμαraquo Σουλιωτών με την προϋπόθεση της κατάληψης της Ναυπάκτου αυτό όμως απέτυχε με αποτέλεσμα την ματαίωση της επιχείρησης λόγω της απειθαρχίας που εκδηλώθηκε Αρρώστησε κατά την παραμονή του και πέθανε 7 Απριλίου 1824 με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιηθεί το όνειρο του να πολεμήσει για την Ελλάδα

110

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

bull Αδερφούλα μου Γλυκιά μου Αδερφούλα Αν ένα όνομα είναι το πιο λατρευτό και το πιο αγνό αυτό είναι εσύ

bull Αυτό είναι παράξενο μα αληθινό γιατί η αλήθεια είναι πάντα αλλόκοτη

bull Γύρευε τριαντάφυλλα το χειμώνα πάγο το καλοκαίρι ήλπιζε σταθερότητα στον άνεμο σιτάρι στο άχυρο πίστεψε γυναίκα ή επικήδειο λόγο και ότι άλλο απατηλό πράγμα προτού εμπιστευτείς τους κριτικούς

bull Είναι τόσο ωραίο το δάκρυ στα μάτια μιας όμορφης ώστε κι ο έρωτας μόλις τολμάει να το σφουγγίσει μ ένα φιλί

bull Η αγάπη είναι ένα μέρος της ανθρώπινης ζωής της γυναίκας όμως ολόκληρη η ύπαρξή της

bull Η εκδίκηση είναι γλυκιά ιδιαίτερα στις γυναίκες

bull Η ιστορία είναι πληρωμένες σελίδες που τις ονομάζουν μεγάλες

bull Η κακοτυχία είναι το πρώτο μονοπάτι της αλήθειας

bull Ο θάνατος μοιάζει με τον ύπουλο καπνό που πνίγει τη φλόγα

bull Οι άνθρωποι είναι παιχνίδια των συνθηκών όταν νομίζουν ότι αυτές είναι παιχνίδια δικά τους

bull Όλες οι τραγωδίες τελειώνουν με ένα θάνατο Όλες οι κωμωδίες τελειώνουν με ένα γάμο

bull Όταν πετύχει κανείς να σπάσει τον πάγο που κάθεται πάνω σε μερικές φύσεις ξαφνιάζεται με την εσωτερική τους θερμότητα

bull Το κρασί παρηγορεί τους λυπημένους αναζωογονεί τους γέροντες εμπνέει τους νέους κάνει τον κουρασμένο να ξεχνάει τον μόχθο του

bull Χίλια χρόνια χρειάζονται για να φτιάξεις ένα κράτος και μια ώρα για να το γκρεμίσεις

Παγωμένη είναι η καρδιά μου από καιρό Γιατί έπαψε καρδούλες να πυρώνει Όμως κι αν έπαψε καρδιές να βαλαντώνει Διψά το πυρωμένο του έρωτα νερό Μαράθηκαν οι μέρες μου κίτρινα φύλλα Λουλούδια της αγάπης και καρποί Στον σκώληκα στον σάρακα σrsquo ανατριχίλα θανατερή Στης θλίψης την ντροπή Φωτιά τρυγάει τα κούφια σωθικά μου Φαντάζουνε νησιά ηφαιστειογενή Μα η φλόγα της στα στήθια τα δικά μου

111

μια νεκρική πυρά Μrsquo αφήνει ημιθανή Ελπίδα φόβο της αγάπης το φαρμάκι Να ξεχειλίζουν την καρδιά με πόνο δεν έχω εγώ στις αλυσίδες λυώνω δέσμιος σε κρυφό μεράκι Αλλά μακριά από μένα Όχι έτσι μήτε εδώ χαθείτε λογισμοί ndashόχι τώρα η δόξα ένα στεφάνι ήρθε η ώρα στο μέτωπο να πλέξει πριν χαθώ Γύρω μου ndashδεςndash σημαίες κυματίζουν Στις λάμψεις των σπαθιών η Ελλάδα η δόξα Σπαρτιάτες γεννημένοι μrsquo ασπίδες και με τόξα Το ίδιο ελεύθεροι μαζί μας βηματίζουν Σήκω ψυχή μου Η Ελλάδα σε προσμένει άγρυπνη η Ελλάδα πάντα Ξύπνησε ψυχή Άκου στις φλέβες σου την ιαχή του πατρικού σου αίματος να υφαίνει Πάτα τα πάθη όταν σηκώνουνε κεφάλι Ανάξια φύση του ανδρός Αδιάφορο αν χαμογελά ή αν κατσουφιάζει πάλι η ομορφιά ο κρυφός εχθρός Αν μετανιώνεις για την νιότη σου προς τι η ζωή Της τίμιας θανής η γη να την εδώ μπροστά σου Στης μάχης το πεδίο όρμα και στάσου μέχρι την ύστερη πνοή Κοίταξε ψάξε γύρω σου τάφο για στρατιώτη Γύρεψέ τον αν ζητήσεις θα τον βρεις Διάλεξε χώμα καλό κι απrsquo την ζωή την πρώτη Γείρε στην σιωπή νrsquo αναπαυτείς Σrsquo αυτή την κόλαση δεν έχει άλλο να κάνεις Άσε τους στην παράκρουση στην τρέλα Στου κακού τους την κατάρα άσrsquo τους Έλα Ο ουρανός τους δαιμονίζει Έλα να πεθάνεις

112

ΚΑΝΙΝΓΚ ΤΖΩΡΤΖ ΜΕΡΙΛΜΠΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1770 - ΤΣΙΣΓΟΥΪΚ ΛΟΝΔΙΝΟ 8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1827

Ο Τζορτζ Κάνινγκ σε πίνακα του Ρίτσαρντ Έβανς (περ 1825)

Ο Κάνιγκ δεν ήταν διατεθειμένος να εγκαταλείψει το όραμά του και φυσικά

τα συμφέροντα της χώρας του που ως ναυτική δύναμη αξιολογούσε με ιδιαίτερο τρόπο την ανατολική Μεσόγειο Είχε ήδη ετοιμάσει το προσχέδιο της Συνθήκης που θα παραχωρούσε στην Ελλάδα την ανεξαρτησία της και απλώς περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία για να την laquoρίξειraquo στο τραπέζι των Μεγάλων Δυνάμεων προς υπογραφή Η ευκαιρία τελικά του δόθηκε το Δεκέμβριο του 1826 όταν ο Ιμπραήμ ρήμαζε την Πελοπόννησο και κατέπνιγε την επανάσταση με πρωτοφανή βία και ακρότητες Οι θηριωδίες του είχαν προκαλέσει οργή στο σημαντικό φιλελληνικό κίνημα της Ευρώπης και στους κορυφαίους αξιωματούχους Ταυτόχρονα οι πολιτικοί έβλεπαν πλέον ότι η αδύναμη οθωμανική αυτοκρατορία θα μπορούσε να υποστεί μια απώλεια εδαφών και σε αυτή την προοπτική αναζητούσαν τα δικά τους οφέλη Την εποχή εκείνη οι συζητήσεις για το ελληνικό ζήτημα βρίσκονταν στο επίκεντρο στο Λονδίνο ο καγκελάριος Μέτερνιχ έδωσε εντολή στον αυστριακό πρέσβη να αποχωρήσει πιστεύοντας ότι έτσι οι συνομιλίες θα ναυαγούσαν Ωστόσο αντί αυτού άνοιξε ο δρόμος στον Κάνιγκ Με απόλυτη μυστικότητα έστειλε το σχέδιο της Συνθήκης που είχε ετοιμάσει στο Παρίσι Παράλληλα οργάνωσε την ενίσχυση του βρετανικού στόλου στην Ελλάδα στέλνοντας από το Πλίμουθ στο Αιγαίο 4 πολεμικά πλοία 4 φρεγάτες και δύο μπρίκια Την πρωτοβουλία του μιμήθηκαν Ρωσία και Γαλλία

113

Έτσι παρά τις αντιδράσεις του σουλτάνου και τις αντιρρήσεις της Αυστρίας οι τρεις δυνάμεις ήρθαν σε συμφωνία στο Λονδίνο με την υπογραφή της λεγόμενης laquoΙουλιανής συνθήκηςraquo Στις 6 Ιουλίου του 1827 έγινε το πρώτο επίσημο βήμα προς τη δικαίωση τού ήδη επταετή ένοπλου αγώνα των Ελλήνων Η συνθήκη προέβλεπε την κατάπαυση του πυρός και είχε ένα μυστικό όρο Αν η Τουρκία δεν συμμορφωνόταν οι όροι θα επιβάλλονταν με τη βία Η Τουρκία δε συμμορφώθηκε ούτε και ο Ιμπραήμ που αισθανόταν έτοιμος να νικήσει και τους Ευρωπαίους Αυτός ο όρος οδήγησε στη ναυμαχία του Ναβαρίνου στη διάλυση του τουρκικού στόλου και σταδιακά στην ανεξαρτησία της Ελλάδας Ο Κάνιγκ πλέον παρακολουθούσε την πραγματοποίηση των επιδιώξεών του από τη θέση του πρωθυπουργού της Βρετανίας Βέβαια δεν πρόλαβε να δει την Ελλάδα ανεξάρτητη

Το άγαλμα του Κάνινγκ στην πλατεία που φέρει σήμερα το όνομά του στην Αθήνα

Στις 8 Αυγούστου 1827 φεύγει από την ζωή ο Βρετανός πολιτικός και

φιλέλληνας Γεώργιος Κάνινγκ αφού νόσησε από πνευμονία Τόσο ως Υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας όσο και ως Πρωθυπουργός της υποστήριξε τον Αγώνα των Ελλήνων και την εθνική τους ανεξαρτησία Εξαιτίας της συνεισφοράς του στον ελληνικό αγώνα η Πλατεία Κάνιγγος πήρε το όνομά του

114

ΚΟΔΡΙΓΚΤΟΝ ΣΕΡ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΝΤΟΝΤΙΓΚΤΟΝ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1770 - ΛΟΝΔΙΝΟ 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1851

Τον Δεκέμβριο του 1826 ως αντιναύαρχος ανέλαβε τη διοίκηση του

αγγλικού στόλου της Μεσογείου και βρισκόταν στις ελληνικές θάλασσες όταν η Αγγλία η Ρωσία και η Γαλλία αποφάσισαν να παρέμβουν για τη διακοπή των εχθροπραξιών στην Πελοπόννησο σε εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου (24 Ιουνίου6 Ιουλίου 1827) η οποία προέβλεπε την ίδρυση ελληνικού κράτους υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου Ο Κόδριγκτον με τους αρχηγούς του γαλλικού και του ρωσικού στόλου Δεριγνί και Χέυδεν έλαβαν εντολή να επιβάλουν την απόφαση αυτή των τριών Μεγάλων Δυνάμεων Την αρχηγία του ενωμένου στόλου ανέλαβε ως αρχαιότερος ο Κόδριγκτον

115

ΛΕΟΠΟΛΔΟΣ ΤΗΣ ΣΑΞΟΝΙΑΣ-ΚΟΜΠΟΥΡΓΚ ΚΑΙ ΓΚΟΤΑ 16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1790 - 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1865

Πορτρέτο του Λεοπόλδου ζωγραφισμένο από τον Νicaise De Keyser 1856

Ο Λεοπόλδος Σάξ-Κόμπουργκ από το 1831 ήταν βασιλιάς των Βέλγων ενώ

έναν χρόνο πριν (το 1830) του προσφέρθηκε από τις Τρεις Μεγάλες Δυνάμεις το στέμμα της Ελλάδας το οποίο και αποδέχθηκε στην αρχή Όμως έπειτα από ένα μικρό χρονικό διάστημα αποποιήθηκε τον ελληνικό θρόνο Διατηρούσε αλληλογραφία με τον Καποδίστρια και παραιτήθηκε με αφορμή την άρνηση των δυνάμεων να εντάξουν την Κρήτη στο νέο κράτος και με τον φόβο ότι η δύσκολη κατάσταση η οποία επικρατούσε τότε στην χώρα δεν θα μπορούσε να εξομαλυνθεί εύκολα

116

ΜΑΓΕΡ ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΖΥΡΙΧΗ 30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1798 - ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826

Προσωπογραφία του Ιωάννη Ιακώβου Μάγερ με φόντο την εφημερίδα laquoΕληνικά Χρονικάraquo

Ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ ήταν Ελβετός φιλέλληνας ήρωας της Επανάστασης του 1821 και πρωτοπόρος του ελληνικού Τύπου Γεννήθηκε στη Ζυρίχη σπούδασε φαρμακευτική και κατόπιν ιατρική στο Φράιμπουργκ αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του Με τη βοήθεια του Φιλελληνικού Κομιτάτου της Βέρνης έφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα Τον Μάρτιο του 1822 έλαβε μέρος στη ναυμαχία του Κορινθιακού Εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι έγινε ορθόδοξος και παντρεύτηκε την Αλτάνα Ιγγλέση Συνδέθηκε στενά με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο όταν ήταν εκεί (1824) ως laquoγενικός διευθυντήςraquo της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας Για ένα διάστημα υπήρξε μέλος της τριμελούς επιτροπής του Μεσολογγίου

Το 1824 τυπώνει την εφημερίδα laquoΕλληνικά Χρονικάraquo στο πιεστήριο που έφερε ο Στάνχοπ από την Αγγλία με τυπογράφο τον Θεσσαλονικέα Δημήτριο Μεστανέ ή Μεσθενέα Η εφημερίδα εκδιδόταν μέχρι το 1826 οπότε και καταστράφηκε από βομβαρδισμό κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου Στο ίδιο πιεστήριο είχε τυπωθεί το 1825 ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού

Διορίστηκε το 1824 μέλος της Τριμελούς Διευθύνουσας Επιτροπής του Μεσολογγίου αγωνιζόμενος μέχρι τέλους για τη σωτηρία της πόλης και των προσφύγων που είχαν καταφύγει εκεί Οι ανταποκρίσεις του Μάγερ που

117

δημοσιεύθηκαν στις ευρωπαϊκές εφημερίδες προσέφεραν τα μέγιστα στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων

Πολέμησε γενναία και έπεσε κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου κοντά στη θέση Αρμυράκι Μαζί του σφαγιάστηκαν η γυναίκα και τα δύο παιδιά τους Το πτώμα μετέφεραν στην πόλη Μεσολογγίτες αιχμάλωτοι και ο τάφος του βρίσκεται στο Μεσολόγγι στον laquoΚήπο των Ηρώωνraquo

118

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Α΄ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 6 ΙΟΥΛΙΟΥ 1796 - 2 ΜΑΡΤΙΟΥ 1855 ΑΓΙΑ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

Πορτρέτο από τον Φράνζ Κρούγκερ

Ήταν τσάρος της Ρωσίας βασιλιάς της Πολωνίας και Μέγας Δούκας της

Φινλανδίας Ήταν αδελφός του Αλέξανδρου Α΄ και πατέρας του Αλεξάνδρου Β΄ Αυτοκρατόρων της Ρωσίας Ξεκίνησε τη βασιλεία του με την καταστολή της εξέγερσης των Δεκεμβριστών Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πραγματοποιήθηκε κωδικοποίηση της νομοθεσίας όμως ενισχύθηκε η λογοκρισία αυξήθηκε η πολιτική δίωξη Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξωτερική πολιτική του Νικολάου Α΄ που επηρέασε σημαντικά τις διεθνείς εξελίξεις στην Ανατολή και συνέβαλε στην αίσια κατάληξη του Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία Ο θάνατός του οφείλεται σε πνευμονία (είχε κρυώσει στην παρέλαση όπου φορούσε ελαφρά στολή)

119

ΟΘΩΝΑΣ ΣΑΛΤΣΜΠΟΥΡΓΚ ΑΥΣΤΡΙΑΣ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 1815 - ΜΠΑΜΠΕΡΓΚ ΒΑΥΑΡΙΑΣ 26 ΙΟΥΛΙΟΥ 1867

Πορτρέτο από τον Γιόσεφ Καρλ Στίλερ

Ο Όθων ήταν ένας Βαυαρός πρίγκιπας του Οίκου των Βίττελσμπαχ που

έγινε ο πρώτος βασιλιάς του σύγχρονου ελληνικού κράτους Ήταν ο μοναδικός μονάρχης της Ελλάδος που έφερε τον τίτλο Βασιλεύς της Ελλάδος Η δυσαρέσκεια του λαού κατά της πολιτικής του Όθωνα αλλά και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων απαιτούσαν την παραχώρηση Συντάγματος Η δυσαρέσκεια οδήγησε στη συνωμοσία μερικών πολιτικών και αξιωματικών -με αρχηγούς τον Μακρυγιάννη και τον Καλλέργη- οι οποίοι ήθελαν να επιβάλουν στον Όθωνα την παραχώρηση Συντάγματος Ο Όθων τελικά παραχώρησε το Σύνταγμα του 1844 αλλά η νέα κυβέρνηση ζητούσε από τον βασιλιά όχι μόνο αμνηστία αλλά και την απονομή μεταλλίου στους πρωτεργάτες της Επανάστασης Ο βασιλιάς αρχικά δεν συμφώνησε αλλά τελικά πιέστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις υποχώρησε και έγινε δεκτός από τον λαό και τον στρατό Η νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου αποτέλεσε το τέλος της απόλυτης μοναρχίας στην Ελλάδα Κάποιοι ιστορικοί αναφέρουν ότι ο Όθων αγάπησε την Ελλάδα όσο τίποτε άλλο όχι όμως και τους Έλληνες Ο ίδιος θέλησε να θαφτεί με την παραδοσιακή ενδυμασία της Ελλάδας την φουστανέλα

120

ΣΑΝΤΑΡΟΖΑ ΑΝΝΙΜΠΑΛΕ ΣΑΝΤΟΡΕ ΣΑΒΙΛΙΑΝΟ 18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1783 - ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ 8 ΜΑΪΟΥ 1825

Κόμης Σανταρόζα

Ελαιογραφία του Π Λεμπέση (Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Ο Σανταρόζα Αννιμπάλε Σαντορέ ήταν Ιταλός φιλέλληνας που ήρθε στην

Ελλάδα το 1824 για να αγωνιστεί στο πλευρό των Ελλήνων Πριν από αυτό είχε αγωνιστεί για την ελευθερία της Σαμοΐας Η ελληνική διοίκηση υπήρξε επιφυλακτική απέναντί του μη θέλοντας να παρουσιάσει στην Ευρώπη του Μέτερνιχ τον ελληνικό Αγώνα συνδεδεμένο με τα επαναστατικά κινήματα της Ιταλίας Το 1825 μαζί με τον Μαυροκορδάτο ανέλαβε την υπεράσπιση της Σφακτηρίας από τον Ιμπραήμ Στην μάχη που ακολούθησε σκοτώθηκε μαζί με πολλούς άλλους Έλληνες αγωνιστές

121

ΦΑΒΙΕΡΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ PONT-A-MOUSSON ΓΑΛΛΙΑ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1782 - ΜΠΩΣΕΝ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1855

Πορτραίτο του Φαβιέρου που εικονογράφησε ο Γερμανός φιλέλληνας Karl Krazeisen

Συλλογή ΕΕΦ

Ο Φαβιέρος ο οποίος διακρίθηκε για την εντιμότητα του και τον αγνό

φιλελληνισμό του ήταν Γάλλος στρατιωτικός με πείρα από τους Ναπολεόντειους πολέμους Ήρθε στην Ελλάδα το 1821 και μετά πήγε στην πατρίδα του για να στρατολογήσει ανθρώπους που ήθελαν να ενισχύσουν τον ελληνικό Αγώνα Το 1825 επέστρεψε στην Ελλάδα και ασχολήθηκε με την οργάνωση τακτικού στρατού

Τον Δεκέμβριο του 1826 κατόρθωσε να μπει στην Ακρόπολη την οποία πολιορκούσαν οι Τούρκοι και να ενισχύσει την άμυνα της με άνδρες και εφόδια Τέλος ο λόγος που έφυγε από την Ελλάδα ήταν επειδή διαφώνησε με την πολιτική του Καποδίστρια

με την οργάνωση τακτικού σ τρατού Το Δεκέμβριο του 1826 κατό ρθωσε να

122

ΧΑΣΤΙΝΓΚΣ Η΄ ΑΣΤΙΓΞ ΑΜΠΝΕΪ ΛΕΣΤΕΡΣΙΡ 14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1794 - ΖΑΚΥΝΘΟΣ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 1828

Ο Χάστινγκς ήταν αξιωματικός ναυτικού και από τους πιο ένθερμους

φιλέλληνες ο οποίος στα τελευταία χρονιά της Ελληνικής επανάστασης έλαβε έντονη δράση (αγωνίστηκε στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο)

Ήρθε στην Ελλάδα το 1822 με την προσπάθεια να πείσει τους Έλληνες να βελτιώσουν τη μαχητική ικανότητα του στόλου Στην Αγγλία επέστρεψε το 1824 όπου επιμελήθηκε την κατασκευή ατμοκίνητου πολεμικούτης Καρτερίας που είχε παραγγείλει η Ελλάδα Τον Σεπτέμβριο του 1826 ο Χάστινγκς κατέπλευσε στο Ναύπλιο μιας και ήταν κυβερνήτης του πλοίου στο οποίο διέθεσε προσωπικά του χρήματα Κατά τις προσπάθειες των Ελλήνων στον αγώνα για την σωτηρία της Ακρόπολης των Αθηνών την οποία πολιορκούσε ο Κιουταχής Ο Χάστινγκς έσπευσε ενισχύοντας σημαντικά τους αγωνιζόμενους στο Φάληρο και στον Πειραιά Κατά την προσπάθεια του για την κατάληψη του Αιτωλικού πληγώθηκε στο χέρι Τέλος πέθανε από τέτανο στην Ζάκυνθο

123

ΧΕΪΔΕΝ ΛΟΓΓΙΝΟΣ ΖΑΟΥΝΤΛΑΡΕΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1772 - ΤΑΛΙΝ ΕΣΘΟΝΙΑ ΜΟΣΧΑ 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1850

Επιζωγραφισμένη λιθογραφία του Levilly Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Ρώσος ναύαρχος ολλανδικής καταγωγής γνωστός στη χώρα μας από την

συμμετοχή του στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου ως αρχηγός της ρωσικής ναυτικής μοίρας Ο Χέυδεν έφυγε με τη ναυαρχίδα laquoΑζόφraquo από το λιμάνι της Κρονστάνδης με άλλα επτά πολεμικά πλοία κι έφτασε στις αρχές Οκτωβρίου στο Ναυαρίνο όπου βρίσκονταν οι Κόδριγκτον και Δεριγνύ επικεφαλής των ναυτικών μοιρών της Αγγλίας και της Γαλλίας Οι τρεις ναύαρχοι μετά τις παρασπονδίες του Iμπραήμ και την παρελκυστική τακτική του επισήμαναν με διακοίνωσή τους τις συνέπειες των ενεργειών του και αποφάσισαν να δράσουν υποχρεώνοντάς τον να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις των χωρών τους Ο Χέυδεν έπεισε τους άλλους ναυάρχους να πλεύσουν στο λιμάνι του Ναβαρίνου και στην ναυμαχία που ακολούθησε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος κατατροπώθηκε (8 Οκτωβρίου 1827) ανοίγοντας τον δρόμο για την ανεξαρτησία της Ελλάδας

124

laquoΜοριάς και Ναυτικός Αγώνας κατά το 1821raquo

125

Με αυτό το έγγραφο αναγγέλθηκε στη Βουλή η νίκη του ελληνικού στόλου επί του τουρκικού κατά την ναυμαχία της Πάτρας

laquoΕκ των παραλίων του Πύργου την 23ην Φεβρουαρίου 1822 Την 20ήν Φεβρουαρίου ημέρα Δευτέρα εσηκώθημεν όλοι εις τα πανιά τρεις ώρας πριν ξημερώση και με πολλούς γύρους και βόλτας επλησιάσαμεν εις τας Πάτρας Βλέπων ημάς ο εχθρός εσηκώθη και αυτός εις το πανί Η ναυμαχία άρχισε περί την πρώτην ώραν της ημέρας και διήρκησε μέχρι της εβδόμης Μία φρεγάδα του εχθρού κατεχαλάσθη εις διάφορα μέρη Εκ των ημετέρων πλοίων εκτυπήθησαν κάμποσα εις τα νερά και τα πανιά τα οποία όμως εδιορθώθησαν Ασπαζόμενοί σας τον γλυκύτατον ασπασμόν της πατρίδος και ευχόμενοι να σας χαροποιήσωμενraquo

Από πλευράς Ελλήνων συμμετείχαν 27 υδραίικα 20 σπετσιώτικα και 16

ψαριανά πλοία υπό τον Μιαούλη Ο τούρκικος στόλος τελούσε υπό τον Καραπεπέ Αλή

126

ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ 1 Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψη τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψη ποῦ μὲ βία μετράει τὴ γῆ 2 Ἀπ᾿ τὰ κόκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη χαῖρε ὢ χαῖρε Ἐλευθεριά 3 Ἐκεῖ μέσα ἐκατοικοῦσες πικραμένη ἐντροπαλή κι ἕνα στόμα ἀκαρτεροῦσες laquoἔλα πάλιraquo νὰ σοῦ πῇ 4 Ἄργειε νά ῾λθη ἐκείνη ἡ μέρα κι ἦταν ὅλα σιωπηλά γιατὶ τά ῾σκιαζε ἡ φοβέρα καὶ τὰ πλάκωνε ἡ σκλαβιά 5 Δυστυχής Παρηγορία μόνη σου ἔμεινε νὰ λὲς περασμένα μεγαλεῖα καὶ διηγώντας τα νὰ κλαῖς 6 Καὶ ἀκαρτέρει καὶ ἀκαρτέρει φιλελεύθερη λαλιά ἕνα ἐκτύπαε τ᾿ ἄλλο χέρι ἀπὸ τὴν ἀπελπισιά

127

7 κι ἔλεες laquoπότε ἅ πότε βγάνω τὸ κεφάλι ἀπὸ τς ἐρμιέςraquo Καὶ ἀποκρίνοντο ἀπὸ πάνω κλάψες ἅλυσες φωνές 8 Τότε ἐσήκωνες τὸ βλέμμα μὲς στὰ κλάιματα θολό καὶ εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ᾿ αἷμα πλῆθος αἷμα ἑλληνικό 9 Μὲ τὰ ροῦχα αἱματωμένα ξέρω ὅτι ἔβγαινες κρυφὰ νὰ γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα ἄλλα χέρια δυνατά 10 Μοναχὴ τὸ δρόμο ἐπῆρες ἐξανάλθες μοναχή δὲν εἶν᾿ εὔκολες οἱ θύρες ἐὰν ἡ χρεία τὲς κουρταλῆ 11 Ἄλλος σου ἔκλαψε εἰς τὰ στήθια ἀλλ᾿ ἀνάσασιν καμιὰ ἄλλος σοῦ ἔταξε βοήθεια καὶ σὲ γέλασε φρικτά 12 Ἄλλοι ὀϊμέ στὴ συμφορά σου ὅπου ἐχαίροντο πολύ laquoσύρε νά ῾βρῃς τὰ παιδιά σου σύρεraquo ἐλέγαν οἱ σκληροί

128

13 Φεύγει ὀπίσω τὸ ποδάρι καὶ ὁλογλήγορο πατεῖ ἢ τὴν πέτρα ἢ τὸ χορτάρι ποὺ τὴ δόξα σου ἐνθυμεῖ 14 Ταπεινότατή σου γέρνει ἡ τρισάθλια κεφαλή σὰν πτωχοῦ ποὺ θυροδέρνει κι εἶναι βάρος του ἡ ζωή 15 Ναί ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ θανή 16 Ἀπ᾿ τὰ κόκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη χαῖρε ὢ χαῖρε Ἐλευθεριά 17 Μόλις εἶδε τὴν ὁρμή σου ὁ οὐρανός ποὺ γιὰ τ᾿ς ἐχθροὺς εἰς τὴ γῆ τὴ μητρική σου ἔτρεφ᾿ ἄνθια καὶ καρπούς 18 ἐγαλήνευσε καὶ ἐχύθη καταχθόνια μία βοὴ καὶ τοῦ Ρήγα σου ἀπεκρίθη πολεμόκραχτη ἡ φωνή

129

19 ὅλοι οἱ τόποι σου σ᾿ ἐκράξαν χαιρετώντας σε θερμά καὶ τὰ στόματα ἐφωνάξαν ὅσα αἰσθάνετο ἡ καρδιά 20 Ἐφωνάξανε ὡς τ᾿ ἀστέρια τοῦ Ἰονίου καὶ τὰ νησιά καὶ ἐσηκώσανε τὰ χέρια γιὰ νὰ δείξουνε χαρά 21 μ᾿ ὅλον πού ῾ναι ἁλυσωμένο τὸ καθένα τεχνικὰ καὶ εἰς τὸ μέτωπο γραμμένο ἔχει ψεύτρα Ἐλευθεριά 22 Γκαρδιακὰ χαροποιήθη καὶ τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ καὶ τὰ σίδερα ἐνθυμήθη ποῦ τὴν ἔδεναν κι αὐτή 23 Ἀπ᾿ τὸν πύργο του φωνάζει σὰ νὰ λέῃ laquoσὲ χαιρετῶraquo καὶ τὴ χήτη του τινάζει τὸ Λεοντάρι τὸ Ἰσπανό 24 Ἐλαφιάσθη τῆς Ἀγγλίας τὸ θηρίο καὶ σέρνει εὐθὺς κατὰ τ᾿ ἄκρα τῆς Ῥουσίας τὰ μουγκρίσματα τ᾿ς ὀργῆς

130

25 Εἰς τὸ κίνημά του δείχνει πὼς τὰ μέλη εἶν᾿ δυνατὰ καὶ στοῦ Αἰγαίου τὸ κῦμα ρίχνει μία σπιθόβολη ματιά 26 Σὲ ξανοίγει ἀπὸ τὰ νέφη καὶ τὸ μάτι τοῦ Ἀετοῦ ποὺ φτερὰ καὶ νύχια θρέφει μὲ τὰ σπλάχνα τοῦ Ἰταλοῦ 27 καὶ σ᾿ ἐσὲ καταγειρμένος γιατὶ πάντα σὲ μισεῖ ἔκρωζ᾿ ἔκρωζε ὁ σκασμένος νὰ σὲ βλάψῃ ἂν ἠμπορῇ 28 Ἄλλο ἐσὺ δὲν συλλογιέσαι πάρεξ ποὺ θὰ πρωτοπᾷς δὲν μιλεῖς καὶ δὲν κουνιέσαι στὲς βρισίες ὅπου ἀγρικᾷς 29 σὰν τὸ βράχον ὅπου ἀφήνει κάθε ἀκάθαρτο νερὸ εἰς τὰ πόδια του νὰ χύνῃ εὐκολόσβηστον ἀφρό 30 ὅπου ἀφήνει ἀνεμοζάλη καὶ χαλάζι καὶ βροχὴ νὰ τοῦ δέρνουν τὴ μεγάλη τὴν αἰώνια κορυφή

131

31 Δυστυχιά του ὢ δυστυχιά του ὁποιανοῦ θέλει βρεθῆ στὸ μαχαῖρι σου ἀποκάτου καὶ σ᾿ ἐκεῖνο ἀντισταθῇ 32 Τὸ θηρίο π᾿ ἀνανογιέται πῶς τοῦ λείπουν τὰ μικρά περιορίζεται πετιέται αἷμα ἀνθρώπινο διψᾷ 33 Τρέχει τρέχει ὅλα τὰ δάση τὰ λαγκάδια τὰ βουνά καὶ ὅπου φθάση ὅπου περάσῃ φρίκη θάνατος ἐρμιά 34 ἐρμιά θάνατος καὶ φρίκη ὅπου ἐπέρασες κι ἐσύ ξίφος ἔξω ἀπὸ τὴν θήκη πλέον ἀνδρείαν σοῦ προξενεῖ 35 Ἰδοὺ ἐμπρός σου ὁ τοῖχος στέκει τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς τώρα τρόμου ἀστροπελέκι νὰ τῆς ρίψῃς πιθυμᾶς 36 Μεγαλόψυχο τὸ μάτι δείχνει πάντα ὅπως νικεῖ καὶ ἂς εἶναι ἄρματα γεμάτη καὶ πολέμιαν χλαλοή

132

37 Σοὺ προβαίνουνε καὶ τρίζουν γιὰ νὰ ἰδῆς πὼς εἶν᾿ πολλὰ δὲν ἀκοῦς ποὺ φοβερίζουν ἄνδρες μύριοι καὶ παιδιά 38 Λίγα μάτια λίγα στόματα θὰ σᾶς μείνουνε ἀνοιχτά γιὰ νὰ κλαύσετε τὰ σώματα ποὺ θὲ ναὔρῃ ἡ συμφορά 39 Κατεβαίνουνε καὶ ἀνάφτει τοῦ πολέμου ἀναλαμπή τὸ τουφέκι ἀνάβει ἀστράφτει λάμπει κόφτει τὸ σπαθί 40 Γιατί ἡ μάχη ἐστάθη ὀλίγη λίγα τὰ αἵματα γιατί τὸν ἐχθρὸ θωρῶ νὰ φύγῃ καὶ στὸ κάστρο ν᾿ ἀνεβῇ 41 Μέτρα εἶν᾿ ἄπειροι οἱ φευγάτοι ὁποὺ φεύγοντας δειλιοῦν τὰ λαβώματα στὴν πλάτη δέχοντ᾿ ὥστε ν᾿ ἀνεβοῦν 42 Ἐκεῖ μέσα ἀκαρτερεῖτε τὴν ἀφεύγατη φθορά νά σᾶς φθάνει ἀποκριθῆτε στῆς νυκτὸς τὴ σκοτεινιά

133

43 Ἀποκρίνονται καὶ ἡ μάχη ἔτσι ἀρχίζει ὅπου μακριὰ ἀπὸ ράχη ἐκεῖ σὲ ράχη ἀντιβούιζε φοβερά 44 Ἀκούω κούφια τὰ τουφέκια ἀκούω σμίξιμο σπαθιῶν ἀκούω ξύλα ἀκούω πελέκια ἀκούω τρίξιμο δοντιῶν 45 Ἄ τί νύκτα ἦταν ἐκείνη ποὺ τὴν τρέμει ὁ λογισμός Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνη πάρεξ θάνατου πικρός 46 Τῆς σκηνῆς ἡ ὥρα ὁ τόπος οἱ κραυγές ἡ ταραχή ὁ σκληρόψυχος ὁ τρόπος τοῦ πολέμου καὶ οἱ καπνοί 47 καὶ οἱ βροντές καὶ τὸ σκοτάδι ὅπου ἀντίσκοφτε ἡ φωτιά ἐπαράσταιναν τὸν ᾅδη ποῦ ἀκαρτέρειε τὰ σκυλιά 48 τ᾿ ἀκαρτέρειε ἐφαίνοντ᾿ ἴσκιοι ἀναρίθμητοι γυμνοί κόρες γέροντες νεανίσκοι βρέφη ἀκόμη εἰς τὸ βυζί

134

49 Ὅλη μαύρη μυρμηγκιάζει μαύρη ἡ ἐντάφια συντροφιά σὰν τὸ ροῦχο ὁποὺσκεπάζει τὰ κρεββάτια τὰ στερνά 50 Τόσοι τόσοι ἀνταμωμένοι ἐπετιοῦντο ἀπὸ τὴ γῆ ὅσοι εἶν᾿ ἄδικα σφαγμένοι ἀπὸ τούρκικην ὀργή 51 Τόσα πέφτουνε τὰ θέρι- σμένα ἀστάχια εἰς τοὺς ἀγρούς σχεδὸν ὅλα ἐκειὰ τὰ μέρη ἐσκεπάζοντο ἀπ᾿ αὐτούς 52 Θαμποφέγγει κανέν᾿ ἄστρο καὶ ἀναδεύοντο μαζί ἀναβαίνοντας τὸ κάστρο μὲ νεκρώσιμη σιωπή 53 Ἔτσι χάμου εἰς τὴν πεδιάδα μὲς στὸ δάσος τὸ πυκνό ὅταν στέλνῃ μίαν ἀχνάδα μισοφέγγαρο χλωμό 54 ἐὰν οἱ ἄνεμοι μὲς στ᾿ ἄδεια τὰ κλαδιὰ μουγκοφυσοῦν σειοῦνται σειοῦνται τὰ μαυράδια ὅπου οἱ κλῶνοι ἀντικτυποῦν

135

55 Μὲ τὰ μάτια τους γυρεύουν ὅπου εἶν᾿ αἵματα πηχτά καὶ μὲς στ᾿ αἵματα χορεύουν μὲ βρυχίσματα βραχνά 56 καὶ χορεύοντας μανίζουν εἰς τοὺς Ἕλληνας κοντά καὶ τὰ στήθια τους ἐγγίζουν μὲ τὰ χέρια τὰ ψυχρά 57 Ἐκειὸ τὸ ἔγγισμα πηγαίνει βαθιὰ μὲς στὰ σωθικά ὅθεν ὅλη ἡ λύπη βγαίνει καὶ ἄκρα αἰσθάνονται ἀσπλαχνιά 58 Τότε αὐξαίνει τοῦ πολέμου ὁ χορὸς τρομακτικά σὰν τὸ σκόρπισμα τοῦ ἀνέμου στοῦ πελάου τὴ μοναξιά 59 Κτυποῦν ὅλοι ἀπάνου κάτου κάθε κτύπημα ποὺ ἐβγῇ εἶναι κτύπημα θανάτου χωρὶς νὰ δευτερωθῇ 60 Κάθε σῶμα ἱδρώνει ρέει λὲς καὶ ἐκεῖθεν ἡ ψυχὴ ἀπ᾿ τὸ μῖσος ποὺ τὴν καίει πολεμάει νὰ πεταχθῇ

136

61 Τῆς καρδίας κτυπίες βροντᾶνε μὲς στὰ στήθια τους ἀργά καὶ τὰ χέρια ὁποὺ χουμᾶνε περισσότερο εἶν᾿ γοργά 62 Οὐρανὸς γι᾿ αὐτοὺς δὲν εἶναι οὐδὲ πέλαο οὐδὲ γῆ γι᾿ αὐτοὺς ὅλους τὸ πᾶν εἶναι μαζωμένο ἀντάμα ἐκεῖ 63 Τόση ἡ μάνητα καὶ ἡ ζάλη ποὺ στοχάζεσαι μὴ πὼς ἀπὸ μία μεριὰ καὶ ἀπ᾿ ἄλλη δὲν μείνῃ ἕνας ζωντανός 64 Κοίτα χέρια ἀπελπισμένα πῶς θερίζουνε ζωές Χάμου πέφτουνε κομμένα χέρια πόδια κεφαλές 65 καὶ παλάσκες καὶ σπαθία μὲ ὁλοσκόρπιστα μυαλά καὶ μὲ ὁλόσχιστα κρανία σωθικὰ λαχταριστά 66 Προσοχὴ καμία δὲν κάνει κανείς ὄχι εἰς τὴ σφαγὴ πᾶνε πάντα ἐμπρός Ὤ φθάνει φθάνει ἕως πότε οἱ σκοτωμοί

137

67 Ποῖος ἀφήνει ἐκεῖ τὸν τόπο πάρεξ ὅταν ξαπλωθῇ Δὲν αἰσθάνονται τὸν κόπο καὶ λὲς κι εἶναι εἰς τὴν ἀρχή 68 Ὀλιγόστευαν οἱ σκύλοι καὶ laquoἈλλάraquo ἐφώναζαν laquoἈλλάraquo καὶ τῶν χριστιανῶν τὰ χείλη laquoφωτιάraquo ἐφώναζαν laquoφωτιάraquo 69 Λεονταρόψυχα ἐκτυπιοῦντο πάντα ἐφώναζαν laquoφωτιάraquo καὶ οἱ μιαροὶ κατασκορπιοῦντο πάντα σκούζοντας laquoἈλλάraquo 70 Παντοῦ φόβος καὶ τρομάρα καὶ φωνὲς καὶ στεναγμοί παντοῦ κλάψα παντοῦ ἀντάρα καὶ παντοῦ ξεψυχισμοί 71 Ἦταν τόσοι πλέον τὸ βόλι εἰς τ᾿ αὐτιὰ δὲν τοὺς λαλεῖ Ὅλοι χάμου ἐκείτοντ᾿ ὅλοι εἰς τὴν τέταρτην αὐγή 72 Σὰν ποτάμι τὸ αἷμα ἐγίνη καὶ κυλάει στὴ λαγκαδιά καὶ τὸ ἀθῷο χόρτο πίνει αἷμα ἀντὶς γιὰ τὴ δροσιά

138

73 Τῆς αὐγῆς δροσάτο ἀέρι δὲν φυσᾷς τώρα ἐσὺ πλιὸ στῶν ψευδόπιστων τὸ ἀστέρι φύσα φύσα εἰς τὸ Σταυρό 74 Ἀπ᾿ τὰ κόκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη χαῖρε ὢ χαῖρε Ἐλευθεριά 75 Τῆς Κορίνθου ἰδοὺ καὶ οἱ κάμποι δὲν λάμπ᾿ ἥλιος μοναχὰ εἰς τοὺς πλάτανους δὲν λάμπει εἰς τ᾿ ἀμπέλια εἰς τὰ νερά 76 εἰς τὸν ἥσυχον αἰθέρα τώρα ἀθῴα δὲν ἀντηχεῖ τὰ λαλήματα ἡ φλογέρα τὰ βελάσματα τὸ ἀρνί 77 τρέχουν ἅρματα χιλιάδες σὰν τὸ κῦμα εἰς τὸ γιαλὸ ἀλλ᾿ οἱ ἀνδρεῖοι παλικαράδες δὲν ψηφοῦν τὸν ἀριθμό 78 Ὢ τρακόσιοι σηκωθῆτε καὶ ξανάλθετε σ᾿ ἐμᾶς τὰ παιδιά σας θέλ᾿ ἰδῆτε πόσο μοιάζουνε μ᾿ ἐσᾶς

139

79 Ὅλοι ἐκεῖνοι τὰ φοβοῦνται καὶ μὲ πάτημα τυφλὸ εἰς τὴν Κόρινθο ἀποκλειοῦνται κι ὅλοι χάνουνται ἀπ᾿ ἐδῶ 80 Στέλνει ὁ ἄγγελος τοῦ ὀλέθρου πεῖναν καὶ θανατικὸ ποῦ σὲ σχῆμα ἑνὸς σκελέθρου περπατοῦν ἀντάμα οἱ δυό 81 καὶ πεσμένα εἰς τὰ χορτάρια ἀπεθαίνανε παντοῦ τὰ θλιμμένα ἀπομεινάρια τῆς φυγῆς καὶ τοῦ χαμοῦ 82 Καὶ ἐσὺ ἀθάνατη ἐσὺ θεία ποῦ ὅτι θέλεις ἠμπορεῖς εἰς τὸν κάμπο Ἐλευθερία ματωμένη περπατεῖς 83 Στὴ σκιὰ χεροπιασμένες στὴ σκιὰ βλέπω κι ἐγὼ κρινοδάκτυλες παρθένες ὅπου κάνουνε χορό 84 στὸ χορὸ γλυκογυρίζουν ὡραία μάτια ἐρωτικά καὶ εἰς τὴν αὔρα κυματίζουν μαῦρα ὁλόχρυσα μαλλιά

140

85 Ἡ ψυχή μου ἀναγαλλιάζει πὼς ὁ κόρφος καθεμιᾶς γλυκοβύζαστο ἑτοιμάζει γάλα ἀνδρείας καὶ ἐλευθεριᾶς 86 Μὲς στὰ χόρτα τὰ λουλούδια τὸ ποτήρι δὲν βαστῶ φιλελεύθερα τραγούδια σὰν τὸν Πίνδαρο ἐκφωνῶ 87 Ἀπ᾿ τὰ κόκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη χαῖρε ὢ χαῖρε Ἐλευθεριά 88 Πῆγες εἰς τὸ Μεσολόγγι τὴν ἡμέρα τοῦ Χριστοῦ μέρα ποὺ ἄνθισαν οἱ λόγγοι γιὰ τὸ τέκνο τοῦ Θεοῦ 89 Σοὖλθε ἐμπρὸς λαμποκοπώντας ἡ Θρησκεία μ᾿ ἕνα σταυρὸ καὶ τὸ δάκτυλο κινώντας ὅπου ἀνεῖ τὸν οὐρανό 90 laquoσ᾿ αὐτόraquo ἐφώναξε laquoτὸ χῶμα στάσου ὁλόρθη Ἐλευθεριάraquo καὶ φιλώντας σου τὸ στόμα μπαίνει μὲς στὴν ἐκκλησιά

141

91 Εἰς τὴν τράπεζα σιμώνει καὶ τὸ σύγνεφο τὸ ἀχνὸ γύρω γύρω της πυκνώνει ποὺ σκορπάει τὸ θυμιατό 92 Ἀγρικάει τὴν ψαλμῳδία ὁποὺ ἐδίδαξεν αὐτή βλέπει τὴ φωταγωγία στοὺς ἁγίους ἐμπρὸς χυτή 93 Ποιοὶ εἶν᾿ αὐτοὶ ποὺ πλησιάζουν μὲ πολλὴ ποδοβολή κι ἅρματ᾿ ἅρματα ταράζουν Ἐπετάχτηκες Ἐσύ 94 Ἄ τὸ φῶς ποὺ σὲ στολίζει σὰν ἡλίου φεγγοβολὴ καὶ μακρόθεν σπινθηρίζει δὲν εἶναι ὄχι ἀπὸ τὴ γῆ 95 λάμψιν ἔχει ὅλη φλογώδη χεῖλος μέτωπο ὀφθαλμός φῶς τὸ χέρι φῶς τὸ πόδι κι ὅλα γύρω σου εἶναι φῶς 96 Τὸ σπαθί σου ἀντισηκώνεις τρία πατήματα πατᾷς σὰν τὸν πύργο μεγαλώνεις καὶ εἰς τὸ τέταρτο κτυπᾷς

142

97 μὲ φωνὴ ποὺ καταπείθει προχωρώντας ὁμιλεῖς laquoΣήμερ᾿ ἄπιστοι ἐγεννήθη ναί τοῦ κόσμου ὁ Λυτρωτήςraquo 98 Αὐτὸς λέγει laquoἈφοκρασθῆτε Ἐγὼ εἶμ᾿ Ἄλφα Ὠμέγα ἐγώ πέστε ποῦ θ᾿ ἀποκρυφθῆτε ἐσεῖς ὅλοι ἂν ὀργισθῶ 99 raquoΦλόγα ἀκοίμητήν σας βρέχω ποὺ μ᾿ αὐτὴν ἂν συγκριθῇ κείνη ἡ κάτω ὅπου σας ἔχω σὰν δροσιὰ θέλει βρεθῇ 100 raquoΚατατρώγει ὡσὰν τὴ σχίζα τόπους ἄμετρα ὑψηλούς χῶρες ὄρη ἀπὸ τὴ ρίζα ζῷα καὶ δένδρα καὶ θνητούς 101 raquoκαὶ τὸ πᾶν τὸ κατακαίει καὶ δὲν σῴζεται πνοή πάρεξ τοῦ ἀνέμου ποὺ πνέει μὲς στὴ στάχτη τὴ λεπτήraquo 102 Κάποιος ἤθελε ἐρωτήσει τοῦ θυμοῦ του εἶσαι ἀδελφή Ποῖος εἶν᾿ ἄξιος νὰ νικήσῃ ἢ μ᾿ ἐσὲ νὰ μετρηθῆ

143

103 Ἡ γῆ αἰσθάνεται τὴν τόση τοῦ χεριοῦ σου ἀνδραγαθιά ποὺ ὅλην θέλει θανατώσῃ τὴ μισόχριστη σπορά 104 Τὴν αἰσθάνονται καὶ ἀφρίζουν τὰ νερά καὶ τ᾿ ἀγρικῶ δυνατὰ νὰ μουρμουρίζουν σὰν νὰ ρυάζετο θηριό 105 Κακορίζικοι ποὺ πάτε τοῦ Ἀχελῴου μὲς στὴ ροή καὶ πιδέξια πολεμᾶτε ἀπὸ τὴν καταδρομὴ 106 ν᾿ ἀποφύγετε τὸ κῦμα ἔγινε ὅλο φουσκωτό ἐκεῖ εὑρήκατε τὸ μνῆμα πρὶν νὰ εὐρῆτε ἀφανισμό 107 Βλασφημάει σκούζει μουγκρίζει κάθε λάρυγγας ἐχθροῦ καὶ τὸ ρεῦμα γαργαρίζει τὲς βλασφήμιες τοῦ θυμοῦ 108 Σφαλερὰ τετραποδίζουν πλῆθος ἄλογα καὶ ὀρθὰ τρομασμένα χλιμιτρίζουν καὶ πατοῦν εἰς τὰ κορμιά

144

109 Ποῖος στὸν σύντροφον ἁπλώνει χέρι ὡσὰν νὰ βοηθηθῇ ποῖος τὴ σάρκα του δαγκώνει ὅσο ὅπου νὰ νεκρωθῇ 110 κεφαλὲς ἀπελπισμένες μὲ τὰ μάτια πεταχτά κατὰ τ᾿ ἄστρα σηκωμένες γιὰ τὴν ὕστερη φορά 111 Σβηέται -αὐξαίνοντας ἡ πρώτη τοῦ Ἀχελῴου νεροσυρμή- τὸ χλιμίτρισμα καὶ οἱ κρότοι καὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ γογγυσμοί 112 Ἔτσι ν᾿ ἄκουα νὰ βουίξῃ τὸν βαθὺν Ὠκεανό καὶ στὸ κῦμα του νὰ πνίξῃ κάθε σπέρμα Ἀγαρηνό 113 Καὶ ἐκεῖ ποὖναι ἡ Ἁγία Σοφία μὲς στοὺς λόφους τοὺς ἑπτά ὅλα τ᾿ ἄψυχα κορμία βραχοσύντριφτα γυμνά 114 σωριασμένα νὰ τὰ σπρώξῃ ἡ κατάρα τοῦ Θεοῦ κι ἀπ᾿ ἐκεῖ νὰ τὰ μαζώξῃ ὁ ἀδελφός του Φεγγαριοῦ

145

115 Κάθε πέτρα μνῆμα ἂς γένῃ καὶ ἡ Θρησκεία κι ἡ Ἐλευθεριὰ μ᾿ ἀργοπάτημα ἂς πηγαίνῃ μεταξύ τους καὶ ἂς μετρᾷ 116 Ἕνα λείψανο ἀνεβαίνει τεντωτό πιστομητό κι ἄλλο ξάφνου κατεβαίνει καὶ δὲν φαίνεται καὶ πλιό 117 Καὶ χειρότερα ἀγριεύει καὶ φουσκώνει ὁ ποταμός πάντα πάντα περισσεύει πολυφλοίσβισμα καὶ ἀφρός 118 Ἄ γιατί δὲν ἔχω τώρα τὴ φωνὴ τοῦ Μωυσῆ Μεγαλόφωνα τὴν ὥρα ὅπου ἐσβηοῦντο οἱ μισητοί 119 τὸν Θεὸν εὐχαριστοῦσε στοῦ πελάου τὴ λύσσα ἐμπρός καὶ τὰ λόγια ἠχολογοῦσε ἀναρίθμητος λαός 120 ἀκλουθάει τὴν ἁρμονία ἡ ἀδελφή του Ἀαρών ἡ προφήτισσα Μαρία μ᾿ ἕνα τύμπανο τερπνόν

146

121 καὶ πηδοῦν ὅλες οἱ κόρες μὲ τς ἀγκάλες ἀνοικτές τραγουδώντας ἀνθοφόρες μὲ τὰ τύμπανα κι ἐκειές 122 Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψη τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψη ποῦ μὲ βία μετράει τὴ γῆ 123 Εἰς αὐτήν εἶν᾿ ξακουσμένο δὲν νικιέσαι ἐσὺ ποτέ ὅμως ὄχι δὲν εἶν᾿ ξένο καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ 124 Τὸ στοιχεῖον αὐτὸ ξαπλώνει κύματ᾿ ἄπειρα εἰς τὴ γῆ μὲ τὰ ὁποῖα τὴν περιζώνει κι εἶναι εἰκόνα σου λαμπρή 125 Μὲ βρυχίσματα σαλεύει ποὺ τρομάζει ἡ ἀκοὴ κάθε ξύλο κινδυνεύει καὶ λιμιώνα ἀναζητεῖ 126 Φαίνετ᾿ ἔπειτα ἡ γαλήνη καὶ τὸ λάμψιμο τοῦ ἡλιοῦ καὶ τὰ χρώματα ἀναδίνει τοῦ γλαυκότατου οὐρανοῦ

147

127 Δὲν νικιέσαι εἶν᾿ ξακουσμένο στὴν ξηρὰν ἐσὺ ποτὲ ὅμως ὄχι δὲν εἶν᾿ ξένο καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ 128 Περνοῦν ἄπειρα τὰ ξάρτια καὶ σὰν λόγγος στριμωχτὰ τὰ τρεχούμενα κατάρτια τὰ ὁλοφούσκωτα πανιά 129 Σὺ τὲς δύναμές σου σπρώχνεις καὶ ἀγκαλὰ δὲν εἶν᾿ πολλές πολεμώντας ἄλλα διώχνεις ἄλλα παίρνεις ἄλλα καῖς 130 μὲ ἐπιθύμια νὰ τηράζῃς δυὸ μεγάλα σὲ θωρῶ καὶ θανάσιμον τινάζεις ἐναντίον τους κεραυνό 131 Πιάνει αὐξαίνει κοκκινίζει καὶ σηκώνει μία βροντή καὶ τὸ πέλαο χρωματίζει μὲ αἱματόχροη βαφή 132 Πνίγοντ᾿ ὅλοι οἱ πολεμάρχοι καὶ δὲν μνέσκει ἕνα κορμί χάρου σκιὰ τοῦ Πατριάρχη ποῦ σ᾿ ἐπέταξεν ἐκεῖ

148

133 Ἐκρυφόσμιγαν οἱ φίλοι μὲ τ᾿ς ἐχθρούς τους τὴ Λαμπρή καὶ τοὺς ἔτρεμαν τὰ χείλη δίνοντάς τα εἰς τὸ φιλί 134 Κειὲς τὲς δάφνες ποὺ ἐσκορπίστε τώρα πλέον δὲν τὲς πατεῖ καὶ τὸ χέρι ὅπου ἐφιλῆστε πλέον ἅ πλέον δὲν εὐλογεῖ 135 Ὅλοι κλαῦστε ἀποθαμένος ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐκκλησιᾶς κλαῦστε κλαῦστε κρεμασμένος ὡσὰν νἄτανε φονιάς 136 Ἔχει ὁλάνοιχτο τὸ στόμα π᾿ ὦρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ τ᾿ Ἅγιον Αἷμα τ᾿ Ἅγιον Σῶμα λὲς πὼς θενὰ ξαναβγῇ 137 ἡ κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει λίγο πρὶν νὰ ἀδικηθῇ εἰς ὁποῖον δὲν πολεμήσῃ καὶ ἠμπορεῖ νὰ πολεμῇ 138 Τὴν ἀκούω βροντάει δὲν παύει εἰς τὸ πέλαγο εἰς τὴ γῆ καὶ μουγκρίζοντας ἀνάβει τὴν αἰώνιαν ἀστραπή

149

139 Ἡ καρδιὰ συχνοσπαράζει Πλὴν τί βλέπω Σοβαρὰ νὰ σωπάσω μὲ προστάζει μὲ τὸ δάκτυλο ἡ θεά 140 Κοιτάει γύρω εἰς τὴν Εὐρώπη τρεῖς φορὲς μ᾿ ἀνησυχιά προσηλώνεται κατόπι στὴν Ἑλλάδα καὶ ἀρχινᾷ 141 laquoΠαλληκάρια μου οἱ πολέμοι γιὰ σᾶς ὅλοι εἶναι χαρά καὶ τὸ γόνα σας δὲν τρέμει στοὺς κινδύνους ἐμπροστά 142 raquoἈπ᾿ ἐσᾶς ἀπομακραίνει κάθε δύναμη ἐχθρική ἀλλὰ ἀνίκητη μιὰ μένει ποὺ τὲς δάφνες σας μαδεῖ 143 raquoΜία ποὺ ὅταν ὡσὰν λύκοι ξαναρχόστενε ζεστοί κουρασμένοι ἀπὸ τὴ νίκη ἄχ τὸν νοῦν σας τυραννεῖ 144 raquoἩ Διχόνια ποὺ βαστάει ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερὴ καθενὸς χαμογελάει πάρ᾿ το λέγοντας κι ἐσύ

150

145 raquoΚειὸ τὸ σκῆπτρο ποὺ σᾶς δείχνει ἔχει ἀλήθεια ὡραῖα θωριά μὴν τὸ πιᾶστε γιατὶ ρίχνει εἰσὲ δάκρυα θλιβερά 146 raquoἈπὸ στόμα ὅπου φθονάει παλικάρια ἂς μὴν ῾πωθῇ πῶς τὸ χέρι σας κτυπάει τοῦ ἀδελφοῦ τὴν κεφαλή 147 raquoΜὴν εἰποῦν στὸ στοχασμό τους τὰ ξένα ἔθνη ἀληθινά laquoἘὰν μισοῦνται ἀνάμεσό τους δὲν τοὺς πρέπει ἐλευθεριάraquo 148 raquoΤέτοια ἀφήστενε φροντίδα ὅλο τὸ αἷμα ὁποὺ χυθῇ γιὰ θρησκεία καὶ γιὰ πατρίδα ὅμοιαν ἔχει τὴν τιμή 149 raquoΣτὸ αἷμα αὐτό ποὺ δὲν πονεῖτε γιὰ πατρίδα γιὰ θρησκειά σᾶς ὁρκίζω ἀγκαλιασθῆτε σὰν ἀδέλφια γκαρδιακά 150 raquoΠόσον λείπει στοχασθῆτε πόσο ἀκόμη νὰ παρθῇ πάντα ἡ νίκη ἂν ἑνωθῆτε πάντα ἐσᾶς θ᾿ ἀκολουθῇ

151

151 raquoὪ ἀκουσμένοι εἰς τὴν ἀνδρεία Καταστῆστε ἕνα σταυρὸ καὶ φωνάξετε μὲ μία Βασιλεῖς κοιτάξτ᾿ ἐδῶ 152 raquoΤὸ σημεῖον ποὺ προσκυνᾶτε εἶναι τοῦτο καὶ γι᾿ αὐτὸ ματωμένους μας κοιτᾶτε στὸν ἀγῶνα τὸ σκληρό 153 raquoἈκατάπαυστα τὸ βρίζουν τὰ σκυλιὰ καὶ τὸ πατοῦν καὶ τὰ τέκνα του ἀφανίζουν καὶ τὴν πίστη ἀναγελοῦν 154 raquoἘξ αἰτίας του ἐσπάρθη ἐχάθη αἷμα ἀθῷο χριστιανικό ποὺ φωνάζει ἀπὸ τὰ βάθη τῆς νυκτός laquoΝὰ ῾κδικηθῶraquo 155 raquoΔὲν ἀκοῦτε ἐσεῖς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ τέτοια φωνή Τώρα ἐπέρασαν αἰῶνες καὶ δὲν ἔπαυσε στιγμή 156 raquoΔὲν ἀκοῦτε εἰς κάθε μέρος σὰν τοῦ Ἄβελ καταβοᾶ δὲν εἶν᾿ φύσημα τοῦ ἀέρος ποῦ σφυρίζει εἰς τὰ μαλλιά

152

157 raquoΤί θὰ κάμετε θ᾿ ἀφῆστε νὰ ἀποκτήσωμεν ἐμεῖς Λευθεριάν ἢ θὰ τὴν λῦστε ἐξ αἰτίας Πολιτικῆς 158 raquoΤοῦτο ἀνίσως μελετᾶτε ἰδού ἐμπρός σας τὸν Σταυρό Βασιλεῖς ἐλᾶτε ἐλᾶτε καὶ κτυπήσετε κι ἐδῶraquo

Διονύσιος Σολωμός

153

ΣΟΛΩΜΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΖΑΚΥΝΘΟΣ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1798 - ΚΕΡΚΥΡΑ 9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1857

Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στις 8 Απριλίου του

1798 στη Ζάκυνθο ως εξώγαμο τέκνο του κόντε Νικόλαου Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγελικής Νίκλη

Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός ο αρχηγέτης της Επτανησιακής Σχολής είναι μια από τις κορυφαίες πνευματικές φυσιογνωμίες του Νεώτερου Ελληνισμού Τον Μάιο του 1823 σε μια περίοδο ιδιαίτερης έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης έγραψε το εκτεταμένο ποίημα laquoΎμνος εις την Ελευθερίανraquo οι δύο πρώτες στροφές του οποίου σε μουσική Νικολάου Μάντζαρου αποτελούν τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας και της Κύπρου

Σε πολύ μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και το 1808 έφυγε για σπουδές στην Ιταλία με την συνοδεία του ιταλού δασκάλου του Ρώσση Επτά χρόνια αργότερα πήρε το απολυτήριο από το Λύκειο της Κρεμόνας και γράφτηκε στο πανεπιστήμιο της Πάβιας απ όπου πήρε το πτυχίο της Νομικής Παράλληλα με τις σπουδές στην νομική για την οποία ουδέποτε ενδιαφέρθηκε άρχισε να γράφει στίχους στην ιταλική γλώσσα ενώ ήρθε σε επαφή με διαπρεπείς φιλοσόφους φιλολόγους και αξιόλογους εκπροσώπους της λογοτεχνικής κίνησης της εποχής

Το 1818 επέστρεψε στην Ζάκυνθο όπου παρέμεινε για δέκα χρόνια Εκεί άρχισε να γράφει τα πρώτα του αξιόλογα στιχουργήματα στα ελληνικά Το πρώτο εκτενές ελληνικό ποίημά του και πλέον γνωστό είναι ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν

154

απόσπασμα του οποίου καθιερώθηκε ως Εθνικός μας Ύμνος Λίγο αργότερα συνέθεσε το λυρικό ποίημα Εις τον θάνατο του Λορδ Μπάυρον και ακολούθησαν Η καταστροφή των Ψαρών Η Φαρμακωμένη Ο Λάμπρος Εις Μοναχήν Ο Κρητικός Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι Ο Πορφύρας

Στα τέλη του 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα συνεχίζοντας την ενασχόλησή του με την ποίηση σχεδόν απομονωμένος Δεν έκανε ούτε ένα ταξίδι στην ελευθερωμένη Ελλάδα γιατί όπως υποστηρίζεται laquoδεν εσυνηθούσε να θεατρίζει στο εθνικό του φρόνημα αλλά μες το άγιο βήμα της ψυχήςraquo

Στις 3 Φεβρουαρίου του 1849 παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος διότι laquoμε την ποίηση του διέγειρε τα αισθήματα του λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησίαraquo

Πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 στην Κέρκυρα ύστερα από αλλεπάλληλες εγκεφαλικές συμφορήσεις Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1865 στην Ζάκυνθο και τοποθετήθηκαν αρχικώς σ ένα μικρό μαυσωλείο στον τάφο του Κάλβου

155

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΧΑΡΤΕΣ

156

Ίδρυση του κράτους 1821-1832 Βασίλειον την Ελλάδος - Όθων 1833-1863 Περίοδος Γεωργίου Α 1864-1913 Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος amp Μικρασιατική Εκστρατεία 1914-1922 Μεσοπόλεμος 1922-1940 Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1944 Μεταπολεμική εποχή 1945-1974 Από την μεταπολίτευση έως σήμερα (1974-) Διεύρυνση των συνόρων στην Ελλάδα από το 1830-1920 Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) που έμεινε γνωστό ως Πρωτόκολλο

της Ανεξαρτησίας ήταν η πρώτη διπλωματική πράξη που υπογράφτηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις και την Οθωμανική αυτοκρατορία και αναγνώριζε την ύπαρξη ανεξάρτητου ελληνικού κράτους Σύμφωνα με αυτό η ελληνική επικράτεια θα περιλάμβανε τα εδάφη που βρίσκονταν νότια της γραμμής που ενώνει τους ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό (συνοριακή γραμμή Αχελώου-Σπερχειού)

Με τη Σύμβαση του Λονδίνου (1832) που έγινε αποδεκτή και από τον

Σουλτάνο με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (1832) αποφασίστηκε η διεύρυνση των συνόρων Η Ελλάδα θα περιλάμβανε τα εδάφη που βρίσκονταν νότια της γραμμής που ενώνει τον Αμβρακικό κόλπο με τον Παγασητικό κόλπο (συνοριακή γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού) την Εύβοια τις Σποράδες και τις Κυκλάδες

Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 21 ΜΑΪΟΥ 1864 Η εδαφική μορφή που έλαβε το ελληνικό κράτος το 1832 διατηρήθηκε για

τριάντα περίπου χρόνια Η πρώτη επέκταση της Ελλάδας σημειώθηκε το 1864 με την ενσωμάτωση των Επτανήσων

Η δεύτερη επέκταση της Ελλάδας μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων

έγινε με την προσάρτηση στο ελληνικό κράτος της τουρκοκρατούμενης έως τότε Θεσσαλίας το 1881 Μετά από μακρόχρονες συζητήσεις υπογράφτηκε στις 20 Ιουνίου 1881 ελληνοτουρκική συνθήκη Σύμφωνα με αυτήν η Ελλάδα αποκτούσε την Θεσσαλία εκτός από την περιοχή της Ελασσόνας καθώς και την επαρχία της Άρτας Η υπόλοιπη Ήπειρος παρέμεινε στην Οθωμανική αυτοκρατορία

157

Θεαματική εδαφική και πληθυσμιακή ενίσχυση της Ελλάδας μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους Με την συνθήκη του Βουκουρεστίου η Ελλάδα εξασφάλισε μεγάλο μέρος της Μακεδονίας την Νότια Ήπειρο σημαντικά νησιά στο Β και Α Αιγαίο καθώς και την Κρήτη Σε 10 μήνες το Ελληνικό κράτος διπλασίασε τα εδάφη του και τον πληθυσμό του

Α Παγκόσμιος Πόλεμος 1920 Το τέλος του Α Παγκόσμιου πολέμου βρήκε την Ελλάδα στο πλευρό των

νικητών της Αντάντ την ίδια στιγμή που οι κύριοι ανταγωνιστές της στα Βαλκάνια η Βουλγαρία και η Οθωμανική αυτοκρατορία βρίσκονταν στο στρατόπεδο των ηττημένων Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η Ελλάδα εμφανιζόταν πλέον έτοιμη να προχωρήσει στην ενσωμάτωση πολλών και σημαντικών περιοχών που κατοικούνταν από ελληνικούς πληθυσμούς

Η Συνθήκη της Λωζάνης ήταν συνθήκη ειρήνης που έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας Υπογράφηκε στην Λωζάνη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) και συμμετείχαν στην Συνθήκη των Σεβρών συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος διήρκεσε από το 1939 έως το 1945 αν και

σχετικές συγκρούσεις ξεκίνησαν από νωρίτερα Σε αυτόν ενεπλάκη η πλειονότητα των κρατών του τότε κόσμου -συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων δυνάμεων (ΕΣΣΔ ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο Γαλλία Γερμανία)- δημιουργώντας τελικά δύο αντίπαλες στρατιωτικές συμμαχίες τους Συμμάχους (ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο Γαλλία) και τις δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία Ιταλία Ιαπωνία)

27 Ιουνίου 1946 Αποφασίζεται η προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην

Ελλάδα Στη διάσκεψη των υπουργών εξωτερικών των νικητών του Β΄ Παγκοσμίου

Πολέμου στο Παρίσι αποφασίζεται η παραχώρηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα η οποία επικυρώνεται το επόμενο έτος με ελληνοϊταλικό σύμφωνο

Από την ημερομηνία υπογραφής της Συνθήκης με την Ιταλία αρχίζει η μεταβατική περίοδος για την αλλαγή της πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης με αυτήν να οδεύει προς το τελειωτικό στάδιο με νόμο της Βουλής των Ελλήνων

158

Με τον υπrsquo αριθμ 518 νόμο της Δ΄ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων ορίζεται

laquoΑι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος Κάλυμνος Κάρπαθος Αστυπάλαια Νίσυρος Πάτμος Χάλκη Κάσος Σύμη Κως Λέρος Τήλος και Καστελλόριζον ως και αι παρακείμεναι νησίδες προσαρτώνται εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947raquo

159

1830 Πρωτόκολλο Λονδίνου

Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος

160

161

162

163

164

ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 ΚΛΕΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ

Απόσπασμα από την ομιλία του Οδυσσέα Ελύτη στους Έλληνες της

Σουηδίας μετά την απονομή των βραβείων Νόμπελ laquoΓια εμάς η Ελλάδα είναι αυτές οι στεριές οι καμένες στον ήλιο κι αυτά τα γαλάζια πέλαγα με τους αφρούς των κυμάτων Είναι οι μελαχρινές ή καστανόξανθες κοπέλες είναι τrsquo άσπρα σπιτάκια τrsquo ασβεστωμένα και τα ταβερνάκια και τα τραγούδια τις νύχτες με το φεγγάρι πλάι στην ακροθαλασσιά ή κάτω από κάποιο πλατάνι Είναι οι πατεράδες μας κι οι παππούδες μας με το τουφέκι στο χέρι αυτοί που λευτερώσανε την πατρίδα μας και πιο πίσω πιο παλιά όλοι μας οι πρόγονοι που κι αυτοί ένα μονάχα είχανε στο νου τους ndash όπως κι εμείς σήμερα τον Αγώνα για τη Λευτεριάraquo

165

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ Α1 ΕΓΚΕΜΟΛΕ ΤΖΕΝΕΒΙΒ-ΟΓΚΕΤΣΟΥΚΟΥ Α1 ΚΑΝΕΛΑΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α2 ΚΟΒΑΤΣΙ ΝΤΕΝΙΣΑ-ΜΠΙΑΝΚΑ Α2 ΜΑΥΡΟΦΤΑ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ-ΚΥΡΙΑΚΗ Α2 ΜΕΑΟΥΑΝΤ ΠΡΕΣΚΕΛΑ Α2 ΧΟΡΕΑΝΟΥ ΜΑΡΙΑΝΑ-ΕΡΙΚΑ Α3 ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΓΚΕΤΣΙ ΠΕΤΡΑΚΙ Β1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟ 1821 ΤΖΙΒΑ ΜΑΡΙΑ-ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ Β3 ΤΣΙΛΗ ΠΑΥΛΙΝΑ Β3 ΣΑΝΤΖΑΚΟΥ ΚΡΙΣΤΙ Β3 ΟΡΓΑΝΩΣΗ-ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΡΙΤΣΩΝΗ (Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΛΕΥΚΩΜΑΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ (Θεολόγος Καθηγητής Παραδοσιακής Μουσικής)

166

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙndashΠΑΡΑΛΟΓΕΣ

bull Γιώργος Ιωάννου ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

bull ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Νικολάου Γ Πολίτη ΓΡΑΜΜΑΤΑ

bull ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ

bull (Από την Άλωση έως το σήμερα 1453ndash1964) Μιχάλης Περάνθης

bull ΙΣΤΟΡΙΚΑndashΚΛΕΦΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Μουσική Επιμέλεια Δόμνα Σαμίου Φιλολογική Επιμέλεια Μιράντα Τερζοπούλου

167

bull 1821 Ο ΞΕΣΗΚΩΜΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ Ιστορικό Οπτικοακουστικό Λεύκωμα NATIONAL GEOGRAPHIC GREECE Hνιόχου 26 Χαλάνδρι Υπεύθυνος βάσει Νόμου Νίκος Μάργαρης

bull ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ

bull laquoΑνδρέας Μιαούλης 1769-1835 Από την υπόδουλη ώς την ελεύθερη

Ελλάδαraquo της Αννίτας Πρασσά και της Κωνσταντίνας Αδαμοπούλου-Παύλου (laquoΕστίαraquo)

bull laquoΑνδρέας Μιαούλης Έπος και τραγωδίαraquo του Δημήτρη Σταμέλου (laquoΕστίαraquo)

bull I Φιλήμων (1834) Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας Ναύπλιο Τυπογρ Θ Κονταξή και Ν Λουλάκη

bull I Μελιτόπουλος (1967) Η Φιλική Εταιρεία Αρχείο Π Σέκερη Αθήνα bull Δ Κόκκινος (1974) Η Ελληνική Επανάστασις Τόμος 1ος (6η έκδ) Αθήνα Εκδ

Μέλισσα bull Συλλογικό Έργο (1975) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΊΑ Αθήνα

Εκδοτική Αθηνών bull Ιστορία του Ελληνικού Έθνους εκδοτική Αθηνών τόμοι ΙΒ ΙΓ Στρατηγού

Σπυρομήλιου Απομνημονεύματα Εκδόσεις Βεργίνα 1996 bull laquoΠεριοδικό Μακεδονικά Σύμμεικτα 4ο έτος τεύχος Δ΄ Θεσσαλονίκη 1960

Το αρχείον των αδερφών Γραμματικού Iωάννης Βασδραβέλλης σελ 170raquo

168

ΠΗΓΕΣ

bull httpsneoskosmoscomel228444i-filiki-etaireia-proangelos-tis-epanastasis-tou-1821

bull httpswwwsansimeragrarticles898

bull httpswwwsansimeragrbiographies745

bull httpselwikipediaorg



bull httpshellenic-collegegrwp-contentuploadsworks1821heroesdimitrios_papanikolisindexhtml

bull httpswwwlivadigrCEB9CF83CF84CEBFCF81CEB9CEBACEAC-CF83CF84CEBFCEB9CF87CEB5CEAFCEB1CEB3CEB5CF89CF81CEB3CEACCEBACEB7CF82-CEBFCEBBCF8DCEBCCF80CEB9CEBFCF82




bull httpshistoryarsakeiogrindexphpf-e-kai-182198-aleksandros-mavrokordatos

bull httpselwikipediaorgwikiCE9ACF89CEBDCF83CF84CEB1CEBDCF84CEAECF82_CE9DCEB9CEBACF8CCEB4CEB7CEBCCEBFCF82

bull httpselwikipediaorgwikiCE91CEBDCEB4CF81CEADCEB1CF82_CEA0_CE9CCEB5CF84CEB1CEBECEACCF82

bull National geographic

bull httpswwwsansimeragrbiographies 541


bull httpselwikisourceorgwikiCEA0CEB1CF84CF81CEB9CEACCF81CF87CEB7CF82_CE93CF81CEB7CEB3CF8CCF81CEB9CEBFCF82_CE95C2B4_(CF84CF81CEB1CEB3CEBFCF8DCEB4CEB9)

bull httpselwikipediaorgwikiCEA4CEB6CF89CF81CF84CEB6_CE9ACEACCEBDCEB9CEBDCEB3CEBA

169

bull httpswwwgooglecomsearchq=ΠΑΠΥΡΟΣ+ΜΕ+ΠΕΝΑamptbm=ischampved=2ahUKEwi439PS7Z3vAhXJO


bull httpsyoutubeNZr0fOHxn3Y

bull httpswwwfreemonksgrindexphppage=news_infoamplang=1ampid=603



bull httpswwwsansimeragrquotesauthors13


bull httpsmnaftemporikigrstory661190



bull httpwwwmixanitouxronougrnikitaraso-tourkofagos-filakisthike-apo-tous-vavarous-vasanisthike-echase-tin-orasi-tou-ke-katelixe-zitianos-sta-skalia-tis-ekklisias-vinteo


bull httpselwikipediaorgwikiCE95CEBCCEBCCEB1CEBDCEBFCF85CEAECEBB_CEA0CEB1CF80CEACCF

bull httpswwwcreteplusgrnewso-apokefalismos-tou-papaflessa-sto-maniaki-kai-o-aspasmos-tou-ap

bull httpwwwhydragrhistorygr_proepanastatikoihtml


bull httpselwikipediaorgwikiCE99CEACCEBACF89CEB2CEBFCF82_CEA4CEBFCEBCCF80CEACCEB6CEB7CF82

bull httpphotodentroedugrculturalr85266170

bull httpwwwmixanitouxronougri-iroiki-exodos-tou-ari-apo-to-navarino-meta-tin-epithesi-tou-impraim-pos-diespase-ton-asfiktiko-klio-sti-sfaktiria-ke-me-koureliasmena-ta-pania-tou-katafere-na-thesi-ektos-machis-epta-echthrika

bull httpselwikipediaorgwikiCE99CF89CEACCEBDCEBDCEB7CF82_CEA6CEB1CF81CEBCCEACCEBACEB7CF82


bull httpswwwsansimeragrbiographies2180 httpswwwmonopoligr20200318istories378660odysseas-elytis-deka-fores-pou-ta-logia-tou-ekanan-ton-kosmo-mas-ligo-pio-foteino

2

laquoΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΄21raquo 25η Μαρτίου 1821 laquo Ακρίτα στης Ευρώπης τους πυλώνες η Μοίρα σrsquo έχει τάξει Μάνα Ελλάδα τη Λευτεριά να διαφεντεύεις στους Αιώνες Χαρά σου όταν Φειδίες με λαμπεράδα στη γη σου πελεκούνε Παρθενώνες κι Αισχύλοι ανάβουν θεία ανέσπερη λαμπάδαhellipraquo

Στέλιος Σπεράντσας

3


4


5


6










7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























3


4


5


6










7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























4


5


6










7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























5


6










7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























6










7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























7



8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























8


9







10







11




12





13


14


15







16






17


18





19



20


21




22




23



24



25



26


27




28




29





30






31





32





33



34


35








36


37


38



39






40



41


42





43


44






45






46







47



48






49





50






51





52







53





54






55




56








57







58



59






60





61







62


63






64





65








66






67





68






69





70




71



72





73





74





75





76


77

78








79



80

81





82


83






84






85



86







87


88







89



90





91






92



93







94




95





96







97

98





99






100






101




102






103







104





105


106



107


108




109






110

















111


112





113





114




115





116






117



118





119





120






121








122





123





124


125





126


127


128


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138


139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150


151


152



153







154





155


156









157











158



159



160

161

162

163

164




165


166








167












168

ΠΗΓΕΣ




















169
























ΧΡΟΙΑ ΗΗΣ42lyk-athin.att.sch.gr/autosch/joomla15/images/200... · 2021. 5. 25. ·...

Documents